OLİGARŞİK KOLEKTİVİZMİN TEORİ VE PRATİĞİ

Emmanuel Goldstein

Birinci Bölüm Cehalet Güçtür.

Bilinen tarih boyunca, olasılıkla Neolitik Çağ’ın sona ermesinden bu yana, dünyada üç tür insan olagel­miştir: Yüksek, Orta ve Aşağı. Bunlar kendi içlerinde de pek çok alt bölüme ayrılmışlar, sayısız ad taşımışlar, sayı­ları ve birbirlerine karşı tutumları çağdan çağa değişmiş, ama toplumun temel yapısı hiçbir zaman değişmemiştir. Olağanüstü ayaklanmalar ve kesin görünen değişimler­den sonra bile, tıpkı ne kadar hızlı döndürülürse döndü­rülsün dönme ekseni doğrultusu hep aynı kalan bir jiroskop gibi, aynı düzen hep kendini yeniden dayatmıştır.

Bu üç kesimin amaçlan asla uzîaştırılamaz.Winston okumayı bıraktı: Rahat rahat, güven içinde okuyor olmanın tadını çıkarmak istiyordu. Bir başınaydı: ne tele-ekran ne anahtar deliğinden bir dinleyen. İkide bir arkasına dönüp bakması ya da okuduğu sayfayı eliyle kapaması da gerekmiyordu. Tatlı yaz havası yanaklarını okşuyordu. Uzaklardan bir yerden çocukların belli belir­siz bağırtıları geliyordu: Odada saatin tiktaklarından başka bir ses yoktu. Koltuğa biraz daha gömülüp ayakla­rını şöminenin siperliğine uzattı. Mutluluk buydu işte, sonsuzluk buydu. Birden, insanın her sözcüğünü tekrar tekrar okuyacağını bildiği bir kitapta yaptığı gibi, kitabın başka bir yerini açtı ve kendini üçüncü bölümde buldu. Okumaya devam etti:

Üçüncü Bölüm

Savaş Barıştır.

Dünyanın üç büyük süper-devlete bölünmesi, yir­minci yüzyılın ortalarına gelinmeden öngörülebilecek ve gerçekten de öngörülmüş bir olaydı. Avrupa’nın Rusya tarafından, Britanya İmparatorluğu’nun da Birleşik Dev­letler tarafından ele geçirilmesiyle birlikte, var olan üç devletten ikisi oluşmuştu bile. Üçüncü devlet Doğuasya ise, ancak on yıl kadar süren kanşık savaşlardan sonra ortaya çıktı. Üç süper-devlet arasındaki sınırlar kimi yer­lerde rastgele oluşmuştur, kimi yerlerde savaşın gidişine göre değişip durur, ama genellikle coğrafi konuma uyar. Avrasya, Portekiz’den Bering Boğazı’na kadar, Avrupa’nın ve Asya anakarasının tüm kuzeyini kapsar. Okyanusya, Kuzey ve Güney Amerika’yı, aralarında Britanya Adaları’nın da bulunduğu Atlas Okyanusu adalarını, Avustralasya’yı ve Afrika’nın güneyini içine alır. Ötekilerden daha küçük olan ve batı sınırı pek o kadar belirli olma­yan Doğuasya ise, Çin ve onun güneyindeki ülkeleri, Ja­pon adalarını ve Mançurya, Moğolistan ve Tibet’in bü­yük ama durmadan değişen bir bölümünü kapsar.

Bu üç süper-devlet, saflaşmalar değişmekle birlikte, son yirmi beş yıldır birbiriyle sürekli savaşmaktadır. Ne var ki, savaş artık yirminci yüzyılın ilk onyıllarındaki amansız yok etme savaşı olmaktan çıkmıştır. Birbirlerini yok edemeyen, birbirleriyle savaşmaları için hiçbir so­mut nedenleri olmadığı gibi, aralarında gerçek bir ideolo­jik ayrılık da bulunmayan taraflar arasında, sınırlı hedef­leri olan bir savaştır bu. Ancak bu, çarpışmaların ya da savaşla ilgili tutumun eskisi kadar gaddarca olmaktan çıktığı ya da daha soylu bir niteliğe büründüğü anlamına gelmemektedir. Tam tersine, savaş çılgınlığı tüm ülkeler­de olanca evrenselliğiyle sürmekte; ırza geçme, yağmala­ma, çocukları boğazlama, tüm halkı köleleştirme, hatta tutsakların kaynar suya atılması ve diri diri gömülmesi gibi eylemler olağan sayılmakta, dahası bütün bunlar düşman tarafından değil de kendi ülkeniz tarafından ya­pılıyorsa, övgüyle karşılanmaktadır. Ama doğrudan sava­şa giren insanların sayısı pek az olduğu gibi, bunların çoğu iyi eğitim görmüş ve uzlaşmış kişilerdir; üstelik sa­vaş eskiye oranla çok daha az kayba yol açmaktadır. Meydana gelen çarpışmalar da, sokaktaki insanın pek haberinin olmadığı belirsiz sınırlarda ya da deniz yolla­rındaki stratejik noktaları koruyan Yüzen Kalelerin çev­resinde gerçekleşmektedir. Savaş, uygarlık merkezlerin­de, tüketim maddelerinin durmadan kısıtlanmasından ve arada sırada otuz kırk kişinin ölümüne yol açan tepki­li bombalardan başka bir anlam taşımamaktadır. Aslında savaş nitelik değiştirmiştir. Daha doğrusu, savaşın neden­lerinin önem sırası değişmiştir. Yirminci yüzyılın başla­rındaki büyük savaşlarda sınırlı bir rol oynayan güdüler artık başat bir duruma gelmiştir ve bilinçli bir kabul gör­mekte ve temel alınmaktadır. Bugünkü savaşın niteliğini anlamak için -çünkü ta­rafların birkaç yılda bir yeniden saflaşmalarına karşın, sa­vaş aynı savaştır-, her şeyden önce, kesin bir sonuca ulaş­masının olanaksız olduğunu kavramak gerekir. Üç süperdevletten hiçbiri, öteki ikisi bir araya gelse bile, kesin bir yenilgiye uğratılamaz. Çünkü aralarında sarsılmaz bir güç dengesi vardır ve doğal savunmaları olağanüstüdür. Avrasya'yı uçsuz bucaksız topraklan, Okyanusya’yı At­las Okyanusu ile Büyük Okyanus’un engin suları, Doğuasya’yı da halklannın doğurganlığı ve çalışkanlığı koru­maktadır. İkincisi, artık maddi anlamda uğruna savaşıla­cak bir şey kalmamıştır. Üretim ile tüketimin birbirine uyumlu kılındığı, kendi kendine yeterli ekonomilerin oluşmasıyla birlikte, daha önceki savaşların ana nedeni olan pazar kapışmaları son bulmuş, hammadde kavgalan artık bir ölüm kalım sorunu olmaktan çıkmıştır. Üç süper-devletin de toprakları o kadar geniştir ki, gereksi­nim duyduğu hammaddelerin hemen hemen tümünü kendi sınırları içinde elde edebilmektedir. Yine de, sava­şın dolaysız bir ekonomik amacı olduğu düşünülecek olursa, bugünkü savaş bir işgücü savaşıdır. Süperdevletlerin sınırları dışında, hiçbirinin kalıcı egemenlik kuramadığı geniş bir dörtgen yer almakta, dört köşesini Tanca, Brazzaville, Darwin ve Hongkong kentlerinin tut­tuğu bu bölgede dünya nüfusunun yaklaşık beşte biri yaşamaktadır. Üç devlet sürekli olarak bu yoğun nüfuslu bölgeleri ve kuzey buz başlığını ele geçirmek için sava­şım vermektedir. Sonuçta, tartışmalı bölgenin tümünü tek başına hiçbir devlet denetim altına alamamaktadır. Bölgenin çeşitli bölümleri durmadan el değiştirmekte, şu ya da bu yörenin apansız bir ihanetle ele geçirilmesi so­nucunda, cepheleşmelerde sürekli değişiklik olmaktadır.

Tartışmalı bölgelerin tümünde değerli madenler bu­lunmakta ve kauçuk gibi, daha soğuk iklimlerde dahapahalı yöntemlerle yapay bir biçimde üretilmek zorun­da kalınan önemli bitkisel ürünler yetişmektedir. Ama en önemlisi, buralarda bitmez tükenmez bir ucuz emek kaynağı bulunmasıdır. Ekvatoral Afrika’yı, Ortadoğu ül­kelerini, Güney Hindistan’ı ya da Endonezya Takımada­larını denetimi altına alan devlet, boğaz tokluğuna başını kaldırmadan çalışan yüz milyonlarca ırgatın bedenlerini de ele geçirmiş olur. Bu bölgelerin nerdeyse açıkça köle­leştirilmiş olan insanları, durmadan bir istilacıdan bir başka istilacının eline düşerken, daha çok silah üretme, daha çok toprak ele geçirme, daha çok işgücünü denet­leme, daha da çok silah üretme, daha da çok toprak ele geçirme yarışında kömür ve petrol gibi kullanılırlar. Ger­çekte, çarpışmaların asla tartışmalı bölgelerin sınırlarının ötesine geçmediği bilinmelidir. Avrasya’nın sınırlan Kon­go havzası ile Akdeniz’in kuzey kıyısı arasında gidip ge­lir; Hint Okyanusu ve Büyük Okyanus'taki adalar Okya­nusya ile Doğuasya arasında durmadan el değiştirir; Mo­ğolistan’da Avrasya ile Doğuasya arasındaki sınır çizgisi sürekli değişir; üç devlet de, büyük ölçüde ıssız ve keşfe­dilmemiş yörelerden oluşan, Kutup çevresindeki uçsuz bucaksız topraklarda hak iddia eder: Ama güç dengesi hemen hemen hiç değişmez ve her süper-devletin ana topraklanna hiçbir zaman dokunulmaz. Üstelik Ekvator çevresindeki, sömürülen halkların emeği aslında dünya ekonomisi için hiç de gerekli değildir. Bunlar dünyanın zenginliğine hiçbir şey katmaz, çünkü ürettikleri her şey savaş için kullanılır, savaşmanın amacı ise her zaman, ve­rilecek başka bir savaşta daha iyi bir konumda olmaktan başka bir şey değildir. Köle halkların emeği, yalnızca sü­rekli savaşın temposunun hızlandırılmasını sağlar. Onlar olmasa da, dünya toplumunun yapısı ve varlığını sürdür­me yolu temelde değişmeyecektir.

