Güzellerin yüzleriyle saçlarında da bu lütuf ve kahır var

 

 

هر آن چيزي که در عالم عيان است

چو عکسي ز آفتاب آن جهان است

جهان چون زلف و خط و خال و ابروست

که هر چيزي به جاي خويش نيکوست

تجلي گه جمال و گه جلال است

رخ و زلف آن معاني را مثال است

صفات حق تعالي لطف و قهر است

رخ و زلف بتان را زان دو بهر است

چو محسوس آمد اين الفاظ مسموع

نخست از بهر محسوس است موضوع

ندارد عالم معني نهايت

کجا بيند مر او را لفظ غايت

هر آن معني که شد از ذوق پيدا

کجا تعبير لفظي يابد او را

چو اهل دل کند تفسير معني

به مانندي کند تعبير معني

که محسوسات از آن عالم چو سايه است

که اين چون طفل و آن مانند دايه است

به نزد من خود الفاظ ماول

بر آن معني فتاد از وضع اول

به محسوسات خاص از عرف عام است

چه داند عام کان معني کدام است

نظر چون در جهان عقل کردند

از آنجا لفظها را نقل کردند

تناسب را رعايت کرد عاقل

چو سوي لفظ معني گشت نازل

ولي تشبيه کلي نيست ممکن

ز جست و جوي آن مي باش ساکن

بدين معني کسي را بر تو دق نيست

که صاحب مذهب اينجا غير حق نيست

ولي تا با خودي زنهار زنهار

عبارات شريعت را نگه دار

که رخصت اهل دل را در سه حال است

فنا و سکر و آن ديگر دلال است

هر آن کس کو شناسد اين سه حالت

بداند وضع الفاظ و دلالت

تو را گر نيست احوال مواجيد

مشو کافر ز ناداني به تقليد

مجازي نيست احوال حقيقت

نه هر کس يابد اسرار طريقت

گزاف اي دوست نايد ز اهل تحقيق

مر اين را کشف بايد يا که تصديق

بگفتم وضع الفاظ و معاني

تو را سربسته گر خواهي بداني

نظر کن در معاني سوي غايت

لوازم را يکايک کن رعايت

به وجه خاص از آن تشبيه مي کن

ز ديگر وجه ها تنزيه مي کن

چو شد اين قاعده يک سر مقرر

نمايم زان مثالي چند ديگر

***

Makamlara, hallere nail olan er, yüzden, saçtan, sakaldan, benden ne arar, ne ister?

Bu âlemde görünen her şey, o âlem güneşinin aksi gibidir.

Âlem saç, ben, sakal ve kaş gibidir; her şey kendi yerinde, kendi makamında iyidir, hoştur.

Tanrı’nın tecellisi kâh cemal yoluyla olur. Kâh celâl yoluyla olur... yüz ve saç da o manalara misaldir.

Ulu Tanrı’nın sıfatları lütuf ve kahırdır. Güzellerin yüzleriyle saçlarında da bu lütuf ve kahır var.

Bu duyulan sözler, duygularımızla duyup bildiğimiz şeylere delalet eder. Bu yüzden evvela duyup bildiğimiz şeylere delalet etmek üzere söylenmişlerdir.

Mana âleminin sonu yoktur. Söz, onun sonunu nerden görecek, nasıl ifade edecek?

Zevkten meydana gelen manayı söz nerden anlatacak?

Gönül ehli olanlar, manayı anlatırlarken bir benzeriyle söylerler, anlatırlar.

Çünkü duygularımızla anladığımız, bildiğimiz şeyler, mana âleminin gölgesi gibidir. Duygularımızla bilip anladığımız bu âlem, çocuğa benzer, mana âlemi de bu çocuğun dadısına.

Bence tevile sığan bu sözler, önce kastettiğimiz manaları anlatmak için söylenmiştir.

Bundan ayrı ve herkesin bildiği, anladığı manalarda kullanılmaları sonradan olmuştur. Fakat halk kastedilen mana hangisidir, nerden bilecek?

Mana erleri, akıl âlemine baktılar, oradan sözler naklettiler.

Akıllı kişi, söz ve manaya inince manaya en uygun olan sözü buldu.

Buldu ama sözü tamamiyle manaya benzetmenin imkânı mı var? Manaya tamamiyle uygun bir söz aramadan vazgeç, rahatça otur.

Söz, manaya uymuyor diye kimse seni sınayamaz. Burada Hak’tan başka bir mezhep sahibi yok.

Fakat kendinde oldukça sakın ha, sakın, şeriata aykırı söz söyleme... şeriata uy.

Gönül ehline yalnız üç halde gelişigüzel söz söylemeye ruhsat var: Tamamiyle kendinden geçip yok oluş, manevî sarhoşluk, şiddet ve zaruret.

Bu üç hali bilen, anlayan, sözlerin nasıl söylendiğini, manalara ne suretle delalet ettiğini de bilir, anlar.

Sende vecit ahvali yoksa, sakın bilgisizlikle taklide uyup kâfir olma.

Hakikat halleri mecazî değildir, herkes tarikat sırlarını anlayamaz.

Dostum, hakikat ehlinden saçma şey çıkmaz. Fakat bunu ya keşif yoluyla bilmek, yahut onların sözünü tasdik etmek gerek.

Sana sözlerin ne suretle söylendiğini, manalara nasıl delalet ettiğini kısaca söyledim... anlarsan bilirsin.

Manalarda ta sona bak... maksat nedir, onu gör; bu hususta nelere dikkat etmek lazımsa birer birer hepsini gör, incele.

Onların içinden asıl lazım olanını al, sözü o manaya uydur... öbür manalardan arıt.

Bu kaide esaslı bir surette yerleşti ve kabul edildi....

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar