Şihabul Ahbar Hadisleri

Bunlarada Bakarsınız
   Ameller, niyetlere göre değerlendirilir. 1             

   Meclislerde konuşulanlar, emânet hükmündedir. 2        

   Kendisiyle istişâre edilen, güvenilir kimsedir. 3              

   Vaad edilen, verilmelidir. 4            

  Söz  verme, bir borçtur. 5   

   Harb, hîledir. 6        

   Pişmanlık, tövbedir. 7         

   Cemâat, rahmettir; ayrılık azâbdır. 8          

   Güven, zenginlikti!. 9          

   Dîn, nasîhattir. 10   

   İnsanın değeri malı ile asaleti de, takvâsı iledir. 11         

 Hayır, alışılmış bir davranıştır; şer ise,  inatçılıktır. 12       

   Müsâmahakârlık kazançlıdır, güçleştirmek ise uğursuzluktur. 13         

   Tedbirlilik, kötü ihtimâlleri düşünmenin sonucudur. 14            

   Çocuk, insanı cimri ve korkak yapar. 15               

   Ağız bozukluğu  küfurbazlık ,  kabalıktandır. 16              

   Kur’ân, sırf devâdır. 17       

  Duâ  da bir ibâdettir. 18       

   Borç, dînin yüz karasıdır. 19          

   Tedbir, geçimin yarısı; sevilmek, aklın yarısı; üzüntü de, ihtiyarlığın  yarısıdır. Horantanın azlığı ise, iki zenginlikten birisidir. 20        

   Güzel soru, ilmin yarısıdır. 21         

   Selâm, kelâmdan öncedir. 22         

  Süt  emme karakteri bozar. 23        

   Bereket, büyüklerinizle birlikteliktedir. 24           

   İşin özü, sonlarıdır. 25        

   Yazının itibârı, mührüdür   imzâsıdır . 26              

   Dinin özü, günah ihtimâli olan şeylerden sakınmaktır  vera‘dır . 27      

   Allah korkusu, her hikmetin başıdır; günah ihtimâli olan şeylerden  sakınma  vera‘  ise, amellerin en soylusudur. 28            

   Zenginin, vâdeli borcunu vaktinde ödememesi zulüm; varlıklı kimsenin  dilenmesi ise utançtır. 29   

   Gördüğü iyilikleri dile getirmek, bir şükürdür. 30           

   Sabırla, sıkıntının geçmesini beklemek ibâdettir. 31       

   Oruç, kalkandır. 32             

   Kefîl, borçlu durumundadır. 33     

   Yumuşak davranma  rıfk , hikmetin  başıdır. 34   

   Hikmetli söz, hikmet arayan herkesin yitiğidir. 35          

   İyilik, ahlâk güzelliğidir. 36            

   Gençlik, bir tür deliliktir. Kadınlar, şeytanın ağlarıdır. İçki,  kötülüklerin odak noktasıdır. Çalıntı ganimet malı, bir cehennem korudur. Yas  tutmak, câhiliye âdetlerindendir. 37               

   İçki, kötülüklerin anasıdır. 38         

   Hummâ, ölümün öncüsüdür. 39   

   Hummâ, cehennem harâretinden bir parçadır. 40           

   Hummâ, her mü’minin cehennemden nasibidir. 41        

   Kanâat, tükenmez bir sermâyedir. 42        

   Doğruluk, rızkı; hıyânet de, fukarâlığı çeker. 43              

   Sabah uykusu, rızka engel olur. 44            

   Zinâ, fakirlik getirir. 45       

   Gözlerin zinâsı, bakmaktır. 46       

   Sarık, Arabların tâcıdır. 47              

   Hayânın hepsi hayırlıdır. 48           

   Hayâ, ancak hayır getirir. 49           

   Mescid, takvâ sâhibi her mü’minin evidir. 50       

   Bilginin âfeti,  unutkanlıktır.  Sözün âfeti, yalan’dır. Yumuşak huyluluğun   hilm  âfeti, sefâhettir. İbâdetin  âfeti, ara vermektir. Şecâatin âfeti, azgınlıktır. Hoşgörünün âfeti, başa  kakmaktır. Güzelliğin âfeti, kendini beğenmişliktir. Cömertliğin âfeti isrâf  etmektir. Soyluluğun âfeti öğünmektir. Zerâfetin âfeti, aşırı hoş görünme  çabasıdır. Dinin âfeti ise nefsine uymaktır. 51             

   Saîd  mutlu , başkasından ibret  alan kimsedir; şakî  bedbaht  ise, anasının karnında da şakî olandır.  52          

   Günahın keffâreti, pişmanlıktır. 53             

   Cuma, çâresizlerin  ve  fukarânın  haccıdır. 54     

   Hac, her zayıfın cihâdıdır; kadınların cihâdı ise, kocası ile iyi  geçinmektir. 55             

   Helâl peşinde koşmak, cihâddır. 56           

   Garibin ölümü, şehîdliktir. 57        

   Bilginin başkasından esirgenmesi, helâl olmaz. 58         

   Şâhid, gaibin görmediğini görür. 59          

   Hayra kılavuzluk eden, aynen onu yapan gibidir. 60       

  Bir  topluluğa su dağıtan, kendisi en sonunda içer. 61   

   Makbûle geçen her şey, bir sadakadır. 62            

   İnsanlara müdârâ etmek, sadakadır. 63   

   Tatlı söz, sadakadır. 64       

   Kişinin, ırzını koruma yolunda yaptığı her şey, amel defterine sadaka  olarak yazılır. 65               

   Akrabâlara verilen sadaka, hem sadaka yerine, hem de hatır sorup gönül  alma yerine geçer. 66        

   Sadaka, insanı kötü ölümden korur. 67      

   Gizli verilen sadaka, Rabb’ın gazabını söndürür. 68        

   Sıla-i rahim, ömrü uzatır. 69          

  İyi  iş, insanı kötü ölümden korur. 70         

   Kişi, kıyamet günü, insanlar arasında yargılanıncaya kadar, sadakasının  gölgesindedir. 71       

  Su,  nasıl ateşi söndürürse; sadaka da, günahları söndürür. 72              

   Günahtan tövbe eden, hiç günah işlememiş gibidir. 74              

   Sadakada haddini aşan, aynen onu vermeyen gibidir. 73           

   Zulüm, kıyâmet günü karanlığıdır. 75        

  Çok  gülmek, kalbi öldürür. 76       

   Canlılık emâresi olan her hayvanı sulamak, sevâbtır. 77             

   Âlimler, halk içinde, Allah’ın en güvendiği kimselerdir. 78        

   Hikmetin başı, Allah korkusudur. 79          

   Cennet, cömertler yurdudur. 80   

   Cennet, kılıçların gölgesi altındadır. 81   

   Cennet, anaların ayakları altındadır. 82     

   Ezanla kamet arasında edilen duâ, geri çevrilmez.    83           

   Helâl kazanç peşinde koşmak, insanın boynunun borcudur. 84            

  En  bereketli eş, onların en az külfetli olanıdır. 85            

   Mü’min, mü’minin aynasıdır. 86   

   Mü’min, mü’minin kardeşidir. 87              

   Mü’min, külfetsizdir. 88     

   Mü’min; zekîdir, akıllıdır, uyanıktır. 89     

   Mü’min, hem iyi geçinen, hem de iyi geçinilen kimsedir. 90     

   Mü’min; insanların, mallarına ve canlarına karşı güven duydukları  kimsedir. 91         

   Mü’min, safdır ve âlicenaptır; fâcir ise, kurnaz ve alçak tabiatlıdır.  92               

   Mü’minin mü’minle olan irtibâtı, birbiriyle perçinleşmiş binâya benzer.  93     

   Mü’minin diğer inananlar arasındaki mevkii, aynen baş’ın vücuttaki  durumu gibidir. 94               

   Mü’min, kıyâmet gününde, sadakasının gölgesinde duracaktır. 95       

  Mü’min,  bir mide ile kâfir ise, yedi mide ile yer. 96          

   Mü’minler, alçak gönüllü ve yumuşak huyludurlar. 97   

   Kış, mü’minin bahârıdır. 98            

   Duâ, mü’minin silâhıdır. 99            

   Namaz, mü’minin nûrudur. 100   

   Dünya, mü’minin hapishânesi, kâfirin ise cennetidir. 101          

   Hikmet, mü’minin yitiğidir. 102    

   Mü’minin niyeti, amelinden daha etkilidir. 103   

Kapısına gelen dilenci, Allah’ın mü’mine  hediyesidir.104            

   Mü’minin hediyesi, ölümdür. 105              

   Mü’minin şerefi, gece ibâdetinde; izzetide, insanlara karşı  istiğnâsındadır. 106         

   İlim, mü’minin arkadaşıdır; hilim, veziridir; akıl, rehberidir; amel,  kumandanıdır; rıfk, babasıdır; iyilik, kardeşidir; sabır ise, askerlerinin  başkumandanıdır. 107         

   Kıskançlık duygusu, imandandır. 108        

   Hayâ, imandandır. 109        

   Kıyâfette sâdelik  gösterişsizlik  , imandandır. 110          

   Sabır, imanın yarısıdır; yakîn ise, imanın bütünüdür. 111           

   İman, iki yarımdır; bir yarısı şükür, bir yarısı da sabırdır. 112   

   İman, Yemen'dedir; hikmet Yemen dedir. 113     

   İman, saldırganlığı dizginler. 114              

   İmanın alâmeti, namazdır. 115      

   Müslüman, dilinden ve elinden müslümanların selâmette olduğu kimsedir.  116        

   Müslüman, müslümanın kardeşidir; o, ona zulmetmez ve onu düşmanına  teslim etmez. 117     

   Müslümanlar, diğerlerine karşı tek yumruk gibidir. 118             

   Ölüm, her Müslüman için bir keffârettir. 119       

    İlim tahsil etmek, her müslümanın boynunun borcudur. 120   

   Bütün müslümanların; kanı, ırzı ve malı müslümana harâmdır. 121      

   Müslümanın malının dokunulmazlığı, aynen kanının dokunulmazlığı gibidir.  122      

   Muhâcir, Allah Teâlâ’nın haram kıldığı şeyden uzak duran kişidir. 123            

   Mücâhid, şânı yüce Allah’a itâat husûsunda, kendi nefsiyle didişen  kimsedir. 124     

   Akıllı kimse, nefsini arka plâna çeken ve ölümden sonrası için  çalışandır. Âciz kimse ise, nefsinin arzuları peşine takılan ve Allah’a karşı  boş kuruntu içinde olandır. 125          

“Kişi, dostu ile çoktur”.126               

   Kişi, dostu ile çoktur.127    

   Kişi, sevdiği ile beraberdir.     128           

   Kişinin keremi, dînidir; mürüvveti aklıdır; esas değeri ise, ahlâkıdır.  129         

   Mâlâyânîyi terk etmek, kişinin müslümanlığının güzelliğindendir.  130            

   İnsanlar, bir tarağın dişleri gibidir. 131    

   İnsanlar, altın ve gümüş madenine benzer bir yapıya sâhiptirler.  132              

   Halk, içinde bir tane bile binmeye elverişlisini bulamadığınız yüz  develik bir sürü gibidir. 133   

   Zenginlik, başkasının elindekinden umut kesmedir. 134           

   Allah’a imandan sonra en akıllıca iş, insanların sevgisini kazanmaktır.  135     

  Her  şahıs, kendi nefsinin muhâsibidir. 136         

   Gelecek olan her şey yakındır. 137            

  Her  göz, zina edicidir. 138             

   Beceriksizlik ve uyanıklık dâhil, her şey Allah’ın takdiri iledir.  139       

  Her  ilim adamı, ilme açtır. 140       

  Her  şeyin bir direği vardır; bu dinin direği de, dinde derin bilgi sâhibi olmaktır.  141                

   İşkillendiren her şey haramdır; zîrâ dinde, işkil  kuşku, kuruntu, vesvese  yoktur. 142                 

İşkillendiren her şey harâmdır; zîrâ dînde,  işkil yoktur. 143        

  Her  hâinin, kıyâmet gününde, hâinliğinin derecesine göre, bir sancağı vardır.  144   

   Kıyâmet günü, insanlar arasında ilk bakılacak dâvâ, kan davalarıdır.  145          

   İnsanın ilk hesaba çekileceği şey, namazdır. 146            

   Mizâna ilk konan şey, güzel ahlâktır. 147             

  Bu  ümmetin ilk elinden alınan şey, hayâ ve emânettir. 148        

   Dininizden ilk yitireceğiniz şey, güven   emânet  duygusudur; en son  kaybedeceğiniz şey de namazdır. 149           

   Dostluk tevarüs eder, düşmanlıkta tevarüs eder. 150     

  Bir  şeyi sevmen, seni kör ve sağır eder. 151         

   Hediye, işitme ve görme duygusunu giderir. 152           

   Hayır, atların yelelerinde düğümlenmiştir. 153   

   Atın bereketi, kırmızı  al  olanlarındadır. 154                   

   Yolculuk  sefer  , ateşten bir parçadır. 155           

   Kadınlara itâat, pişmanlık getirir. 156        

   Belâ, söze vekîl kılınmıştır. 157      

   Oruç, sabrın yarısıdır. Her şeyin bir zekâtı vardır; vücudun zekâtı da  oruçtur. 158     

   Oruçlunun duâsı geri çevrilmez. 159                   

   Kışın tutulan oruç, soğuk bir ganîmettir. 160       

   Misvâk kullanma, kişinin fesâhatini arttırır. 161              

   Erkeğin güzelliği, dilinin fesâhatidir. 162             

   İmam, müslümanların namazına kefîl olan; müezzin de, güven duyulan  kimsedir. 163               

   Müezzinler, kıyâmet günü, insanların sevâbı en çok olanlarıdır. 164   

   Benim şefâatim, ümmetimin büyük günahlarınadır. 165            

   Ensâr, benim ay âlim ve sırdaşlarımdır. 166         

   Allah’ın eli, cemâatin   topluluk  üstündedir. 167             

   Dilini tutmak bir hikmettir; ne var ki, yapanları pek azdır. 168              

   Rızık, kulun peşini, ecelinden daha çabuk takip eder. 169        

   Geçimde tutumluluk, bir kısım ticaretten daha hayırlıdır. 170               

Korkak tüccar, nasibsiz; cesûr tüccar ise,  kazançlıdır. 171           

   Hizmetçiye iyi davranmak, bereketliliğe; hizmetçiye kötü davranmak ise,  uğursuzluğa yol açar. 172              