Modern savaşın ana amacı (bu amaç, çiftdüşün ilke­lerine uygun olarak, İç Parti yönetiminin beyinleri tara­fından aynı anda hem benimsenmiş hem de reddedilmiş­tir), genel yaşam düzeyini yükseltmeksizin, makinelerin ürettiklerini tüketmektir. On dokuzuncu yüzyıl sonların­dan bu yana, tüketim malları fazlasının ne yapılacağı, sa­nayi toplumunun gizil bir sorunu olagelmiştir. Pek az in­sanın yeterince yiyecek bulabildiği günümüzde bu sorun hiç kuşkusuz ivedilik taşımamaktadır; dahası, hiçbir ya­pay yok etme süreci yaşanmıyor olsaydı bile ivedilik kazanmayabilirdi. Günümüz dünyası, 1914’ten önceki dünyayla, hele o dönemin insanlarının düşledikleri gele­cekle karşılaştırıldığında, çorak, açlık çekilen ve yıkıntıya dönmüş bir yerdir. Yirminci yüzyılın başlarında, nerdeyse bütün okuryazar insanların aklından, son derece zengin, insanlara boş vakit sağlayan, düzenli ve verimli bir ge­leceğin toplumu düşü -cam, çelik ve kaıbeyaz betondan oluşan parlak, pırıl pınl bir dünyageçmekteydi. Bilim ve teknoloji baş döndürücü bir hızla gelişiyordu ve bu gelişmenin böyle sürüp gideceği doğal görünüyordu. Ne var ki, biraz bitmek bilmeyen savaşlar ve devrimlerden dolayı güçten düşülmesi yüzünden, biraz da bilimsel ve teknik ilerleme tekdüzeleştirilmiş bir toplumda asla var olamayacak deneysel düşünceye dayandığı için, beklenen olmadı. Bir bütün olarak bakıldığında, bugün dünya elli yıl öncesinden daha ilkel. Gerçi bazı geri kalmış bölgeler kalkındı, savaşlar ve polis istihbaratıyla ilgili olarak pek çok aygıt geliştirildi, ama deneyler ve buluşlar büyük öl­çüde durdu ve bin dokuz yüz ellilerdeki nükleer savaşın yol açtığı yıkımlar hiçbir zaman tam anlamıyla onarılma­dı. Kaldı ki, makinelerin içerdiği tehlike olduğu gibi du­ruyor. İlk makinenin ortaya çıktığı andan başlayarak, aklı başında bütün insanlar, ağır çalışma koşulları ve eşitsizli­ğin sürmesine gerek kalmadığını açık seçik anlamışlardı. Makineler bilinçli olarak bu amaçla kullanılmış olsaydı, açlık, aşın çalışma, pislik, cehalet ve hastalık birkaç kuşak sonra yok edilebilirdi. Aslında, makine, böyle bir amaçla kullanılmamasına karşın, kendiliğinden bir işleyişle -bazen paylaştınlmak zorunda kalınan bir zenginlik ürete­rekon dokuzuncu yüzyılın sonu ve yirminci yüzyılın başındaki yaklaşık elli yıllık bir dönemde ortalama insa­nın yaşam düzeyini çok büyük ölçüde yükseltti.

Gel gör ki, zenginliğin genel yükselişinin hiyerarşik bir toplumun ortadan kaldırılmasını tehlikeye düşürdü­ğü, ama aslında hiyerarşik toplumun bir anlamda orta­dan kaldırılması demek olduğu da açıktı. Belli ki, herke­sin daha az çalıştığı, yeterince yiyecek bulduğu, banyosu ve buzdolabı olan bir evde yaşadığı, bir arabası, hatta uçağı olduğu bir dünyada, eşitsizliğin en belirgin, belki de en önemli biçimi ortadan kalkmış olacaktı. Zenginlik, bir kez genelleşti mi, ayrım tanımayacaktı. Hiç kuşku yok ki, kişisel mülk ve lüks anlamında zenginliğin eşit bir biçimde dağıtılacağı, buna karşılık iktidarın küçük bir ayrıcalıklı zümrenin elinde toplanacağı bir toplum dü­şünmek mümkündü. Ama böyle bir toplum uygulamada uzun süre ayakta kalamazdı. Çünkü boş vakit ve güven­lik herkesçe paylaşıldığında, yoksulluğun serseme çevir­diği geniş kitleler okuryazar olacak, kendi başına düşün­meyi öğrenecek, o zaman da hiçbir işe yaramadığını so­nunda fark ettiği ayncalıklı azınlığı ortadan kaldıracaktı. Hiyerarşik toplumun varlığı, uzun sürede, ancak yoksul­luk ve cehalete yaslanarak sürebilirdi. Yirminci yüzyılın başlarında bazı düşünürlerin hayalini kurdukları gibi, geçmişin tarım toplumuna geri dönmek de uygulanabilir bir çözüm değildi. Bu, hemen hemen tüm dünyada han­diyse içgüdüselleşmiş makineleşme eğilimine ters dü­şüyordu; dahası, sanayileşmede geri kalan her ülke askerî açıdan da güçsüz düşüyor, daha gelişmiş rakiplerinin do­laylı ya da dolaysız boyunduruğu altına giriyordu.

Mal üretimini kısıtlayarak halk kitlelerinin yoksul­luğunu sürdürmek de yeterli bir çözüm değildi. Kapita­lizmin son aşamasına geldiği, kabaca 1920 ve 1940 yılla­rı arasında büyük ölçüde böyle oldu. Birçok ülkenin eko­nomisi durgunluğa bırakıldı, topraklar ekilmedi, yeni makine yatırımları yapılmadı, halkın geniş kesimleri ça­lıştırılmadı ve yarı aç yan tok, Devlet yardımına terk edildi. Ama bu da askerî bakımdan güçsüz düşülmesine yol açtı ve getirdiği yoksunluklar açıkça gereksiz olduğun­dan, muhalefeti kaçınılmaz kıldı. Sorun, dünyanın ger­çek zenginliğini artırmadan sanayinin çarklarının nasıl döndürüleceğiydi. Üretimin sürdürülmesi, ama ürünle­rin dağıtılmaması gerekiyordu. Uygulamada bunu ger­çekleştirmenin tek yolu da, savaşın sürekli kılınmasıydı.

Savaşın asıl yaptığı, yok etmektir; ama ille de insanla­rı yok etmesi gerekmez, insan emeğinin ürünlerini de yok eder. Savaş, halk kitlelerini fazlasıyla rahata erdire­cek, dolayısıyla uzun sürede kafalarının fazlasıyla çalış­masını sağlayacak araç gereç ve donatımı paramparça etmenin, stratosfere yollamanın ya da denizin dibine göndermenin bir yoludur. Savaşta kullanılan silahlar yok edilmese bile, silah yapımı, tüketilebilecek herhangi bir şey üretmeksizin işgücünü kullanmanın uygun bir yolu­dur. Sözgelimi, bir Yüzen Kale’de, birkaç yüz şilebin ya­pımında kullanılabilecek emek yatar. Sonunda, kimseye somut bir yarar sağlamadan sökülüp hurdaya çıkarılır ve yeniden büyük emekler harcanarak yeni bir Yüzen Kale yapılır. Savaş uğraşı, ilke olarak, her zaman halkın basit gereksinimleri karşılandıktan sonra geriye kalabilecek üretim fazlasını tüketecek biçimde tasarlanır. Uygula­mada, halkın gereksinimleri hiçbir zaman yeterince de­ğerlendirilmediği için, sonunda zorunlu gereksinimlerin yarısı hep eksik kalır; ama bu bir avantaj olarak görülür. Ayrıcalıklı kesimlere bile sıkıntı çektirmek, bilinçli bir tutumun sonucudur; çünkü genel hır yoksunluğun hü­küm sürmesi küçük ayrıcalıkların önemini artırır ve böylece bir kesim ile öbürü arasındaki farkı büyütür. Yir­minci yüzyılın başlarındaki ölçütlere baktığımızda, bir İç Parti üyesinin bile çok yalın bir yaşam sürdüğünü, çalışa­rak yaşadığını görürüz. Ama yine de, sahip olduğu birkaç lüks -dayalı döşeli büyük bir apartman dairesi, daha iyi kumaştan yapılmış giysiler, yemeği, içkisi ve tütününün daha kaliteli olması, iki üç uşağının bulunması, özel ara­bası ya da helikopterinin olmasıonu bir Dış Parti üye­sinden farklı bir konuma yerleştirir; Dış Parti üyelerinin de, “proleterler” dediğimiz dibe vurmuş kitlelerle karşı­laştırıldığında, benzer avantajları vardır. Sanki kuşatma altındaki bir kentte yaşanmaktadır da, zenginlik ile yok­sulluk arasındaki ayrım bir parça at etine sahip olup ol­mamaya bağlıdır. Aynı zamanda, savaşta, dolayısıyla da tehlike altında yaşıyor olmanın farkındalığı, tekmil ikti­darın küçük bir zümrenin ellerine teslim edilmesini, ha­yatta kalmanın doğal, kaçınılmaz koşulu kılar.

Savaş, görüleceği gibi, gerekli yıkımı sağlamakla kal­maz, aynı zamanda bu yıkımı psikolojik bakımdan kabul edilebilir bir biçimde sağlar. İlke olarak, tapınaklar ve pi­ramitler yaptırarak, çukurlar kazdırıp sonra yeniden ka­pattırarak, dahası çok büyük ölçülerde mal üretip sonra hepsini yakarak, dünyanın emek fazlasını boşa harcamak çok kolay olurdu. Ama bu, hiyerarşik bir toplumun yal­nızca ekonomik temelini gerçekleştirirdi, duygusal teme­lini değil. Burada söz konusu olan, düzgün bir biçimde çalışmayı sürdürdüğü sürece davranışları önem taşıma­yan halk kitlelerinin morali değil, Parti’nin moralidir. En sıradan Parti üyesinin bile işinin ehli, çalışkan ve belirli sınırlar içinde de olsa zeki olması beklenir, ama korku, nefret, yaltaklanma, zafer düşkünlüğü gibi ruh halleri bulunan saf ve cahil bir bağnaz olması da gerekir. Başka bir deyişle, zihinsel yapısının savaş haline uygun olması gereklidir. İlle de gerçekten savaşılıyor olması gerekmez; belirleyici bir zafer mümkün olmadığından, savaşın nasıl gittiği de önemli değildir. Gerekli olan tek şey, bir savaş halinin var olmasıdır. Parti’nin üyelerinden istediği ve savaş ortamında daha kolay sağlanan zekâ yarılması artık genelleşmiştir, ama rütbe yükseldikçe bu daha da belir­ginlik kazanır. Savaş isterisi ve düşmandan nefretin en güçlü olduğu yer İç Parti’dir. Bir İç Parti üyesi, yönetici niteliği taşıdığı için, savaş haberlerinin uydurma olduğu­nu çoğu zaman bilmelidir ve tüm savaşın düzmece oldu­ğunun, ya savaş diye bir şey olmadığının ya da açıklananlardan çok farklı amaçlar uğruna savaşıldığının çoğu za­man ayırdında olabilir; ama bunları bilmenin etkisi çift­düşün tekniğiyle kolayca giderilir. Bu arada, bir İç Parti üyesi, savaşın gerçek, zaferin kaçınılmaz ve Okyanusya ’mn tüm dünyanın tartışılmaz efendisi olduğuna gizemli bir biçimde inanmakta bir an bile duraksamaz.

Tüm İç Parti üyeleri yaklaşmakta olan bu zafere yü­rekten inanırlar. Zafer ya giderek daha fazla toprak ele geçirip böylece olağanüstü bir güç üstünlüğü oluştura­rak ya da yeni ve karşı durulmaz bir silah keşfederek elde edilecektir. Yeni silah arayışları aralıksız sürmekte­dir ve yaratıcı düşünceye yatkın beyinlerin at oynatabil­diği pek az etkinlikten biridir. Bugün Okyanusya’da, eski anlamıyla Bilim, yok olmanın eşiğine gelmiş bulunmakta­dır. Yenisöylem’de, "Bilim’’i karşılayan tek bir sözcük yoktur. Geçmişin tüm bilimsel başarılarının dayandığı deneysel düşünce yöntemi, İngsos’un en temel ilkeleri­nin karşısındadır. Dahası, teknolojik ilerleme bile, ancak ürünleri insan özgürlüğünün daraltılmasında kulianılabiliyorsa gerçekleşir. Dünya, tüm yararlı uğraşlarda ya ye­rinde saymakta ya da geriye gitmektedir. Kitaplar maki­neler tarafından yazılırken, tarlalar atların çektiği sabanlarla sürülmektedir. Ne var ki, yaşamsal önem taşıyan konularda -açıkçası, savaş ve güvenlik casusluğu gibi ko­nulardadeneysel yaklaşım hâlâ özendirilmekte ya da en azından hoş görülmektedir. Parti’nin iki hedefi, tüm yer­yüzünü fethetmek ve her türlü bağımsız düşünme ola­sılığını tümden yok etmektir. O yüzden, Parti’nin çöz­meye çalıştığı iki büyük sorun vardır. Bunlardan biri, bir insanın ne düşündüğünün kendisinden habersiz nasıl okunabileceği; öbürü de, yüz milyonlarca insanın önce­den uyarılmadan birkaç saniye içinde nasıl öldürülebileceğidir. Bugün yapılmakta olan bilimsel araştırmaların konusu budur. Günümüzün bilimcisi, ya insanların yüz ifadelerinin, el kol hareketlerinin ve ses tonlarının anla­mını kılı kırk yararcasına inceleyen ve uyuşturucuların, şok tedavisinin, hipnozun ve fiziksel işkencenin doğruyu söyletme etkilerini sınayan bir psikologla sorgulamacının bir karışımıdır ya da uzmanlık alanının yalnızca insanla­rın canını almayla ilgili dallarıyla uğraşan bir kimyacı, fi­zikçi ya da biyolog. Uzmanlardan oluşan ekipler, Barış Bakanlığı’nın koskocaman laboratuvarlannda ve Brezilya ormanları, Avustralya çölleri ya da Antarktika’nın yitik adalarındaki gizli deney istasyonlarında, bıkıp usanma­dan çalışmaktadır. Bazıları geleceğin savaşlarının lojistiği­ni planlamakta; bazıları her geçen gün daha büyük tepki­li bombalar, gittikçe daha güçlü patlayıcılar ve gittikçe daha delinmez zırhlı levhalar geliştirmekte; bazıları koca kıtaların tekmil bitki örtüsünü yok edebilecek miktarlar­da yeni ve daha ölümcül gazların, çözünür zehirlerin ya da her türlü antikora karşı bağışıklık kazanmış hastalık mikroplarının nasıl üretilebileceğini araştırmakta; bazıla­rı suyun altında ilerleyen bir denizaltı gibi toprağın altın­da gidebilecek bir araç ya da bir yelkenli gibi hiçbir üsse bağımlı olmadan uçabilecek bir uçak üretmek için uğraş­makta; bazıları güneş ışınlarını uzayda binlerce kilometre uzaklıkta asılı duran merceklerde odaklandırmak ya da yeryüzünün merkezindeki ısıyı çekip sızdırarak yapay depremler ve deprem dalgaları oluşturmak gibi daha da uzak olasılıkları mümkün kılmaya çalışmaktadırlar.

Gel gör ki, bu projelerin hiçbiri azıcık olsun gerçek­leşmediği gibi, üç süper-devletten hiçbiri öbürleri üzerin­de belirgin bir üstünlük kuramamaktadır. Daha da ilgin­ci, üç devletin de daha şimdiden, bugünkü araştırmala­rıyla keşfedileceklerinden çok daha güçlü bir silaha, atom bombasına sahip olmasıdır. Parti, her zaman yaptı­ğı gibi, bu buluşu kendine mal etmeye çalışsa da, atom bombalan ilk kez bin dokuz yüz kırklarda ortaya çıkmış, on yıl kadar sonra da ilk kez geniş çaplı olarak kullanıl­mıştır. O sıralar özellikle Avrupa Rusyası, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’daki sanayi merkezlerine yüzlerce bom­ba bırakılmıştır. Sonunda, bütün ülkelerin egemen ke­simleri, birkaç atom bombası daha atılacak olursa dü­zenli toplumun ortadan kalkacağını, dolayısıyla iktidar­larının son bulacağını anlamak zorunda kalmışlardır. O günden sonra, hiçbir resmî anlaşma yapılmadığı gibi, böyle bir anlaşmanın sözü bile edilmemiş olmasına kar­şın, tek bir bomba bile atılmamıştır. Üç devlet de atom bombası üretmeyi sürdürmekte ve önünde sonunda kul­lanma fırsatını bulacağına inanarak bir yerlere yığmakta­dır. Bu arada, savaş sanatının son otuz kırk yıldır pek fazla değiştiği söylenemez. Gerçi helikopterler eskisin­den daha çok kullanılmaktadır, bombardıman uçakları­nın yerini büyük ölçüde güdümlü füzeler almıştır, kolay batınlabilen savaş gemileri ise yerini, batınlması nerdeyse olanaksız Yüzen Kalelere bırakmıştır; ama bunun dı­şında pek az gelişme olmuştur. Tanklar, denizaltılar, tor­piller, makineli tüfekler, hatta tüfekler ve el bombaları hâlâ kullanılmaktadır. Bitmek bilmeyen kıyımların gaze­telerde yer almasına, tele-ekranlarda gösterilmesine karşın, birkaç haftada yüz binlerce, hatta milyonlarca insa­nın can verdiği eski savaşların amansız çarpışmaları bir daha asla tekrarlanmamıştır.

Üç süper-devletten hiçbiri, ağır bir bozguna uğrama riski taşıyan bir harekâta girişmez. Geniş çaplı bir ha­rekâta kalkışılacaksa da, bu genellikle bir müttefike bas­kın yapmak biçiminde olur. Üç devletin izlediği ya da izler gibi göründüğü strateji aynıdır. Plan, çarpışmalar, pazarlıklar ve iyi zamanlanmış ihanetleri bir arada yürü­terek, rakip devletlerden birini tümüyle kuşatan bir üs çemberi oluşturmak, sonra da o devletle bir dostluk ant­laşması imzalayarak her türlü kuşkuyu gidermek üzere yıllarca barış içinde kalmaktır. Bu süre boyunca tüm stra­tejik noktalarda toplanacak atom bombası yüklü roketler, en sonunda aynı anda ateşlenecek ve düşmana karşılık verme olanağı tanınmayacaktır. İşte o zaman öteki süperdevletle bir dostluk antlaşması imzalanarak yeni bir sal­dırıya hazırlanılacaktır. Bu tertip, söylemeye bile gerek yok ki, gerçekleşmesi olanaksız bir hayaldir. Kaldı ki, Ek­vator ve Kutup çevresindeki tartışmalı bölgeler dışında hiçbir yerde çarpışma olmamaktadır; düşman toprakları­nın istilasına hiçbir zaman girişilmemektedir. Süperdevletler arasındaki sınırların bazı yerlerde değişken ol­masının nedeni de budur. Örneğin, Avrasya, coğrafi ola­rak Avrupa’nın bir parçası olan Britanya Adaları’nı ko­layca ele geçirebilirdi ya da buna karşılık, Okyanusya’nın sınırlarını Ren nehrine, hatta Vistül nehrine kadar geniş­letmesi hiç de zor olmazdı. Ama bu da, bütün tarafların hiç dile getirmedikleri halde bağlı kaldıkları kültürel bü­tünlük ilkesini çiğnemek olurdu. Okyanusya bir zaman­lar Fransa ve Almanya diye bilinen bu bölgeleri ele geçi­recek olsaydı, orada yaşayanların kökünü kazımak gibi çok güç bir işe kalkışmak ya da teknik gelişme açısından aşağı yukarı Okyanusya’nın düzeyine ulaşmış yüz mil­yonluk bir nüfusu özümlemek zorunda kalacaktı. Üç süper-devlet de aynı sorunla karşı karşıyadır. Yapılan ge­reği, savaş tutsakları ve renkli kölelerle belirli ilişkiler dı­şında, yabancılarla kesinlikle hiçbir bağlantı kurmamaları gerekmektedir. O andaki resmî müttefike bile her zaman büyük bir kuşkuyla bakılmaktadır. Sıradan bir Okyanus­ya yurttaşının, savaş tutsaklan dışında, bir Avrasya ya da Doğuasya yurttaşını görme olanağı bile olmadığı gibi, ya­bancı dil öğrenmesi de yasaktır. Yabancılarla bağlantı kur­masına izin verilirse, onlann da kendisi gibi birer beniâdem olduklannı ve kendisine anlatılanlann çoğunun yalan ol­duğunu anlayabilir. İçinde yaşadığı kapalı dünyanın du­varları yıkılabilir ve maneviyatının bağlı olduğu korku, nefret ve üstünlük duygusu yerle bir olabilir. O yüzden, İran, Mısır, Cava ya da Seylan sık sık el değiştirse de, üç süper-devlet, ana sınırlardan içeriye bombalardan başka bir şeyin asla girmemesi gerektiğinin farkındadır.

Bunun altında, hiçbir zaman seslendirilmeyen, ama söylenmeden anlaşılan ve göz önünde tutulan bir gerçek yatmaktadır: Yaşam koşullan üç süper-devlette de birbiri­nin aynıdır. Okyanusya'daki egemen felsefenin adı İngsos'tur; Avrasya’da buna Neo-Bolşevizm denir; Doğusya’da ise bunun Ölüme Tapınma diye çevirebileceği­miz, ama belki Özünden Geçmek de diyebileceğimiz Çince bir adı vardır. Bir Okyanusya yurttaşının öteki iki felsefenin ilkelerini öğrenmesine izin verilmez, tam tersi­ne o ilkeleri ahlak ve sağduyuya yöneltilmiş barbarca sal­dırılar olarak lanetlemesi istenir. Aslında bu üç felsefenin birbirinden pek farkı olmadığı gibi, destekledikleri top­lum düzenleri arasında da hiçbir fark yoktur. Her yerde aynı piramit yapısı, yan kutsal bir öndere tapınma, sürek­li savaşa dayanan ve sürekli savaşa hizmet eden bir ekono­mi söz konusudur. Dolayısıyla, üç süper-devlet birbirinin topraklarını fethedemeyeceği gibi, bundan bir yarar da sağlayamaz. Tam tersine, birbirleriyle çatışmayı sürdür­dükleri sürece, birbirine yaslanmış üç ekin demeti gibi birbirlerini ayakta tutarlar. Ve her zamanki gibi, üç dev­letin egemen kesimleri, ne yaptığının hem farkındadır hem de farkında değildir. Yaşamlarını dünyayı fethetme­ye adamışlardır, ama aynı zamanda bilirler ki, savaşın son­suza dek ve zafere ulaşmadan sürüp gitmesi gerekmekte­dir. Bu arada, fethedilme tehlikesinin olmaması, Ingsos’un ve karşıtı düşünce sistemlerinin bir özelliği olan, gerçekli­ğin yadsınmasını olanaklı kılmaktadır. Gerçi daha önce de söylemiştik, ama süreklilik kazanan savaşın niteliğinin te­melden değiştiğini bir kez daha vurgulamak isteriz.

Eski çağlarda savaş, handiyse tanımı gereği, önünde sonunda son bulan, genellikle kesin bir zafer ya da boz­gunla sona eren bir şeydi. Yine bir zamanlar, savaş, insan toplumlarının somut gerçeklikle sürekli ilişkide tutul­masını sağlayan başlıca araçlardan biriydi. İktidarı elle­rinde tutanlar, her çağda, yönettikleri insanlara dünyaya ilişkin düzmece bir bakış açısı dayatmaya çalışmışlar, buna karşılık askerî güçlerini zayıflatabilecek hiçbir ya­nılsamaya arka çıkmayı göze alamamışlardır. Yenilgi, ba­ğımsızlığın yitirilmesi ya da istenmeyen başka bir sonuç anlamına geldiği sürece, yenilgiye karşı alınacak önlem­lerin ciddi olması gerekiyordu. Somut gerçekler göz ardı edilemezdi. Felsefede, dinde, ahlakta ya da politikada iki kere iki beş edebilirdi, ama iş bir top ya da uçağın yapı­mına geldi mi, iki kere iki dört etmek zorundaydı. Güç­süz ülkeler önünde sonunda fethedilmeye mahkûmdu, güçlü olmak için verilen savaşımda ise hayallere yer yok­tu. Dahası, güçlü olmak için geçmişten dersler çıkarmak, bunun için de geçmişte olup bitenleri iyi bilmek gereki­yordu. Hiç kuşkusuz, gazeteler ve tarih kitapları her za­man yanlı ve yanıltıcıydı, ama bugün uygulanan çarpıt­malar söz konusu değildi. Savaş, mantıklı davranmanın güvenilir bir bekçisiydi; hele egemen sınıflar açısından, mantıklı davranmanın belki de en önemli bekçisiydi. Sa­vaşların kazanılması ya da kaybedilmesinin sorumlulu­ğundan hiçbir egemen sınıf tümüyle kaçamazdı.

Ama savaş gerçekten sürekli bir nitelik aldığında, tehlikeli olmaktan da çıkar. Savaş sürekli olunca, askerî gereklilik diye bir şey kalmaz. Teknik gelişme durabilir, en elle tutulur gerçekler bile yadsınabilir ya da göz ardı edilebilir. Daha önce de gördüğümüz gibi, bilimsel de­nebilecek araştırmalar savaş amaçlı olarak hâlâ sürdürül­mektedir, ancak bunlar birer hayal olmaktan öteye geç­mediği gibi, sonuç vermemesi de önem taşımamaktadır. Etkili olmaya, hatta askerî bakımdan etkili olmaya bile artık gerek kalmamıştır. Okyanusya’da Düşünce Polisi’ nden başka hiçbir şey etkili değildir. Üç süper-devlet de alt edilmez olduğundan, sonunda her biri düşüncenin kolaylıkla saptırılabildiği ayrı bir dünya olup çıkmıştır. Gerçeklik, baskısını ancak gündelik yaşamın gereksinim­lerinde duyurmaktadır: yeme ve içme, barınma ve giyin­me gereksinimi, zehir içerek ya da üst katların pencere­lerinden atlayarak canına kıymaktan sakınma gereksini­mi gibi. Gerçi yaşam ile ölüm arasında, bedensel zevk ile bedensel acı arasında hâlâ bir ayrım vardır, ama hepsi bu kadar. Dış dünya ve geçmişle tüm bağlantıları kopmuş olan Okyanusya yurttaşlarının, uzayda yıldızlar arasında, neresinin yukarısı, neresinin aşağısı olduğunu bilemeden dolaşan birinden farkı yoktur. Böylesi bir devleti yöne­tenler, firavunların ya da Roma imparatorlarının hiç ola­madıkları kadar mutlaktırlar. Kendilerini izleyen geniş halk kitlelerinin açlıktan ölmesini önlemekle, aynı za­manda da rakipleriyle aynı düşük askerî teknoloji düze­yinde kalmakla yükümlüdürler; ama bu asgari yükümlü­lükleri yerine getirdikten sonra, gerçekleri çarpıta saptıra diledikleri biçime sokabilirler.

Demek, savaş, daha önceki savaşlarla karşılaştırarak değerlendirdiğimizde, bir düzenbazlıktan başka bir şey değildir. Boynuzları birbirlerini yaralayıp bereleyemeyecek biçimde oluşmuş, gevişgetirenler takımından bazı hayvanlar arasındaki dövüşlere benzemektedir. Ama sa­vaşın, gerçek olmasa da, tümüyle anlamsız olduğu söyle­nemez. Savaş, tüketim malları fazlasını eritmekle kalmaz, aynı zamanda hiyerarşik bir toplumun istediği zihinsel ortamın korunmasına destek olur. Savaş, görüleceği gibi, artık tümüyle bir iç sorundur. Eskiden, bütün ülkelerin egemen kesimleri, ortak çıkarlarını bilerek savaşın yıkıcı gücünü sınırlandırabilmelerine karşın, birbirleriyle ger­çekten savaşırlar ve savaştan zaferle çıkan her zaman ye­nik düşeni yağmalardı. Günümüzde ise asla birbirlerine karşı savaşmamaktadırlar. Savaş her egemen kesim tara­fından kendi uyruklarına karşı verilmektedir ve savaşın amacı toprak ele geçirmek ya da toprak yitirmeyi önle­mek değil, toplum yapısının hiç değişmeden sürmesini sağlamaktır. Demek, "savaş” sözcüğü bile, yanıltıcı bir an­lam kazanmıştır. Savaşın, sürekli bir niteliğe bürünmekle, savaş olmaktan çıktığını söylemek belki de doğrudur. Sa­vaşın, Neolitik Çağ’dan başlayarak yirminci yüzyıl başla­rına kadar insanlar üzerinde yarattığı baskı ortadan kalk­mış, yerini çok farklı bir şeye bırakmıştır. Üç süper-devlet, birbiriyle savaşmak yerine, sürekli barış içinde kalarak birbirini kendi sınırlan içinde rahat bırakma konusunda anlaşsaydı, sonuç nerdeyse aynı olurdu. Çünkü o zaman da her biri dış tehlike baskısından uzak kalır, kendi dün­yasında yaşamayı sürdürürdü. Gerçekten sürekli olacak bir barış, sürekli bir savaşla aynı kapıya çıkardı. Parti üye­lerinin büyük çoğunluğu daha dar bir anlamda anlasa da, Parti sloganının özündeki anlam budur: Savaş Barıştır.

Winston bir an okumayı bıraktı. Uzakta bir yere dü­şen bir tepkili bombanın gümbürtüsünü duymuş, ama tele-ekranın bulunmadığı bir odada yasak kitapla baş başa olmanın keyfi kaçmamıştı. Yalnızlık ve güven, nerdeyse bedeninin yorgunluğu, koltuğun yumuşaklığı, pencereden giren hafif rüzgârın yanaklarında gezinişi kadar somut duygulardı. Kitap onu büyülemiş, daha doğrusu düşün­düklerini haklı çıkarmıştı. Gerçi bir bakıma yeni bir şey söylemiyordu, ama çekici gelmesinin bir nedeni de buy­du. Dağınık düşüncelerini toparlayabilseydi, o da kitapta söylenenleri söylerdi. Kendininkine benzemekle birlikte, daha güçlü, daha sistemli, daha korkusuz bir zihnin ürü­nüydü bu kitap. En iyi kitaplar insana zaten bildiklerini söyleyen kitaplardır, diye geçirdi aklından. Yeniden Birinci Bölüm’e dönmüştü ki, merdivende Julia’nın ayak seslerini duydu ve karşılamak için yerinden kalktı. Julia kahverengi alet çantasını yere fırlatıp Winston’ın kollarına atıldı. Bir­birlerini görmeyeli bir haftadan fazla olmuştu.

"Kitabı aldım,” dedi Winston, birbirlerinden ayrılır­larken.

Julia, pek ilgilenmemişçesine, “Ya, demek aldın? Güzel,” dedi ve kahve yapmak için hemen gaz sobası önüne çömeldi.

Konuya ancak yatakta yarım saat geçirdikten sonra dönebildiler. Akşam, yatak örtüsünü üstlerine çekmeyi gerektirecek kadar serinlemişti. Aşağıdan o bildik şarkı sesi ve taşların üstündeki ayak sesleri geliyordu. Winston'ın ilk gelişinde gördüğü, kaslı kolları pençe pençe olmuş kadın sanki avludan hiç ayrılmamıştı. Sanki sa­bahtan akşama kadar çamaşır leğeni ile çamaşır ipi ara­sında mekik dokuyor, mandalları ne zaman ağzından çı­karsa o arzulu şarkıya başlıyordu. Julia yan dönmüş, uy­kuya dalmak üzereydi. Winston yerde duran kitabı uza­nıp aldı, doğrulup yatağın baş tarafına yaslandı.

"Okumalıyız,” dedi. “Sen de okumalısın. Kardeşliğin bütün üyeleri okumalı.”

Julia, gözlerini açmadan, “Sen okusana,” dedi. "Yük­sek sesle oku. Böylesi daha iyi. Hem, okurken açıklarsın bana.”

Saat altıyı, on sekizi gösteriyordu. En azından üç dört saatleri vardı. Winston kitabı dizlerinin üstüne yer­leştirdi, başladı okumaya:

Birinci Bölüm

Cehalet Güçtür.

Bilinen tarih boyunca, olasılıkla Neolitik Çağ’ın sona ermesinden bu yana, dünyada üç tür insan olagel­miştir: Yüksek, Orta ve Aşağı. Bunlar kendi içlerinde de pek çok alt bölüme ayrılmışlar, sayısız ad taşımışlar, sayı­ları ve birbirlerine karşı tutumları çağdan çağa değişmiş, ama toplumun temel yapısı hiçbir zaman değişmemiştir. Olağanüstü ayaklanmalar ve kesin görünen değişimler­den sonra bile, tıpkı ne kadar hızlı döndürülürse döndü­rülsün dönme ekseni doğrultusu hep aynı kalan bir jiroskop gibi, aynı düzen hep kendini yeniden dayatmıştır.

"Julia, uyanık mısın?” diye sordu Winston.

“Evet, sevgilim, kulağım sende. Devam et. Müthiş.”

Winston devam etti:

Bu üç kesimin amaçları asla uzlaştırılamaz. Yüksek kesimin amacı, bulunduğu yeri korumaktır. Orta kesimin amacı, Yüksek kesimle yer değiştirmektir. Aşağı kesimin amacı ise -bir amacı varsa kuşkusuz, çünkü Aşağı kesimin temel özelliği, ağır ve sıkıcı işlerin altında çoğu zaman gündelik yaşam dışında hiçbir şeyin bilincine varamaya­cak kadar ezilmesidirtüm ayrımları ortadan kaldırmak ve tüm insanların eşit olacağı bir toplum yaratmaktır. O yüzden, ana çizgisi değişmeyen bir savaşım tarih boyunca tekrarlanıp durmaktadır. Yüksek kesimin uzun dönemler boyunca iktidarı güvenli bir biçimde elinde tuttuğu gö­rülmüş, ancak önünde sonunda ya kendine olan inancını ya da güçlü bir biçimde yönetme yeteneğini yitirdiği, hat­ta her ikisini birden yitirdiği dönemler de hep yaşanmış­tır. Böyle dönemlerde, özgürlük ve adalet uğruna savaşı­yor görünerek Aşağı kesimi de yanına alan Orta kesim tarafından devrilmiştir. Ne var ki, Orta kesim, hedefine ulaşır ulaşmaz, Aşağı kesimi eski kölelik konumuna geri gönderir ve kendisi Yüksek kesim konumuna geçer. Çok geçmeden, öteki kesimlerin birinden ya da her ikisinden de kopan yeni bir Orta kesim ortaya çıkar ve savaşım ye­niden başlar. Bu üç kesimden, hedeflerine geçici de olsa hiçbir zaman ulaşamayan, yalnızca Aşağı kesimdir. Tarih boyunca hiçbir somut gelişme olmadığını söylemek abar­tılı olabilir. Günümüzdeki çöküş döneminde bile, ortala­ma insan, birkaç yüzyıl öncekinden fiziksel olarak daha iyi durumdadır. Ama refahın artması da, hareket tarzın­daki yumuşamalar da, reformlar ya da devrimler de, in­sanlığı eşitliğe bir adım bile yaklaştırmamıştır. Aşağı ke­sim açısından, hiçbir tarihsel değişiklik, efendilerinin adı­nın değişmesinden başka bir anlam taşımamıştır.

On dokuzuncu yüzyılın sonlarına gelindiğinde, pek çok gözlemci, bu sürecin durmadan yinelendiğini açık seçik görmüştür. O zaman, tarihi döngüsel bir süreç ola­rak yorumlayan düşünce okulları doğmuş, bunlar eşitsiz­liğin insan yaşamının değişmez yasası olduğu savını öne sürmüştür. Hiç kuşkusuz, bu öğretinin savunucuları geç­mişte de her zaman olmuştu; ama bu kez ortaya konuluşunda gözle görülür bir farklılık vardı. Eskiden, hiyerar­şik toplum düzeninin gerekliliği, özellikle Yüksek kesi­min öğretişiydi. Krallar ve aristokratlar ve onların asalak­ları rahipler, hukukçular ve benzerleri tarafından savu­nulmuş ve ölümden sonra düşsel bir dünya vaaderiyle yenir yutulur hale getirilmişti. Orta kesim, iktidarı ele geçirmek için savaşım verirken, hep özgürlük, adalet ve kardeşlik gibi kavramlardan yararlanmıştı. Şimdilerde ise, henüz yönetimde olmayan, ama çok geçmeden yö­netimde olmayı umut eden insanlar kardeşlik kavramına sarılmaya başladılar. Eskiden, Orta kesim eşitlik bayrağı­na sarılarak devrimler yapmış, ama eski zorbalık düzeni­ni devirir devirmez kendisi yeni bir zorbalık düzeni kur­muştu. Yeni Orta kesimler ise zorbalıklarını önceden ilan ettiler. On dokuzuncu yüzyıl başlarında ortaya çık­mış bir kuram olan ve eskiçağların köle isyanlarına kadar uzanan düşünceler zincirinin son halkasını oluşturan sosyalizm, hâlâ eski çağların ütopyacılığınm etkisi altın­daydı. Ama sosyalizmin, 1900’den başlayarak ortaya çı­kan her değişkesinde, özgürlük ve eşitliği sağlama amacı gittikçe daha açık biçimde terk edildi. Yüzyıl ortalarında doğan yeni akımlar, Okyanusya’da İngsos, Avrasya’da Neo-Bolşevizm, Doğuasya’da herkesçe bilinen adıyla ölüme Tapınma, bilinçli bir biçimde özgürlüksüz/ü^ ve eşitsizliği sürekli kılmayı hedefliyordu. Bu yeni akımlar, hiç kuşkusuz, eski akımların bağrından doğmuştu ve on­ların adlarını koruyor, ideolojilerine sahte bir bağlılık gösteriyordu. Hepsinin amacı, ilerlemeyi durdurmak ve tarihi kendi seçtikleri bir anda dondurmaktı. O bildik sarkaç bir kez daha salınacak, sonra da duracaktı. Orta kesim, her zamanki gibi, Yüksek kesimi alt edip onun yerini alacak; ama bu kez Yüksek kesim, bilinçli bir stra­teji yürüterek, konumunu sürekli kılmayı başaracaktı.

Yeni öğretiler, biraz da, tarihsel bilginin birikimiyle ve on dokuzuncu yüzyıldan önce hemen hiç var olma­yan tarih bilincinin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Tarihin döngüsel işleyişi artık anlaşılır bir şeydi ya da öyle görü­nüyordu ve anlaşılır bir şey olduğuna göre, değiştirilebi­lirdi de. Ama yeni öğretilerin ortaya çıkışının temelinde yatan başlıca neden, insanların eşitliğinin daha yirminci yüzyılın başlarında teknik bakımdan olanaklı duruma gelmiş olmasıydı. Gerçi insanların hâlâ doğuştan yete­nekleri açısından eşit olmadıkları ve uzmanlık gerektiren işlerde bazı bireylerin öbürlerine yeğ tutulması gerektiği doğruydu; ama artık sınıf ayırımlarına ya da büyük ser­vet farklılıklarına gerçekten gerek kalmamıştı. Önceki çağlarda, sınıf ayırımları yalnızca kaçınılmaz değil, aynı zamanda istenen bir şey olmuştu. Uygarlığın bedeli eşit­sizlikle ödenmişti. Ne var ki, makine üretiminin gelişme­siyle birlikte durum değişmişti. İnsanların farklı işlerde çalışmaları hâlâ gerekli olsa da, artık farklı toplumsal ve ekonomik düzeylerde yaşamaları gerekmiyordu. Dolayı­sıyla, iktidarı ele geçirmenin eşiğinde olan yeni kesimle­rin gözünde, artık uğruna savaşım verilmesi gereken bir ülkü olmaktan çıkmış, önüne geçilmesi gereken bir teh­like olmuştu. Adil ve barışçı bir toplumun mümkün ol­madığı daha ilkel çağlarda, eşitliğe inanmak epeyce ko­laydı. İnsanlar, binlerce yıldır, yasalar ve ağır işlerin ol­madığı bir toplumda kardeşçe yaşadıkları bir yeryüzü cenneti düşlemişlerdi. Ve bu düş, her tarihsel değişim­den kazançlı çıkan kesimleri de belirli ölçüde etkilemiş­ti. Fransız, İngiliz ve Amerikan devrimlerinin mirasçıları insan haklarına, söz özgürlüğüne, yasalar önünde eşitliğe ve benzerlerine bir ölçüde inandıklarını kendilerince dile getirmişler ve hatta belirli ölçüde bu kavramlar doğ­rultusunda davranmaya özen göstermişlerdi. Ama yir­minci yüzyılın kırklı yıllarına gelindiğinde, siyasal dü­şünce alanındaki tüm ana akımlar otoriter bir niteliğe bürünmüştü. Yeryüzü cenneti, tam da gerçekleşebilir ol­duğu anda gözden düşmüştü. Bütün yeni siyasal kuram­lar, hangi adla ortaya çıkarsa çıksın, önünde sonunda ye­niden hiyerarşiye ve sınıflandırmaya varıyordu. Ve 1930 dolaylarında genel görünüm sertleşmeye başlarken, çok uzun zamandır, bazı yerlerde yüzlerce yıldır terk edilmiş uygulamalar -yargılamasız hapsetmeler, savaş tutsakları­nın köle gibi kullanılması, meydanlarda toplu idamlar, itiraf ettirmek için yapılan işkenceler, rehinelerin kulla­nılması ve geniş kitlelerin sürülmesiyeniden yaygınlaş­makla kalmamış, kendilerini aydın ve ilerici sayanlarca bile hoş görülür, dahası savunulur olmuştu.

İngsos ve rakipleri, ancak dünyanın dört bir yanında uluslararası savaşlar, içsavaşlar, devrimler ve karşı-devrimlerle geçen bir on yıl sonra, tam anlamıyla oluşturul­muş siyasal kuramlar olarak ortaya çıktılar. Ama yirminci yüzyılda daha önce belirmiş ve genel olarak totaliter diye nitelenmiş çeşitli sistemler bunlann habercisi olmuştu ve var olan kargaşadan doğacak dünyanın ana hatları çoktan anlaşılmıştı. Bu dünyayı ne tür insanların yöneteceği de anlaşılmıştı. Yeni aristokrasi büyük ölçüde bürokratlar, biliminsanlan, teknisyenler, sendika yöneticileri, tanıtım uzmanları, toplumbilimciler, öğretmenler, gazeteciler ve profesyonel politikacılardan oluşuyordu. Kökenleri üc­retli orta sınıf ve işçi sınıfının üst kesimlerinde yatan bu insanlar, tekelci sanayi ve merkezi yönetimin verimsiz dünyasınca biçimlendirilmiş ve bir araya getirilmişlerdi. Bunlar, eski çağlardaki benzerleri kadar açgözlü ve lüks düşkünü değildiler, ama iktidar özlemiyle yanıp tutuşu­yorlardı ve en önemlisi de ne yaptıklarının daha fazla bi­lincinde oldukları gibi, muhalefeti ezmekte de daha ka­rarlıydılar. Özellikle de muhalefeti ezmekte daha kararlı oluşları çok önemliydi. Bugünkülerle karşılaştırıldığında, geçmişin tüm buyurgan yönetimlerinin isteksiz ve etkisiz kaldıkları görülür. Egemen kesimler şu ya da bu ölçüde liberal düşüncelerden hep etkilenmişti ve işleri gevşek tutma, yalnızca apaçık ortada olan işi göz önüne alma ve uyruklarının ne düşündüğüyle pek ilgilenmeme eğilimin­deydi. Günümüz ölçütleriyle kıyaslandığında, Ortaçağ’ın

Katolik Kilisesi bile hoşgörülü sayılabilirdi. Bunun bir ne­deni, eskiden hiçbir yönetimin yurttaşlarını sürekli dene­tim altında tutma gücüne sahip olmamasıydı. Ne var ki, matbaanın bulunması kamuoyunu yönlendirmeyi kolay­laştırdı, sinema ve radyo bu süreci daha da güçlendirdi. Televizyonun gelişmesiyle ve aynı aygıtın hem alıcı hem de verici olarak kullanılmasını olanaklı kılan teknolojik ilerlemeyle birlikte, özel yaşam ortadan kalktı. Bütün yurttaşlar ya da en azından izlenmeye değer bütün yurt­taşlar, günün yirmi dört saati polis tarafından gözetlene­biliyor, bütün öteki iletişim kanallarından uzak tutulabildikleri gibi, sürekli resmî propagandaya bağımlı kılmabiliyorlardı. Artık ilk kez, yalnızca devlet iradesine tam bir boyun eğişin dayatılması değil, tüm yurttaşların tümüyle aynı düşüncede olmaları da sağlanmıştı.

Elliler ve altmışların devrimci döneminin ardından, toplum, her zaman olduğu gibi, yeniden Yüksek, Orta ve Aşağı kesimlere ayrıldı. Ama yeni Yüksek kesim, önceki­lerin tersine, içgüdüleriyle hareket etmiyor, konumunu korumak için neyin gerekli olduğunu biliyordu. Oligar­şinin biricik güvenli temelinin kolektivizm olduğu çok­tan anlaşılmıştı. Servet ve ayrıcalığı korumanın en kolay yolu, bunlara ortaklaşa sahip olmaktır. Yüzyıl ortalarında meydana gelen “özel mülkiyetin ortadan kaldırılması”, gerçekte, mülkiyetin eskisinden çok daha az kişinin elin­de toplanması anlamına geliyordu; şu farkla ki, yeni mül­kiyet sahipleri bireylerden oluşan bir kitle değil, bir ke­simdi. Hiçbir Parti üyesi, ufak tefek özel eşyalar dışında, kendi başına bir şeyin sahibi değildir. Okyanusya’da her şey kolektif olarak Parti’ye aittir, çünkü her şey Parti’nin denetimi altındadır, üretilen her şeyi Parti uygun gördü­ğü biçimde değerlendirir. Devrimi izleyen yıllarda Parti bu egemenliği hemen hiçbir karşı koyuşla karşılaşmadan elde edebilmişti, çünkü söz konusu durum tümüyle bir kolektifleştirme olarak sunulmuştu. Eskiden beri, kapita­list sınıfın mülksüzleştirilmesini sosyalizmin izleyeceği­ne inanılmıştı ve kapitalistler gerçekten de mülksüzleşti­rilmişlerdi işte. Fabrikalar, madenler, topraklar, evler, ula­şım, her şey ellerinden alınmıştı ve bütün bunlar özel mülk olmaktan çıktığına göre artık hepsinin kamu malı olması gerekirdi. Eski sosyalist hareketin bağrından do­ğan ve onun terminolojisini olduğu gibi miras edinen İngsos, sosyalist programın ana maddesini gerçekten de yerine getirmiş, böylece önceden beklendiği ve istendiği gibi ekonomik eşitsizlik kalıcı kılınmıştı.

Ne var ki, hiyerarşik toplumu sürekli kılmanın so­runları bundan derindir. Egemen kesimin iktidardan dü­şebilmesinin yalnızca dört yolu vardır. Ya bir dış güç ta­rafından alt edilecektir, ya ülkeyi yönetmekte kitlelerin baş kaldırmasına yol açacak kadar yetersiz kalacaktır, ya güçlü ve hoşnutsuz bir Orta kesimin doğmasına engel olamayacaktır ya da kendine olan güvenini ve yönetme isteğini yitirecektir. Bu nedenlerin hiçbiri tek başına işle­mez, dördü de şu ya da bu ölçüde bir arada etki eder. Kendini bunların hepsine karşı koruyabilen bir egemen sınıf sürekli iktidarda kalabilir. Önünde sonunda, belirle­yici etken, egemen sınıfın zihinsel eğilimidir.

Yüzyılımızın ortalarından sonra, ilk tehlike gerçek­ten de ortadan kalkmıştı. Bugün dünyayı bölüşmüş olan devletlerin üçü de aslında yenilmezdir; ancak yavaş ger­çekleşen demografik değişiklikler sonucunda yenilebilir­ler, ki güçlü bir yönetim bunu kolayca önleyebilir. İkinci tehlike de yalnızca kuramda kalan bir tehlikedir. Kitleler kendi başlarına asla ayaklanmadıkları gibi, sırf ezildikleri için ayaklandıkları da görülmemiştir. Açıkçası, kıyaslama olanağından yoksun bırakıldıkları sürece, ezildiklerinin farkına bile varmazlar. Bir zamanların sürekli yinelenen ekonomik bunalımları tümden gereksiz olmuştur ve ar­tık meydana gelmelerine izin verilmemektedir. Ama daha başka ve daha büyük çarpıklıklar meydana gelebilir ve gelmektedir de; hem de hiçbir politik sonuca yol aç­madan, çünkü insanlann hoşnutsuzluklarını açıkça dile getirebilecekleri hiçbir olanak yoktur. Makine teknoloji­sinin gelişmesinden bu yana toplumumuzda kendini his­settiren üretim fazlası sorunu ise, aynı zamanda halkın moralinin gerekli düzeye yükseltilmesine de yarayan sü­rekli savaş düzeniyle (bkz. Üçüncü Bölüm) çözülmüştür. O yüzden, bugün bizi yönetenler açısından gerçek tehli­ke, becerikli, yan-işsiz, iktidara susamış insanlardan olu­şan yeni bir kesimin kopup ortaya çıkması ve kendi saf­larında liberalizm ve kuşkuculuğun gelişmesidir. Demek, sorun eğitimle ilgilidir. Hem yönetici kesimin hem de onların hemen altındaki, yürütmeyle görevli daha geniş kesimin bilincinin sürekli olarak biçimlendirilmesi soru­nudur. Kitlelerin bilincinin ise yalnızca olumsuz yönde etkilenmesi gerekmektedir.

Burada anlatılanlar temelinde, önceden hiçbir şey bilmeyen biri bile, Okyanusya toplumunun genel yapısı­nı anlayabilir. Piramidin tepesinde Büyük Birader otur­maktadır. Büyük Birader yanılmaz ve her şeye kadirdir. Tüm başarılar, tüm kazanımlar, tüm zaferler, tüm bilim­sel buluşlar, tüm bilgiler, tüm bilgelikler, tüm mutluluk­lar ve tüm erdemler doğrudan onun önderliğinden doğar ve ondan esinlenir. Büyük Birader’i bugüne kadar gören olmamıştır. O, duvarlardaki posterlerde bir yüz, tele-ekranlarda bir sestir. Onun asla ölmeyeceğinden kesinlikle emin olabiliriz, ne zaman doğduğu ise belirsizdir. Büyük Birader, Parti’nin dünyaya görünmek için büründüğü su­rettir. İşlevi, bir örgütten çok bir bireye karşı daha kolay duyulabilecek sevgi, korku ve saygı gibi duyguları kendi­sinde odaklandırmaktır. Büyük Birader’den sonra, üye sayısı altı milyonla ya da Okyanusya nüfusunun yüzde ikisinden azıyla sınırlı olan İç Parti gelir. İç Parti'nin al­tında Dış Parti yer alır; İç Parti devletin beyni ise, Dış Parti de devletin eli kolu sayılabilir. Ondan sonra, nüfu­sun belki de yüzde seksen beşini oluşturan, genellikle “proleterler” dediğimiz suskun kitleler gelir. Proleterler, daha önceki sınıflandırmamıza göre, Aşağı kesimdir; sü­rekli olarak bir egemenin elinden bir başka egemenin eline geçen ekvatoral ülkelerin köle halklarına gelince, onlar bu yapının kalıcı ya da gerekli bir parçası değildir.

Bu üç kesime üyelik, ilke olarak, kalıtsal değildir. İç Parti üyesi olan bir ana babanın çocuğu, kuramsal olarak, İç Parti üyesi olarak doğmaz. Parti’nin her iki bölümüne de on altı yaşında yapılan bir sınavla girilir. Herhangi bir ırk ayırımı yapılmadığı gibi, bir eyaletin başka bir eyalete belirgin bir üstünlüğü de söz konusu değildir. Parti’nin en üst kademelerinde Yahudilere, Zencilere ve saf Yerli kanı taşıyan Güney Amerikalılara rastlanabilir; bölge yö­neticileri de o bölgenin insanları arasından seçilirler. İn­sanlar, Okyanusya’nın hiçbir yöresinde, uzak bir başkent­ten yönetilen bir sömürge halkı oldukları duygusuna kapılmazlar. Okyanusya’nın başkenti yoktur, resmî baş­kanı ise yerini kimsenin bilmediği biridir. İngilizce’nin her yerde konuşulan başlıca dil, Yenisöylem’in de resmî dil olması dışında, Okyanusya’da herhangi bir merkezileş­me yoktur. Yönetenleri bir arada tutan, kan bağı değil, ortak bir öğretiye bağlılıktır. Toplumumuzun, ilk bakışta kalıtsal temellere dayalı görünen katmanlara, hem de çok katı katmanlara ayrılmış olduğu doğrudur. Farklı ke­simler arasında gidiş gelişler, kapitalizmde, hatta sanayi öncesi çağlarda olduğundan çok daha azdır. Parti’nin iki bölümü arasında belirli ölçüde bir değiştokuş olabilir; ama bu, zayıfların İç Parti’den çıkarılması ve Dış Parti’nin hırslı üyelerinin yükselmelerine izin verilerek zararsız kılınmalarıyla sınırlıdır. Ne var ki, uygulamada, proleterle­rin Parti’ye girmelerine izin verilmez. Hoşnutsuzluk kaynağı olabilecek en yeteneklileri Düşünce Polisi tara­fından belirlenip yok edilir. Ama bu durum bir süreklilik göstermediği gibi, bir kural haline de getirilmemiştir. Parti, sözcüğün eski anlamında bir sınıf değildir. İktidarı ille de kendi çocuklarına aktarmak gibi bir amacı yoktur; en yeteneklileri başta tutmanın başka bir yolu kalmasa, proleterler arasından yepyeni bir kuşağı saflarına katmak­ta hiç duraksamaz. Parti’nin kalıtsal bir örgüt olmaması, zor yıllarda, muhalefetin tarafsızlaştırtmasında hiç de azımsanmayacak bir rol oynamıştı. "Sınıf ayrıcalığı" de­nen şeye karşı savaşım vermek üzere eğitilmiş eski tür­den sosyalist, kalıtsal olmayanın sürekli olamayacağı ka­nısındaydı. Oligarşinin sürekliliğinin fiziksel olmasının gerekmediğini görmediği gibi, kalıtsal aristokrasilerin her zaman kısa ömürlü olduğunu, buna karşılık Katolik Kilisesi gibi edinik örgütlerin kimi zaman yüzlerce, bin­lerce yıl sürebildiğini durup düşünmemişti bile. Oligarşik yönetimin özü babadan oğula geçmesi değil, ölülerin yaşayanlara dayattığı belirli bir dünya görüşü ve belirli bir yaşam biçiminin sürdürülmesinde diretilmesidir. Yö­netici kesim, ardıllarını ortaya koyabildiği sürece yöneti­ci kesimdir. Parti, soyunu değil, kendisini sürdürmekle ilgilenir. İktidarı kimin elinde tuttuğu önemli değildir, yeter ki hiyerarşik yapı hep aynı kalsın.

Zamanımızı nitelendiren tüm inançlar, alışkanlıklar, beğeniler, duygular, düşünsel eğilimler gerçekte Parti’nin gizemini korumak ve günümüz toplumunun gerçek do­ğasının anlaşılmasını önlemek üzere düzenlenmiştir. Şu anda somut bir başkaldırı, hatta bir başkaldırı hazırlığı bile olanaksızdır. Proleterlerin korkulacak bir yanı yok­tur. Kaderlerine terk edilmiş olan proleterler, yalnızca başkaldırı dürtüsünden yoksun olarak değil, aynı zaman­da dünyanın daha farklı olabileceğini kavrama gücünden de yoksun bir biçimde kuşaklar ve yüzyıllar boyunca ça­lışacak, üreyecek ve öleceklerdir. Proleterler, ancak sana­yi teknolojisinin gelişimi onların daha ileri düzeyde eği­tilmelerini gerekli kılsaydı tehlikeli olabilirlerdi; ama askerî ve tecimsel rekabet artık önemini yitirdiği için, halkın eğitiminin düzeyi düşmektedir. Kitlelerin ne dü­şündükleri ya da ne düşünmedikleri, ilgilenmeye değ­mez bir sorun olarak görülmektedir. Bir düşünceleri ol­madığı için onlara düşünsel özgürlük tanınabilir. Buna karşılık, bir Parti üyesinin en önemsiz konuda bile en küçük bir düşünsel sapma göstermesi hoş görülemez.

Parti üyesi ömrü boyunca Düşünce Polisi’nin deneti­mi altında yaşar. Yalnızken bile yalnız olduğundan bir tür­lü emin olamaz. Uykuda ya da uyanık, çalışıyor ya da din­leniyor, banyoda ya da yatağında, nerede ne yapıyor olur­sa olsun, hiçbir uyanda bulunulmadan ve denedendiğini bilmeden denedenir. Yaptığı her şey ilgilenilmeye değer­dir. Dostlukları, dinlenceleri, karısına ve çocuklarına karşı tutumu, bir başinayken yüzünde beliren ifade, uykusun­da mırıldandığı sözler, hatta vücudunun kendine özgü hareketleri kılı kırk yararcasına incelenir. Yalnızca açıktan açığa yanlış davranışlarının değil, gösterdiği her türlü tu­haflığın, alışkanlıklarında meydana gelen her türlü deği­şikliğin, bir içsavaşımın belirtisi olabilecek her türlü öfkelenişin saptanmaması olanaksızdır. Hiçbir konuda seçme özgürlüğü yoktur. Öte yandan, nasıl hareket edeceği her­hangi bir yasaya ya da açık seçik belirlenmiş davranış ilke­lerine bağlanmış değildir. Okyanusya’da yasa diye bir şey yoktur. Saptandıkları zaman kesin ölüm demek olan dü­şünceler ve davranışlar resmî olarak yasaklanmamıştır ve ardı arası kesilmeyen temizlikler, tutuklamalar, işkenceler, hapse atmalar ve buharlaştırmalar gerçekten suç işlemiş olan kişileri cezalandırmak için değil, ileride suç işleyebi­leceği düşünülen kişileri yok etmek amacıyla uygulanır.Bir Parti üyesinin yalnızca düşüncelerinin değil, içgüdüle­rinin de doğru olması gerekir. Ondan beklenen inançlar ve davranışların pek çoğu hiçbir zaman açık seçik belirtil­mez; açık seçik belirtilse, İngsos’un bağrındaki çelişkiler açığa çıkacaktır. Parti üyesi su katılmadık bir bağnazsa (Yenisöylem’de derindüşünür), her koşulda, hangi inancın doğru olduğunu ya da kendisinden hangi duygunun bek­lendiğini, düşünmeye gerek duymadan, bilecektir. Kaldı ki, çocukluğunda gördüğü ve suçdurdurum, aklakara ve çiftdüşün gibi Yenisöylem sözcükleri çevresinde dönen in­celikli zihin eğitimi, onu, neyle ilgili olursa olsun derin düşünme konusunda isteksiz ve yeteneksiz kılar.

Bir Parti üyesinden kişisel duygular taşımaması ve coşkuya kapılmaması beklenir. Dışarıdaki düşmanlara ve içerideki hainlere karşı bitmek bilmeyen bir nefretle, sü­rekli bir zafer sevinciyle ve Parti’nin gücü ve bilgeliği karşısında kendini aşağılayarak yaşaması gerekir. Yaşadığı yavan, doyumsuz hayatın neden olduğu hoşnutsuzluklar İki Dakika Nefret gibi yöntemlerle dışarıya yöneltilip gi­derilir ve kuşkucu ya da asi bir kişilik yaratabilecek ku­runtular genç yaşlarda aşılanan iç disiplinle önceden yok edilir. Küçük çocuklara bile öğretilebilecek bu iç disipli­nin ilk ve en basit aşamasına Yenisöylem'de suçdurdu­rum denir. Suçdurdurum, her türlü tehlikeli düşüncenin eşiğinde adeta içgüdüsel olarak ansızın durabilme bece­risi anlamına gelir. Kıyaslamaları kavramama, mantık ha­talarını algılamama, İngsos’a ters düşüyorsa en basit gö­rüşleri bile yanlış anlama ve sapkınlığa varabilecek her türlü düşünceden sıkılma ya da nefret etme gücünü içe­rir. Sözün kısası, suçdurdurum, koruyucu aptallık de­mektir. Ne ki, aptallık yeterli değildir. Tam tersine, ger­çek anlamda bağnazlık, zihnin işleyişine, bir akrobatın bedenine hükmettiği kadar hükmedebilmeyi gerektirir. Okyanusya toplumu, sonuçta, Büyük Birader’in her şeye

kadir, Parti’nin de yanılmaz olduğu inancına dayanır. Ama aslında Büyük Birader her şeye kadir, Parti de yanıl­maz olmadığı için, olguların ele alınışında her an sürekli bir esneklik gereklidir. Buradaki anahtar sözcük, aklakara dır. Pek çok Yenisöylem sözcüğü gibi bu sözcüğün de birbiriyle çelişen iki anlamı vardır. Düşman söz konusu olduğunda, apaçık gerçeğin karşısına dikilerek küstahça aka kara, karaya ak demektir. Bir Parti üyesi söz konusu olduğunda ise, Parti disiplini öyle gerektirdiğinde gönül­den bir sadakatle aka kara, karaya ak demektir. Ama aynı zamanda, akın kara olduğuna inanmak, dahası akın kara olduğunu bilmek ve o güne kadar bunun tam tersine inandığını unutmak anlamına gelir. Böyle bir şey geçmi­şin sürekli olarak değiştirilmesini gerektirir, ki bunu ola­naklı kılan da geri kalan her şeyi kapsayan ve Yeni­söylem’de çiftdüşün diye bilinen düşünce sistemidir.

Geçmişin değiştirilmesi iki nedenle gereklidir. Bun­lardan biri yan nedendir ve önlem niteliği taşır. Yan neden, Parti üyesinin, tıpkı proleter gibi, günümüz koşullarına biraz da elinde hiçbir kıyaslama ölçütü bulunmadığı için katlanıyor olmasıdır. Parti üyesi, yabancı ülkelerden kopartıldığı gibi geçmişten de kopartılmalıdır, çünkü ata­larından daha iyi durumda olduğuna ve ortalama yaşam düzeyinin sürekli yükseldiğine inanması gerekmektedir. Ama geçmişin yeniden düzenlenmesinin asıl önemli ne­deni, Parti’nin yanılmazlığının korunmak zorunda olması­dır. Parti’nin öngörülerinin hep doğru çıktığını göstermek için söylevlerin, istatistiklerin, tekmil kayıtların sürekli güncelleştirilmesi yeterli değildir. Aynı zamanda öğretide ya da politik çizgide en küçük bir değişikliğe izin verilme­melidir. Çünkü fikir ya da politik çizgi değiştirmek, zayıf­lık belirtisidir. Örneğin, Avrasya ya da Doğuasya (hangisi olursa olsun) bugün düşmanınsa, o ülkenin eskiden beri hep düşmanın olmuş olması gerekir. Gerçekler bunun tersini mi söylüyor, o zaman gerçekler değiştirilmelidir. Böylece tarih sürekli olarak yeniden yazılır. Geçmişin Gerçek Bakanlığı tarafından günü gününe çarpıtılması, düzenin varlığını korumak açısından, Sevgi Bakanlığı’nca yürütülen baskı ve istihbarat çalışmaları kadar gereklidir.

Geçmişin değişebilirliği, Ingsos’un ana ilkesidir. Geçmişte olup bitenlerin nesnel bir varlığının olmadığı, varlığını yalnızca yazılı kayıtlarda ve belleklerde sürdür­düğü ileri sürülür. Kayıtlar ve bellekler neyi kabul edi­yorsa, geçmiş odur. Parti tüm kayıtları da, üyelerinin zi­hinlerini de tam bir denetim altında tuttuğuna göre, geçmiş de Parti nasıl olmasını istiyorsa öyle olacaktır. Ay­rıca, geçmiş değiştirilebilir olsa da, değiştirildiğine ilişkin tek bir örnek bile yoktur. Çünkü o anda gerek duyuldu­ğu biçimde yeniden oluşturulduğunda, geçmiş artık bu yeni biçimdir, daha önce farklı bir geçmiş yaşanmış ola­maz. Çoğu zaman olduğu gibi, aynı olayın bir yıl içinde pek çok kez değiştirilmesi gerekse de geçerlidir bu. Mut­lak gerçek her zaman Parti’nin tasarrufundadır ve şurası açıktır ki, mutlak hiçbir zaman bugünkünden farklı ol­muş olamaz. Bundan da anlaşılacağı gibi, geçmişin dene­tim altına alınması her şeyden önce belleğin eğitilmesine bağlıdır. Tüm yazılı kayıtların o günün bağnazlığıyla uyuşmasını sağlamak yalnızca mekanik bir iştir. Ama olayların istendiği biçimde meydana geldiğini anımsa­mak da gereklidir. Ve birinin anılannı yeniden düzenle­mek ya da yazılı kayıtlan çarpıtmak gerekliyse, o zaman bunlan yaptığını unutmak da gereklidir. Bunun nasıl becerileceği herhangi bir zihinsel teknik gibi öğrenilebilir. Parti üyelerinin çoğu ve elbette bağnaz oldukları kadar zeki de olan herkes bunu öğrenmiştir. Eskisöylem’de buna açıkça "gerçeklik denetimi” denmiştir. Yenisöylem’ de ise, çok başka şeyleri de kapsasa da, çiftdüşün denir.

Çiftdüşün, insanın iki çelişik inancı zihninde aynı anda buîundurabilmesi ve ikisini de kabullenebilmesi anlamına gelir. Partili aydın, anılarının ne yönde değiştiril­mesi gerektiğini bildiği gibi, gerçeklikle oyun oynadığını da bilir; ama çiftdüşün uygulayarak kendini gerçekliğin çiğnenmediğine de inandırır. Bu işlem bilinçli bir biçim­de yapılmak zorundadır, yoksa yeterince kusursuz olmaz; ama aynı zamanda bilinçsiz bir biçimde de yapılmak zo­rundadır, yoksa insanda bir sahtelik, dolayısıyla da suçlu­luk duygusu uyandırır. Parti’nin asıl işi, uğrunda savaşılan amaçta tam bir dürüstlükle kararlı olmayı elden bırak­madan, bilinçli yanıltmayı da uygulamak olduğundan, İngsos’un özünde çiftdüşün yatar. İçtenlikle inanarak bile bile yalan söylemek, artık uygun görülmeyen her türlü gerçeği unutmak, sonra yeniden gerektiğinde de gerekli olduğu sürece yeniden anımsamak, nesnel gerçekliğin varlığını yadsımak ve bütün bunlan yaparken yadsıdığın gerçekliği göz önünde bulundurmak... Bunların hepsi de olmazsa olmaz şeylerdir. Çiftdüşün sözcüğünü kullanır­ken bile çiftdüşün uygulamak gereklidir. Çünkü insan bu sözcüğü kullanmakla, gerçeklikle oynayıp onu çarpıttığı­nı kabulleniyordur; yeni bir çiftdüşün'le bunu kafasından siler; ve yalan her zaman gerçeğin bir adım önünde, bu böyle sürüp gider. Sonuç olarak, Parti çiftdüşün sayesinde tarihin akışını durdurabilmiştir ve hepimiz biliyoruz ki, daha binlerce yıl durdurmayı sürdürebilir.

Tüm eski oligarşiler ya katılaştığı ya da yumuşadığı için yıkılmıştır. Ya pusulayı şaşırıp kibre kapıldıkları, deği­şen koşullara ayak uyduramadıkları için devrilmişlerdir ya da gevşeyip ürkekleştikleri, zor kullanmaları gerektiğinde ödünler verdikleri için. Demek, ya bilinçlilikten ya da bi­linçsizlikten yıkılmış!ardır. Parti’nin başarısı, bu iki du­rumun aynı anda var olabildiği bir düşünce sistemi ya­ratmış olmasındadır. Kaldı ki, Parti nin egemenliği ancak böyle bir düşünsel temel üstünde kalıcı kılmabilirdi. Yö­netmek ve yönetimini sürekli kılmak istiyorsan, gerçeklik duygusunu yolundan çıkaracaksın. Çünkü yönetmenin sır­rı, bir yandan kendinin yanılmazlığına inanırken, bir yan­dan da geçmişteki hatalarından ders çıkarabilmektedir.

Söylemeye bile gerek yok ki, çiftdüşün'ü en ustaca uygulayanlar, çiftdüşün'ü icat edenler ve onun sonsuz bir zihinsel yanıltma sistemi olduğunu bilenlerdir. Toplumumuzda, olup bitenleri en iyi bilenler, aynı zamanda dün­yayı olduğu gibi görmekten en uzak olanlardır. Genellik­le, kavrayış ne denli fazlaysa, yanılma da o ölçüde fazla­dır: Zekâ ne denli fazlaysa, akıl o ölçüde azdır. Bunun açık bir örneği, bir insan toplumsal skalada yükseldikçe savaş isterisinin de şiddetlenmesidir. Savaş karşısında nerdeyse en akılcı tutumu gösterenler, durmadan el de­ğiştiren bölgelerin bağımlı halklarıdır. Savaş, onların gö­zünde, tepelerindeki dev bir gelgit dalgası gibi sürekli gidip gelen bir tehlikeden başka bir şey değildir. Hangi tarafın kazanacağı konusunda tam bir kayıtsızlık içinde­dirler. Efendilerinin değişmesinin hiçbir şeyi değiştirme­yeceğinin, yeni efendilerinin de onlara eski efendileri gibi davranacağının, eski efendileri için ne kadar çalışıyorlarsa yeni efendileri için de o kadar çalışacaklarının ayırdındadırlar. “Proleterler" dediğimiz, azıcık daha iyi koşullarda­ki işçiler ancak zaman zaman savaşın bilincine varırlar. Gerektiğinde kışkırtılarak korku ve nefret taşkınlıklarına yöneltilebilirler, ama kendi başlarına kaldıklarında da sa­vaşın olduğunu uzun süre unutabilirler. Asıl savaş coşku­su, en çok Parti saflarında, özellikle de İç Parti’de görülür. Dünyanın ele geçirilmesi gerektiğine en çok bunun ola­naksız olduğunu bilenler inanırlar. Karşıtların -bilgi ile bilgisizliğin, şiniklik ile bağnazlığınher nasılsa kaynaştı­rılması Okyanusya toplumunun belirleyici özelliklerin­den biridir. Resmî ideoloji, en küçük bir pratik nedenin olmadığı durumlarda bile çelişkilerle doludur Sözgelimi,

Parti, sosyalist hareketin savunduğu temel ilkeleri yadsı­yıp yerin dibine batırır ve bunu sosyalizm adına yaptığını ileri sürer. İşçi sınıfını yüzyıllardır görülmemiş bir biçim­de aşağılarken, üyelerine, bir zaman kol emekçilerinin giydiği ve bu nedenle seçildiği söylenen bir üniforma giy­dirir. Aile dayanışmasını sistemli bir biçimde baltalarken, önderine doğrudan doğruya aile bağlılığını çağrıştıran bir ad yakıştırır. Bizleri yönetmekte olan dört Bakanlığın ad­ları bile, gerçeklerin kasıtlı olarak tersyüz edilmesindeki saygısızlığın yansımasıdır. Barış Bakanlığı savaşın, Gerçek Bakanlığı yalanların, Sevgi Bakanlığı işkencenin, Varlık Bakanlığı yokluğun bakanlığıdır. Bu çelişkiler rastlantısal olmadığı gibi, sıradan bir ikiyüzlülükten de kaynaklan­maz; bunlar, çiftdüşün'ün bilinçli uygulamalarıdır. Çünkü iktidar ancak çelişkilerin uzlaştırılmasıyla sonsuza kadar korunabilir. Eski döngü başka hiçbir biçimde kınlamaz. İnsanların eşit olmaları engellenecekse -bizim deyimi­mizle Yüksek kesimdekiler yerlerini hep koruyacaklar­sa-, ağır basan zihin hali denetimli çılgınlık olmalıdır.

Ama şu ana kadar nerdeyse göz ardı ettiğimiz bir soru var. O da şu: İnsanların eşitliğinin neden engellen­mesi gerekmektedir? Sürecin işleyişinin doğru tanımlan­dığım varsayarsak, tarihi belirli bir zamanda dondurmak için verilen bu kılı kırk yararcasına planlanmış dev uğra­şa neden gerek duyulmaktadır?

Burada sırrın özüne varıyoruz. Daha önce gördüğü­müz gibi, Parti’nin, en çok da İç Parti’nin üstün becerisi, çiftdüşün’e bağlıdır. Ama bunun da derininde, ilk önce iktidarın ele geçirilmesine yol açan, ardından da çiftdüşün, Düşünce Polisi, sürekli savaş ve tüm gerekli donanı­mın ortaya çıkmasını sağlayan güdü, o hiç sorgulanma­yan içgüdü yatar. Bu güdü aslında...

Winston, insanın yeni bir sesin ayırdına varması gibi, sessizliğin ayırdına vardı. Julia’nın bir süredir hiç kımıl­damadığını fark etti. Belden yukarısı çıplak, yan dönmüş yatıyordu, yanağını eline dayamış, siyah perçemi gözle­rinin üstüne düşmüştü. Göğsü düzenli bir biçimde ağır ağır inip kalkıyordu.

“Julia.”

Yanıt gelmedi.

“Julia, uyanık mısın?”

Yanıt yoktu. Uyuyordu. Winston kitabı kapattı, usulca yere bıraktı, uzanıp örtüyü üstlerine çekti.

Asıl sırrı hâlâ anlamamış olduğunu düşündü. Nasıl olduğunu anlamıştı; neden olduğunu anlamamıştı. Üçün­cü Bölüm gibi Birinci Bölüm de ona bilmediği bir şey öğretmemiş, bildiklerini sistemleştirmişti, o kadar. Ama okuduktan sonra, aklım kaçırmış olmadığını eskisinden daha iyi anlamıştı. İnsanın azınlıkta olması, tek kişilik bir azınlık olması bile, deli olduğu anlamına gelmiyordu. Bir doğru vardı, bir de doğru olmayan; doğruya sarıldığın zaman, tüm dünyayı karşına bile alsan, deli olmuyordun. Batmakta olan güneşin san ışığı pencereden girdi, yastı­ğa düştü. Winston gözlerini kapadı. Yüzüne vuran güneş ve genç kızın onun bedenine değen yumuşak bedeni güçlü, güvenli bir duygu uyandırdı, gevşediğini duyum­sadı. Güvendeydi, her şey yolundaydı. "Akıllılık çoğun­luğa bakılarak ölçülmez,” diye mırıldanırken, bu sözün derin bir bilgelik içerdiğini düşünerek uykuya daldı.

Kaynak:

George ORWELL , İngilizce aslından çeviren Celâl Üster, Can Sanat Yayınları Şubat 2011,İstanbul

 

 

 

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar