"Büyük Olayların Çıkışındaki Küçük Görülen Hataların"

Bunlarada Bakarsınız

 

Bu durum, temelde, başlangıç koşullarına duyarlılık prensibi etrafında şekillenir ve küçük hataların, olaylar silsilesinin genel seyrini kökten değiştiren "katalizör" / kışkırtıcı rolünü üstlendiğini ortaya koyar.

I. Kozmik ve Fiziksel Düzeyde Küçük Nedenlerin Gücü (Kaos Teorisi)

Fizik ve matematik, bir sistemin ilk durumundaki en ufak bir sapmanın, zamanla katlanarak, öngörülemez ve büyük sonuçlar doğurabileceğini kesin bir dille belirtmektedir. Kaynaklarımız bu durumu kaos teorisi ile ilişkilendirir:

• Kelebek Etkisi ve Büyük Sonuçlar: Kaos, en yalın tanımıyla, "büyük sonuçları olabilen küçük nedenlerdir". Bu olgu, "yakında kanat çırpan kelebeğin, uzakta kasırga yaratması" metaforuyla somutlaşır.
• Öngörülemezlik Sınırı: Klasik fizikte, olayların zorunlulukla / gerekircilikle belirlendiği varsayılsa bile, karmaşık sistemlerde (örneğin hava tahmini veya uzay mekaniği) başlangıç koşulları hakkındaki en küçük bir belirsizlik dahi, birkaç gün veya hafta içinde tüm tahminleri olanaksız kılar. Hatta 10 bin ışık yılı uzaktaki bir elektronun kütle çekimsel etkisinin bile iki hafta sonra havanın nasıl olacağını bilmeyi imkansızlaştırması, küçük bir başlangıç hatasının ne denli büyük sonuçlara yol açtığını gösterir.
• Küçük Hatanın Dramatik Yankısı: Mekanik sistemlerde, başlangıçtaki küçük bir hata veya titreşim, sonuçta muazzam bir fark yaratır. Örneğin bilardo oyununda, ıstakanın topa vuruşundaki hafif bir titreme veya en küçük bir sapma, topun hedefini şaşırmasına ve atışın başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olur; bu durum, sistemin düzenini bozan üstel bir büyümeyi (geometrik ilerleme) ifade eder.

Bu yaklaşıma göre, tesadüf (rastlantı) olarak algıladığımız her şey, aslında nedenler zincirinin çok karmaşık olması ve başlangıç koşulları hakkındaki bilgisizliğimizden kaynaklanan öngörülemezliğin bir sonucudur.

II. Felsefi Düzey: Varlığın Koşulu Olarak Sapma

Bazı felsefi yaklaşımlar, küçük bir başlangıç sapmasının yalnızca bir hata olmadığını, aksine yaratılışın ve varoluşun ta kendisinin ön koşulu olduğunu ileri sürer.

• Uyumsuzluk / Dé-coïncidence: Atomcu felsefeye göre, atomların boşlukta düz bir yörünge izlemesi gerekir. Ancak, bu yörüngeden rastgele ve küçük bir sapma (clinamen) olmadan, atomlar çarpışamazdı. İşte bu küçücük başlangıç sapması (hatası/uyumsuzluğu), çarpışmaları, dolayısıyla birleşmeleri ve nihayetinde dünyayı yaratmayı mümkün kılmıştır. Yaratılış, mükemmel uyum (coïncidence) yerine, ondan ayrılma, yani "uyumsuzluk" (dé-coïncidence) ile başlar.

III. Tarihsel ve Toplumsal Düzeyde Hata Zincirleri

Büyük tarihi olaylar incelendiğinde, bazen bir bireyin küçük, anlık kararı veya bir sistemdeki göz ardı edilen kusur, kitlesel sonuçlara yol açmıştır.

A. Kozmik Mükemmeliyetin Bozulması

Antik çağlarda, Güneş ve Ay'ın gökyüzünde aynı boyutta görünmesi gibi hassas kozmik dengeler, "yaratılışın kusursuzluğunun" kanıtı olarak görülürken, bilim ve felsefenin gelişimi, bu düzenin mutlak değil, ancak hassas küçük ayarların sonucu olduğunu göstermiştir.

B. Tekil Kararların Trajik Etkileri

• Laplace Şeytanı ve Tarihin Sürprizi: Bir adamın, bir toplantıya katılmak üzere yola çıktığında tuvalete gitmek için durması ve kapının kilitlenmesi gibi önemsiz bir eylem, o sırada yapmayı planladığı Hitler'e suikast girişimini engellemiştir. Bu küçücük olay, İkinci Dünya Savaşı ve Holokost gibi devasa olaylar silsilesine dolaylı olarak olanak sağlamıştır.
• Aztek İmparatorluğu'nun Çöküşü: Aztek İmparatoru Moctezuma'nın, Hernando Cortés'i "geri dönen tanrı Quetzalcoatl" sanması (bir inanç/algı hatası), ona direnmek yerine onu başkente davet etmesine yol açmıştır. Bu ilk hatalı karar, Azteklerin devasa askeri gücüne rağmen imparatorluğun birkaç yıl içinde yıkılmasıyla sonuçlanmıştır.
• Yönetimsel Olarak Tetiklenen Kazalar: İngiltere'de bir kilise korosunun, prova için toplanması gereken saatte gelmesi beklenirken, on beş üyesinin tamamının (ayakkabısının kirlenmesi, ev ödevinin bitmemesi, radyo programının sonunun beklenmesi gibi küçük sebeplerle) geç kalması, kiliseyi havaya uçuran patlamadan kurtulmalarını sağlamıştır. Matematiksel olarak bu, bir milyonda bir olasılık olsa da, "büyük sayılar yasasına" göre nadir olayların daima gerçekleşmesi beklenir.

C. Kurumsal Hataların Tekrarlaması

Toplumsal sistemlerdeki küçük hatalar veya "eksiklikler" / omissions, büyük eşitsizlikleri sürdürmektedir.

• Irkçılıkta Komplo Hissi: Kurumsal ırkçılık analizlerinde, eğitim sistemindeki ırk ayrımcılığı, tesadüfi bir "kaza" veya kötü niyetli bir komplo olmaktan öte, "daha kötü" bir durumdur. Yöneticilerin, ırk eşitsizliğini besleyen politikaların uzun vadedeki olumsuz sonuçlarını bilmelerine rağmen, bu politikaları sürdürmesi (bir ihmal/göz ardı etme hatası), eşitsiz sonuçları zorunlu kılar. Bu, küçük yapısal kabullerin, büyük ölçekli ve öngörülebilir toplumsal adaletsizlikleri nasıl sürekli ürettiğini gösterir.

IV. Psikolojik Düzeyde Ataların Yüklediği Hatalar

Ferdi yaşamda, küçük bir psikolojik aksaklık veya çözülmemiş bir geçmiş, nesiller boyunca tekrarlanan büyük olaylara neden olabilir (önceki yazılarımızda).

• Görünmez Sadakat ve Tekrar Zorunluluğu: Birey, ailesindeki travmaları (ölüm, kaza, intihar gibi) miras alır ve bu travmatik olayları, genellikle aynı yaşta veya aynı tarihte bilinçdışı bir zorlamayla tekrar etme eğilimi gösterir. Bu, "yıldönümü sendromu" olarak adlandırılır.
• Travmanın Aktarımı: Örneğin, büyükbabası 39 yaşında testis bölgesinden deve darbesiyle ölen bir torunun, 39 yaşında aynı bölgede kanser geliştirmesi ve ikinci bir dedesinin ölüm nedenine bağlı olarak akciğerinde metastaz oluşması (küçük bir genetik/psikolojik aktarım), tesadüften çok, geçmişin bir yansımasıdır. Bu, atalardan gelen görünmez bir sadakatin neden olduğu, küçük bir başlangıç (travmatik olay) hatasının (konuşulmaması/çözülmemesi) kuşaklar boyunca süren dramatik bir sonucudur.
• Küçük Bir Hatadan Gelen Özgürlük: Özgür iradenin tersine, kaderin zorlayıcı döngüsü, kişinin yaşamında küçük, anlamsız gibi görünen bir tesadüfle ortaya çıkabilir. Ancak, kişinin bu "kozmik evet" / cosmic yes mesajını görüp, niyetini buna göre şekillendirmesi (küçük bir bilinçli eylem), yaşamının akışını değiştirebilir; böylece küçük bir farkındalık, büyük bir yazgıyı (destiny) açığa çıkarır.

 

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar