Çeviri
EL-CEVÂHİRÜ’S-SENİYYE ŞERH-İ AKÂİDÜ’N-NESEFİYYE SEYYİD MUHAMMED NÛR’UL-ARABÎ
بِسْـــمِ
اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على رسولنا محمد
وعلى اله وصحبه وسلم اجمعين
قال النسفي رحمه الله
قالَ أهلُ الحقّ: حقائقُ الأشياءِ ثابتةٌ،
والعلمُ بها مُتَحققٌ خلافًا للسوفسطائية. وأسبابُ العلمِ للخلقِ ثلاثةٌ: الحواسُّ
السليمةُ، والخبرُ الصادقُ، والعقلُ. فالحواسُّ خمسٌ: السمعُ، والبصرُ، والشمُّ،
والذوقُ، واللمسُ. وبكل حاسةٍ منها يُوقف على ما وُضِعَت هي له: كالسمعِ، والذوقِ،
والشمِّ. والخبرُ الصادقُ على نوعين: (أحدهُما) الخبرُ المتواترُ، وهو الخبرُ
الثابتُ على ألسنةِ قومٍ لا يُتصورُ تواطؤهُم على الكَذِبِ، وهو مُوجِبٌ للعلمِ
الضروريّ، كالعلمِ بالملوكِ الخاليةِ في الأزمنةِ الماضيةِ والبُلدانِ النائيةِ، (والثاني)
خبرُ الرسولِ المؤيَّدِ بالمعجزةِ، وهو يُوجبُ العلمَ الاستدلاليَّ، والعلمُ
الثابتُ بهِ يُضاهي العلمَ الثابتَ بالضرورةِ في التيقنِ والثباتِ. وأما العقلُ:
فهو سببٌ للعلمِ أيضًا، وما ثبتَ منه بالبديهةِ فهو ضروريٌّ كالعلمِ بأنَّ كلَّ
الشىءِ أعظمُ من جزئِهِ، وما ثبتَ منهُ بالاستدلالِ فهو اكتسابيٌّ.
والإلهامُ
ليسَ من أسبابِ المعرفةِ بصحةِ الشىءِ عندَ أهلِ الحقِّ، والعالمُ بجميعِ أجزائِهِ
مُحدَثٌ، إذ هو أعيانٌ وأعراضٌ. فالأعيانُ ما له قيامٌ بذاتِهِ، وهو إما مركبٌ وهو
الجسمُ، أو غيرُ مركبٍ كالجوهرِ وهو الجزءُ الذي لا يتجزأ. والعَرَضُ ما لا يقومُ
بذاتِهِ ويَحدُثُ في الأجسامِ والجواهرِ كالألوانِ، والأكوانِ، والطُّعُومِ،
والروائحِ. والمحدِثُ للعالم هو الله تعالى الواحدُ القديمُ الحيُّ القادرُ
العليمُ السميعُ البصيرُ الشائي المريدُ ليس بِعَرَضٍ، ولا جسمٍ، ولا جوهرٍ، ولا
مُصوَّرٍ، ولا محدودٍ، ولا معدودٍ، ولا متبعِّضٍ، ولا متجزّ، ولا مُتَركّبٍ، ولا
متناهٍ، ولا يُوصف بالماهيةِ، ولا بالكيفيةِ، ولا يتمكَّنُ في مكانٍ، ولا يجري
عليهِ زمانٌ، ولا يُشبههُ شىءٌ، ولا يَخرُجُ عن علمِهِ وقدرتِهِ شىءٌ.
وله
صفاتٌ أزليةٌ قائمةٌ بذاتِهِ وهي لا هُو ولا غيرُهُ، وهي العلمُ، والقدرةُ،
والحياةُ، والقوةُ، والسمعُ، والبصرُ، والإرادةُ، والمشيئةُ، والفعلُ، والتخليقُ،
والترزيقُ، والكلامُ، وهو متكلمٌ بكلامٍ هو صفةٌ لهُ أزليةٌ ليس من جنسِ الحروفِ
والأصواتِ وهو صفةٌ منافيةٌ للسكوتِ والآفةِ، والله تعالى متكلمٌ بها ءامرٌ ناهٍ
مخبِرٌ، والقرءانُ كلامُ الله تعالى غيرُ مخلوقٍ، وهو مكتوبٌ في مصاحِفِنا، محفوظٌ
في قلوبِنا، مقروءٌ بألسنتِنا، مسموعٌ بآذانِنا، غيرُ حالّ فيها،
والتكوينُ صفةٌ لله تعالى أزليةٌ، وهو
تكوينُهُ للعالمِ ولكل جُزءٍ من أجزائِهِ لوقتِ وجودِهِ، وهو غيرُ المكوَّنِ
عندَنا، والإرادةُ صفةٌ لله تعالى أزليةٌ قائمةٌ بذاتِهِ تعالى.
ورؤيةُ
الله تعالى جَائزَةٌ في العقلِ واجبةٌ بالنقلِ، وقد وردَ الدليلُ السَّمعيُّ
بإيجاب رؤيةِ المؤمنينَ لله تعالى في دارِ الآخرةِ، فيُرى لا في مكانٍ، ولا على
جهةٍ من مُقابلةٍ أو اتصالِ شُعاعٍ أو ثبوتِ مسافةٍ بين الرائي وبينَ الله تعالى،
والله تعالى خالقٌ لأفعالِ العبادِ مِن الكفرِ والإيمانِ، والطاعةِ والعصيانِ وهي
كُلُّها بإرادتِهِ، ومشيئتِهِ، وحُكمِهِ، وقضيتِهِ، وتقديرِهِ، وللعبادِ أفعالٌ
اختياريةٌ يُثابونَ بها ويُعاقبونَ عليها، والحسنُ منها برضاءِ الله تعالى،
والقبيحُ منها ليسَ برضائِهِ تعالى، والاستطاعةُ مع الفعلِ وهي حقيقةُ القدرةِ
التي يكونُ بها الفِعلُ، ويقعُ هذا الاسمُ على سلامةِ الأسبابِ والآلاتِ
والجوارحِ، وصِحةُ التكليفِ تَعتمِدُ هذه الاستطاعَة، ولا يُكلفُ العبدُ بما ليس
في وُسعِهِ.
وما
يُوجَدُ من الألمِ في المضروبِ عَقيبَ ضربِ إنسانٍ، والانكسارِ في الزجاجِ عقيبَ
كَسرِ إنسانٍ وما أشبههُ، كلُّ ذلك مخلوقٌ لله تعالى لا صُنعَ للعبدِ في تخليقِهِ.
والمقتولُ ميتٌ بأجلِهِ، والموتُ قائمٌ بالميتِ مخلوقٌ لله تعالى، لا صُنعَ للعبدِ
فيه تخليقًا ولا اكتسابًا، والأجلُ واحدٌ، والحرامُ رزقٌ، وكلٌّ يستوفي رِزقَ
نفسِهِ حلالاً كانَ أو حرامًا، ولا يُتصورُ أن لا يأكلَ إنسانٌ رزقَهُ أو يأكلَ
غيرُهُ رزقَهُ، والله تعالى يُضِلُّ من يشاءُ، ويهدي من يشاءُ، وما هُو الأصلحُ
للعبدِ فليسَ ذلك بواجبٍ على الله تعالى، وعذابُ القبرِ للكافرينَ ولبعضِ عُصاةِ
المؤمنينَ، وتنعيمُ أهلِ الطاعةِ في القبرِ، وسؤالُ منكرٍ ونكيرٍ ثابتٌ بالدلائلِ
السَّمعيةِ، والبعثُ حقٌّ، والوَزنُ حقٌّ، والكتابُ حقٌّ، والسؤالُ حقٌّ، والحوضُ
حقٌّ، والصِّرَاطُ حقٌّ، والجنةُ حقٌّ، والنارُ حقٌّ وهما مخلوقتانِ الآن،
موجودتَانِ باقيتانِ لا تَفنيانِ ولا يَفنَى أهلُهُما.
والكبيرةُ
لا تُخرِجُ العبدَ المؤمنَ من الإيمانِ ولا تُدخِلُهُ في الكُفرِ، والله تعالى لا
يَغفِرُ أنْ يُشرَكَ بهِ ويغفِرُ ما دونَ ذلكَ لمن يشاءُ مِنَ الصغائِرِ
والكبائِرِ، ويجوزُ العِقابُ على الصغيرةِ والعفوُ عن الكبيرةِ إذا لم يَكن عنِ
استحلالٍ، والاستحلالُ كُفرٌ.
والشفاعَةُ
ثابتةٌ للرسلِ والأخيارِ في حقّ أهلِ الكبائرِ بالمستفيضِ من الأخبارِ، وأهلُ
الكبائرِ مِن المؤمنينَ لا يُخلَّدونَ في النَّارِ وإن ماتوا من غيرِ توبةٍ.
