İsmail Hakkı Altuntaş

  Herkes kendini bende görünce sevenlerimden oldu, eğer ki batınımdan haberleri olsaydı “kul gibi taparlar,   yahut, İblis gibi olurlardı.”     هر كسي از ظن خود شد يار من...از درون من نجست اسرار من 6. Her bir kimse, kendi zannı cihetinden benim yârim oldu. Benim bâtınım­dan esrarımı istemedi. Dost olur –zannınca- her insan bana, Sırlarım gel gör ki meçhûldür ona. [Abdullah Öztemiz Hacıtâhiroğlu belîğ ve mevzûn tercümesi] İnsân-ı kâmilin bâtınının esrârını müşâhede etmek, ancak rûh gözüyle mümkindir. Rûh gözünün açılması ise, bir insân-ı kâmilin terbiyesi altında, insân-ı kâmil oluncaya kadar, şiddetli mücâhedât ve riyâzât ile meşgûl olma­ya mütevakkıfdır. Halbuki herkesin buna tahammülü olmadığı için, sözden ve amelden, kemâli tahsîl etmek isterler. Ve insân-ı kâmili dinleyen her bir şâir ve her bir âlim-i zâhirî ve her bir sûfi, o insân-ı kâmilin sözlerine bakıp, onu da kendi cinsinden ve kendi sınıfından bir şâir ve bir âlim ve bir sûfi zan­neder. Nitekim Hz. Pî