İsmail Hakkı Altuntaş

Büyük Azerî şairi İmadeddin Nesimî, 1369 yılında doğmuştur. Nesimî, mükemmel bir tahsil  görmüş, "Seyyid", "Hüseyin" ve "Nesimî" mahlaslarıyla şiirler yazmıştır. Nesimî'nin eserlerinde  Bursa, Tebriz vs. şehirlerinin adlarısıkça anılır. Nesimî'nin yaşadığı çağda Emir Timur ile  Tohtamış Azerbaycan'ı almışve Miranşah burada  hakimiyet sürmüştür. Bu çağlarda Azerbaycan'da  Hurufîlik hareketi geniş ölçüde yaygınlaşmıştır. Bu  tarikatın kurucusu Fazlullah Naimi (13401394),  Miranşah tarafından yakalanarak Elince Kalesi yanında feci bir şekilde öldürülmüştür. Nesimî, üstadı olan Naimi'den Hurufîliği öğrendikten ve kabul ettikten sonra bu tarikat uğrunda mücadele etmiş, hatta mahlasını bile üstadının mahlasından almıştır. Bütün Hurufîler gibi  Nesimî de takip edilmiş ve 1417 yılında Halep'te  derisi yüzülerek öldürülmüştür . Nesimî, Azerbaycan edebiyat tarihinde felsefî  şiirin temelini atmış; güzel ve mükemmel eserlerin sanatkârı

 

منده صغار ايكى جهان من بو جهانه صغمازام  گوهر لامکان منم كون و مکانه صغمازام  Mende sığar iki cahan, men bu cahâna sığmazam  Gövher-i lâ-mekân menem, kövn ü mekâna sığmazam Both worlds can fit within me, but in this world I cannot fit  I am the placeless essence, but into existence I cannot fit  . گوردم اول آيى و بيرام ايلدم  شول ميه بو گوزلرى جام ايلدم  حجّه واردم ازم احرام ايلدم  فا و ضاد لام حق نام ايلدم  Gördüm ol ayı vü bayram eyledim  Şol meye bu gözleri câm eyledim  Hecce vardım ezm-i ehrâm eyledim  Fâ vü zâd-ı lâm-i Heqq nâm eyledim  Seeing that moon I rejoiced  I made of my eyes a cup for its wine  I went on Hajj in pilgrim's garb  I called Fâ, Zâd, and Lâm by the name "Truth"  . اوزكى مندن نهان ايتمك ديلرسه ڭ ايتمه غل  گوزلرم ياشڭ روان ايتمك ديلرسه ڭ ايتمه غل  برك نسرین اوزره مسکين زلفكى سن طاغدوب  عاشقى بى خانمان ايتمك ديلرسه ڭ ايتمه غل  Üzünü menden nihân etmek dilersen, etmegil  Gözlerim yaşın revân etmek dilersen, etmegil  Berq-i nesrin üzre miskin zülfünü s

Prof. Dr. Fatih USLUER   Farsça uyku anlamına gelen “hâb” ve kitap anlamına gelen “nâme” kelime­lerinden oluşan Hâbnâme, birden fazla yazarın aynı adı taşıyan eseri olmasın­dan hareketle, bir kitap isminden çok rüya tabirlerinden bahseden eserlerin genel adı olarak kabul edilebilir. Hurufi metinlerinde, akımın ku­rucusu Fazlullah Esterâbâdî (740- 796/1340-1394)’den bahsedilirken çoğu zaman “sahib-i tevil” kelimesi kullanıl­mıştır. Zira Fazlullah’a Allah tarafından Kuran’ı, hadisleri, varlığı ve rüyaları te­vil etme ilmi verilmiştir. Hâbnâme adını taşıyan eserler, Fazlullah’ın yaptığı bu geniş tevil yelpazesinden özellikle rüya­lar üzerine yapılan tevilleri içermekte­dir. Hâbnâme kelimesiyle aynı anlama gelen ve Fazlullah tarafından yazıldığı öne sürülen Nevmnâme adlı eserin asıl isminin Nevnâme olduğunu kapsamlı bir şekilde göstermiştik (Usluer 2009:52- 55). Hurufi literatüründe yer alan Hâbnâme adlı eserlerde de Fazlullah’ın böyle bir eserine atıfta bulunulmamış bilaki