Çeviri
Allı Turna- Erdoğan Alkan
KELT ülkeleri denen Batı ve Kuzey Avrupa ülkelerinde, Yunanistan’da, Anadolu’da, Asya ve Afrika ülkelerinde çok eski yıllardan beri bilinen göçmen bir kuştur turna. Allı turna, telli turna, tepeli turna, taçlı turna, boz turna gibi kırk değişik türü var.
Çeşitli ülkelerin dinsel inançlarına, mitolojilerine, folkloruna kaynak olmuş bu sevimli, güzel kuş. Antik Yunanistan’daki tanrılar tanrısı Zeus’un habercisi Hermès gibi eskiAlmanya’nın bazı bölgelerinde, canlı ya da yontu halinde turna ve allı turna yolculuk ve haberleşme ilahını temsil ediyordu. Folklorumuzda da bu kuş habercidir. Gurbette çalışan delikanlı, sıladaki sevgilisiyle haber gönderir:
“Allı turnam bizim il’e uğrarsan,
Şeker söyle, şerbet söyle, bal söyle
Eğer o yar beni sual ederse
Selam söyle, haber söyle, var söyle”
İşte Âşık Kerem’in türküleşen bir şiiri:
“Turna gidersen Mardin’e
Turna yare selam söyle
(…)
Turna gidersen Aktaş’a
Hem kavıma hem kardaşa
Turna yare selam söyle”
Uzak Doğuda, Taoizm denilen bir Çin dininde allı turna ölümsüzlüğü simgeler. Turnaların binlerce yıl yaşadığına inanan Japonlara göre bu kuşlar uzun yaşamlarını kendilerine özgü bir soluk alıp-verme tekniğine borçlular. Bu tekniği öğrenir ve uygularlarsa daha uzun yaşar insanlar.
Gövdesinin kar gibi beyazlığı, aklığı nedeniyle saflığın ve arınmışlığın, ateş rengindeki başının kırmızılığı nedeniyle yaşam gücünü simgeler allı turna Asya’da. Simyacılar ölümsüzlük iksirlerini hazırlarken turna yumurtaları kullanırlar.
Tüylerinin, gövdesinin, dansı’nın güzelliği kadar sesiyle de ünlüdür allı turna. Sözün başlangıcının başlangıcında allı turna ve turna vardır. Tanrı konuşmayı ilk kez turnalara öğretti. Turna da insanlara. Bir diğer anlatımla turnanın sesi, Tanrısal sestir. Doğada değişik ses çıkarabilen tek kuştur o.
Pir Sultan Abdal bir şiirinde Hz. Ali’yi şu dizelerle över:
“Hazreti Şah’ın avazı
Turna derler bir kuştadır
Asası Nil deryasında
Hırkası bir derviştedir”
Turna’nın sesinin güzelliğini bir manimiz de şöyle dile getirir:
“Turnaların sedası
Pek tatlıdır havası
Cennet’te de bulunmaz
Çift yatmanın sefası”
Bu mani ile Anadolu halkı turnaların çiftleşme mevsimindeki kıvancına ve eşine ender rastlanır aşk dansı’na da gönderim yapıyor. Asya ülkelerinin mitolojilerine göre allı turna bedenin güzelliği, sesi’nin güzelliği ve çiftleşme dönemindeki aşk dansıyla söz’ün üç temel niteliğini oluşturur. Bir halk türkümüz katar katar uçan turnaların aşk mevsimindeki ünlü danslarını eğrim eğrim sözcükleriyle anlatır:
“Katar katar olmuş gelir turnalar
Eğrim eğrim ne hoş gelir turnalar”
ŞAH HATAYİ-Turna Semahı
Yemen ellerinde beri gelirken
Turnalar Ali’mi görmediniz mi
Havanın yüzünde semah dönerken
Turnalar Ali’mi görmediniz mi
Şah’ım Hayber kalesini yıkarken
Nice Yezit helak olur bakarken
Muhammet Miraca ol dem çıkarken
Turnalar Ali’mi görmediniz mi
Kim gördü derya da balık izini
Eğildi ol öpdü kasrin tozunu
İşidin Ali’nin hop avazını
Turnalar Ali’mi görmediniz mi
Havanın yüzünde semah dönerken
O Kırkların şarabından içerken
Muhammed’in gül reyhanın saçarken
Turnalar Ali’mi görmediniz mi
Şah Hatayi edermi gedayi
Dilim zikr eyledi gani
Mevlayı On İki İmam nesli Abayı
Turnalar Ali’mi görmediniz mi
PİR SULTAN ABDAL-Turna Semahı
Uyurken üstüme geldi erenler
Gafi l aç gözünü uyan dediler
Serseri kalma bu cihan içinde
Yürü bir gerçeğe ey can dediler
Turnalar turnalar allı turnalar
Semah edenler de dosta varanlar
Uyandım gafl etten açtım gözümü
Erenler payine sürdüm yüzümü
Hak buyurdu ben söyledim sözümü
Bu Hakk’ın kelamı inan dediler
Turnalar turnalar allı turnalar
Semah edenler de dosta varanlar
Kalbin pak olursa var Hakk’a hoş ol
Erenler önünde dil olma sus ol
Dünyanın varından vazgeç derviş ol
Dünyada dervişe sultan dediler
Turnalar turnalar allı turnalar
Semah edenler de dosta varanlar
Pir Sultan’ım düştüm er sevdasına
Âşıklar düşmesin el sevdasına
Bir nazar kılmışım gönlüm pasına
Eğer âşık isen üryan dediler
Turnalar turnalar allı turnalar
Semah edenler de dosta varanlar
KARACAOĞLAN-Turna Semahı
Bitti m’ola Şam ilinin hurması
Gitti m’ola ala gözün sürmesi
Bağdat’ın Basra’nın telli turnası
Turna yardan haber geldi eylenme
Aşına da Karac’oğlan aşına
Yeni değmiş on üç on dört yaşına
Irak değil ak pınarın başına
Turna yardan haber geldi eylenme
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar