Yane Ivanov Sandanski Biyografi
Alıntı https://alphapedia.ru/w/Yane_Sandanski
Bulgarca yazılmış Halk Federatif Partisi (Bulgar Şubesi) Tüzüğü: Madde 1: 20 yaşını doldurmuş, partinin gündemini kabul eden ve yerel örgütlerden birine katılan Osmanlı Cumhuriyeti vatandaşı her kişi, Halk Federatif Partisi Bulgar Şubesi'ne üye olabilir. NOT: Başka bir uyruğa sahip bir vatandaş, o uyruğa ait bir parti şubesi kurulana kadar üye olarak kabul edilebilir. Ancak bu olasılık hiçbir zaman gerçekleşmemiştir.
Yane Sandanski, Bulgar Rus Ordusu'nda asker olarakYane Ivanov Sandanski ( Bulgarca : Яне Сандански, Makedonca : Јане Сандански) (18 Mayıs 1872 - 22 Nisan 1915) Makedon Bulgar devrimcisiydi. Hem Bulgaristan'ın hem de Kuzey Makedonya'nın ulusal kahramanı olarak tanınmaktadır .
Sandanski, genç bir adamken Bulgar siyasetiyle ilgilendi ve Dupnitsa'daki yerel hapishanenin valisi olarak görev yaptı . Daha sonra Osmanlı karşıtı mücadeleye katıldı ve başlangıçta Yüksek Makedonya-Edirne Komitesi'ne (YMAK) katıldı, ancak daha sonra İç Makedonya-Edirne Devrimci Örgütü'ne (İMARO) geçti. Sandanski, İMARO'nun Serez devrimci bölgesindeki liderlerinden biri ve örgütün sol kanadının başı oldu. Bölgedeki ulusal sorunlara nihai çözüm olarak bir Balkan Federasyonu ve Makedonya'nın bunun içinde özerk bir devlet olması fikrini destekledi. İkinci Meşrutiyet Dönemi'nde bir Osmanlı siyasetçisi ve girişimcisi oldu, Jön Türklerle işbirliği yaptı ve Bulgar Halk Federatif Partisi'ni kurdu. Sandanski, Balkan Savaşları (1912-13) sırasında Bulgaristan'ın yanında yer aldı . Sonunda Bulgar kamu hayatına yeniden girdi, ancak nihayetinde rakip sağcı grup İMARO'dan aktivistler tarafından suikasta uğradı.
Sandanski'nin mirası, Bulgar ve Makedon tarih yazımı arasında tartışmalı bir konu olmaya devam ediyor. Makedon tarihçiler, dönemin yerel devrimci hareketinin bir kesiminde Makedon milliyetçiliğinin veya en azından proto-milliyetçiliğin varlığını kanıtlamak amacıyla ona atıfta bulunuyorlar . Sandanski'nin sözde "Bulgar karşıtı" özerkliği ve federalizmine rağmen, dar anlamda bir Makedon ulusal kimliği geliştirmiş olması veya Osmanlı Makedonyası'ndaki Bulgar eksarhistlerini Bulgarlardan ayrı bir ulus olarak görmesi pek olası değil. Üsküp'ün iddialarının aksine, onun "ayrılıkçılığı" ulusal değil, ulusüstü bir projeyi temsil ediyordu. Dahası, Sandanski'yi bu tür sol fikirleri benimsemeye ikna eden yurttaşlar , çoğu Makedon kökenli olmayan Bulgar sosyalistleriydi . "Makedon" terimi o zamanlar bölgedeki çeşitli milliyetleri kapsayan genel bir terimdi ve yerel Slavlara uygulandığında , öncelikle bölgesel Bulgar topluluğunu ifade ediyordu . Ancak Bulgar iddialarının aksine, onun ayrı bir Makedonya siyasi varlığına ilişkin fikirleri daha sonra Makedonya milliyetçiliğinin gelişmesine yol açtı.
Bulgar hükümetinin çıkarlarına doğrudan hizmet eden SMAC'ın ve daha sonra Balkan federasyonunun kurulmasını savunan IMRO'nun sol kanadının ilk üyelerinden biri olan Yane Sandanski, en tartışmalı Bulgar devrimcilerinden biri olmaya devam ediyor. Bulgar komünist yetkililer onu öncelikle solcu sempatizanlığı nedeniyle kayırmış olsalar da, komünizmin çöküşünden sonra bazı milliyetçi tarihçiler tarafından Makedonya'daki Bulgar ulusal çıkarlarına ihanet eden biri olarak tanımlanıyor. Bunlar Sandanski'yi bir Osmanlıcı ve Bulgar düşmanı olarak kabul edilen Jön Türklerin işbirlikçisi ve IMRO içinde kardeş katli savaşını başlatan adam olarak gösteriyorlar. Ayrıca kendisini bir devrimciden, siyasi amacı tamamen finansal hale gelen bir iş adamına dönüştürmekle suçlandı. Buna karşılık, Kuzey Makedonya'da, Yugoslavya'nın komünist döneminde yaratılan onun hakkında olumlu bir tarihsel mit hala yaşıyor . O zamandan beri, Makedonya tarih yazımı IMRO'nun solcu yapısını vurgulamıştır; oysa Yugoslav komünizmi ve Makedonya milliyetçiliği aslında birbiriyle yakından bağlantılıdır. Bu nedenle, Makedon tarihçiler onu " Büyük Bulgar şovenizmi"ne ve "Türk boyunduruğuna" karşı bir özgürlük savaşçısı olarak tasvir etmektedir . Bazı Aromanyalılar , son zamanlarda Sandanski'nin Osmanlı Türkleriyle bir anlaşmada Makedonya için yalnızca sınırlı bir özerklik talep eden sözde bir yurttaş olduğunu iddia etmişlerdir.
Sandanski, 18 Mayıs 1872'de Osmanlı İmparatorluğu'nun Kresna yakınlarındaki Vlahi köyünde doğdu. Babası İvan, Kresna-Razlog Ayaklanması'na sancaktar olarak katıldı . Ayaklanma 1879'da bastırıldıktan sonra ailesi, Sandanski'nin ilk eğitimini aldığı Bulgaristan'ın Dupnitsa kentine taşındı . 1892'den 1894'e kadar Bulgar Ordusu'nda asker olarak görev yaptı. Sandanski, Liberal Parti'nin Radoslavov kanadının aktif bir destekçisiydi ve Şubat 1899'da iktidara gelmesinden kısa bir süre sonra Dupnitsa Hapishanesi'nin valisi olarak atandı. Bu nedenle "Sandanski" soyadı, Türkçe "Zindancı" (zindan bekçisi veya gardiyan) kelimesinden gelen "Zindanski"nin bozulmuş halidir .
Yane Sandanski, Genç Türk aktivist Nurredin Beg ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu bayrağı önünde poz veriyorYane Sandanski, Makedonya ve Trakya'daki Devrim Hareketi'ne katıldı ve liderlerinden biri oldu. İlk olarak 1895'te Batı Rodoplar'ın Pomak nüfuslu bölgelerindeki faaliyetleri sırasında Yüksek Makedonya-Edirne Komitesi'ne (YMK) katıldı . Sonraki beş yıl boyunca Sandanski, Pirin bölgesindeki YMK'de aktif olarak görev aldı , ancak 1900'de Dupnitsa'daki yerel hapishanenin müdürü olmak için geri döndü. 1901'de Sandanski, İç Makedonya-Edirne Devrim Örgütü'ne (İMKÖ) iltica etti. Pirin bölgesindeki Serez ve Gorna Dzhumaja ilçelerinde örgütün komitelerinden oluşan bir ağ kurdu ve bu da ona popüler " Pirin Çarı " (Pirin Kralı) lakabını kazandırdı. Ayrıca Amerika'daki ilk modern rehine krizi olan Miss Stone olayının organizatörlerinden biriydi . 3 Eylül 1901'de, Makedonya'nın dağlık bölgelerinde at sırtında ilerleyen Ellen Stone adlı Protestan bir misyoner, silahlı bir devrimci çetesi tarafından pusuya düşürüldü. Sandanski, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı başlatılan İlinden-Preobrazhenie ayaklanmasında da aktif rol oynadı. Yane Sandanski ve Makedonya Yüksek Komitesi isyancı müfrezesi liderliğindeki Serez bölgesinde faaliyet gösteren milisler , büyük bir Türk kuvvetini püskürttü. Bu eylemler, Haç Bayramı'nda başladı ve yerel halkı diğer bölgelerdeki kadar etkilemedi; ancak Manastır'ın doğusunda ve Trakya'nın batısında önemli ölçüde etkili oldu .
İlinden ayaklanmasının başarısızlığı, İMARO'nun Serez ve Ustrumca bölgelerinde sol (federalist) bir fraksiyona ve Manastır , Selanik ve Üsküp bölgelerinde sağ (merkeziyetçi) bir fraksiyona bölünmesine yol açtı. Sol fraksiyon, Bulgar milliyetçiliğine karşı çıktı ve tüm tebaa ve milletler için eşitlik sağlayan bir Balkan Sosyalist Federasyonu'nun kurulmasını savundu . İMARO'nun merkeziyetçi fraksiyonu, bölgeleri 1903'ten sonra Makedonya'ya sızmaya başlayan Sırp ve Yunan silahlı çetelerinin saldırılarına maruz kaldıkça Bulgar milliyetçiliğine yöneldi. İki fraksiyon arasında bir bölünme, 1905 ve 1907 yılları arasında Todor Panitsa'nın 1907'de Sandanski'nin emriyle sağcı aktivistler Boris Sarafov ve Ivan Garvanov'u öldürmesiyle gerçekleşti. İç Makedonya Devrimci Örgütü'nün (İMRO) sağ kanadının 1908'deki Kyustendil kongresinde Sandanski idama mahkûm edildi ve örgütün nihai olarak dağılmasına yol açtı.
1908'deki Jön Türk Devrimi'nden sonra ve İkinci Meşrutiyet döneminde, Sandanski ( Hristo Çernopeev ve diğerleriyle birlikte ) Jön Türklerle temasa geçti ve yasal işlemlere başladı. İMARO'nun çöküşünün ardından Makedonya-Edirne Devrimci Örgütü'nü (MORO) kurmaya çalıştılar. Daha sonra, MORO'nun resmi açılışına adanan kongre başarısız oldu ve Sandanski ile Çernopeev, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki sol görüşlü siyasi partilerden biri olan ve merkezi Selanik'te bulunan Halk Federal Partisi (Bulgar Bölümü)'ni kurmak için çalışmalara başladılar . Bu federalist proje çeşitli etnik grupları kapsamayı amaçlamıştı, ancak fikir başarısız oldu ve kurulan tek grup, Sandanski'nin Bulgar Bölümü adlı grubu oldu. Dolayısıyla, Sandanski'nin grubu İmparatorluk içinde "Bulgar milliyetinin" özel çıkarlarını savunduğu için, grubun aktivistleri yalnızca Bulgar ulusal kimliklerini "canlandırdılar". 1909'da Sandanski ve Çernopeev'in etrafındaki bir grup, Sultan II. Abdülhamid'in devrilmesine yol açan İstanbul'daki Jön Türk mitingine katıldı. Sandanski , Balkan Sosyalist Federasyonu'nun planları doğrultusunda , Makedonya'nın da içinde yer aldığı bir Balkan Federal Cumhuriyeti kurmayı hayal ediyordu . İMARO'nun sadece Bulgarları değil, bölgedeki tüm milletleri kapsamasını talep ediyordu .
Bu şekilde kitlesel bir ayaklanmayı örgütlemeyi amaçlayan sağlıklı bir sistem yaratılabilirdi. Sandanski ve grubu daha sonra 1912-1913 Balkan Savaşları'nda Bulgar ordusunu aktif olarak desteklediler . Başlangıçta görevlerinin özerk bir Makedonya için savaşmak olduğuna inandılar, ancak daha sonra Bulgaristan mücadelesine başladılar. Sırpların yerel halka yönelik vahşetini gözlemleyen eski IMRO üyeleri, örgütsel ağlarını yeniden kurmaya başladılar. Aynı dönemde Petar Çaulev etrafındaki bir grup Arnavut devrimcilerle müzakerelere başladı . Geçici Arnavut Hükümeti, genel bir ayaklanma örgütleyip başlatmalarını önerdi. Petar Çaulev, Örgüt adına müzakerelere liderlik edecekti . Ancak Bulgar hükümeti Sırbistan ile yeni bir savaşı önleyeceğine inandığı için müzakerelere katılmadı. Ancak daha sonra, Haziran 1913'te Bulgar hükümeti Yane Sandanski'yi yeni müzakereler için Tiran'a gönderdi. "Sekulo" gazetesine verdiği röportajda Arnavutlarla bir anlaşmaya vardığını ve Bulgarların haydutlar ve saldırılar düzenleyeceğini söyledi. Böylece, IMRO ve Batı Makedonya Arnavutları tarafından ortaklaşa düzenlenen Ohri-Debre Ayaklanması'nın hazırlanmasına yardımcı oldu. Savaştan sonra , Pirin Makedonyası 1913'te Bulgaristan'a devredildi ve Sandanski, 1915'te siyasi muhalifleri tarafından öldürüldüğü Krallığa geri döndü.
Sandanski, Dimo Hadzhidimov , Todor Panitsa ve Jön Türklerle birlikte diğer federalistlerMakedonya kurtuluş hareketi üç ana gruptan oluşuyordu. Sandanski'nin aşırı hırsları onu çoğunlukla, İMARO'daki merkeziyetçiler ve Varhovcularla çatışmaya sürükledi. Başlangıçta Bulgar milliyetçi Varhovcu grubun bir üyesi olmasına rağmen, Yane Sandanski ve Serres grubu (federalistler) daha sonra Balkan Sosyalist Federasyonu'na dahil edilecek özerk bir Makedonya için mücadele ilan ettiler . Böylece Sofya'nın politikası tamamen Atina ve Belgrad'ın düşmanıyla özdeşleşmiş oldu . Buna rağmen Serres aktivistleri, Makedonya sorununun Bulgar ulusal sorununun bir parçası olarak çerçevelenirse çözülemeyeceğini ilan ettiler . İlinden Ayaklanması'ndan sonra bu grup, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki tüm etnik ve dini gruplarla işbirliğinde ısrar etti ve Makedonya ile Edirne bölgesinin bir Balkan Federasyonu'na dahil edilmesini öngördü. Oysa Makedonya'nın özerkliği fikri kesinlikle siyasiydi ve Bulgar etnik kökeninden ayrılmayı içermiyordu; her ne kadar bu durum mücadelenin daha sonraki bir aşamasında Sandanski etrafındaki grup tarafından, Bulgaristan'dan ithal edilen sosyalizmle karışık bir dizi klasik liberal düşünceyi desteklemiş olsa da, fark edilmişti.
Öte yandan, daha büyük grup (Merkeziyetçiler) ve bir başka devrimci örgüt olan Makedonya Yüksek Komitesi'nin (Varhovistler) bir grubu (çoğu 1903'teki dağılmasının ardından "Merkeziyetçiler"e katılmıştı) da özerklik talep ediyordu. Ancak Balkan Sosyalist Federasyonu'na dahil olmayı beklemiyorlardı ve Sofya'ya karşı böylesine radikal bir politika izlemediler. Bu siyasi farklılıklar, aralarında keskin bir çatışmaya yol açtı.
Sandanski'nin tüm hareket bağlamında işlediği en büyük günah, voyvodanın ve ardından İMARO Merkez Komitesi üyeleri olan İvan Garvanov ile Boris Sarafov'un öldürülmesiydi . Daha sonra bu ve diğer cinayetlerden pişmanlık duydu. Bu nedenle Merkezciler onu idama mahkûm etti. Bulgar yetkililer cinayetleri soruşturdu ve Sandanski'nin cinayetlerin arkasında olduğundan şüphelendi. Öte yandan, Balkan Savaşları sırasında Bulgar ordusuna verdiği destek nedeniyle Bulgar parlamentosu tarafından affedildi .
Yane Sandanski'nin Jön Türk Devrimi'nin başlangıcında ilan ettiği manifestoBulgar Eksarhlığı ile Örgüt arasında uzun süredir devam eden gerginlikler vardı , çünkü Eksarhlığa en yakın olanlar devrimciler değil, ılımlıydı. Sonuç olarak, iki organ Trakya ve Makedonya halklarını etkileyen bir dizi önemli konuda hiçbir zaman anlaşmaya varamadı. Melnik'teki Bulgar piskoposu, Eksarh'a sunduğu düzenli raporlarında Yane'den alışkanlıkla vahşi bir hayvan olarak bahsediyor ve adını kasıtlı olarak büyük harfler kullanmadan yazıyordu. Aşırı solcu olmasına rağmen , Bulgar Eksarhlığı'nı bir kurum olarak asla reddetmedi veya Makedonya Bulgarlarının yaşamlarındaki rolünü inkar etmedi . Sandanski daha sonra, bu dönemde Osmanlı yetkililerine karşı savaşan diğer İMARO gruplarına karşı çıkarak Jön Türklerle de işbirliği yaptı .
30 Ağustos 1909'da Selanik'in Sandanski kentinde Tanya Nikolova'ya yönelik suikast girişimi , Amerikan günlük gazetesi The Gazette'de (Cedar Rapids) görüldüğü gibi.Jön Türk Devrimi'nin ilk günlerinde , Makedon solcuların Osmanlı aktivistleriyle iş birliği, İmparatorluk'taki tüm milletler için özel bir manifestoyla ilan edildi. Sandanski'nin İmparatorluğa ilan ettiği sadakat, Makedon ve Osmanlı siyasi gündemleri arasındaki ayrımı kasıtlı olarak bulanıklaştırdı. Bu ideolojik geçiş, Makedon özerkçi ulusüstücülüğünün söylemi, sözde unsurların birliği olarak adlandırılan Osmanlı fikrine oldukça yakın olduğu sürece nispeten sorunsuzdu. Serez devrimcileri ile Osmanlı yetkilileri arasındaki balayı döneminde, Sandanski'nin gündeminde iz bırakan , Bulgar sosyalist aktivistlerin enternasyonalist fikirleriydi: Reform edilmiş bir İmparatorluk'ta tüm milletlerin ulusüstü birliğini sağlamak için, ulusal çıkarlar olarak kabul edilenler , Osmanlı çıkarlarına tabi kılınacaktı. Bulgaristan'ın Balkan Savaşları'nı kaybetmesinin ve Makedonya'nın büyük bir kısmının Yunanistan ve Sırbistan'a devredilmesinin ardından, Sandanski Bulgar Çarı I. Ferdinand'a suikast düzenlemeye çalıştı , ancak başarısız oldu. O dönemde kendisi ve kanadı resmen Rus yanlısı Demokrat Parti'yi destekliyordu .
Merkezciler, Sandanski'ye birkaç başarısız suikast girişimi düzenlediler. En büyük başarıları, Tane Nikolov'un iki federalisti öldürüp Sandanski'yi ağır yaraladığı Selanik'te geldi. Sandanski , 22 Nisan 1915'te, Melnik'ten Nevrokop'a giderken Rozhen Manastırı yakınlarında yerel IMARO aktivistleri tarafından öldürüldü.
Sandanski (II), Balkan Savaşları sırasında Bulgar birliklerine destek veren İMARO üyeleriyle birlikte .Sandanski'nin mirası Bulgar ve Makedonya tarih yazımında tartışmalı olmaya devam etse de, uluslararası akademisyenler çelişkili ve tartışmalı faaliyetlerini uzlaştırmaya çalışmışlardır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde devlet inşası konusunda uzmanlaşmış Türk tarih profesörü Mehmet Hacısalihoğlu'na göre, Sandanski'nin biyografisini çevreleyen bazı çetrefilli sorulara kesin cevaplar bulmak son derece zordur. Hacısalihoğlu'na göre Sandanski, Makedonya'daki Bulgar ulusal çıkarlarına fiilen ihanet etmiş, Jön Türklerle iş birliği yapmış, Osmanlı İmparatorluğu içinde bölgesel özerklik fikrini desteklemiş ve Bulgaristan'a ilhakına karşı çıkmıştır. Bu durum, onun bölgede yerel bir lider olarak siyasi rolünü sürdürmesine olanak sağlardı. Ancak bu, Bulgar Makedon nüfusunu ayrı bir Makedon ulusu olarak gördüğü anlamına gelmez . Dahası, Sandanski'ye bu solcu fikirleri aşılayan tüm ana ideologlar Bulgaristan'ın sosyalistleriydi. Sandanski'nin biyografisini yazan Mercia McDermott , böylesine tartışmalı bir figür karşısında gerçek bir mücadele verdiğini itiraf etti. Yine de onu, sol görüşlerden etkilenen ve Makedonya sorununu tüm Balkan halklarını birleştirerek çözmeye çalışan bir Bulgar devrimcisi olarak tanımladı.
Genel olarak, 20. yüzyılın başlarında, ayrı bir Makedon kimliği fikri yalnızca küçük entelektüel çevreler tarafından destekleniyordu; ancak Makedonya'daki Slavların çoğu kendilerini Bulgar olarak görüyordu. Yüzyılın başındaki İç Makedonya Devrimci Örgütü, aslında büyük ölçüde Bulgar yanlısıydı ve Sanduski de dahil olmak üzere üyeleri etnik bir Bulgar kimliğine sahipti.
Sağcı IMRO temsilcisi Hristo Silyanov, Sandanski'nin görüşünü sunarak, Makedonya sorununun çözümünün Bulgarlarla birlik olmakta olmadığını ve Makedon halkının kendi kaderini tayin eden (veya bağımsız) bir halk olarak özgürlüğüne kavuşması gerektiğini savunuyor. Ancak Silyanov, tüm IMARO devrimcilerini Bulgar olarak nitelendiriyor ve "Makedon" terimini yalnızca bölgesel bir tanımlama olarak kullanıyor.
Pirin köyü yakınlarındaki Sandanski rekreasyon alanı .Kuzey Makedonya'da Sandanski, ulusal bir kahraman ve 20. yüzyılın en önde gelen devrimci figürlerinden biri olarak kabul edilir. Bununla birlikte, akademisyen Ivan Katardjiev ve doktora öğrencisi Zoran Todorovski gibi yerel devrimci hareketin tarihi üzerine çalışan bazı önde gelen Makedonyalı uzmanlar , Sandanski'nin siyasi ayrılıkçılığının erken dönem Makedon milliyetçiliğinin bir biçimini temsil ettiğini ve o dönemde etnik bir karakter taşımayan, tamamen siyasi bir olgu olduğunu savunurlar. Her ikisi de o dönemin tüm Makedon devrimcilerini, Bulgar eğitim sisteminin ve Eksarhist okulu aracılığıyla bir " Bulgar ulusal bilinci " yaratma politikası izleyen Bulgar Kilisesi'nin ürünleri olan "Bulgarlar" olarak tanımlar. Onlara göre, Makedon kimliği esas olarak I. Dünya Savaşı'ndan sonra ortaya çıkmış ve Sandanski de kendini bir Bulgar olarak tanımlamıştır. Sağcı IMRO yayıncısı Stoyan Boyadziev, Sandanski'yi son derece tartışmalı bir Bulgar devrimcisi olarak nitelendirmiş, ancak ayrılıkçı aktivizmi genel olarak Makedon milliyetçiliğini ateşlemiştir. Sandanski, bugün Kuzey Makedonya milli marşında adı geçen isimlerden biridir. Bulgaristan'da komünist rejim, sosyalist fikirleri nedeniyle Sandanski'ye değer vermiş ve 1949'da Sveti Vrach kasabasının adını Sandanski olarak değiştirerek onu onurlandırmıştır. Komünizmin çöküşünü izleyen yıllarda , bazı sağ görüşlü Bulgar tarihçiler, onun itibarını zedelemeye çalışmıştır. II. Jean Paul Yarımadası'nın doğu kıyısındaki Sandanski Burnu , Livingston Adası ve Antarktika, Bulgar Antarktika Seferi tarafından onun onuruna isimlendirilmiştir.
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar
Yorum Gönder