İsmail Hakkı Altuntaş

  Abdu ’ l-Vehhâb eş-Şe’rânî (doğ. hicrî 973- miladî 1565) et-Tabakâtu ’ l-Kubrâ bi Levâkıhı ’ l-Envâr adlı kitabında gölge oyunu ile ilgili, sufî hayalîlerden oluşan bir topluluktan bahsetmektedir. Şeyh Muhammed b. Ebî Cemre ’ nin dilinden aktardığı bir vaazda, bu konuyla alakalı şöyle bir hadise anlatılmaktadır: “Diyordu ki (İbn Ebî Cemre): Aman insanları, tevile ihtimali olan bir hususta inkâr etmeyin! (Yorumu başka yönlere de yönlendirilebilen şeylerden men etmeyin!). Bir fakih gördüm. Fakir insanlara, muhibbizlerle birlikte gölge sanatını yasakladı. Fakir, hayalden fakihe bir örnek göstermek üzere fakihi oturttu. Fil geldi. Onu hortumuna doladı, yere çarptı ve fakih öldü.  

  "Hallac Divânı"ndan  يا حبيبى أنت سئ لى قذ ترانى فى مكانى نورك المبهر حقاً ليعيا نى لعبانى و تحققتك فاصيع كل ما شئت بشانى أنافى الحب قتيل و مع الأحباب فانى Farsça أى محبوب، تو خواستهٔ منى درمكان مرا مى بينى به راستى نور تو افشان است براى من آشكار است، آشكار شايسته توست «محقق است»   پس بيافرين به هرشأن و مرتبه اى كه مى خواهى من قتيل عشق هستم و با دوستداران «عاشقان» فانى هستم   Türkçe Sevgilim, benim için kötü değilsin Beni evimde görebilirsin Işığın gerçekten göz kamaştırıcı Gerçekten de, benim için apaçık olduğu apaçık. Sana layık olan neyse onu yap Benim hakkımda istediğin her şeyi. Fani sevdiklerimle ölümüne aşığım

  LXXXVII Hel taraban li âşıkın vâfakahu zamânuhû Allaha fî hevâihî aslaha fîhi şe’nuhû Âşıka, onu muradına eriştirecek, halini düzene sokacak bir çalgı çağanak yok mu? Gündüzün çektiği zahmetlerle ayrılığı, onu korkutup dururken geceleyin ansızın ay yüzünden amana ulaştı âşık. Dolunaya benzer yüzüne and olsun ki dedi, aşkın içimi yaktı, kavurdu; sevgilisi de âşıka, zararı yok dedi, bedelin benim. O âşıkı öldürmüyor; fakat doğuşuyla, parlayışıyla öldürüyor bizi... ölümümüz geldi çattı ama anlatmaya imkân yok. İsteklerin en büyüğü ona kavuşmamız. güzelliklerin en güzeli, temizliklerin en temizi onunla beraber oluşumuz. İster yüzünü Ay’a benzetsin, ister boyunu selviye. Ona bir eş, bir benzer ispatına kalkışan, mutlaka kâfir oldu gitti. Yüzünün hayali canlarımızdan yüce... onu görebilmek, gözlerimizin harcı değil. Yüzünün ateşini övmek isteyen niceleri var ki kıvılcımlarından dilleri yandı gitti. Kıvılcımları yaktı onları ama sonra onun gündüzü geldi; sözler söy