والإيمانُ في الشَّرعِ: هُوَ التصديقُ بما جاءَ النبيُّ عليهِ الصلاةُ والسلامُ
بهِ مِن عندِ الله تعالى، والإقرارُ بهِ، وأمَّا الأعمالُ فهي تَتَزايَدُ في
نفسِهَا، والإيمانُ لا يزيدُ ولا ينقُصُ، والإيمانُ والإسلامُ واحِدٌ، فإذا وُجِدَ
مِن العبدِ التصديقُ والإقرارُ صحَّ له أنْ يقولَ: أنا مؤمنٌ حَقًّا، ولا ينبغي
أنْ يقولَ: أنا مؤمنٌ إنْ شَاءَ الله، والسَّعيدُ قد يَشقَى، والشّقِيُّ قد
يَسعَدُ، والتغيُّرُ يكونُ على السعادَةِ والشقَاوَةِ دونَ الإسعَادِ والإشقَاءِ،
وهُما من صفاتِ الله تعالى، ولا تَغيرٌ على الله تعالى ولا على صِفَاتِهِ.
وفي
إرسالِ الرُّسُلِ حِكمَةٌ، وقد أرسلَ الله تعالى رُسُلاً مِنَ البشرِ إلى البشرِ
مبشرينَ ومُنذرينَ ومُبيّنينَ للناسِ ما يَحتاجونَ إليهِ من أُمورِ الدُّنيا
والدينِ، وأيَّدَهم بالمعجزاتِ الناقِضَاتِ للعادَاتِ.
وأولُ
الأنبياءِ ءادمُ عليه السلامُ وءاخرهم محمدٌ صلى الله عليه وسلم.
وقَد
رُوي بَيانُ عددِهِم في بعضِ الأحاديثِ، والأولى أنْ لا يقتَصَرَ على عددٍ في
التسميةِ، فقد قالَ الله تعالى:{مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُم مَّن
لَّمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ}، ولا يُؤمَنُ في ذكرِ العددِ أن يُدخَلَ فيهم مَنْ ليسَ
منهم، أو يُخرَجَ منهم من هُوَ فيهم، وكُلُّهُم كانوا مُخبرينَ مُبلّغينَ عن الله
تعالى صَادقينَ نَاصِحينَ، وأفضلُ الأنبياءِ محمدٌ عليهِ الصلاةُ والسلامُ،
والملائكةُ عِبادُ الله تعالى العاملونَ بأمرِهِ، ولا يُوصَفُونَ بِذُكُورَةٍ ولا
أُنُوثَةٍ.
ولله
تعالى كُتبٌ أنزَلَها على أنبيائِهِ، وبيّنَ فيها أمرَهُ ونهيَهُ، ووعدَهُ
ووعيدَهُ، والمعراجُ لرسولِ الله صلى الله عليه وسلم في اليقظَةِ بشخصِهِ إلى
السماءِ، ثم إلى ما شاءَ الله تعالى مِن العُلى حَقٌّ.
وكراماتُ
الأولياءِ حَقٌّ، فَيُظهِرُ الكرامةَ على طريقِ نقضِ العادَةِ للولي من قطعِ
المسافَةِ البعيدةِ في المُدةِ القليلةِ، وظهورِ الطعامِ والشرابِ واللباسِ عند
الحاجَةِ، والمشيِ على الماءِ، والطيرانِ في الهواءِ، وكلامِ الجَمَادِ والعجماءِ،
وغيرِ ذلك من الأشياءِ، ويكونُ ذلكَ معجزةً للرسولِ الذي ظَهرتْ هذه الكَرامَةُ
لواحدٍ من أمّتِهِ، لأنه يَظهَرُ بها أنه وليٌّ ولنْ يكونَ وليًّا إلا أنْ يكونَ
مُحقًّا في دِيَانَتِهِ، وديانتُهُ الإقرارُ برسالةِ رسولِهِ.
وأفضلُ
البشرِ بعدَ نبينا أبو بكرٍ الصديقُ رضي الله عنهُ، ثم عمرُ الفاروقُ، ثم عثمانُ
ذو النورينِ، ثم عليٌّ المُرتضى. والخلافَةُ ثابتَةٌ على هذا الترتيبِ أيضًا.
والخلافةُ ثلاثونَ سنةً، ثم بعدَها مُلكٌ وإمارةٌ.
والمسلمونَ
لا بدَّ لهم من إمامٍ ليقومَ بتنفيذِ أحكامِهِم، وإقامَةِ حُدودِهِم، وسَدّ
ثُغورِهِم، وتجهيزِ جيوشِهِم، وأخذِ صدقاتِهِم، وقهرِ المُتَغَلبَةِ
والمُتلَصّصَةِ، وقطاعِ الطريقِ، وإقامَةِ الجُمَعِ والأعيادِ، وقطعِ المنازعاتِ
الواقعةِ بينَ العبادِ، وقبولِ الشهاداتِ القائمةِ على الحقوقِ، وتزويجِ
الصِّغَارِ والصَّغَائِرِ الذينَ لا أولياءَ لهم، وقِسمةِ الغنائمِ ونحوِ ذلك.
ثم
ينبغي أن يكونَ الإمامُ ظاهرًا لا مُختفيًا ولا مُنتظرًا، ويكونَ من قريشٍ، ولا
يجوزُ من غيرِهم، ولا يَختَصُّ ببني هاشمٍ وأولادِ عليٍّ رضي الله عنه، ولا
يُشتَرَطُ في الإمامِ أن يكونَ معصومًا، ولا أن يكونَ أفضل من أهلِ زمانِهِ،
ويُشتَرَطُ أن يكونَ من أهلِ الولايةِ المطلقةِ الكاملةِ، سائِسًا قادرًا على
تنفيذِ الأحكامِ، وحفظِ حدودِ دارِ الإسلام، واستخلاصِ حَقّ المظلومِ من الظالمِ،
ولا يَنعزِلُ الإمامُ بالفسقِ والجَوْرِ.
وتجوزُ
الصَلاةُ خَلفَ كُلّ بَرٍّ وفاجرٍ، ويُصلّى على كلّ بَرٍّ وفاجرٍ، ويُكفُّ عن ذكرِ
الصحابَةِ إلا بخيرٍ.
وَنَشهَدُ
بالجنةِ للعشَرَةِ الذينَ بَشَّرَهُمُ النبيُّ صلى الله عليه وسلم بالجنةِ، ونرى
المَسحَ على الخُفينِ في الحَضَرِ والسَّفَرِ، ولا نُحَرّمُ نبيذَ التمرِ. ولا
يَبلغُ وليٌّ دَرَجَةَ الأنبياءِ أصلاً، ولا يَصِلُ العبدُ إلى حيثُ يَسقُطُ عنهُ
الأمرُ والنهيُ. والنصوصُ تُحمَلُ على ظَواهِرِهَا، والعدولُ عنها إلى معانٍ
يَدّعيها أهلُ الباطنِ إلحادٌ، ورَدُّ النصوصِ كُفرٌ، واستحلالُ المعصيةِ
والاستهانةُ بها كُفرٌ، والاستهزاءُ على الشريعةِ كُفرٌ، واليأسُ مِن رحمةِ الله
تعالى كُفرٌ، والأمنُ من عَذَابِ الله تعالى كُفرٌ، وتصديقُ الكاهِنِ بما يُخبرُه
ُ عن الغَيبِ كُفرٌ. والمَعدُومُ ليس بشىءٍ.
وفي
دُعاءِ الأحياءِ للأمواتِ وصَدَقَتِهِم عنهم نفعٌ لهم، والله تعالى يُجيبُ
الدعواتِ، ويَقضي الحَاجَاتِ. وما أخبَرَ به النبيُّ صلى الله عليه وسلم من أشراطِ
الساعةِ مِن خروجِ الدّجالِ، ودَابةِ الأرضِ، ويأجوجَ ومأجوجَ، ونزولِ عيسى عليهِ
السلامُ مِنَ السماءِ، وطلوعِ الشمسِ من مَغرِبِها فهو حقٌّ. والمجتهدُ قد يُخطئ
وقد يُصيبُ، ورُسلُ البَشَرِ أفضلُ من رُسُلِ الملائكةِ، وَرُسُلُ الملائكةِ أفضلُ
من عَامّةِ البَشَرِ، وَعَامّةُ البَشَرِ أفضلُ من عَامّةِ المَلائِكَةِ، والله
أعلمُ.
Ömer B. Muhammed En-Nesefi [1]
Ebu Hafs Necm'üd-din Ömer b. Muhammed b. Ahmed,
Maverâün-nehir'de yetişen alimler arasında pek parlak mevkie sahib bir âlimdir.
(461) Tarihinde NESEF'de doğmuş, (537) Tarihinde Semerkant'da vefat etmiştir.
İlmi Mevkii: Ömer En~Nesefî; Tefsir,
Hadis, Kelam, Fıkıh, Usul-ı Fıkh, Belagat, Tarih ilimlerinde büyük bir ihtisas
sahibi idi. Hanefi Fukahasmdan olan bu zât, fıkıh ilmini Sadr'ul İslâm Ebu'l
Yüsr Muhammed el-Pezdevi'den, sair ilimleri de birçok büyüklerden almışdır.
timinin genişliğinden ve her tarafa
yayılmasmdan dolayı kendisine «Müfti's-Sakaleyn» unvanı verilmiştir. Zekâsmm
parlaklığı ahlâkmm metanet ve temizliği ile tanmmış; yüze yakın kitap te'lif
etmişdir.
Eserleri: «Et-Teysir fi't-Tefsin,
«El-Ekmel'ul Etvah, Tefsire dairdir.» «El-Manzume»; Fıkha, hadise dairdir.
Fıkha dair nazmen yazılan ilk eserdir. «Kayd'ul Evayed-»; Fıkha dair ilk
manzumedir. «Talebet'üt-Talebe»; Fıkıh ıstılahmı içine alır. «El-İş'âru
bü'Muhtar minel-İş'ar, «Kitab'ul Kand Fî ülemai Semerkand; İslâm Muhitinin
yalnız bir köşesinde yetişmiş olan binlerce yüksek alimlerin hâtıralarmı İhya
etmektedir. «Tarih'ul Buharla ve saire eserleri var. Teftezani tarafından şerh
edilmiş olan (Akaid'un-Nesefi) admdaki meşhur metin bu zata nisbet ediliyor.
Fakat Zürkaani'nin ifadesine nazaran bu zatm eseri değildir. Belki Muhammed
Ebu'l-Fadl Burhanu'd-din en-Nesefi'nin e-seridir.
Meşhur olan ise, bu eserin; Ömer Nesefi'ye
ait olduğudur. Ve bizim bu kitaba derlediğimiz metin ve terceme de budur.
Taftazani bunu şerhetmiş kesteli işe haşiye yapmıştır. Bu haşiye asırlarca
Osmanlı Medreselerinde okutulmuştur.
Allah ona gani gani rahmet eylesin...
Allah'a hamd ve Resulüne Selatü selâmdan
sonra: Hakkı ciddiyetle ariyan İslam uleması demiştir ki:
Sofistlerin ters iddiasma rağmen, varlık
olarak gördüklerimiz gerçekten vardır. Ve mahlukatı öğrenmenin vasıtaları da
üçtür:
—
Sağlam Duyumlar,
—
Doğru Haber
— Akıl.
—
Duyumlar Beştir (bugün dokuz olarak bilinir) :
—
İşitme,
— Görme,
—
Koklama,
—
Tadma,
— Dokunma duyumlarıdır.
Bunlardan her biri bir organ sistemindeki
kabiliyetler olup, kendine göre eşyanm tazı özelliklerini alıp dimağa
yansıtacak biçimde yaratılmıştır.
Sadık Haber'e gelince; iki kısımdır.
— Mütevatır haber
— Resullerin haberi.
Mütevatir haber şudur: Öyle bir topluluğun
haberi ki; onların yaîan uydurmak üzere birleşip anlaşmaları aklen mümteni
clur. Bu tür haber zaruri ilim gerektirir. Meselâ geçmiş devletlere ve bası
ülkelere dair haberler böyledir
İkincisi ise Resul'un haberidir.
Bunun kesin'iği Peygamberlikle yani
mucizesi ile doğruluğu isbat edilen kişilikledir.
Bu ise istidlali ve kesin bilgi verir
Bununla sabit olan bilgi aynen (mütevatir
haber ve müşahede gibi) kesin ve zorunlu bilgi gibidir. Yakın ifade eder.
Değişmezdir.
Akla gelince: O da ilmin sebeplerindendir.
Ancak akılla edinilen bilgi ya bedihi olur. Yani ilk bakışta meydana gelir ki;
bu zaruridir. Meselâ bütünün parçasmdan her zaman büyük olduğu gibi. Yahut bu
bilgi istidlali olur. Yani uğraşılarak kazanılır. (Bir yerden duman' görünce
ateşin varlığınını anlamak gibi)
İlham ise, marifetin sebebi değildir. Ehli
Hak böyle görür.
Yaratıklarla ilgili ilim ise tamamen
muhdes (sonradan olma) dır. Çünkü varlık Ayan ve Arazdan oluşur. Ayan bizzat
var olana denir. O da ya iki veya fazla cüzden oluşmuştur ve cisim adım
almıştır. Ya da böyle mürekkep değildir. Buna da cevher denir. Yani
parçalanmaz.
en küçük parça.
Araza gelince; bizatihi var olmayan var
olmak için cevher ve cisimle birleşmesi gerekendir.
Renkler ve değişken haller (birleşme
ayrılma, hareket, sükûn), tadlar, kokular (yön ve boyutlar) gibi.
(Ayan bu arazlara muhtaçtır, bunlarsız
varlık alemine çıkamaz. Ve hepsi hadistir) (Alem hadis sonradan olma olduğuna
göre) Alem! meydana getiren de Cenahı Haktır ki O birdir kadimdir, diridir,
kadirdir, kaimdir, semidir, basirdir, irade sahibidir.
Araz değil, cisim değildir, cevher değil
niceliği düşünüp tasarlanamaz, smırlı, sayı ve miktar değildir, kısımîanıp,
parçalanmaz, terkip'e girmez, sonu yoktur. Eşyaya benzemez, benzetilemeg.
Keyfiyeti düşünülemez. Mekân tutmaz. Zaman ona tesir etmez, cereyan etmez. Bir
şeyle mukayese edilemez. Amel ve kudretinden birşey hariçte kalmaz.
Onun sıfatları vardır: Ezeli, zatiyle,
Kaim zaruri. Ama zatı da değil, zatının dışında şey de değil...
Bu sıfatlar: İlmi, kudret, kuvvet, hayat,
basar, irade, meşiet, fûl, tahlik
(yaratma) Yarzik, kelam gibi
sıfatlardır.
Yine o bir kelamı ile mütekellimdir. O da
onun ezeli sıfatıdır. Ama harf ve ses cinsinden bir şey değil. Sükut'un zıttı
bir sıfattır. Sudmayı ve —konuşmak için de— âlet ve vasıtayı nefyeden sıfat...
Allah mütekellimdir. Emreder, yasaklar
haber verir. Kur'an da Allah’ın kelamı olup gayri mahluktur. Mushaflarda
yazılı, kalblerimiz-de mahfuz, dillerimizle okunur, kulaklarımızla duyulur.
Onda bir hal de yoktur (yani kadim mânadan ibarettir). Tekvin de [2][125]Allah’ın
ezeli sıfatıdır. Bu da onun âlemi ve her bir parçasmı yaratıp meydana çıkarmasıdır.
Sonradan ve vakti gelince. Ama sıfat mükevven değildir.
İrade de, zatiyle kaim ezeli bir sıfatıdır
Allah’ın...
Allah’ın ahirette görülmesi aklen caiz,
naklen de vaciptir. Bu hususta sem'i deliller vardır Müminler, Allahı
ahirette; zaman mekan, yön, bitişme, ışm, mesafe gibi durumlardan münezzeh
olarak görürler.
Allah kullarm her işini: iman küfür,
ibadet isyan... yaratıcıdır. Ve Bunların hepsi onun iradesi, istemesi, hikmeti,
kazası, takdiri iledir.
Kulun da ihtiyarı vardır. Onunla işlediği
işlerden sorumlu tutulur. Ceza veya mükâfata uğrar. Kulun yaptıklarmdan Hasen
olanlar Allah’ın rızası iledir. Kabih olanlara ise rızası yoktur.
İstitaat (güç) fiille beraberdir. O anda
verilir. Bu tabir (istitaat) âlet, uzuv ve sebeplerin sağlamlığı, el verişliliğini
ifade eder.
Sorumluluk ta bu güce uygun düşer zaten,
Kulun gücü ve yeteneğini aşan şeyler ona yüklenmez.[3][128]
— Bakınız, vurulan adamda duyulan acıma
vurma sonucudur. Camın kırılışı da İnsanın (vurup) kırmasmm eseri olarak
meydana geldiği gibi. Ama bu hiç bir zaman Allah’ın (yaratışma benzemez) ve
onun yaratmasmm eseri olur.
Öldürülen kendi eceliyle ölmüş olur. Ölüm
ölüyle kaimdir. Ve ecel tekdir (oda takdir edilen ecel).
—
Haram da rızıktır. Yani kendine fayda veren her şey rızıktır. İster
helâlden gelsin ister haramdan. İnsanın rızkmı yiyememesi yahut onun rızkmı başkasmm
yemesi tasavvur olunamaz.
Allah dilediğine hidâyet verir dilediğini
saptırır. Kul için en elverişliyi yaratması ise Allah'a vacip değildir.
—
Kâfirler ve bazı günahkâr mü'minler için kabir azabı haktır.
—
Münker ve Nekir'in suali de semi delille sabittir. (Birçok âyet ve hadiste)
—
(Ölümden sonra) Kalkışta haktır.
—
Vezn (amellerin tartılması) da haktır.
—
Kitap (amel defterinin verilmesi) haktır,
—
Sual (dünya amellerinden) de haktır.
—
Havz (Resulullahm H. Kevseri) haktır.
—
Sırat (köprüsü) haktır.
—
Cennet ve cehennem haktır. Şu an
mevcutturlar. Ne kendileri :ne onlara girenler yok olmıyacaklar da.
Büyük günah mü'min kulu imandan çıkarmaz
onu küfre sokmaz. Çünkü; «Allah kendisine şirk koşmayı affetmez. Ama bunun
dışında —küçük veya büyük günahlardan—dilediğini affeder.» [4][132]Ama küçük
günah işleyene bile azab etmesi caizdir. Büyük günahı da effetmesi caizdir.
Ancak; helâl saymadıysa. Çünkü —haramı— helâl saymak küfürdür.
Şefaat ta sabittir. Resullere ve öbür
seçkinlere: Bu da büyük günah işliyenler için bile olur, nakillerden bu
anlaşılıyor.
—
Mü'min olup ta büyük günah işliyenler ise cehennemde ebedi kalmaz.
—
İman da tasdiykden ibarettir. Allah'tan
—
Resulünün getirdiği herşeye tasdıyk. Ve tabii aynı zamanda ikrar...
Ameller kendi içinde çoğalıp azaldığı halde, İman artmaz eksiltmez... Aslolan
tastiktir çünkü.
— İmanla islâm birdir. Bu durumda kendisinde
tastik ve ikrar bulunan kimsenin «ben hakiki mü'minim» demesi yerinde olur.
İnşallah ben mü'minim demesi ise uygun düşmez.
—
Said bazen şaki olabilir, şaki de said, olabilir, Tağayyur (değişme)
saadet ve şakavettedir. İs'ad ve İşka'da değil. (Said ve Şa'ki kılma
kudretinde) çünkü bunlar Allah’ın
sıfatlarıdır. Allah ve sıfatlarında değişme olmaz.
—
Peygamber göndermesinde Allah’ın hikmeti vardır. Nitekim de Allah Teâlâ
beşeriyete beşer olan peygamberler göndermiştir. Müjdele-yici ve uyarıcıdırlar.
Bunlar insanlara; din ve dünya
meselelerinden muhtaç oldukları şeyleri açıklarlar.
—
Onları aynı zamanda, alışılmış olayları yıkan mucizelerle de onları
teyid eder (destekler).
—Peygamberlerin ilki Âdem Aleyhisselamdır.
Sonuncusu ise Muhammed Sallallahü Aleyhi Vessellemdir.
—
Sayılan hususunda da bazı hadisler nakledilmiştir.[5][135] Sayılarmm
belirtilmiş olması, onlardan olmayanları aralarma sokmaya veya onlardan olanı
onlardan ayırmaya engel olmıyacağmdan sayıya inanmak zaruret değildir. (Haber vahy olduğundan)
—
Peygamberlerin hepsi de; sadık, Allahtan aldıklarım bildiren insanlar
açıklıyan onlara öğüt veren zevattır.
—
Peygamberlerin en efdali de, Hz. Muhammed. (s.a.v.) dir.
—
Meleklere gelince: Onlar Allah’ın emirlerini tam yerine getiren
kullarıdır. Onlar, erkeklik, dişilik gibi şeylerle tanımlanamaz.
—
Allah’ın peygamberine indirip, onlara emir yasak vaad ve vaid-lerini
bildirdiği kitapları vardır.
—
Miraç, yani Resulullah’ın, bizzat ve uyanık olarak semalara yükseldiği,
Allah’ın dilediği en yüce makama çıktığı haktır.
—
Velilerin kerameti de haktır. Kerametler veli için gerçekleşen
harikalardır. Uzun mesafeyi az zamanda almak, yiyecek, içeceğin giyeceğin
gaibden ve o kimsenin ihtiyaç duyduğu anda zuhur etmesi, su üzerinde yürüme,
havada uçma, cansızlarm ve hayvanlarm konuşması ve buna benzer şeylerdir.
Bütün bunlar esasen, peygamberin kendi
ümmetinden birisi için tecelli eden (o peygambere ait) mucizedir. Çünkü bu
tecelliler onun veli olduğunu açığa çıkarır. Veli ise o bağlı olduğu peygambere
gerçekten bağlı ve onu takib ediyor da, bunlar onun ikrar ettiği dinî teyid
ediyor...
Peygamberlerden sonra en efdal insan
muhakkak ki; Hz. Ebubekir Sıddık'dır. Sonra Ömer ül Faruk, sonra Osman
Zinnûreyn sGnra Ali El-Murtaza (r.a.) dır.
—
Halife oluş sıraları da bu tertibe göredir.
Hilafet ise otuz yıl sürmüştür. Sonrası
Meliklik ve Emirlik haline dönmüştür.
Müslümanların bir İmam (Halife, yönetici)
seçmeleri; ahkâmı tatbik, cezaları uygulama, haksızlıkları önleme, orduları
sevk ve idare, zekâtları (vergileri) toplayıp yerine sarfetme, anarşiyi
önleme, mal emniyetini sağlama, hırsızlığı yankesiciliği temizleme (bütünlüğü
koruma)Cumayı Bayramı gerçekleştirme, tebaa arası geçimsizinden önleme,
mahkemeleri sevk idare ve şehadetleri temin, sahipsiz gençleri evlendirme,
(miraslarmı tevzi) ve ganimetleri taksim gibi başta gelen işleri yürütmek için
elzem ve zaruridir.
—
Bilinmeli ki, İmam zahir olmalıdır. Gizli veya saklanmış değil.
Beklenen (muntazar) da olmaz .
—
Ama Kureyş'ten olması gerekir.
Ancak, Haşimi veya evlâdı Ali'den olma şartı yoktur.
—
Yine İmam'm masum olması, o devrin en faziletlisi olması da şart
değildir. Ama ehliyetli, dirayetli ve siyasî idareyi başaracak kabiliyette
olmalıdır.
Böylece, kanunları uygulayabilecek, hak ve
yetkileri koruyabilecek, Darı İslâm da (İslâm ülkesinde) ki şartları koruyup,
zalime karşı mazlumu himaye edebilecek bir şahsiyet aranır.
Halifenin azledilmesi ise, günah işlemesi
veya haksız işlemlerinden ötürü olamaz.
—
Salih veya günahkâr her müminin ardmda namaz kılmır, (ehli sünnete göre)
Ve her salih ve iacirin de cenaze namazı
kılmır.
—
Sahabe-i Kiram'ı da ancak hayırla anarız. Tenkit ve takbih edemeyiz.
— Cennetle müjdelenen Aşere-i Mübeşşerenin
Rasulullahm müjdesi esas olduğundan, cennette olduğuna şehadet ederiz.
—
Hazarda da seferde de, mest üzerine mesh etmenin caiz olduğunu biliriz.
—
Hurma şırasmı haram saymayız.
—
Hiçbir veli de Nebi derecesine varamaz.
—
Hiçbir kul, kendisinden emir ve yasaklarm sakıt olacağı dereceye
varamaz (Böyle bir şey yoktur.)
—
Kitap ve sünnetteki nasslar, ancak zahiri manasıyla açıklanır. Bunun
aksine yönelmek, batmilerin yaptığı gibi gizli, mânalar çıkarmak ilhaddır
(dini bozmak) küfre yaklaşmak ve nassı reddetmeye varır. Bu ise küfürdür
tabii.
—
Günahları, helâl saymak, küfürdür.
— İstihâne (hakir görme) küfürdür.
—
Şeriatm hükmünü alaya alma küfürdür,
—
Allah'tan ümidini kesmek küfürdür.
—
Kâhinin gaibden haberini tasdik küfürdür.
— Ma’dum (yok) bir şey değildir.
—
Dirilerin, ölüye duası ve onlar adına sadakası o ölüye fayda verir.
—
Allah duaları kabul eder ve (ihtiyaçlara) dileklere karşılık verir.
—
Peygamberimizin (s.a.s.) Kıyamet alametlerinden olarak haber
verdiği;
Deccalm, Dabbetül ard'm, Ye'cüc ve Me'cüc
çıkması, Hz. îsa (a.s.) nın gökten inmesi güneşin batıdan doğması, hepsi
haktır.
—
Müçtehid bazen isabetli karar verir. Yanıldığı da olur.
—
Nihayet: Peygamberler, meleklerin resullerinden efdaldir. Onlar da umumi
beşerden efdal. Genel olarak bütün insanoğlu ise meleklerin avammdan efdaldir.
“Allah Teâlâ hakkı söyler ve doğru yola iletir.”
اَللَّهُمَّ صَلِّى عَلىَ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلَي
آلِهِ وَصَحْبِهِ أَجْمَعِينَ
“Ey Allah’ım! Salât’ın Muhammed’e âline ve
arkadaşlarına hepsine birden olsun.”
وَ الْحَمْدُ للهِ رَبِّ
الْعاَلَمِينَ
“Hamd âlemlerin Rabbi’nedir.[6]
****
***
**
*
[1]
Tabakat'ül-Müfessirin, Ömer Nasuhi Bilmen: II.Cilt, 464.
[6]
Hata ve kusurlar şahsıma aittir.
Tercümenin bittiği tarih 26.10.2010
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar