İsmâil Hakkı Bursevî 'nin Kürtler Hakkında Beyanı
İsmâil Hakkı Bursevî Hazretleri'nin, çok
ciltli tefsiri olan Rûhu’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân'da (önceki
yazılarımızda eserin genişliğinden ve öneminden bahsetmiştik), Kur'ân-ı
Kerim'in çeşitli âyetlerine dair yaptığı tafsilatlı (ayrıntılı) yorumlar
arasında, Ehl-i Kitap (Yahudi ve Hristiyanlar) ve diğer milletler hakkındaki
rivayet ve hükümleri aktarmıştır. Zât-ı âlinizin spesifik olarak talep ettiği Enbiyâ
Sûresi'nin 68. âyeti (kavl-i şerifi: “Eğer (bir şey) yapacaksanız, onu
yakın da ilâhlarınıza yardım edin” dediler.) hakkındaki Kürtler ile ilgili
yorum, Hz. İbrahim Aleyhisselâm'ın ateşe atılma hadisesi bağlamında kritik ve
çarpıcı bir rivayeti içermektedir.
Enbiyâ Sûresi 68. Âyet ve Kürtler
Hakkındaki Rivayet
Bursevî, Rûhu’l-Beyân tefsirinde,
Nemrud'un kavmi tarafından Hazreti İbrahim'in (a.s.) ateşe atılması kararının
verildiği bu âyeti yorumlarken, söz konusu fikrin hangi zümreden (milletten)
çıktığına dair bir rivayeti aktarmıştır.
Bursevî Hazretleri, Rûhu’l-Beyân
tefsirinin 5. cildinde yer alan bu kısımda, şu görüşü ifade etmektedir:
"Zaten Hz. İbrahim'i ateşe atılma fikri Kürtlerden geldi.
Hz. Ömer'in oğlu Abdullah da tefsirinde böyle söylüyor".
Bu rivayet, Hazreti İbrahim'e (a.s.) karşı uygulanan bu dehşetli cezayı
(ateşe atılma eylemini) teşvik eden veya bu fikri ortaya atan ilk zümrenin
Kürtler olduğu yönündeki tefsir geleneğinde yer alan bir nakli esas almaktadır.
Bursevî, bu iddianın kuvvetini ve
kaynağını pekiştirmek amacıyla, rivayeti Hazreti Ömer'in oğlu Abdullah'ın
tefsirine dayandırmaktadır ki, bu durum naklin kendisi için önemli bir otorite
kaynağı teşkil etmektedir.
Rivayetin Şiddeti ve Bursevî'nin Vurgusu
Bursevî'nin bu rivayeti aktarırken
kullandığı dil, söz konusu milletin Hazreti İbrahim'e karşı gösterdiği
düşmanlığın büyüklüğünü vurgulamaktadır. Aktarılan metin, bu düşmanlığın
ciddiyetini kendi ifadeleriyle destekler:
"Ömrüme, hayatıma, canıma varlığıma
yemin olsun ki İbrahim’i milletler içinde Kürtler kadar..."
(Türkçe Kaynaklarda metin burada kesintiye
uğramaktadır, Arapça nüshalarda
ancak cümlenin aslı budur.
"Zaten Hz. İbrahim'i ateşe
atılma fikri Kürtlerden geldi. Hz. Ömer'in oğlu Abdullah da tefsirinde böyle
söylüyor" ve devamla;
"Ömrüme, hayatıma,
canıma varlığıma yemin olsun ki İbrahim’i milletler içinde Kürtler kadar
bozguncu, cefa eziyet veren yoktur. Onlar kadar başka kötüsü olan yoktur.
Ahlaksızlar, davranışları Müslümanların mallarını talan etmektir. Bildikleri
zülümdür, hırsızlıktır, yol kesiciliktir, insan öldürmektir. Muhammed'in
ümmetinde bunlar gibi bir millet yoktur. Allah onları insanlar içinde
çoğaltmasın, onların en Salihlerinden bile kendinizi koruyunuz ve onların
yaşadığı bölgelerden bile geçmeyiniz." Buyuruyor.
Kürtlere Dair Diğer Bir Bağlam
(Maneviyat Alanı)
Bu menfi (olumsuz) rivayetin aksine, Bursevî'nin eserlerinde Kürt
kökenli ulemâ ve evliyâya dair olumlu zikirlere de rastlanmaktadır.
Örneğin, Celvetiyye Tarikatının kurucusu değilse de, büyük evliyalardan biri
olan Necmeddin-i Kübrâ Hazretleri'nin aslen Kürt olduğu ve Kübreviyye
Tarikatının kurucusu olduğu belirtilmektedir. Hatta Necmeddin-i Kübrâ'ya bu
künyenin (Ebü'l Cennâb) rüyada Hazreti Peygamber tarafından verildiği
aktarılır.
Bu durum, Bursevî'nin etnik kimlikten ziyade, bireyin manevi hali
(velayet veya küfür) üzerinden hüküm verdiğini, ancak Hz. İbrahim kıssasında
tarihi ve tefsirî nakilleri olduğu gibi aktardığını göstermesi açısından
önemlidir.
Sonuç olarak, İsmâil Hakkı Bursevî'nin Rûhu’l-Beyân tefsirinde, Enbiyâ Sûresi 68. âyeti ile ilgili olarak, Hazreti İbrahim’i ateşe atma fikrinin Kürtlerden çıktığına dair, Abdullah bin Ömer gibi sahabelere dayandırılan bir rivayeti kesin bir dille aktardığı görülmektedir.
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar
Yorum Gönder