   Dünya mahcupluğu, ahiret mahcupluğundan daha ehvendir. 173        

   Kabir, ahiret konaklarının ilk konağıdır. 174        

  Sabır,  sarsıntının başında gerekir. 175     

  Kız  çocukların defninde bulunmak, bir tür mürüvvettir. 176      

Ölümün savaş alanı, altmış ilâ yetmiş  yaşları arasındadır.177      

   Ümmetimin ömürleri, altmış ilâ yetmiş yaşları arasıdır. 178       

  Hile  yapan ve aldatan, cehennemdedir. 179        

   Yemin, yemin ettirenin niyetine göredir. 180      

   Yeminli, ya yeminini bozar, ya da pişman olur. 181        

   Yalan yere yemin etmek, evleri ıssız bırakır. 182            

   Yalan yere yemin, sermâyeyi tüketir ve kazancı bereketsizleştirir.  183            

   Selâm; bizim dinimizden olanlara bir selâmlama, zimmetimizde olanlara  ise bir te’mînâttır. 184          

   Fayda sağlamayan ilim, harcanmayan bir hazine gibidir. 185    

  Tadıp  da şükredenin ecri, aynen, aç kalıp da sabredenin ecri gibidir. 186                   

   Namaz, her müttakînin Allah’a yaklaşma vesîlesidir. 187           

   Kullukla nankörlük arasını ayıran şey, namazı terk etmektir . . 188       

   Dinde namazın yeri, vücutta başın yeri gibidir. 189        

   Namazı oturarak kılanın ecri, ayakta kılanın ecrinin yarısı kadardır.  190           

   Zekât, İslâm’ın köprüsüdür. 191   

   Erkeklerin süsü, kokusu duyulan fakat rengi gözükmeyen güzel kokulardır;  kadınların süsü ise, rengi gözüken fakat kokusu duyulmayan güzel kokulardır.  192         

   Toprak, çocukların bahârıdır. 193              

   Ruhlar, içtimâ hâlindeki bir ordu gibidir: Orada tanışanlar, bu dünyada  kaynaşırlar; orada tanışmayanlar ise burada uyuşmazlar. 194            

   Doğruluk, iç huzûrudur; yalan ise şüphedir 195   .         

   Kur’ân öyle bir zenginliktir ki, artık ondan sonra bir fakirlik ve onun  dışında bir zenginlik yoktur. 196    

   Kadere inanmak, üzüntü ve sıkıntıyı giderir. 197            

   Dünya’ya karşı ilgisizlik, kalbi ve bedeni rahatlatır. Dünya’ya rağbet  ise, üzüntü ve sıkıntıyı arttırır. İşsizlik de, kalbi katılaştırır. 198               

   Öğreten ve öğrenen, hayırda ortaktırlar. 199       

  El,  aldığını ödeyinceye kadar, sorumluluk altındadır. 200           

   Çocuk, döşek sâhibinindir; zinâ eden avucunu yalar. 201          

   Misafirlik, kerpiç evlerde oturanlara değil; deve yünlü çadırlarda  oturanlaradır. 202                

  At  üstünde de gelse, sâilin hakkı vardır. 203        

   Hangi kusur, cimrilik kusurundan daha çirkindir. 204   

   Bağışından dönen, kusmuğunu yalayan köpek gibidir. ’. 205   

   Yeşilliğe bakmak, gözün pasını açar; güzel kadına bakmak da gözü  cilâlandırır. 206               

   Benim ümmetim, kıyâmet gününde, alınlarındaki abdest izlerinin beyazlığı  ile tanınır. 207    

El çırpma kadınlara, sübhânallah deme de  erkeklere mahsusdur. 208    

   Kaçamak bakış, iblîs’in oklarından zehirli bir oktur. 209            

   Kadında, atta ve evde uğursuzluk vardır. 210     

  İki  nîmet vardır ki, insanların pek çoğu her ikisinde de aldanmışlardır: Sıhhat ve  boş vakit!. 211      

   Yaklaşan şerden dolayı Arablara yazıklar olsun. 212       

   Korkaklık ve cesâret, birer fıtrî istîdattır ki, Allah onu istediği yere  koyar. 213             

   Musibetleri, hastalıkları ve sadakayı gizlemek, iyi insan olmanın  sırlarındandır. 214               

   Babasına benzemesi, kişinin mutluluklarından birisidir. 215              

   Ahlâk güzelliği, kişinin mutluluk vesilesidir. 216            

   Dünyada iyi bilinenler, âhirette de iyi bilinen kimselerdir. 217              

   Vermekle mükellef olduğu şeyi gönül hoşluğu ile dağıtan dürüst bir ambar  memuru, sadaka veren iki kişiden biri durumundadır. 218              

   Sultân, her mazlûmun kendisine sığındığı, Allah’ın yeryüzündeki gölgesidir.  219     

   Âdemoğlunun sözlerinin hepsi aleyhine olup, sâdece mârûfu emir veya  münkerden nehiy veyahut Yüce Allah’ı zikir sadedinde söylenenler lehinedir.  220              

   Teenni, itidâl, diline sâhip olma ve kesin kanâat, peygamberliğin yirmi  altı cüz’ünden bir cüzdür. 221               

   Peygamberler komutanlardır, âlimler başkanlardır; bunlarla düşüp kalkmak  ise bir kazançtır. 222            

   Sâhip olmadığı şeyle varlık gösterisinde bulunan kimse, takım olmadığı  hâlde takım gibi gözüken bir elbise giymiş kimseye benzer. 223               

   Yemek öncesinde elleri yıkamak, fakirliği giderir; sonrasında yıkamaksa,  cinnetten korur ve göze sağlık kazandırır. 224          

   Kıssa anlatan, kin saçmaktadır, hâlbuki onu dinleyen rahmet  beklemektedir; tüccar rızık beklentisi içindedir, karaborsacı ise lânet  dağıtmaktadır.    225            

   Bütün mutlulukların başı, Yüce Allah’a itâatle geçmiş uzun bir ömürdür.  226             

   Büsbütün şakîdir o kimse ki, kıyâmet onu, diri diri yakalamıştır.  227   

   Çoluk çocuğunu iyi olarak bırakıp da, Rabbinin huzûruna kötü olarak  varan kimseye yazıklar olsun!. 228               

   Günahkâr da olsa, mazlûmun âhı geçer; zîrâ onun günahı kendi boynunadır.  229     

  Üç  duâ, şeksiz şüphesiz kabûl görür: Mazlûmun duâsı, misâfirin duâsı ve babanın  çocuğuna bedduâsı. 230      

   Kadılar üç gruptur; ikisi cehennemde, birisi cennettedir. 231   

  İki  haslet vardır ki münâfıkta bulunmaz: Tavır güzelliği ve dinde bilgi derinliği.  232               

  Bir  mü’minde şu iki haslet birleşmez: Cimrilik ve kötü huyluluk. 233              

  İki  göz vardır ki, cehennem ateşi onlara değmez: Gecenin ortasında Allah  korkusundan ağlayan göz ile, Allah yolunda nöbet tutarak geceyi geçiren  göz!.  234              

  İki  düşkün vardır ki,  doymazlar: İlim  düşkünü ile dünya düşkünü! . 235         

   Yaşlı, şu iki şeyi sevmekte gençtir: Uzun ömür ve çok mal sevgisi !.  236         

   Dört zümre vardır ki, Allah Teâlâ onları sevmez: Çok yemin eden satıcı,  hîlekâr fakîr, zinâ eden yaşlı ve haksızlık eden yönetici !. 237           

  Üç  şey helâk edicidir, üç şey de kurtarıcıdır. Helâk eden üç şey şunlardır:  Verilmesi gerekenleri verdirmeyen cimrilik, peşinden koşulan arzû  kapris   ve kendini beğenmişlik!. Kurtarıcı olan üç şey de şunlardır: Gizli yerde  de açık yerde de Allah korkusu, fakirlikte de zenginlikte de tutumluluk ve  öfkeli ânında da sevinçli ânında da adaletli davranmak!. 238      

   Karşılıklı sövüşen iki kişinin küfürleşmelerinin kabahati, saldırıya  uğrayan haddi aşmadığı müddetçe, ilk sövene âittir. 239              

   Ben, sizin, Havz’a ilk ulaşanınızım. 240   

  Ben  ve yetime kefîl olan kimse, cennette işte aynen böyleyiz. Bunu derken, şahâdet  ve orta parmağını yanyana getirerek gösterdi. 241   

   Ben, uyarıcıyım; ölüm, baskıncıdır; kıyâmet ise buluşma yeridir.  242    

   Dilini tutan, kurtulur. 243              

   Allah için tevâzû göstereni Allah yüceltir; kibirleneni ise Allah  alçaltır. 244     

  Kim  Allah’a rağmen yemin edip hüküm verirse, Allah onu yalanlar; kim bağışlarsa,  Allah da onu mağfiret eder; kim affederse, Allah da onu affeder; kim bir  musîbete sabrederse, Allah onun karşılığını verir; kim öfkesini yutarsa, Allah  onun ecrini ihsân eder. 245     

   Titizlikle hesâba çekilen kimse, muazzeb olur. 247        

   Ölçülü harcayanı Allah rızıklandırır; savurgan davrananı ise Allah  mahrûm bırakır. 246               

   Çölde oturan kabalaşır, av peşine takılan aldanır ve hükümdâr kapısına  yaklaşanın başı derde girer. 248        

   Malı uğrunda öldürülen, şehîddir. 249      

   Ailesi uğrunda öldürülen, şehîddir. 250                

  Dini  uğrunda öldürülen, şehîddir. 251     

   Kanı uğrunda öldürülen, şehîddir. 252      

   Allah bir kimsenin hayrını dilerse, onu bir derde mübtelâ kılar.  253     

   Allah bir kimsenin hayrını dilerse, onu dînde derin bilgi sâhibi  fakîh  yapar. 254       

Allah bir kimsenin hayrını murâd ederse,  onun, ahlâkını güzelleştirir. 255       

   Cenneti özleyen, hayır peşinde koşar; ateşten korkan şehvetlerden yüz  çevirir; ölümü gözetleyen, nefsin hoşlandığı şeyleri terkeder ve dünyaya önem  vermeyen, musibetleri kolay atlatır. 256         

   Garîb olarak ölen, şehîd olarak ölür. 257              

Kölesi ile öğüneni, Allah zelîl eder.258      

Bizi aldatan, bizden değildir. 259    

Gece bizi taşlayan, bizden değildir. 260     

   Bıyık tıraşını yapmayan, bizden değildir. 261       

   Kim, bizim bu işimizde  dinimizde  , aslından olmayan bir şey ihdâs ederse, o, reddedilir. 262     

   Teennî ile hareket eden hedefine ulaşır veya ulaşabilir; acele ile iş  gören hatâ eder veya edebilir. 263              

   Hayır eken rağbet biçer; şer eken nedâmet biçer. 264   

   Karşılığını alacağını bilen kimse, bahşişi esirgemez. 265           

   İnsanların en soylusu olmak isteyen kimse, Allah Teâlâ’dan sakınsın; insanların  en kuvvetlisi olmak isteyen kimse, Allah’a tevekkül etsin ve insanların en  zengini olmak isteyen kimse de, Allah’ın elinde olana, kendi elinde olandan  daha çok güvensin. 266               

  Bir  kimse, bir günahı işlemeye karar verir de sonra ondan vazgeçerse, bu, onun için  bir iyilik olur. 267           

   Allah, bir kimseye hayırlı bir şey verirse, o şey onun üzerinde  görünsün. 268            

   Emniyetli yaşamak isteyen, diline sâhip olsun. 269         

  Çok  konuşanın yanlışı çok olur; yanlışı çok olanın günahı çok olur; günahı çok olan  ise, ateşe daha lâyıktır. 270         

   İnsan, rızkını sağladığı şeye, dört elle sarılsın. 271         

Kime bir nîmet verilmişse, ona şükretsin.  272       

  Aza  şükretmeyen, çoğa da şükretmez. 273         

  Bir  kimse, yakını vefât edeni tâziye ederse, ona, aynen o musibete uğrayanın sevâbı  verilir. 274     

  Bir  kimse, bir oruçluya iftâr ettirirse, ona, aynen oruçlunun sevâbı verilir.  275            

   Kim, ümmetime yumuşak davranırsa, Allah da ona yumuşak davranır.  276      

  Bir  hastayı ziyâret eden kimse, ziyâreti süresince, cennetin meyvelerini dermeye  devam eder. 277       

   Kendisine zulmedene bedduâ eden kimse, o zâlime yardım etmiş olur.  278              

   Zâlimle birlikte hareket eden kimse, onun cürmüne iştirâk etmiş olur.  279     

   Kim, bir zümreye benzemeye çalışırsa, o, onlardan sayılır. 280             

   İlim tahsil edenin rızkına Allah Teâlâ kefil olur. 281        

  Bir  kimseye, ilmi yarar sağlamasa da, cehli ona zarar verir. 282             

  Bir  kimseyi ameli yavaşlatmışsa, onu, nesebi sür’atlendirmez. 283       

   Kadı tâyin edilen kimse, bıçaksız olarak boğazlanmış demektir. 284   

   Kendi yükünü taşıyan kimse, kibirden kurtulmuştur. 285          

  Bu  dini fazla güçleştiren kimse, ona yenilir. 286             

Şefâati inkâr eden kimse, kıyâmet günü ona  nâil olamaz. 287     

  Bir  kimse ki, yaptığı iyilik onu sevindirir, kötülük de üzerse, işte o, mü’mindir.  288               

  Bütün  bir yıl oruç tutan, oruç tutmamış olur. 289             

   Uyuyup kalmaktan korkan, gece yol alır; gece yol alan da, menziline  ulaşır. 290         

   Âhiretin ikrâmını arzulayan, dünyanın ziynetinden vazgeçer. 291        

   Gece çok namaz kılanın, gündüz yüzü güzel olur. 292              

   Dünyasını seven âhiretine zarar verir, âhiretini seven dünyasına zarar  verir. 293       

   Allah’ın sultânına ihânet edene Allah da ihânet eder; Allah’ın sultânına  ikrâm edene Allah da ikrâm eder. 294      

  İyi  olsun kötü olsun, bir topluluğun hareket tarzını beğenen kimse, aynen onu  işlemiş gibidir. 295   

   Allah için size sığınanı koruyun. Allah için sizden bir şey isteyene.  verin. Sizi dâvet edene icâbet edin. Size iyilik edeni mükâfatlandırın. Eğer  verecek bir şey bulamazsanız, ona duâ edin ki, o, sizin kendisini mükâfatlandırmak  istediğinizi bilsin. 296   

   Sizden, rızkına aç gözlülükle yürüyenler; telâşsız yürüsün!. 297          

   Cenâbı Hakk, altmış sene yaşattığı kimsenin, artık yaşla ilgili  mâzeretini geri çevirir. 298               

  Bir  kimse, hiçbir kimseye zulmetmeme niyetiyle sabahlarsa, onun suçları bağışlanır.  299               

   Hayâ örtüsünü bırakanın arkasından söylenenler, gıybet değildir.  300            

   Günahı kendisini rahatsız eden kimse, istiğfâr etmese de, bağışlanır.  301      

   Kim, Allah’dan korkarsa, Allah herşeyi ondan korkutur; kim ki Allah Teâlâ’dan  korkmazsa, Allah da onu her şeyden korkar hâle getirir. 302      

  Kim  Allah’a kavuşmaktan hoşlanırsa, Allah da onun kavuşmasından hoşlanır; kim  Allah’a kavuşmaktan hoşlanmazsa, Allah da onun kavuşmasından hoşlanmaz.  303      

   Bildiği bir şey sorulduğunda onu gizleyen kimsenin ağzı,  kıyâmet günü   ateşten bir gem ile gemlenir. 304           

   Sizden biriniz, bir amel-i sâlihini saklı tutmayı başarabilirse, onu  saklı tutsun. 305   

   Kime bir hayır kapısı açılmışsa, fırsatı ganimet bilsin; zîrâ o, onun ne  zaman kapatılacağını bilmez. 306   

   İnfâzına gücü yettiği hâlde öfkesini yutan kimsenin kalbini, Allah,  emniyet ve imanla doldurur. 307            

   Kim, gecenin karanlığında câmilere giderse, Allah ona kıyâmet günü bir  nûr ihsân eder. 308     

   İmanın tadını almaktan hoşlanan kimse, sevdiğini sâdece Allah için  sevsin. 309        

   Haksız yollardan kazanç sağlayan kimsenin kazancını, Allah, tehlikeli  yerlerde harcatır. 310     

   Yumuşak huyluluktan nasibini alan kimse, dünya ve âhiret hayrından da  nasibini almıştır. 311              

   Allah sevgisini insan sevgisinden üstün tutan kimseyi, Allah, kula  muhtaç durumda bırakmaz. 312           

  Bir  kimse topluluk  cemaat  tan bir karış ayrılırsa, onun boynundan İslâm  bağı çıkarılır. 313     

   Topluluktan ayrılan ve devlet otoritesini zaafa uğratan kimse, Allah’ın  huzûruna yüzsüz olarak çıkar. 314        

   Elini itâatten çeken kimsenin, kıyâmet günü hiçbir rehberi olmaz.  Cemâatten ayrılan kimse, câhiliye ölümü ile ölür. 315             

   Cennetin tam ortasında yer tutmaktan hoşlanan kimse, topluluktan  ayrılmasın. 316               

  Bir  kimse, pişman olanın satış sözleşmesini feshederse, Allah da kıyâmet günü, onun  sürçmelerini affeder. 317     

   İnsanların nâmuslarından dilini koruyan kimsenin, Allah da kıyâmet günü  sürçmelerini affeder. 318               

   Çocuğu ile annesinin arasını açan kimsenin, Allah da kıyâ met günü,  kendisiyle sevdiklerinin arasını açar. 319          

  Kim  İslâm uğrunda saç-sakal ağartmışsa, bu, kıyâmet günü, onun için bir nûr olur.  320               

  Kim  bir yoksula kolaylık gösterirse, Allah da ona dünya ve âhiret te kolaylık  gösterir. 321               

   Kim, bir fakirin borcunu erteler veya silerse, Allah da onu, kendi  gölgesinden başka hiçbir gölgenin bulunmadığı kıyâmet günü, arşının gölgesi  altında gölgelendirir.    322               

   Dünyada iki dilli olan, kıyâmet günü, ateşten iki dilli kılınır.  323           

   Arkadaşının mektûbuna izinsiz bakan kimse, aynen ateşe bakmış gibi olur.  324       

  Kim  mârufla emredici durumda ise, onun bu emri mârufla olsun. 325             

   Kim, kırk gün, Allah için nefsini arındırırsa, hikmet pınarları, onun  kalbinden diline zuhûr eder. 326        

   Allah’a ve âhiret gününe inanan, misâfirine ikrâm etsin. Allah’a ve  âhiret gününe iman eden, komşusuna ikrâmda bulunsun. Allah’a ve âhiret gününe  imanı olan, ya hayır söylesin ya da sussun!. 327             

   Birisinin müslüman olmasına vesîle olan kimse, cenneti hak etmiştir.  328      

   Dostuna, gıyâbında yardım eden kimseye, Allah da dünya ve âhirette  yardım eder. 329               

   Kim, arkadaşının bir dünya sıkıntısını giderirse, Allah da onun âhiret  sıkıntılarından birini giderir. Kim, bir kardeşinin ihtiyâcını karşılarsa,  Allah da onun ihtiyâcını karşılar. Kim, bir kardeşinin aybını örterse, Allah da  dünya ve âhirette onun aybını örter. Kul, bir dostunun yardımında bulunduğu  müddetçe, Allah da kulun yardımında bulunur. 330               

   Bağırtlak kuşu yuvası kadar da olsa, Allah için bir mescid yapan  kimseye, Allah da cennetde bir ev yapar. 331               

   Kim, ilim tahsiline çıkar da, ilmi elde ederse, ona iki kat sevâb  yazılır. Kim ki, ilim tahsiline çıkar, fakat hedefine ulaşamazsa, ona da bir  kat sevâb verilir. 332      

   Kim, bir işini, insanlar duysun diye yaparsa, Allah onu, kıyâmet günü  bütün ahâlinin kulağına ulaştırır; neticede aşağılatır ve küçük düşürür.  333       

   Kim, âhiret işi ile dünya işini elde etmek isterse, onun, âhirette  hiçbir nasibi yoktur. 334               

   Kendisine iyilik edilen kimse, şâyet memnûniyetini belirtme dışında bir  karşılık bulamazsa, böylece ona teşekkür borcunu ödemiş olur; şâyet bu  duygusunu gizlerse, o zaman da nankörlük etmiş olur. 335           

   Kendisine iyilik edilen kimse, o iyiliğin karşılığını versin. Buna gücü  yetmezse, onu dile getirsin; dile getirince, ona teşekkür etmiş. 336   

   Abdülmuttaliboğulları’ndan birisine dünyada iyilik yapan kimse, şâyet  karşılığını görememişse, kıyâmet gününde, onu ben mükâfatlandıracağım. 337   

  Bir  ayıb görüp de onu örten kimse, aynen diri diri toprağa gömülmüş bir kız  çocuğunu kabrinden çıkarıp diriltmiş gibi olur. 338               

  Bir  kimse, gönlünü Allah’a kaptırırsa, Allah onun bütün ihtiyacını karşılar ve onu,  hiç tahmin edemeyeceği bir yönden rızıklandırır. Kim de, gönlünü dünyaya  kaptırırsa, Allah da onu dünyaya bırakıverir. 339      

   Kim, günah olan şeylerle insanların övgüsünü kazanma yolunu seçerse,  onun övücüleri yerici durumuna geçer. 340              

   İnsanların memnuniyetsizliğine rağmen Allah’ın rızâsını kazanmaya  çalışan kimseden, hem Allah râzı olur, hem de insanları ondan râzı eder.  Allah’ı hoşnutsuz ederek insanların hoşnutluğunu kazanmaya çalışan kimseden  ise, hem Allah râzı olmaz, hem de ona karşı insanlarda nefret uyandırır.  341      

   Amelinin en iyi olduğu sırada ölen kimse için hayır dileyiniz; amelinin  en kötü olduğu sırada ölen kimsenin ise, durumundan korkunuz, fakat ümidinizi  kesmeyiniz. 342     

   Kim, dünyada bir günah işler de onun cezasını görürse, Allah, o kulunu  tekrar cezalandırmayacak derecede âdildir. Ve kim ki, bir günah işler de,  Allah, dünyada onu örter ve affederse, Yüce Allah, aynı şekilde, affettiği bir  şeyi tekrar cezalandırmayacak derecede kerem sâhibidir. 343        

   Yalnız başına kaldığında, gönlünde günah işlemekten sakındıracak bir  korku bulunmayan kimsenin, Allah, hiçbir ameline değer vermez. 344            

   Kim, namazını, insanlar gördüğünde düzgün kılar da, tek başına  kal-dığında kötü kılarsa, bu, Rabbini küçümsemiş olduğu bir saygısızlıktır.  345               

  Bir  kimsenin namazı, onu, çirkin ve aykırı davranışlardan alıkoymazsa, bu namaz,  onu sadece Allah Teâlâ’dan uzaklaştırmış olur. 346     

   Kim, iyi veya kötü, açığa vurmadığı bir düşünceye sahipse, Allah, onu,  niyetini belli eden bir bürgüye büründürür. 347          

   Kim, günah yoluyla bir iş yapmaya kalkışırsa, hem umduğu elinden kaçmış,  hem de korktuğu başına gelmiş olur.     348          

   Kim, bir şeye yemin eder de, ondan daha iyi başka bir şey görürse,  yeminini bozup keffâretini versin; sonra da o daha iyi olan şeyi yapsın.  349         

   Kim, bu kız çocukları yüzünden bir sıkıntıya düşer de onlara iyi  davranırsa, onlar da, ateşten koruyan bir perde olurlar. 350       

  Bir  serçeyi gereksiz yere öldüren kimseye, kuş, kıyamet günü, Arş’ın yanında bir  çığlık kopararak gelir ve şöyle der:  Yâ  Rabbi! Bu adama, beni gereksiz yere niçin öldürdüğünü sorar mısın?    351      

   Malını çoğaltma düşüncesiyle dilenen kimse, böylece bir kor almış olur  ki; onunla, malını azaltsa da, çoğaltsa da fark etmez. 352      

   Kim, ihtiyacı dışında dilenirse, bu, onun başında bir ağrı ve midesinde  de bir sancı olur. 353     

   Dâvet edilmediği bir yemeğe giden kimse, hırsız olarak girmiş, yağmacı  olarak çıkmış olur. 354        

   İyiye yöneltme veya zoru kolaylaştırma maksadıyla bir iktidar sâhibi  nezdinde, müslüman dostu için aracılık yapan kimseye, Allah, bütün ayakların  tökezlediği sırat köprüsünden geçişinde yardım eder. 355             

   Tavla oynayan, elini domuz etine ve kanına batırmış kimse gibidir.  356          

  Bir  aileye misâfir olan kimse, onların izni olmadan nâfile oruç tutmasın. 357              

  Bir  bid’at sâhibine çıkışan kimsenin kalbini, Allah, güven ve iman duygusu ile  doldurur. 358     

  Bir  bid’atçıyı hor gören kimseyi, Allah, en büyük korkulu günde güvence altına  alır. 359               

   Bedeni sağlıklı, gönlü hoş ve cebinde de yeteri kadar harçlığı olan  kimse, sanki bütün dünyaya sâhip olmuş gibidir. 360   

   Allah, müslümanların işlerinden her hangi birinin yönetimini üstlenen  kimsenin hayrını dilerse, ona, unuttuğunu hatırlatan, hatırladığına destek olan  liyâkatli bir vezir nasib eder. 361     

   İnsanlara iyi davranan, fakat onlara zulmetmeyen; onlarla konuşan, fakat  yalan söylemeyen; onlara söz veren, fakat sözünden caymayan kimse; insâniyeti  mükemmel, adaleti müsellem, dostluğu elzem ve arkasından çekiştirilmesi harâm  olan kimselerdendir. 362             

   Ağzına ve apış arasına sâhip olan kimse, cennete girer. 363     

   Kasten bana yalan isnad eden kimse, ateşteki oturma yerine hazırlansın.  364            

   Cennet, hoşa gitmeyen şeylerle kuşatılmıştır; cehennem ise hoşa giden  şeylerle çevrilmiştir. 365        

   Öfkelendirildiğinde kendine hâkim olan kimse, Allah’ın sevgisini hak  etmiştir. 366               

  Ben  Cevâmi‘ul-kelim'le gönderildim ve düşmanı yıldırma duygusu ile desteklendim.     367      

   Ben, sabâ rüzgârı ile muzaffer kılındım; Âd kavmi ise lodos rüzgârı  debûr   ile helâk edildi. 368      

   Rabbin, çocuksu hayatı olmayan gençten hoşlanır. 369              

   Nasılsanız, öyle idâre edilirsiniz. 370       

   İnsanlar, kıyâmet günü, niyetleri üzere diriltilirler. 371              

   Yalancı şâhid, kıyâmet günü, dili ateş yalar vaziyette diriltilir.     372               

   Dilini ıslâh eden kimseye, Allah rahmet etsin. 373          

   Konuşup da kazanan veya susup da selâmet bulan kula, Allah rahmet etsin.  374       

   Abdest alırken parmak aralarını, yemekte de diş aralıklarını hilâlleyen  kimselere Allah rahmet etsin. 375      

   Allah, mü’min kulunun rızkını, onun tahmin ettiği yolla vermekten imtinâ  eder. 376               

   Fakirlik, az kalsın küfür olacaktı; hased de az kalsın kadere galebe  çalacaktı. 377      

   Belâ, insanları tanıyan ve fakat, insanlar arasında yaşadığı hâlde,  insanlarca tanınmayan kimseye mahsustur. 378       

   Mü’min, hıyânet etme ve yalan söyleme dışında, her huya yatkın olarak  yaratılmıştır. 379               

   Oturmayacağınız şeyleri bina ediyorsunuz, yemeyeceğiniz şeyleri  topluyorsunuz ve ulaşamayacağınız şeyleri ümit ediyorsunuz!. 380             

  Bir  günü karşılayan niceleri var ki, onu tamamlayamaz; yarını gözleyen niceleri de  var ki, ona ulaşamaz. 381   

   Kendisi tâkip altında olduğu hâlde, gaflet içinde yaşayan kimseye  şaşarım. Ölüm her an peşinde olduğu hâlde devamlı dünyayı düşünen kimseye  hayret ederim. Allah’ı râzı mı ettiğini yoksa onu kızdırmış mı olduğunu hiç  düşünmeden, ağız dolusu gülen kimseye, doğrusu taaccüp ederim. 382          

   Ölümsüzlük diyârı olan âhirete gönülden inandığı hâlde, sırf aldatıcı  dünya için çalışıp çabalayan kimseye, hayret doğrusu !. 383              

   Mü’minin şu durumuna hayret: And olsun ki, Allah, mü’mine, onun için  sâdece hayır olan bir kazâ ile hükmeder. 384       

   Kıyâmet yaklaştıkça, insanların dünyaya karşı hırsları artar; bu durum,  onları  Allah’dan  daha da uzaklaştırır. 385      

   Âdemoğlu ihtiyarladıkça, onda iki şey gençleşir: Mal hırsı ile ömür  hırsı!. 386            

   Kalbler, kendine iyilik edeni sevme ve kötülük edenden nefret etme  huyunda yaratılmışlardır. 387              

   Şakî ve saîd hakkında kalemin mürekkebi kurumuş; huy, yaratma, ecel ve  rızık gibi dört şeyin de defteri kapanmıştır. 388   

   Allah, her kulun beş şeyini kesinleştirmiştir; hiçbir kul bunları  aşamaz. Bunlar; ameli, eceli, eseri, rızkı ve yatandır. 389   

   Karşılaşacağın bütün şeylerin, mürekkebi kurumuştur. 390      

   Birilerine şu yüzüyle, birilerine de bu yüzüyle gelen iki yüzlü  kimseleri, insanların en şerlileri olarak görürsün. 391          

   Eski sâlih şahsiyetler öncelikle gitmekte; geriye ise, sâdece Allah’ın  hiç önem vermediği, hurma ve arpa döküntüsü gibi döküntüler kalmaktadır’.  392       

   İçinizden biri, kendi gözündeki merteği görmez de, arkadaşının gözündeki  çöpü görür. 393     

   Senin sözüne inanan bir arkadaşına yalan bir söz nakletmen, hıyânetin en  büyüğüdür. 394     

   Sanki hak, bu dünyada bizden başkalarına vâcib olmuştur! Sanki ölüm,  orada, bizden gayrilere yazılmıştır! Sanki bizim teşyî ettiğimiz ölüler, bir  müddet sonra, tekrar bize dönecek olan misafirlerdir! Onları kabirlerine  indirir, sanki onlardan sonra hiç ölmeyecekmişçesine, miraslarını yeriz! Öğüt  veren her şeyi unutmuş ve tehlike arzeden her şeye güven beslemiş bulunuyoruz.  Başkalarının aybını bırakıp kendi aybı ile meşgul olan; helâlinden kazandığı  malı hayır yolunda harcayan; ilim ve hikmet ehli ile düşüp kalkan; alçak karakterli  ve günahkâr tabiatlı kimselerden uzak duranlara ne mutlu! Ve yine, ne mutlu o  kimseye ki, nefsini kibirden arındırır, huyunu güzelleştirir, malının  fazlasından infâk eder, sözünün fazlasını tutar ve sünnetle yetinip bid’ate  taşmaz !. 395               

  Ne  mutlu, kazancı temiz, içi uyumlu, dışı âlicenap olan ve insanların şerrinden  uzak duran kimseye. Ne mutlu, ilmi ile amel edene !. 396        

   İslâm yoluna giren ve yeterli geçimi olup da, ona kanâat eden kimseye ne  mutlu !. 397               

   Âdemoğlu! Sana yetecek kadar varlığa sâhip olduğun hâlde, sen, yine de  azdıracak şeyler peşinde koşuyorsun. Âdemoğlu! Ne aza kanâat ediyor, ne de  çokla doyuyorsun. 398     

   İsteyene yardım ediniz ki, ecir ve sevâba nail olasınız. 399        

   Sefere çıkınız ki, sıhhat bulasınız ve ganimet elde edesiniz. 400          

   Kolaylaştırınız, güçleştirmeyiniz; yatıştırınız, nefret ettirmeyiniz.  401           

   Bütün işlerinizde ölçülü olunuz; doğruluktan ayrılmayınız. 402            

   Seyrek ziyâret et ki, daha çok sevilesin. 403        

   Deveni, bağla da tevekkül et. 404 

   Önce çoluk çocuğunun geçimini sağla. 405         

  İç  yüzünü araştırırsan küsüp terk edersin; insanlara temkinli yaklaş. 406        

   İlmi, yazı ile kaydedin. 407            

  Az  borçlan ki, hür yaşayasın. Az günah işle ki, ölümün kolay olsun. Çocuğunu hangi  döl yatağına koyduğuna dikkat et; zîrâ kan damarları çok desîsecidir. 408               

   Vera’ sâhibi ol ki, insanların en iyi ibâdet edeni olasın. Kanâatkâr ol  ki, insanların en şükürlüsü olasın. Kendin için istediğini, insanlar için de  iste ki, mü’min olasın. Komşuna iyi davran ki, müslüman olasın. 409            

  Ebû  Hüreyre! Komşunla iyi geçin ki, müslüman olasın. Arkadaşına iyi arkadaşlık  göster ki, mü’min olasın. Allah’ın emirlerine uy ki, âbid olasın. Allah’ın  taksimine râzı ol ki, zâhid olasın. 410      

   Dünyaya önem verme ki, Allah seni sevsin; insanların elindekine göz  dikme ki, insanlar seni sevsin. 411        

   Dünyada, bir garib veya gelip geçen bir yolcu gibi ol; kendini de ehl-i  kubûr yerine koy. 412     

   Sana şüphe veren şeyi, şüphe vermeyen şeye bırak. 413           

   Zâlim de olsa, mazlûm da olsa, arkadaşına yardım et. 414         

  Sen  yerdekilere merhamet et ki, göktekiler de sana merhamet etsin. 415       

   Müsâmaha et ki, müsâmaha göresin. 416             

   Abdesti sindire sindire al ki, ömrün uzasın. Ev halkına selâm ver ki,  evin bereketi artsın.  417     

   Mümkün mertebe, istemekten sakın. 418             

  Acı  da olsa, hakkı söyle. 419          

   Nerede olursan ol, Allah’dan sakın. Bir kötülüğün peşinden hemen bir  iyilik yap ki, o kötülüğü silsin. İnsanlara karşı da güzel huylu ol. 420     

  Bir  selâmla da olsa, akrabâlık bağlarını canlı tutun. 421              

   Hediyeleşiniz ki, sevginiz artsın. Hicret ediniz ki, oğullarınıza bir  şeref bırakmış olasınız. Soylu   kerîm  insanların sürçmelerini  bağışlayınız. 422   

   Hediyeleşiniz; zirâ hediye, kini ve kırgınlığı yok eder. 423        

   Hediyeleşiniz ki, sevişesiniz. 424              

   Karşılıklı hediyeleşiniz; zirâ hediye, husûmeti def’eder. 425     

   Hediyeleşiniz; zirâ o, sevgiyi ikiye katlar ve iç sıkıntılarını giderir.  426            

   Hediyeleşiniz; zirâ hediye, kini ve garazı siler. 427        

   Hayrı', güzel yüzlüler yanında arayın. 428            

  Bir  tek âyet de olsa, benden bir şey nakledin; İsrâiloğullari ndan bilgi  aktarmanızın bir sakıncası yoktur. 429            

   Mü’minin firâsetinden sakınınız; zirâ o, Allah’ın nûru ile  bakar. 430   

  Yapılarda  harâmdan sakınınız; zirâ harâm, temele konmuş bir tahrîb kalıbıdır. 431   

   Çocuklarınıza ikrâmda bulunun; onları güzel terbiye edin. 432            

  Ya  hayır söyleyin, kazanın; ya da şerden susun, emniyette olun. 433               

   Dölleriniz için hayırlı eşler seçin. 434       

   Ağız tadını kaçıran ölümü, hiç hatırdan çıkarmayınız. 435         

   Zaman zaman, kalblerinizi dinlendiriniz. 436      

   Sarık sarınız ki, yumuşak huyluluğunuz artsın. 437        

   Çalışın; herkes, yaratılış gayesine uygun biçimde donatılmıştır.  438   

   Muhabbeti bol ve doğurgan kadınlarla evleniniz. Zîrâ ben, diğer  peygamberlere, sizin çokluğunuzla üstünlük sağlayacağım. 439            

   Sahûra kalkın; zirâ sahûrda bereket vardır. 440               

   Yarım hurma ile de olsa, ateşten korununuz. 441           

   Cimrilikten sakının; zirâ o, sizden öncekileri helâk etmiştir. 442          

   Misvâk kıymığı kadar bir şeyle de olsa, insanlardan müstağnî olunuz.  443      

   Kadınları ziynetlerinden soyundurun ki, gelin odalarından ayrılmasınlar.  444             

   Eşlerinize nâzik davranınız; zîrâ onlar, sizlerin yanında, genç  kızlıkları alınmış kimseler konumundadırlar. 445          

   Mallarınızı, zekâtla te’mînât altına alınız; hastalarınızı sadaka ile  tedâvi ediniz; belâya karşı da duâyı hazırlıkta tutunuz. 446         

   Rikkatli anlarınızda duâ etme fırsatını kaçırmayın; zirâ onlar, birer  rahmettir. 447      

  Yâ  ze’l-Celâli ve’l-İkrâm. Ey Celâl ve Kerem sâhibi Allah’ım  niyâzına, aralıksız devâm edin. 448        

  Rızkı,  yerin gizliliklerinde arayın. 449       

   Mümkün mertebe, dünya üzüntülerinden sıyrılın. 450              

   Yiyeceklerinizi ölçün ki, bereketlensin. 451        

   Üstünlüğü, ümmetimin merhametlilerinin yanında arayın ki, onların  çevrelerinde yaşayasınız. 452        

   Yaşadığınız günlerin hayırlarını araştırınız ve Yüce Allah’ın rahmetinin  esintilerini kaçırmayınız. Nitekim, Yüce Tanrı’nın rahmetinin bir kısım  esintileri vardır ki, onları, dilediği kullarına değdirir. 453        

   Abdestinizi derli toplu alın ki, Allah da sizin derli topluluğunuzu  korusun. 454         

Sabah namazını, tan vakti iyice ağarınca  kılın; zîrâ onun ecri daha büyüktür. 455         

   Toprağa dokunun; zîrâ o, size karşı şefkatli bir anadır. 456       

   Sabah namazını, tan vakti iyice ağarınca kılın; zîrâ onun ecri daha  büyüktür. 455       

   Halkı kendi hâline bırakın; Allah, onların bir kısmını bir kısmı  vâsıtasıyla rızıklandırır. 457     

   İşlerinize, ketûmlukla destek olunuz. 458           

   İhtiyaçlarınızın başarıya ulaşmasına, gizliliğe riâyet ederek yardımcı  olun; zîrâ her nimet sâhibi kıskanılır. 459             

   Tedâvî olunuz; zîrâ hastalığı veren, devâsını da vermiştir. 461              

   Dalkavukların yüzüne toprak saçın. 462                

  Ev  satın almadan önce komşuyu, yola çıkmadan önce de arkadaşı araştırın. 460         

   Yönetici olduğunuzda, yönettiklerinize karşı iyi davranın;  hizmetçilerinizin de kusurlarını bağışlayın.     463         

   Yemeklerinizi, müttakî olanlara yedirin; iyiliklerinizi de mü’minlere  yapın. 464          

   Kalbi paslanmaya götüren aç gözlülükten Allah’a sığının. 465              

   Dünya peşinde, güzel güzel koşun; zîrâ herkes, yaratılış gayesine uygun  olarak donatılmıştır. 466      

  Hem  dünyanızı düzene sokunuz; hem de, yarın ölecekmişçesine âhiretiniz için  çalışınız. 467     

   Selâmı yayın ki, selâmet bulasınız. 468      

   Selâmı yayın, yemek yedirin, akrabalarınızı arayın ve herkes uykuda iken  geceleri namaz kılın ki, selâmetle cennete giresiniz.    469         

   Bana gösterdiğiniz hürmeti, ashâbıma da gösteriniz; zîrâ onlar,  ümmetimin en hayırlılarıdır. 470       

   Akıllı kişilere danışınız ki, doğruyu bulasınız. Onlara isyân etmeyiniz;  aksi hâlde, pişmân olursunuz. 472          

   Ölmeden evvel Rabbinize tövbe edin. Meşgul edilmeden önce güzel amellere  karşı elinizi çabuk tutun. Aranızda bir bağ bulunan kimseleri sık sık  hatırlayıp ziyâret ediniz. 473     

   Hadd cezâsını gerektiren suçlar dışında, insâniyetli kişilerin cezâsını  bağışlayın. 474               

   Cömerdin hatâsına göz yumun; nitekim Allah, her sürçtüğünde onun elinden  tutar. 475               

   Hastaları ziyâret edin, cenâzeleri teşyî edin; bu, size âhireti  hatırlatır. 476      

   Sizin dünyadaki dirliğiniz, yolcu azığı kadar olsun yeter. 477   

  Beş  şeyden önce beş şeyi ganimet bilin: İhtiyarlamadan önce gençliğinizin,  hastalanmadan önce sıhhatinizin, fakirleşmeden önce zenginliğinizin, meşguliyet  çoğalmadan önce boş vaktinizin ve ölmeden önce de hayatınızın kıymetini iyi  bilin. 478               

   Kul, kendinden kendine bir hisse ayırsın: Dünyasından âhitetine ayırsın;  ihtiyarlamadan önce gençliğinden ayırsın, ölmeden önce hayatından ayırsın. Zîrâ  dünyadan sonra, cennet veya cehennem dışında başkaca gidecek bir yurt yoktur.  479     

   Dünyada, misâfir gibi olun. Mescidleri ev ittihâz edin ,. Kalblerinizi  rikkate alıştırın. Çok düşünün ve ağlayın. Nefsî arzûlarınız sizi  başkalaştırmasın. 480            

   Şâhidlere  tanıklara  ikrâm ediniz; zîrâ Allah, onlarla gerçekleri  ortaya çıkarır ve onlarla zulmü savar. 481        

   Mazlûmun âhından sakın; zîrâ o, bulutlara yüklenip yerine hemen  ulaştırılır. Allah Teâlâ:  İzzetim ve  celâlim hakkı için, sana hemen yardım edeceğim   der. 482               

  Üç  çeşit insana acıyın: Bir muhitin fakir düşmüş zenginine, zelîl olmuş azîze ve  ahmakların ve câhillerin oyuncağı olmuş âlime !. 483       

  Bir  avuç kötü hurma ile de olsa, akşam öğününü yeyiniz; zîrâ akşam öğününün ihmâli  bedeni yıpratır. 484              

   Sizden aşağıda olanlara bakınız; sizden yukarıda olanlara bakmayınız.  Zîrâ bu, Allah’ın size verdiği nimetleri hor görmemenize daha uygun bir  davranıştır. 485          

   Müslümanların gelip geçtiği yollardaki zarar veren şeyleri bir kenara at  ki, hasenâtın artsın. 486      

   Dostunu o kadar ölçülü sev ki, o, ileride bir gün düşmanın olabilir;  düşmanına o kadar ölçülü husûmet besle ki, o da, ileride bir gün dostun  olabilir. 487          

   Sana, Allah’ın takvasını tavsiye ediyorum; zîrâ o, işinin başıdır. Sana,  aynı zamanda, cihâdı tavsiye ederim; o da ümmetimin ruhbanlığıdır. Kendi nefsin  için iyi bildiğin şeyler, seni, halkın kusurları ile uğraşmaktan alıkoysun.  Hayır, dışında her şeyden dilini koru; böylece, şeytanına galip gelmiş olursun.  488        

   Kur’ân'ı, kötülüklerden alıkoyacak şekilde oku. Eğer o seni  kötülüklerden alıkoymuyorsa, sen onu okumuş sayılmazsın. 489              

   Sana güvenen kimseye güven duygusu ver; sana hıyânet edene ise sen  hıyânet etme. 490     

   İşçiye, ücretini, teri kurumadan veriniz. 491        

  Sen  Allah’ın hakkını koru ki, O da senin hakkını korusun. Eğer Allah’ın hakkını  gözetirsen, O’nu, önünde bulursun. Rahatlık zamanlarında Allah’a yaklaş ki,  sıkıntılı anlarında da Allah sana yaklaşsın. Bil ki, sana isâbet edecek şeyden,  senin kurtulman mümkün değildir; başına gelmeyecek olan şeyin de sana isâbet  etme ihtimâli yoktur. Bilmiş ol ki, bütün yaratıklar Allah’ın vermeyi  dilemediği bir şeyi sana vermek üzere elbirliği etseler, buna güçleri yetmez  veya onlar, Allah’ın sana vermeyi dilediği bir şeye engel olmaya kalkışsalar,  bunu da başaramazlar. İstediğin zaman, Allah Teâlâ’dan iste; yardım  dilediğinde, Allah Teâlâ’dan yardım dile. Bil ki, zafer sabır iledir; ferahlık  sıkıntı iledir; kolaylık güçlük iledir. Bilmiş ol ki, kalem, olacak her şeyin  üzerinden geçmiştir. 492               

  Ne  kadar yaşarsan yaşa, sonunda öleceksin; ne kadar seversen sev, sonunda  ayrılacaksın; ne kadar çalışırsan çalış, neticede onun karşılığını göreceksin.  493         

   İyiliğe lâyık olsun olmasın, herkese iyilik edin. Eğer yapılan iyilik  lâyıkını bulmuşsa, o, ona lâyıktır; yok, lâyıkını bulmamışsa, o takdirde, sen  ona lâyıksındır. 494        

  Ey  sıkıntı, şiddetlen; açılırsın!  495            

   İnfâk et yâ Bilâl; Arş’ın Sâhibi’nin azaltacağından hiç korkma!.  496       

   Gecenin karanlığında mescidlere yürüyen kimseleri, kıyâmet günü tam bir  nûr ile müjdele!. 497            

  Eş  seçiminde, dört şey göz önünde bulundurulur: Kadının; malı, güzelliği,  soyluluğu ve dini. Sen, dindar olanını seç ki, mutlu olasın. 498             

   Altından kalkabileceğiniz amelleri tavsiye ederim; zîrâ siz bıkıp  usanmadıkça, Allah bıkıp usanmaz. 499            

   Tarttığınızda, terâziyi biraz ağdırınız. 500           

Size bir zümrenin ulusu geldiğinde, onu  ağırlayınız. 501            

   Size bir misâfir geldiğinde, ona ikrâmda bulununuz. 502          

   Öfkelendiğinde, sus!. 503              

   Biriniz, bir dostunu sevdiğinde, bunu, ona belli etsin. 504        

  İki  halifeden birisine bîat edildiğinde, onlardan diğerini etkisiz hâle getiriniz.  505   

   Sizden birisi bir şey temennî ettiğinde, temennî ettiği şeye dikkat  etsin; zîrâ o, isteklerinden hangisinin kayda geçtiğini bilemez. 506     

   Tutumlu olan, muhtâç olmaz. 507             

   Allah, kesinlikle kimseyi cehl ile azîz kılmamış; kesinlikle kimseyi de  hilm ile zelil etmemiştir. 508         

   Merhamet duygusu, ancak şakî tabîatlı olandan sökülüp alınmıştır.  509          

   Hiçbir kul, kat’iyen, meşveretle bedbaht olmaz. Görüş sormaya tenezzül  etmeyen de mutlu olmaz. 510      

   İstihare eden, hüsrâna uğramaz. İstişare eden pişmân olmaz^. Tutumlu  olan da muhtâç duruma düşmez. 511           

   Harâmlarını helâl kabûl eden, Kur’ân’a inanmış olmaz. 512       

   Kul, sabırdan daha geniş bir rızık ile rızıklandırılmamıştır. 513             

  Bir  mala sadaka karışırsa, kesinlikle onu helâk eder. 514           

   Sadaka vermekle mal eksilmez. Bir kimse uğradığı haksızlığı affederse,  bununla, Allah mutlaka onun izzetini arttırır. 515               

   Benden sonraki dönemde, kadınlar kadar, erkeklere zarar veren bir baştan  çıkarıcı  fitne  bırakmadım. 516       

   İstiğfâr eden kimse, günde yetmiş kerre tövbesini bozsa da, günahta  ısrâr etmiş olmaz. 517     

   Allah, sadakasını düzgün veren bir kulun terekesine, iyi bir halef denk  getirir. 518               

   Cehennem gibi, kaçanının uyuduğunu; cennet gibi de, isteklisinin  uyuduğunu hiç görmedim. 519          

  Bir  şeyde yumuşaklık, kesinlikle onu süsler; sertlik ise, onu çirkinleştirir.  520           

   Allah bir kulunu rezil etmek istediğinde, onu, ilim ve edebden mahrûm  bırakır. 521               

   Allah, gönderdiği her derdin, şifâsını da göndermiştir. 522       

   Allah, hiçbir kulunu, dininde ve nâmûsundaki iffetten daha değerli bir  ziynetle süslememiştir. 523               

  Bir  kul, Allah’ın nimetini yüksünürse, Allah da o kulun geçimini yüksünür. 524         

   Allah, dünyada bir kulun günahını örtmüşse, kıyâmet günü, artık o  günahla onu bir daha mahcup etmez. 525              

   Yaşından dolayı bir ihtiyara hürmet eden bir gence, Allah da,  yaşlılığında kendisine hürmet eden birisini bahşeder. 526           

   Aşırı sevinç dolan evi, peşinden gözyaşı basar. Hiç bir sevinç yoktur  ki, peşinden bir üzüntü gelmemiş olsun. 527            

   Allah bir kula gözetim vazifesi verir de, o, öğüdüyle onların yükünü  hafifletmezse, Allah ona cenneti harâm kılar. 528           

   Allah’ın, halkı görüp gözetme vazifesini verdiği bir kimse, şâyet  gözettiğini aldatır bir hâl üzere ölürse, Allah ona cenneti harâm kılar.  529        

   Müslümanlar içerisinde, birlikte çalıştığı devlet başkanına itâatkâr  olan ve ondan da, Allah’ın rızâsına uygun buyruklar alan uyumlu bir vezir kadar  sevâbı çok bir kimse yoktur. 530     

   Hiçbir mü’min yoktur ki, bu dünyadan ayrılıncaya kadar, zaman zaman,  kendisinden ayrılmayan bir günah ona dokunmamış olsun. 531           

   Güneşin her doğuşunda, iki yanında iki melek durarak şöyle der: Yâ  Rabbi! Malını infâk edenin karşılığını hemen ver; imsâk edenin malını da hemen  telef et!. 532       

   Makam ve mal düşkünlüğünün müslüman kişinin dininde yaptığı tahrîbât,  koyun ağılına dadanan iki kurdun verdiği tahribattan daha hızlıdır. 533            

   Allah’a, dinde derin bilgi sâhibi olmaktan daha üstün bir şeyle ibâdet  edilmez. 534               

  Allah’a  ibâdet edilen şeyler içerisinde, sıla-i rahimden daha çabuk sevâbı verilen bir  şey yoktur. Allah’a isyan edilen şeyler içerisinde de, azgınlıktan daha tez  cezâsı verilen bir davranış yoktur. 535              

   Kendisine isteme  dilenme  kapısını açan bir kimseye, Allah da mutlaka  fakirlik kapısını açar. 536        

   Sizler, dünyadan daha ne bekliyorsunuz?! Azdıran bir zenginlik mi; yoksa  unutturan bir fakirlik mi; veya sıhhati bozan bir hastalık mı; veyahut bunatan  bir ihtiyarlık mı; ya da techîz ve tekfini gerektiren bir ölüm mü?. 537      

   Mü’mine; iyileşmeyen bir dert, bitkinlik, hastalık, incinme, kaygı ve  hattâ onu tedirgin eden bir üzüntü dokunmuşsa, Allah, bununla, onun  günahlarından bir kısmını örtmüş olur. 538         

   Allah’a kavuşuncaya dek dilenmeye devâm eden bir kulun yüzünde, kıyâmet  günü bir et parçası bulunur. 539            

   Mü’min, bir yılan deliğinden iki def’a sokulmaz . 540     

   İnsanlara teşekkür etmeyen, Allah’a da şükretmez. 541             

   Kazâyı, ancak duâ def’eder; ömrü de ancak iyilik uzatır. 542     

   Ancak sürçen, halim-selim olur; ve yine ancak, tecrübeli olan bilge  olur. 543            

   Cehâletten daha beter bir fakirlik; akıldan daha gelirli bir zenginlik;  kendini beğenmişlikten daha korkunç bir yalnızlık; danışmaktan daha sağlam bir  destek; tedbir gibi bir akıl; ahlâk güzelliği gibi bir itibâr; kötülükten  vazgeçme gibi bir sakınma; tefekkür gibi bir ibâdet; hayâ ve sabır gibi bir  iman yoktur.    544           

   Ergenlikten sonra, yetimlik olmaz. 545     

   İslâm’da, hasmâne ittifak yoktur; ancak câhiliye devrinde yaptıklarınıza  sâhip çıkın. 546               

   İslâm’da, bekâr kalma yoktur. 547              

   Fetihten sonra hicret yoktur. 548               

   Güvenli olmayanın imânı yoktur; sözünde durmayanın da dini yoktur.  549      

   Okuyup üflemeye  rukye , sâdece,  göz değmesi  nazar  ve zehirli hayvan sokmasına karşı izin  verilmiştir. 550      

  Üç  günden fazla dargınlık yoktur. 551      

   Günah; istiğfâr ile büyük günah olmaz; ısrar ile de, küçük günah olmaz.  552             

   Sıkıntı dediğin, borç sıkıntısıdır; ağrı dediğin de, göz ağrısıdır.  553                 

   Kur’ân okuyan kul, fakirleşmez; artık, onun ötesinde bir zenginlik  yoktur. 554          

  Bu  hususta,  Rasûlüllah sallallâhü aleyhi ve  selleme iftira edenler hakkında bu dünyada cezaları muhakkak kesilmiştir. artık  bir daha iki keçi toslaşmaz. 555      

   Sakınma, kadere fayda vermez. 556           

   Mü’min saldırgan olamaz. 557       

  Bir  kadının yönettiği ülke, iflâh olmaz. 558           

   Mü’minin, nefsini zelil etmesi yakışık almaz. 559           

   Küfürbaz olmak, bir dosta yakışmaz. 560              

İki yüzlü kimsenin, Allah katında emin  olması yaraşmaz. 561      

   Anne-baba ve âdil yöneticiden başkasına yaltaklanmak uygun olmaz.  562      

  Riyazetin  seçkin kimselerden başkasına yaraşmadığı gibi; iyilik de, soylu ve dindâr  kimselerden başkası nezdinde gereğince değerlendirilmez. 563           

   Hâlık’ın günah saydığı hususlarda, mahlûka asla itâat edilmez. 564     

   Komşusunun, şerrinden emin olmadığı kimse, cennete giremez. 565             

   Koğuculuk eden, cennete giremez. 566                

  Bir  müslümanın, bir müslümanı dehşete düşürmesi helâl değildir. 567           

  Bir  kimsenin, üç günden fazla dostuna darılması helâl olmaz. 568       

  Ne  zenginin, ne de güçlü kuvvetli sağlıklı kimsenin sadaka alması helâl olur.  569     

   İnsanlar, kendi kendilerinden özür diledikleri müddetçe helâk olmazlar.  570             

   Kalbi istikâmet üzere olmadıkça, bir kulun imanı müstakim olmaz. Dili  düzgün olmadıkça da kalbi düzgün olmaz. 571       

  Bir  kimse, kendisi için istediği bir iyiliği, arkadaşı için de istemedikçe mü’min  olamaz. 572     

   Kul, kendisine isâbet edecek şeyden kurtulmanın mümkün ol-madığını ve  başına gelmeyecek olan şeyin de ona isâbet etme ihtimâlinin bulunmadığını  bilinceye kadar, imanın hakikatine ulaşamaz.     573           

  Şu  üç haslet kendisinde oluncaya kadar, kul, imanını kemâle erdiremez. Bunlar; ev  halkına geçim sıkıntısı çektirmeyecek kadarından infâk etme, kendi nefsine  karşı insaflı olma ve gönül rızâsıyla selâmı esirgememedir. 574          

   İnsanlara merhamet etmeyene, Allah da merhamet etmez. 576            

   Sizden biriniz, dilini tutmasını öğreninceye kadar, imanın hakikatine  ulaşmış olmaz. 575               

   Mü’min, komşusu aç iken kendi karnını doyurmaz. 577            

   Âlim, sonu cennete varıncaya dek, ilme doymaz 578      

  Bu  iş gittikçe şiddetini artırır; dünya, gittikçe yüz çevirir; insanlar, gittikçe  cimrileşir; kıyâmet, insanların şerlileri üzerine kopar; Meryem oğlu İsa’dan  başka da Mehdî yoktur. 579-a 

   İnsanların içinde bulunduğu hiçbir zaman yoktur ki, bir sonraki,  öncekinden daha beter olmasın!.    579-b   

   Erkekler azalıp kadınlar çoğalmadıkça, kıyâmet kopmaz. 580   

  Bir  kimse, bir kimsenin dünyada aybını örterse, Allah da kıyamet günü onun ayıbını  örter. 581       

   Kendisine tanıdığın hakkı, aynen sana da tanımayan kimsenin  arkadaşlığında hayır yoktur. 582   

  Bir  kimse, iki gözü gider de, ona sabreder ve ecrini Allah Teâlâ’dan beklerse,  cennete girer. 583       

  Bir  kimse, sakıncası olmayandan sakınıp, sakıncası olanı da bırakmadıkça, müttakî  olma mertebesine ulaşamaz. 584             

   Ümmetimden hakkı üstün kılacak bir grup insan, Allah’ın emri  gelinceye  kıyâmet' e  kadar, dâimâ buluna gelecektir. 585           

   İnsanın nefsi, borcu ödeninceye kadar, ona asılmış olarak duracaktır.  586      

   Kul, bir sonraki namazı gözetlediği müddetçe, onun namaz kılma hâli  devam eder. 587               

   Arkadaşının başına gelen belâ ve musibete sevinç gösterisinde bulunma;  yoksa Allah onu musibetten kurtarır ve seni imtihâna alır. 588            

   Dehre  zaman’a  sövmeyiniz; zîrâ Allah, dehrin kendisidir.  589            

   Sultâna sövmeyiniz; zîrâ o, yeryüzünde Allah’ın gölgesidir. 590           

   Ölülere sövmeyiniz; dirileri rahatsız edersiniz. 591        

   Ölülere sövmeyiniz; zîrâ onlar, Allah’a sundukları amellerle artık  başbaşa kalmışlardır.    592     

  Hiç  kimse, dostunun hediyesini reddetmesin; şâyet bulursa karşılığını versin.  593   

Giydirmediğin kimsenin elbisesine elini  sürme. 594        

   Yarım hurma ile de olsa, sâili boş çevirme. 595   

   Müslümanları arkasından çekiştirmeyiniz ve onların ayıp ve kusurlarının  peşine düşmeyiniz. 596       

   Kimsenin hayâ perdesini yırtmayınız.     597      

   Hiçbir iyiliği küçümsemeyiniz. 598            

   Arkadaşınla bir yerde buluşmak üzere sözleşip de, sözünde durmamazlık  etme. 599               

  Hiç  kimse, başına gelen bir musibetten dolayı ölümü temenni etmesin. 600              

   Herkes, kesinlikle, Allah’a hüsnü zan besleyerek ölsün. 601     

   Birbirinizle hasedleşmeyiniz. Alım-satımda, pey sürerek sun’î fiyat  artışı oluşturmayınız. Karşılıklı kin ve husûmet beslemeyiniz. Birbirinize sırt  çevirmeyiniz. Ey Allah’ın kulları! Kardeş kardeş yaşayınız. 602           

  Her  şeye kusur bulanlardan da, aşırı övgü düzenlerden de, namus ve haysiyete dil  uzatanlardan da ve sahte ölümcüllerden de olmayınız. 603         

   Sonunun nasıl geldiğine bakmadan, herhangi bir kimsenin ameli, sizde  hayranlık uyandırmasın. 604   

  Bir  kimsenin müslümanlığı, aklının gerçeğine vâkıf oluncaya kadar, sizde hayranlık  uyandırmasın. 605   

   Beni, binekli yolcunun su kabı yerine koymayınız. 606            

   İnsanlara olan saygınız, sizi, doğru bildiğiniz gerçekleri yerine  getirmekten alıkoymasın. 607     

  Bir  erkekle bir kadın başbaşa halvet olmasın; yoksa onların üçüncüsü de şeytan  olur. 608             

  Hiç  kimseyi, Allah’ın hoşlanmadığı bir şeyle hoşnut etmeye çalışmayın. Hiç kimseyi,  Allah’ın sana verdiği rızıkdan dolayı övmeyin. Ve hiç kimseyi de, Allah’ın sana  vermediği şeyden dolayı yermeyin. Zîrâ, hiçbir harîsin hırsı, Allah’ın rızkını  sana doğru süremediği gibi; hiçbir karşı koyanın karşı koyması da, o rızkı,  senden geri çeviremez.    609     

   İdârecilik talebinde bulunma: Şâyet bir görev sana istemeksizin  verilirse, sen, Allah’ın desteğine mazhar olursun; yok, o görev sana, senin  talebin sonucu verilirse, o zaman da, kendi kaderine terkedilirsin. 610   

   Çocuk, ele avuca sığmaz hâle gelmedikçe; kış, sıcaktan ortalığı yakıp  kavurmadıkça  ‘}; kötüler çoğalıp, iyiler  azalmadıkça; küçük büyüğe, alçak karakterli yüksek karakterliye saldırmadıkça  kıyâmet kopmaz. 611           

   Meşveretten sonra, hiç kimse, kesinlikle helâk olmaz. 612        

   İdâre edenler doğru yolda ve doğruyu gösteren kimseler olduğu müddetçe,  serkeş ve bozuk da olsa, idâre edilenler kesinlikle helâk olmazlar. 613      

   Özür dilenecek şeyden sakın. 614             

   Övmekten sakının; zîrâ o, boğazlamaktır. 615     

   Günahları küçümsemekten sakınınız; zîrâ onların her birinin, Allah’tan  bir tâlibi vardır. 616     

   İnsanlarla didişmeyiniz; zîrâ didişmek, çirkinlikleri ortaya çıkarır,  güzellikleri ise gömer. 617     

   Çöplükte biten yeşilliklerden sakının. 618           

   Borçtan sakının; zîrâ o, geceleri bir üzüntü, gündüzleri ise bir zillet  vesilesidir. 619               

   Zandan sakının; zîrâ o, sözün en yalanıdır. 620               

 Kâfir de olsa, mazlûmun âhını almaktan  sakının. 621      

   İfâdenin, sihirli olanları da bulunur. Şiirin, hikmetli olanları da  mevcuttur. Sözün hedefe ulaşmayanları da olur. İlim tahsil edip câhil kalanlar  da vardır. 622         

   Benim ümmetim, Allah’ın rahmetine mazhar olmuş bir ümmet  ümmet-i merhûme 'dir’ 623     

   Ahde vefâ imandandır. 624            

   Hüsnüzan beslemek, ibâdet güzelliğinin işâretidir. 625            

   Âlimler, peygamberlerin vârisleridir. 626             

   Din, kolaylıktır. 627             

   Allah’ın dini, insan fıtratına uygun olan kolay bir dindir.    628           

   Sevâbı  hemen verilen tâat, sıla-i  rahimdir. 629              

   Hikmet, şereflinin şerefini artırır. 630       

   Helâli  harâm sayan, aynen harâmı  helâl kılan gibidir. 631         

  Dünya  ehlinin bütün değerleri, hemen hemen, işte bu maldan ibarettir. 632              

   Hakkı olan, konuşur. 633   

   Mekârim-i ahlâk, cennet ehlinin amellerindendir. 634               

   Güzelin en güzeli, güzel ahlâktır. 635       

  Bir  ailenin azadlı kölesi, kendilerinden sayılır. 636         

   Cennet ehlinin ekserisi, safdil olanlardır. 637      

   Cennet sâkinlerinin daha azı, kadınlardır. 638     

   Allah Teâlâ’dan kula yardım, rızkı kadar gelir; sabır da, musibetin  derecesine göre yetişir. 639     

  En büyük  iyilik, insanın, babası öldükten sonra, baba dostlarını arayıp sormasıdır.  640               

   Şeytan, âdemoğlunun kan damarlarında dolaşır. 641      

   Halkın Allah’a en çok şükredeni, insanlara en çok teşekkür edenidir.  642       

  Bu  malı; vermek bir türlü fitnedir, tutmak bir türlü fitnedir. 643            

  Bu  ümmetin azâbı, dünyasında çektirilmiştir. 644            

   İnsan, kendisine dokunan bir günahla, rızıktan mahrûm bırakılır.  645             

   Allah’ın öyle kulları vardır ki, Allah’a yemin etseler, Allah onların  yeminini doğru çıkarır. 646     

   Allah’ın öyle kulları vardır ki, insanların iç dünyalarını,  işaretlerinden hemen tanırlar. 647               

   Allah’ın nice kulları vardır ki, onları, halkın ihtiyaçlarını karşılamak  için yaratmıştır. 648               

   Dünyalık olan bir şeyi yükselttiğinde, akabinde onu tekrar alçaltmak,  Allah’ın bir hakkıdır. 649             

   Yazılan mektûba cevap vermek, aynen, verilen selâmı almak gibi bir  görevdir. 650   

   Üstü kapalı  kinâyeli  konuşmada, yalan’dan bir kurtuluş vardır.  651   

   İnsanın yediği en temiz şey, kazancıdır; çocuğu da, insanın  kazancındandır. 652      

   İnsanı yere seren bir fakirlik veya insanı altında ezen bir borç hâli  dışında, dilenmek helâl olmaz. 653        

   İlimle, az amel çoktur; cehille, çok amel azdır. 654         

   İnsan, ahlâk güzelliği ile oruç tutan, namaz kılan kimselerin derecesine  ulaşır. 655               

  Her  dinin, bir temel ahlâkı vardır; bu dinin temel ahlâkı da haya’dır. 656         

  Her  şeyin bir şerefli yeri vardır; meclislerin en şerefli yeri ise kıbleye  yönelinen kısmıdır. 657     

  Her  ümmetin bir fitnesi vardır; benim ümmetimin fitnesi de  mal. dır. 658      

  Her  çalışanın bir amacı vardır ve bütün çalışanların nihâî amacı ise, ölüm’dür.  659   

  Her  iş yapanın  ibâdet edenin , muhakkak bir  parlak dönemi, her parlak döneminse bir de sönük devri olur. 660      

Her sözün bir mihengi, her hakkın da bir  hakikati vardır. 661     

  Her  hükümdârın bir koruluğu vardır; Allah’ın koruluğu ise harâmlarıdır. 662             

  Her  oruçlunun bir duâ ediş tarzı vardır. 663         

  Her  şeyin bir kapısı vardır; ibâdetin kapısı da oruçtur. 664      

 Her  şeyin bir mâden ocağı  merkezi  vardır; takvânın ocağı da âriflerin  kalbleridir. 665               

  Her  şeyin bir kalbi vardır; Kur’ân’ın kalbi de Yâsîn’dir. 666        

  Her  peygamberin bir duâ ve niyâz hakkı vardır; bense, bu duâ hakkımı, kıyâmet günü,  ümmetime şefâat olarak sakladım. 667       

   Mü’min, toprağa veya binâya yaptığı masraf dışında, her harcamasından  dolayı sevâb kazanır. 668               

   Hased, ateşin odunu yediği gibi, bütün iyilikleri yer bitirir. 669            

   İnsanları cehenneme sokan şeylerin başında, vücûdunun iki boşluğu  gelmektedir: Ağzı ve cinsiyet organları. 670-a 

   İnsanları cennete koyan şey, Allah korkusu ve ahlâk güzelliğidir. 670-b         

   Din, garib olarak başlamıştır ve başladığı gibi tekrar garibliğe  dönecektir. Ne mutlu o gariblere!. 671           

   Fitne gelir, insanları târumâr eder gider; bundan sâdece, ilmi sâyesinde  âlimler kurtulurlar. 672         

Göz değmesi   nazar , adamı mezara, deveyi de kazana sokar. 673          

   Elbisesini, çalımlı bir edâ ile ikide bir yukarı çeken kimsenin, Allah  kıyâmet günü yüzüne bakmaz. 674              

   Allah, bütün işlerde yumuşak huyluluğu sever. 675       

   Allah Teâlâ güzeldir, güzelliği sever. 676            

   Allah, duasında usandırırcasına ısrâr edenleri sever. 677          

   Allah, kendisini gizleyen ve ehl-i takvâ olan evliyâyı sever. Onlar ki,  yoklusunda arama ihtiyâcı duyulmazlar; varlığında tanınmazlar ve çağrılmazlar.  Onların kalbleri, her tozlu karanlığın içinin çıkan hidâyet kandilleri gibidir.  678       

   Allah, geçimini el san’atı ile sağlayan mü’mini sever. 679          

   Allah, her hüzünlü kalbi sever. 680           

   Allah, yüce ve şerefli işleri sever; kötü ve seviyesiz işlerden  hoşlanmaz. 681             

   Allah, günah işlerin terkedilmesini sevdiği gibi, ruhsat verilen işlerin  yapılmasını da sever. 682      

   Allah, şehevâtın gelişi sırasında, keskin görüşü; şüpheler karşısında  kâmil aklı; bir kaç hurma ile de olsa cömertliği ve bir yılan öldürmekle de  olsa şecâati sever. 683            

   Senin Rabbin, bütün hamd ü senâları sever. 684            

   Allah, hatırşinâs ve güler yüzlü kimseyi sever. 685         

   Allah, kulunun tövbesini, canı boğazına gelinceye kadar, kabûl eder.  686       

  Ne  cisminden, ne de malından hiçbir hayır sağlanmayan ifrit karakterli kötü  kimseleri Allah sevmez. 687     

   Allah, sizin; namaz kılarken abesle iştigâl etmenizden, oruçlu iken  şehevî ve kaba söz söylemenizden ve kabristanda gülmenizden hoşlanmaz. 688     

   Allah, size; dedi-koduyu, mal isrâf etmeyi ve çok üstelemeyi  yasaklamıştır. 689        

   Allah, müslümana karşı kıskançtır; öyleyse, o da kıskanç olsun. 690   

   Allah, yalnız acıma duygusu olan kullarına merhamet eder. 691           

   Allah, sadaka ile, yetmiş kötü ölümü savuşturur. 692    

   Allah, kuluna, işlediği bir kısım günahtan dolayı bile fayda sağlar.  693            

   Allah, bu dini, günahkâr   fâcir  bir adam eliyle de  güçlendirir. 694       

   Allah, bir şey yiyip de buna hamd eden veya bir şey içip de buna hamd  eden kulundan çok hoşnut olur. 695          

   Allah, bir kuluna bir nimet ihsân ettiğinde, onun, o kulun üzerinde  görülmesinden hoşlanır. 696             

   Allah, ilmi, insanlar arasından söküp almak sûretiyle kaldırmaz; ancak,  âlimlerin ölümü ile ilmi de ortadan kaldırmış olur. 697        

   Allah, âhiret niyetine dünyayı verir de, dünya niyetine âhireti  vermeyebilir. 698         

   Allah, kendisine ellerini açan kulunun iki elini boş çevirmeyi, şânına  lâyık görmez.    699     

   Allah, bana, bütün yeryüzünü mescid ve temiz kılmıştır. 700   

   Allah, benim için, yeryüzünü bir noktaya dürdü de, ben, onun, doğusundan  batısına her tarafını gördüm. Ümmetimin mülkü ise, benim için dürülen yerlere  ulaşacaktır. 701               

   Allah, ümmetimin zihinlerinden geçen şeyleri, konuşmadıkları veya  işlemedikleri müddetçe, bağışlamıştır. 702           

   Allah, ölçü ve adaletiyle, sevinç ve ferahlığı yakîn ve rızâda kıldığı  gibi; üzüntü ve kederi de, şüphe ve hoşnutsuzlukta kılmıştır. 703           

   Allah, kıskanmayı kadınlara, cihâdı ise erkeklere yazmıştır. Kim bunlara  göğüs gererse, ona, şehid sevâbı gibi sevâb verilir. 704     

   Allah, her konuşanın dilinin yanındadır. 705       

   Allah, hayrını dilediği zümreyi imtihan eder. 707            

   Allah, sözünden râzı olmadıkça, hiçbir kulun amelini kabul etmez.  706          

   İnsanların, kıyâmet günü en çok azâb çekecek olanı, Allah’ın, ilminden  kendisini yararlandırmadığı âlimdir. 708          

   Kıyâmet günü, Allah’ın katında insanların en kötüsü, edebsizce  davranışlarından sakındıkları için, çevresinin kendisinden uzaklaştığı  kimsedir.    709              

   Kıyâmet günü, insanların en kötüsü, başkasının dünyası yüzünden, kendi  âhiretini hebâ eden kimsedir. 710               

   İnsanların en bedbahtı, dünyanın fakirliği ile âhiretin azabının,  üzerinde toplandığı kimsedir. 711            

  Benden sonra, ümmetimin şu üç davranışından  endişe ediyorum: Âlimin zellesi, insafsızın hükmü ve peşinden gidilen nefsânî  arzular!. 712        

   Ben, ateşten uzaklaştırmak için eteklerinizden tutuyorum; sizler ise,  kelebek ve çekirgelerin kendilerini attıkları gibi, körü körüne ateşe hücum  ediyorsunuz. 713       

   Biz, bu yönetim işinde, kendi tâlip olanları kullanmayız. 714     

   Sen, bir şeyi, Allah’dan sakınarak bırakırsan, Allah da sana, ondan daha  hayırlısını verir. 715     

   Mü’min kardeşinin gönlüne sevinç sokmak, mağfireti gerektiren  davranışlardandır. 716               

   Herkese selâm verip hâl-hatır sormak, günahlardan bağışlanmaya vesile  olan bir davranıştır. 717         

   Dünya; tatlıdır, hoştur. Ve Allah, orada sizi istihlâf etmiş olup, nasıl  amel ettiğinize bakmaktadır. 718      

   Âdemoğlunun kalbinin, her vâdîde bir şûbesi vardır. Şâyet onun kalbi,  bütün bu şûbelerin peşine takılırsa, Allah, onu hangi vâdîde helâk edeceğini  hiç umursamaz. 719               

  Bu  din, çok sağlamdır. Onunla, yumuşak bir tarzda uğraş; Allah’a ibâdeti, nefsine  nefret ettirme. Zîrâ bineğini yoran insan, ne yol alabilir, ne de bir binek  bırakır. 720              

   İnsanın, misafirini evin kapısına kadar geçirmesi, sünnet olan bir  davranıştır. 721     

   Rûhulkudüs  Cebrail Aleyhisselâm ,  hiçbir nefsin, rızkını tamamlayıncaya kadar kesinlikle ölmeyeceğini benim  gönlüme ilhâm etti. Binâenaleyh, Allah Teâlâ’dan sakının ve rızık peşinde güzel  güzel koşun. 722   

   Utanmadıktan sonra dilediğini yap , sözü, ilk peygamberlik  müessesesinden itibâren insanların idrâk edegeldikleri bir kelâmdır. 723   

   Namaz kılan kimse  musallî ,  Mülkün Sâhibi’nin kapısını çalmış olur. Nitekim kim ısrârla kapıyı çalarsa,  kapı ona açılmaya yüz tutar.    724           

Namaz da, bir meşguliyettir. 725    

   Rabbim bana; sözümün bir zikir, susmamın bir fikir ve bakışımın bir  ibret bakışı olmasını emretti. 726            

   Ben, bir rahmet kaynağı ve doğru yol göstericisiyim. 727          

   Aczin  cahilliğin  şifâsı, suâldir. 728          

   Değerli insanın değerini, ancak değerli olanlar bilir. 729           

   Ben, sâdece mekârim-i ahlâk’ı tamamlamak üzere gönderildim. 730               

   Ben, daha çok, ümmetimi doğru yoldan saptıran idârecilerden korkuyorum.  731       

   Ameller, ancak son durumlarına göre değerlendirilir. 732         

   Ameller, sâdece niyetlere göredir. 733      

  El  çırpma, sâdece kadınlar içindir. 734     

   Dünyada, kala kala belâ ve fitne kaldı. 735           

  Süt  emme, açlıktan kaynaklanır. 736         

  Bu  kalbler, aynen demirin paslandığı gibi paslanır. Yâ Resûlallah, onun cilâsı  nedir? diye sorulunca:  Ölümü hatırlamak  ve Kur'ân okumaktır  buyurmuştur.  737              

   Uyanık olun! Cennetlik işler, sarp ve engebeli bir yol gibi  meşakkatlidir. Cehennemlik işler ise, düz ve pürüzsüz bir yol gibi kolaydır.  738          

   Haber, gözle görme gibi değildir. 739       

   Fâsık hakkında konuşulanlar gıybet değildir’. 740          

   Başkasının mülküne ağaç diken zâlimin, onda hakkı yoktur. 741          

   Yaltaklanma, mü’min tavrı değildir. 742                

   Ölümden sonra, artık bir hoşnut ve râzı edici yoktur. 743          

   Bizim dışımızdakilere benzemeye yeltenen, bizden değildir. 744        

   Allah rızkını bollaştırdığı hâlde, hâlâ çoluk-çocuğunun rızkını kısan  kimse bizden değildir. 745              

   Kur’ân ile tegannî etmeyen bizden değildir. 746            

   Büyüklere saygı göstermeyen, küçüklere sevgi beslemeyen; marûfla emir ve  münkerden nehy etmeyen kimse, bizden değildir. 747            

  İki  kişi arasını bulan kimse, yalancı değildir; o, ya hayır söyler, ya da hayrı  arttırır. 748               

   Gerçek zenginlik, mal çokluğunda değil, göz tokluğundadır. 749        

   Gerçek kahraman, güreşte yenen değil, öfke ânında nefsini yenendir.  750     

   Allah nezdinde, duâ kadar makbûle geçen bir şey yoktur. 751             

   Azgınlık kadar, cezâsı daha çabuk verilen bir suç yoktur. 752               

   Mü’minden başka, yaptığı şey bin misli hayırlı olan başkaca bir şey  yoktur. 753         

   Yiyip tükettiğin, giyip eskittiğin ve verip geçtiğin dışında kalanlar,  senin malın değildir. 754               

Zikrin hayırlısı gizli /hafî/, rızkın  hayırlısı da yeterince olanıdır. 755      

   Hasta ziyaretinin en uygunu, kısa kesilenidir’’. 756        

   Oturacak yerlerin en iyisi, geniş olanıdır. 757      

   Dininizin en hayırlısı, en kolay olanıdır. 758        

   Nikâhın en hayırlısı, külfetsiz olanıdır. 759          

   Sadakanın hayırlısı, vereni fakirleştirmeyecek olan sadakadır. 760        

   Amelin en hayırlısı, yararlı olanıdır. En hayırlı gidişât, uyulan gidişâttır.  Kalbe konan duyguların en hayırlısı da, yakîn duygusudur. 761           

   İnsanların en hayırlısı, insanlara en çok faydalı olanıdır. 762      

   Allah katında, arkadaşların en hayırlısı, arkadaşlarına iyi  davrananlardır. 763              

  Yol  arkadaşlarının en iyisi, dört kişilik olandır. Öncü birliklerinin en iyisi,  dört yüz kişilik olandır. En iyi ordu ise, dört bin kişiden oluşandır. 764   

   Sizin en hayırlınız, Kur’ân'ı öğrenen ve öğretenlerdir. 765         

   Sizin en hayırlınız, hâne halkına karşı en iyi davrananınızdır. 766         

   Sizin en hayırlınız, hayrı umulan ve şerrinden emin olunanınızdır.  767           

Sizin evlerinizin en hayırlısı, içinde  yetîm barındırılan evdir. 768            

   Malın hayırlısı, sıravârî dikilmiş aşılı bir hurma bahçesi ile döl döşü  çok bir kısraktır. 769               

   Kadınların namaz kılacakları mekânların en hayırlısı, evlerinin içidir.     770               

   Sizin giyeceğinizin en iyisi, beyaz; sürmelerinizin en iyisi de  ismid’dir. 771               

   Gençlerinizin en iyisi, yaşlılarınıza benzeyenidir; yaşlılarınızın en  kötüsü ise, gençlerinize benzeyenidir. 772        

   Erkek saflarının en uygunu, ön saflar; en uygunsuzu ise, arka saflardır.  Kadın saflarının en uygunu, arka saflar; en uygunsuzu ise, ön saflardır’.  773       

   Veren el, alan elden daha hayırlıdır. 774              

  Az  olup da yeterli olan, çok olup da oyalayandan daha hayırlıdır. 775               

Dünyâ bir servettir; bu servetin en  değerlisi ise, sâliha bir eştir. 776     

   Yalnızlık, kötü arkadaştan daha hayırlıdır; iyi arkadaş ise yalnızlıktan  daha iyidir. İç açıcı söz söylemek, sükûttan daha hayırlıdır; sükût da, iç  karartıcı söz söylemekten daha iyidir  .  777   

   Sünnet olan az bir amel, bid’at olan pek çok amelden daha hayırlıdır.  779       

   Sizin en hayırlılarınız, kadılık görevini en iyi yapanlarınızdır. 781         

   Sizin en hayırlılarınız, günahla imtihan edilip de tövbe edenlerinizdir.  780     

Sizin en hayırlılarınız, kadılık/hakimlik  görevini en iyi yapanlarınızdır. 781       

   Mü’minlerin en iyileri, tok gözlü olanlar; onların en kötüleri ise,  açgözlü olanlardır.    782     

   Ümmetimin en hayırlıları, âlimleridir; âlimlerin de en hayırlıları,  halîm-selîm olanlarıdır. 783     

   Ümmetimin en hayırlıları, öfkelendiklerinde öfkelerini yatıştıran keskin  tabiatlı kimselerdir. 784        

   Sadakanın en iyisi, dil sadakasıdır. 785    

  En  iyi sadaka, dargınların aralarını bulmadır. 786            

   Sadakanın efdal olanı, içinde kin ve düşmanlığını gizleyen yakın  akrabâlara verilen sadakadır. 787        

   İbâdetin efdali, sıkıntının gitmesini beklemektir. 788    

   Ümmetimin ibâdetlerinin en faziletlisi, Kur’ân okumaktır. 789              

   Hasenâtın en üstünü, sohbet arkadaşlarına edilen ikrâmdır. 790          

   Cihâdın en üstünü, haksızlık eden bir yöneticinin karşısında, bir  hakikati söylemektir’,  791     

   Erdemlerin en üstünü, seninle ilişiğini keseni senin arayıp sorman; seni  mahrum bırakana senin vermen ve sana haksızlık edeni senin bağışlamandır.  792         

   İbâdetin en üstünü, dinde bilgi sâhibi olmadır; dindarlığın en üstünü  de,  vera   dır. 793               

   İlmin değeri, ibâdetinkinden daha üstündür. 794           

  Aç  bir karnı doyurmaktan daha üstün bir amel yoktur. 795        

Kul, Allah’a, gizli bir secdeden daha üstün  bir şeyle yaklaşamaz. 796    

   Hiçbir baba, çocuğuna, güzel edebten daha değerli bir bağışda bulunmuş  değildir. 797               

   Allah’a göre kulların en sevimlisi, ehl-i takvâ olup da kendisini  gizleyenlerdir. 798               

   Allah, satarken ve satın alırken; borcunu öderken ve borcunu alırken  müsâmahakâr davranan kulu sever. 799     

   Allah’a en sevimli gelen mekânlar, mescidlerdir. 800     

   Allah’a en sevimli gelen ameller, az da olsa, devâmlı olanlardır.  801   

   Kıyâmet günü, insanların Allah’a en sevimlisi ve O’nun en yakınında yer  alacak olanı, âdil bir yöneticidir. 802   

   Halkın tamâmı, Allah’ın ayâlidir. Onların Allah katında en sevimlileri  ise, çoluk-çocuğuna karşı en faydalı olanlarıdır. 803        

   Evinin zifiri karanlığında namaz kılan bir kadın, kılmış olduğu bu namaz  kadar, Allah’a daha sevimli gelen bir başka namaz kılmış değildir. 804             

   Kur’ân, kıyâmet günü, sâhibi için ne güzel şefâatçidir. 806       

   Hiçbir yudum yoktur ki o, Allah katında, bir kimsenin yuttuğu öfke  yudumundan veya bir musibete gösterdiği sabır yudumundan daha sevimli olsun. Ve  yine hiçbir damla yoktur ki o, nezd-i İlâhîde, Allah korkusuyla dökülen gözyaşı  damlasından veya Allah yolunda akıtılan kan damlasından daha makbûl olsun.  805            

   Hikmetli sözlerden bir söz, ne hoş bir hediyedir. 807   

   Kıtlık döneminde doyuran, suyu çekilmiş bataklıktaki verimli hurmalık,  ne güzel maldır. 808     

   Temiz mal, sâlih bir adama ne güzel yaraşır. 809            

   Mal, ehl-i takvâ için ne güzel yardımcıdır. 810   

   Uğur sayma  fâl-i hayr , ne güzel  şeydir. 811      

   Sirke, ne güzel katıktır. 812           

   Evi; mü’minin ne güzel uzlet yeridir. 813             

   Sözlerin en doğrusu, Kitâbullah'dır. Tutunacak kulpların en sağlamı,  huzur ve güven duygusu  kelimet’üt-takvâ  'dur. En iyi gidişât, peygamberlerin gidişâtıdır. En şerefli ölüm ise,  şehidlerin ölümüdür. 814         

  En  hoş koku, misk kokusudur. 815           

   Sizin baş katığınız, tuzdur. 816      

  En  çabuk kabûl gören duâ, insanların birbirilerine gıyablarında yapmış olduğu  duâdır. 817     

   Âdemoğlunun kalbi, kaynar vaziyetteki tencereden daha hızlı alt üst  olmaktadır. 818               

   Ümmetimden, parmak aralarını ve dişlerini hilâlleyenler, ne hoş  kimselerdir. 819      

   Söylediklerine göre. . . şeklinde başlayan bir söz girişi, ne kötü bir  giriştir. 820         

   İşlerin en kötüsü, türedi   muhdes  olanlarıdır. En fenâ  körlük, kalb körlüğüdür. En kötü mâzeret, ölüm sırasındaki mâzerettir. En kötü  pişmanlık, kıyâmet günündeki pişmanlıktır. En kötü yemek, yetim malı yemektir.  En kötü kazanç da, fâiz  ribâ  kazancıdır.     821               

   İnsanda bulunan en kötü huy, sızlanmaya yol açan bir cimrilik ve yürek  hoplatan bir korkudur. 822           

En beter körlük, hidâyetten sonra dalâlete  düşmektir. En büyük kabâhatlerden biri de, çok yalan söyleyen dildir. 823     

   Âdemoğlu, midesinden daha kötü bir kap doldurmuş değildir. 824    

   Ehl-i beytimin durumu, aynen Nuh’un Gemisi’ne benzer: Ona binenler  kurtulur, geride kalanlar ise boğulur. 825       

   Ashâbım, aynen yıldızlar gibidir; onların herhangi birisine uyanlar,  doğru yolu bulurlar. 826     

   Ümmetimin içinde Ashâbımın yeri, yemekte tuzun yeri gibidir; yemek,  ancak tuz ile lezzetlenir. 827         

   Ümmetimin durumu, aynen yağmur gibidir; başı mı, yoksa sonu mu daha  hayırlıdır; bilinmez. 828            

   Mü’min, yediği de temiz, bıraktığı da temiz olan bal arısına benzer.  829         

   Mü’minin imanla olan bağı, aynen, köstekli atın dönüp dolaşıp tekrar  bağlı olduğu yere gelişi gibidir. 830      

   Güçlü mü’min, aynen hurma ağacına benzer; zayıf mü’min ise tâze fidan  gibidir. 831               

   Mü’min, rüzgârın hareket ettirip de, bir bu tarafa, bir öbür tarafa  eğdiği ekin başağına benzer. Kâfir ise, rüzgâra dayanamayıp da, kökünden  sökülen çam ağacı gibidir. 832               

   Mü’minlerin birbirlerini sevmeleri ve birbirlerine acımaları aynen, bir  tarafı ağrıyınca, uykusuzluk ve yüksek ateşle diğer taraf ları hemen tepki  gösteren bir vücûda benzer. 833     

   Kalb, rüzgârın yeryüzünde sağa sola uçurduğu bir tüye benzer. 834               

   Kur’ân, bağlı deveye benzer; eğer sâhibi onu bağlarsa durur, bırakırsa  gider. 835     

   Münâfık, aynen, iki sürüden hangisine katılacağına bir türlü karar  veremeyen koyuna benzer’. 836              

   Kadın, kaburga kemiği gibi hassastır; eğer onu doğrultmaya kalkışırsan  kırarsın; olduğu gibi kabûl edersen, ondan yararlanırsın. O kaburgada, kavisli  bir eğrilik vardır . 837                

  İyi  arkadaş, attâra benzer; o, güzel kokulu yağlardan bir miktar vermese de, hoş  kokusundan birazı sana da ilişir. Kötü arkadaş ise, demirci körüğüne benzer;  kıvılcımlarından üstün başın yanmasa da, ağır kokusu sana da ulaşır. 838        

   Farz namazlar, terâzi gibidir; hakkını veren, hakkını alır. 839   

   Benim dünya ile münâsebetim; aynen, sıcak bir günde, bir ağaç gölgesinde  dinlenip de sonra kalkıp giden binitli bir yolcuyu andırır. 840             

   Âhirete nisbetle dünya, aynen sizin işâret parmağınızı denize batırıp  çıkarmanıza benzer; parmağınıza bir bakın, ne kadar su kalmış?. 841             

   Allah, bir kulunun hayrını dilerse, âhir ömründe onu sevimlileştirir.  842         

   Allah, bir kulunun ruhunu bir yerde kabzetmek istediğinde, ona, orada  bir ihtiyaç peydâ eder. 843       

   Allah bir kulunu sevince, sizin hastanızı sudan koruduğunuz gibi, onu  dünyadan korur. 844     

   Sultân hiddetlendiğinde, şeytân musallat olur. 845        

  Bir  köle, efendisinin hakkını gözetir ve Rabbine ibâdetini de güzelce yaparsa, onun  ecr u sevâbı, iki kat olur. 846        

   Âhir zaman yaklaşınca, aynen, sizin tepsiden hurmaların en nefisini  seçtiğiniz gibi, ölüm de ümmetimin iyilerini seçer. 847              

   Mü’min rahatsızlandığında, nasıl ki demirci körüğü demirin pasını  arındırırsa, bu da, onu günahlarından arındırır. 848            

   Allah, kazâ ve kaderini infâz etmek istediğinde, kazâ ve kaderi yerini  buluncaya dek, akıllı olanların akıllarını başlarından çeker alır. 849           

   Dertsiz olmak, dert olarak yeter. 850         

   Öğüt verici  vâiz  olarak ölüm yeter; zenginlik olarak yakîn  yeter; meşguliyet olarak da ibâdet yeter. 851        

   Çoluk-çocuğunun nafakasını telef etmesi, bir kimseye günah olarak yeter.  852         

  Her  duyduğunu başkasına aktarması, kişiye, günah olarak yeter. 853              

  Din  ve dünya işinde güvenilir olması, kişiye mutluluk olarak yeter. 854           

   Bilgi ulaştırılan nice kimseler vardır ki, o, dinleyenden daha  kavrayışlıdır. 855            

   Nice kimseler vardır ki, o, kendisinden daha anlayışlı olan kimselere  bilgi taşır. 856               

   Nice kimseler vardır ki, o, kendisinden daha kavrayışlı olan kimselere  hikmet aktarır. 857     

   Uyanık olun! Dünyada nice tok ve varlıklı kimseler vardır ki, onlar,  kıyâmet günü aç ve çıplaktırlar. Nefsine ikrâm eden nice kimseler vardır ki, o,  gerçekte nefsini horlamaktadır; nefsini horlayan nice kimseler de vardır ki, o  da, nefsine ikrâm etmektedir. Nice bir anlık şehvet vardır ki, ardında uzun bir  hüzün bırakır. 858       

   Geceleyin kalkıp namaz kılan nice kimseler vardır ki, bundan, onların  eline uykusuzluktan başka bir şey geçmeyecektir. Oruç tutan nice kimseler  vardır ki, onların da elinde, sâdece açlık ve susuzluk kalacaktır. 859   

   Yeyip de şükreden niceleri vardır ki, o, aç kalıp da sabredenden daha  çok sevâba nâil olacaktır. 860             

   Eğer dilenciler yalan söylememiş olsalardı, onları eli boş çevirenler  günahtan arınamazlardı. 861   

   Sizler, eğer benim bildiğimi bilmiş olsaydınız, az güler çok ağlardınız.  862   

   Eğer hayvanlar, âdemoğlunun bildiği gibi ölümü bilmiş olsalardı; siz,  hiç semiz et yiyemezdiniz. 863     

   Eğer siz, ecele ve onun gelişine dikkatlice baksanız, emele ve onun  gurûruna kin bağlarsınız. 864        

   Mü’min, eğer bir fâre deliğine de girse, Allah, orada onun huzûrunu  kaçıracak birisini peşine takar. 865      

   Allah katında, eğer dünyanın bir sivrisinek kanadı ağırlığınca değeri  olsaydı, kâfire ondan bir yudum su içirmezdi. 866            

  Âdemoğlunun  iki vâdî dolusu malı olsa, ona bir üçüncüsünü katmak ister. Âdemoğlunun gözünü  ancak toprak doyurur. Allah, tövbe edenlerin tövbesini kabul eder. 867          

   Eğer sizler, Allah’a hakkı ile tevekkül etmiş olsanız; O, sabahleyin  yuvalarından aç olarak çıkıp da akşamleyin yuvalarına kursakları tıka basa  dönen kuşları rızıklandırdığı gibi, sizi de rızıklandırır. 868 

   Eğer siz, hiç günah işlememiş olsanız, Allah, günah işleyen bir topluluk  getirip, onların günahlarını bağışlar, sonra da onları cennete koyar. 869 

   Eğer hiç günah işlemeseniz, şahsen ben, sizin, bundan daha beter bir  günah işlemenizden korkarım; o da, kendini beğenmişliktir, kendini beğenmedir.  870          

 Allah Teâlâ buyuruyor:  Ben, kulumun beni düşündüğü gibiyim. Ve ben,  beni zikrettiği müddetçe, kulumla birlikteyim. 871           

   Benim için birbirini sevenler, benim için birbiriyle sohbet edenler,  benim için birbirine cömertçe ikrâm edenler ve benim için birbirini ziyâret  edenler, benim sevgimi hak etmişlerdir. 872          

  Lâ ilâhe  illallah  sözü, benim kal’amdır; kim  oraya sığınırsa, azâbımdan emin olur. 873                

   Benden başka yardımcısı olmayan kimseye zulmedene karşı, gazabım  şiddetlidir. 874               

  Ey  dünya! Evliyâma karşı acılaş, benim için onlara tatlılaşma; yoksa, onları  baştan çıkarırsın. 875           

  Ey  dünya! Bana hizmet edene sen de hizmet et. Ve ey dünya! Şarta hizmet edeni ise  bitkin düşür. 876      

   Benim velimi hakir gören, bana meydan okumuş olur. Ben, yapmak istediğim  hiçbir şeyde, mü’min kulumun rûhunu kabzederkenki kadar tereddüt göstermedim:  O, ölmek istemez, ben de onu rahatsız etmek istemem; ne var ki, onun için bu,  mutlaka gerekirde!. 877     

   Mü’min kulum, dünyada zühd gibi bir şeyle, bana yaklaşmaya çalışmış  değildir. Aynı şekilde, ona farz kıldığım şeyin edâsına gösterdiği titizlik  gibisiyle de ibâdet etmiş değildir. Yâ Mûsâ! Bana kulluk gösterisi yapanların  hiç birisi, dünyada zühd gibisiyle gösteriş yapmış değildir. Bana yaklaşmak  isteyenler, kendilerine harâm kıldığım şeylerden sakınmaya benzer bir şeyle  yaklaşmış değildirler. Kulluk edenler de, benim korkumdan ağlama gibisiyle de  kulluk etmiş değildirler. 878      

  Bu  din, benim kendim için seçtiğim bir dindir. Onu ancak, cömertlik ve ahlâk  güzelliği düzgünleştirir. Binâenaleyh, onunla hemhâl olduğunuz müddetçe, ona,  bu iki hasletle ikrâmda bulununuz. 879      

   Kullarımdan herhangi birisinin bedenine veya malına veyahut çocuğuna bir  musibet yönelttiğimde, şâyet o bunu, sabr-ı cemîl ile karşılarsa, kıyâmet günü,  onun adına bir mîzân kurmaktan veya bir dîvân toplamaktan hayâ ederim. 880              

   Kibriyâ  büyüklük , benim ridâm;  azamet  ululuk  ise izârımdır. Bunlardan birisine ortak  olmaya kalkışanı, ateşe atarım. 881             

   Yârabbi! Faydasız ilimden, ürpermeyen kalbden, kabûl görmeyen duâdan ve  doymak bilmeyen nefisden sana sığınırım. İşte, bu dört şeyin şerrinden sana  sığınırım Allah’ım. 882     

Yârabbi! Sapıtmaktan veyâ saptırılmaktan,  zelîl olmaktan veyâ zelîl edilmekten, zulmetmekten veyâ zulme mârûz  bırakılmaktan, ya da câhil kalmaktan veyâ câhillerin tasallutuna uğramaktan  sana sığınırım       

   Yârabbi! Senden; hastalığımı çabuk iyileştirmeni, verdiğin belâ ve  musibetlere sabretmeyi; ve dünyadan, senin rahmetine doğru yürümeyi nasîb  etmeni niyâz eylerim. 884     

Yârabbi! Benim için hayırlısını ver ve  hayırlısını nasîb eyle. 885  

   Yârabbi! Yaradılışımı güzelleştirdiğin gibi, ahlâkımı da güzelleştir.  886           

   Yârabbi! Sen, affetmesini seven bir affedicisin; öyle ise beni de  affeyle!. 887              

   Yârabbi! Farkına vararak varmayarak, gizli açık, bilerek bilmeyerek  işlediğim bütün günahlarımı bağışla!. 888      

   Yârabbi! Nefsime, takvâsını ver ve onu kötülüklerden arındır. Onu en iyi  sen arındırırsın; sen onun velisisin ve sâhibisin. 889           

   Yârabbi! Düşmanların şerlerinden sana sığınır ve onların saldırılarını  seninle savarım. 890     

   Yârabbi! Ben, seninle çıkış yolu arıyorum; seninle çarpışıyorum ve  seninle hücûm ediyorum. 891           

Yârabbi! Küçük çocukları koruduğun gibi,  beni de koru. 892      

   Yârabbi! Kureyş’in ilklerine, ibret olacak bir cezânın acısını  tattırdığın gibi; sondakilerine de, bir pay almanın zevkini tattır. 893         

   Yârabbi! Günün erken saatlerini ümmetime bereketli eyle. 894          

   Bütün arzû ve istekler sana ulaşır ey sıhhat ve âfiyetin Sâhibi!.  895      

   Yârabbi! Tövbemi kabûl et, günahımı yıka ve duâma karşılık ver. 896              

   Yârabbi! Senden; düzgün bir yaşayış, temiz bir ölüm ve yüz kızartıcı ve  mahcup edici olmayan bir geri dönüş istiyorum. 897
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Bu Blogda Ara

İsmail Hakkı Altuntaş

Benzer Yazılar

Arşivleme
