Çeviri
Fernando Antönio Nogueira Pessoa
Pessoa’nın
bizzat kendi kaleminden çıkan ve kendi deyişiyle olaysız bir metni olan
biyografisi, yazarı anlamamızı kolaylaştıran bir metin niteliği taşımaktadır:
“Açık
adı: Fernando Antönio Nogueira Pessoa.
Yaşı
ve doğum yeri: Lizbon’da, Martires bucağında, Sao Carlos Meydanı (bugün
Diruktuvar Meydanı), 4 numarada, 13 Haziran 1888’de doğar.
Soyu:
Joaquim Seabra Pessoa ile Maria Madalena Pinheiro Nogueira’nin meşru oğullarıdır.
Baba tarafından, liberal ordu saflarında savaşmış General Joaquim Antönio Pessoa’nın ve
Dionisia Seabra’nın torunudur. Anne tarafından, danışman, hukukçu, Eski
İçişleri Bakanı Luis Antönio Nogueira ile Madalena Xavier Pinheiro’nun
torunudur - bütün ataları soylu ve Yahudi karışımıdır.
Medeni
hali: Bekar
Mesleği:
En keskin adlandırma “çevirmen ”, en doğrusu ise “ticari şirketlerin dış
yazışmanı ” olur. Şair ve yazar olmak bir meslek değil, temayüldür.
Adres:
Coelho da Rocha Sokağı, 16, 1 (birin yukarısında derece işareti) D, Lizbon
(posta adresi: B.P. 147, Lizbon).
Daha
önce icra ettiği toplumsal görevler: Bu terimle ifade edilen şey kamusal görev
ya da sorumluluklar ise, hiç.
Yayımlanmış
eserleri: Şu ana dek eserleri esasen çeşitli dergilerde ya da gelip geçici
yayınlarda dağınık halde bulunmaktadır. Fiilen yayımlanmış kitap ya da broşür
olarak yazar şu eserleri kabul etmektedir: 35 sone (İngilizce), 1918; English
Poems I-II ve English Poems III (İngilizce), 1922; ve Ulusal
Propaganda
Sekreterliğinin “Şiir” kategorisinde ödül kazanan 1934 tarihli Mensagem adlı
kitap. Fetret adlı 1928 yılında yayımlanmış ve Portekiz ’deki askeri
diktatörlüğün savunması olan broşür, yayımlanmamış bir hiç olarak kabul
edilmelidir. Bütün bunların içinde gözden geçirilmesi ve belki de atılması
gereken çok şey vardır.
Öğrenim
durumu: Babası 1893’te öldüğünden ve annesi 1895 yılında ikinci evliliğini
Natal eyaletindeki Durban’da Portekiz konsolosu olan komutan Joao Miguel
Rosa’yla yaptığından bu şehirde öğrenim görür.
1903
yılında, on beş yaşındayken, Ümit Burnu Üniversitesi ’ne giriş sınavında
İngilizce kompozisyon dalında Kraliçe Victoria Ödülü’nü kazanır.
Siyasal
ideolojisi: Portekiz gibi organik olarak emperyal bir ulusa en uygun rejimin
monarşi olduğu kanaatindedir. Yine, monarşinin Portekiz ’de kesinlikle
gerçekleşemeyeceği kanaatindedir. Sonuç olarak, bu rejimlerle ilgili plebisit
yapıldığında, üzülerek de olsa cumhuriyetten yana oy kullanacaktır. İngiliz
tarzında tutucu, yani tutucu bir çerçeve içinde liberal ve kararlı bir
gericilik karşıtıdır.
Dini
tutumu: Gnostik Hristiyan ve sonuç olarak, bütün örgütlü kiliselere, özellikle
de Roma kilisesine kesinlikle karşıdır. Aşağıda açıkça belirtilen gerekçelerle,
İsrail’deki Gizli Gelenekle (kutsal Kabala) ve masonluğun okült özüyle sıkı
ilişkiler sürdüren Gizli Hristiyanlık Geleneği ’ne sadıktır.
İnisiyatik
tutumu: Usta-Çırak arasındaki doğrudan
iletişim yoluyla, Portekiz ’deki (neredeyse kesin olarak yok olmuş) Tapınak
Şövalyeleri Tarikatı ’nın üç minor basamağında inisiyedir.
Vatansever
tutumu: Her türlü Katolik ve Roma sızmasından kurtulmuş mistik bir
milliyetçilik yandaşı. Portekiz Katolikliğinin tinsel bir yanı olduğunu
varsayarsak, onun yerini tinsel olarak alacak yeni bir Sebastiancılığı-
mümkünse- kurmayı savunur. “Her Şey
İnsanlık İçin; Hiçbir Şey Ulusa Karşı Değil! ” sloganına bağlı bir
milliyetçidir.
Toplumla
ilgili tutumu: Antikomünist ve
antisosyalist. Yukarda belirtilen diğer şeyler bütün bunlardan
çıkartılabilir.
Bu
sonuncu görüşlerin özeti: Tapınak Şövalyeleri ’nin büyük şehidi Jacques de
Molay ’ı unutmamak ve onun üç katiliyle her zaman ve her yerde mücadele
etmektir: Cehalet, Fanatizm ve Zorbalık. ”
Lizbon, 30
Mart 1935
Pessoa,
F., Pessoa Pessoa’yı Anlatıyor, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, 2012, s.
239-241.
Pessoa’dan
“Bu
öykülerden bazıları kitabımda yaşam bulmadan önce gerçekte var olmuşlardır. Ben
onları dinlemekle ve kendime göre anlatmakla yetindim. ” Tabucchi, A., Zaman
Hızla Yaşlanıyor, Can Sanat Yayınları, İstanbul, 2011, s. 133.
“Anlıyorum
ki kendi dilimde bir ağıt yazamazdım, farklı bir dile ihtiyacım vardı: sevginin
ve yansımanın yeri olduğu bir dil. ” Tabucchi, A., Requiem, Feltrinelli,
Milano, 1994, s. 1
“Bütün
sanatlar gibi edebiyat da hayatın yetmediğinin itirafıdır. ” ve “Her sanat edebiyatın bir biçimidir, çünkü
her sanat bir şey söyler. Söylemek iki türlü olur: Konuşmak ve susmak. Edebiyat
olmayan sanatlar, ifadeci bir sessizliğin yansımalarıdır. ” [Pessoa, F.,
Başıboş Bir Yolculuktan Notlar, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, 2015, s. 9.]
“Daha
çocukken etrafımda kurmaca bir dünya yaratmaya, etrafıma asla var olmamış
dostlar ve tanışlar toplamaya eğilimim vardı (onlar mı yoktu, yoksa olmayan ben
miydim, iyi anlamış değilim. Her konuda olduğu gibi, bu konuda da dogmatik
olmalıyım). ” [Pessoa, F., Başıboş Bir Yolculuktan Notlar, Kırmızı Kedi Yayın
Evi, İstanbul, 2015, s. 50.]
“Takma
adlı eser yazarın ‘bizzat kendinin’ eseridir; tek eksiği, adıyla imzalamamış
olmasıdır. Kökteş eser yazarın ‘bizzat kendinin dışındaki ’ eseridir; tıpkı
kendi eliyle yazdığı herhangi bir tiyatro oyunundaki bir kişinin replikleri
gibi baştan sona onun tarafından yaratılmış bir kişiliğin eseridir. ” [Pessoa,
F., Başıboş Bir Yolculuktan Notlar, Kırmızı Kedi Yayın Evi, İstanbul, 2015,
s.8]
“Başkalarıyla
yaşamak benim için bir işkence. Bütün başkaları benim içimde. Onlardan
uzaktayken bile onlarla yaşamak zorundayım. Tek başımayken kalabalıklar sarıyor
etrafımı. Nereye kaçacağımı bilmiyorum; kendime kaçmaktan başka. ” [Pessoa, F.,
Başıboş Bir Yolculuktan Notlar, Kırmızı Kedi Yayın Evi, İstanbul, 2015, s.50]
Yazar,
hayal eden bir kimsedir
Bütünüyle
öylesine hayal eder ki
Hayal
etmeyi başardığında
Hissettiği
şey gerçek acıdır.
Bu
nedenle ya Fernando Pessoa, Fernando Pessoa gibi davrandıysa? ”
[Tabucchi,
A., Un baule pieno di gente scritti su Fernando Pessoa, Feltrinelli, Milano,
2001, s. 63.]
“Fernando
Pessoa’nın parçalanmış ve hızla çoğalmış imgelem gücünden doğan şairler, tekil
bir çoğulluk oluştururlar; bu isimler Pessoa’nın takma isimleri değil, kökteş
şairleridir. ” [Pessoa, F., Anarşist Banker-Şeytanın Saati, Can Sanat
Yayınları, İstanbul, 2013, s. 111.]
“Pessoa
’nın kendisi ise, imgeler dünyasında gezinen, güç anlaşılır metafizik bir
şairdir, kişiliklerini gerek kendinden bir parça gerekse ayrı kişiler olarak
niteler. Ona göre asıl gerçek ‘... mış gibi yapmak, kendini tanımaktır ”[
Pessoa, F., Anarşist Banker-Şeytanın Saati, Can Sanat Yayınları, İstanbul,
2013, s. 83]
“İçimde
bir devlet, bir politika, partiler ve devrimler yaratmalıyım... Bunların hepsi
olmalıyım; bu ben-halk’ın gerçek panteizmi içinde Tanrı olmalı, bedenlerinin,
ruhlarının, çiğnedikleri toprağın ve işledikleri fiillerin özü ve eylemi
olmalıyım. Zavallı ben, işte, yine gerçekleştiremeyeceğim bir düş! ”[ Pessoa,
F., Huzursuzluğun Kitabı, Can Sanat Yayınları, İstanbul, 2006, s. 64.]
“Başkalarıyla yaşamak benim için bir işkence.
Bütün başkaları benim içimde. Onlardan uzaktayken bile onlarla yaşamak
zorundayım. Tek başımayken kalabalıklar sarıyor etrafımı. Nereye kaçacağımı
bilmiyorum; kendime kaçmaktan başka. ” [Pessoa, F., Başıboş Bir Yolculuktan
Notlar, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, 2015, S. 50.]
“Asla
bulunamayacak olsa da, hakikate erişmek için en ateşli mücadelenin yürütülmesi
benim felsefi arzumdu. Ben bir kuşkucuydum. Hiç materyalist olmadım, çünkü materyalizm
kuşkuyu inkar eder. ” [Pessoa, F., Pessoa Pessoa’yı Anlatıyor, Kırmızı Kedi
Yayınevi, İstanbul, 2012, s. 23.]
….
Mektubumun
burasında, sevgili dostum, bu yazdıklarımı okuyunca, kötü talihin sizi
tımarhaneye götürdüğünü düşünüyor olmalısınız. İşin kötüsü, bu mektubun kaleme
alınmasında da kesinlikle tutarsızlık hâkimdir. Yine de, tekrar ediyorum:
Daha
fazla gecikmeden mektubu yazabilmek için sizinle konuşur gibi yazıyorum. Başka
türlü davransaydım, aylar geçer ama size yazmayı başaramazdım.
Geriye,
okültizme dair sorunuza cevap vermek kaldı (şair, zaten konuştu). Bana
okültizme inanıyor muyum diye soruyorsunuz.
Bu
şekilde sorulduğunda soru çok belirgin olmaz; yine de niyetinizi anlıyorum ve
size bu yönde cevap vereceğim. Bizimkinden üstün dünyaların ve bu dünyalarda
yaşayanların varlığına, onların çeşitli tinsellik derecelerini
deneyimlediklerine ve böylece, giderek artan bir tinsel incelik edindiklerine
ve belki de bu dünyanın yaratıcısı olan bir Yüksek Varlığa eriştiklerine
inanıyorum. Yüksek başka Varlıklar da bir yerlerde mevcut olabilir; başka
evrenler yaratmış olabilirler ve bu evrenler de bizimkiyle birlikte -bizimkine
nüfuz ederek ya da etmeyerek- var oluyor olabilir. Bu ve benzeri
nedenlerle, Okültizmin Dış
Mezhebi, başka deyişle Masonluk (İngiliz masonları hariç), teolojik ve popüler
içerimleri nedeniyle, "Tanrı" kelimesinden kaçınır ve "Evrenin
Büyük Mimarı" deyimini tercih eder; bu deyim O'nun Yaratıcı mı,
yoksa yalnızca bu dünyanın Yöneticisi mi olduğu sorusunu çözümsüz bırakır.
Varlık basamakları olduğundan, Tanrı'yla doğrudan iletişimin mümkün olduğunu
sanmıyorum; bunun yerine, tinsel saflık derecemize bağlı olarak, daha yüksek
varlıklarla yavaş yavaş iletişime geçebiliriz.
Okült
dünyaya götüren üç yol vardır:
Büyü yolu
(büyünün biçimi olan büyücülükle entelektüel olarak aynı düzeyde bulunan
ispritizmacılık gibi uygulamaları içerir), terimin her anlamında son derece
tehlikelidir; mistik yol, gerçek tehlikeler içermez, ama ağır ve belirsiz
kalır;
simya yolu
denen ise hepsinin içerisinde en güç ve en kusursuz olanıdır, kişinin
değişimini varsayar, böylece büyük riskler olmadan hazırlanmış olur ve tersine,
diğer yolların sunmadığı savunma imkânlarına sahip olur.
Herhangi bir
"inisiyasyon" sorusuna gelince,
size ancak şunu söyleyebilirim (böylelikle desorunuza cevap vermiş olur muyum,
bilmiyorum): Hangisi olursa olsun, hiçbir İnisiyatik Mezhep'e mensup değilim.
Eros
ve Psike adlı şiirimde epigraf olarak bulunan
ve Tapınak Şövalyeleri'nin Üçüncü Derece Ritüeli'nin (tercümesi; çünkü
Ritüel'in aslı Latincedir) bir bölümünden yapılan alıntının anlamı -ki bu
doğrudur-, 1888'den beri yok olmuş olan ya da uyuklayan bu Mezhebin ilk üç
derecesinin Ritüellerini araştırmama izin verilmiş olmasıdır. Eğer uyukluyor olmasaydı
Ritüel'in bu bölümünden alıntı yapmazdım, çünkü hâlâ aktif Ritüellerden (kaynak
belirterek) alıntı yapmamak gerekir.
[Epigraf
şöyledir: "Böylece görüyorsunuz ki, Biraderim, yeni katılmış biri
mertebesinde size teslim edilen hakikatler ile küçük tilmiz mertebesinde size
teslim edilmiş olanlar, birbirine zıt olsa da, aynı hakikattir."]
Sevgili
dostum, bana sormuş olduğunuz çeşitli sorulara, biraz bağlantısız bir şekilde
de olsa, sanırım cevap verdim. Başka sorular sormak isterseniz, çekinmeyin.
Elimden geldiğince cevap veririm. Ama bu kadar çabuk cevap veremeyebilirim; bu
da şimdiden bir özür olsun.
Arkadaşınızın
tüm dostluk, saygı ve hayranlığıyla,
[Pessoa Pessoa'yı Anlatıyor Fernando Pessoa]
adlı
denemesinde işlendi.
İki
Arada Bir Sevgi
Alexander
Search
30 Ekim 1908
Yeryüzünde
benimkinden daha şefkatli ya da sevgi dolu, iyilik ve merhametle, aşk ve
sevecenlikle yüklü bir ruh asla olmadı.
Yine
de hiçbir ruh benimki kadar yalnız değildir.
Yalnız;
buna çok dikkat edin, dışsal nedenlerle değil, tamamen içsel nedenlerle yalnız.
Demek
istediğim, uçsuz bucaksız iyilik ve şefkat gösterme potansiyelimin yanında,
tabiatım tamamen zıt bir öğe, bir keder ve benmerkezcilik, dolayısıyla
bencillik öğesi de içerir.
Bunun etkisi ikilidir:
Diğer
niteliklerimin gelişimini ve içsel özgür oyununu bozarak rahatsız etmek ve
benim irademi zayıflatarak, onların dışsal serbest oyununu ve tezahürlerini
engellemek. Bütün bunları daha ilerde analiz edeceğim; daha ilerde ayrıntılı
olarak inceleyecek ve karakterimi oluşturan öğeleri tanımlayacağım; çünkü her konuya
olan merakım, kendime olan merakımla birleşerek, beni kendi kişiliğimi
bütünüyle anlamaya yöneltiyor.
"Winter
Day"de kendimi tarif ederken şunları yazmama neden olan bu
karakteristiklerdir:
Rousseau gibi biri...
İnsanlığın insansevmez âşığı.
Gerçekten
de, Rousseau'yla aramda fazlasıyla yakınlık var. Bazı noktalarda
karakterlerimiz özdeş. İnsanlığa duyulan samimi, yoğun, açıklanamaz bir sevgi
ve bunu dengeleyecek iyi bir bencillik dozu - işte, benimki gibi, onun
kişiliğinin de temel karakteristiği.
…
Bütün
bunlara, ıstırap çekmenin kimileri fiziksel diğerleri zihinsel başka
gerekçeleri, keder verebilecek en küçük şeylere (hatta normal bir insanda
hiçbir şeye neden olmayacak şeylere) hassasiyetim, başka problemler, karışık
işler, mali güçlükler de eklenirse; bütün bunların üzerine bir de benim temelde
dengesiz mizacım eklenirse, ne kadar ıstırap çektiğim belki o zaman tasavvur
edilebilir.
Tarifi
imkânsız derecede korkunç zihinsel komplikasyon-larımdan biri delilik korkumdur
ki bu korkunun kendisi zaten deliliktir. Rollinat'm Nevrozlar adlı derlemesinin
başındaki şiirde tarif ettiği hal (bence) kısmen bana uygun. Böylesine can
çekişirken, dehşet verici bir fiili eğilime, korkunç bir kaslanmaya dek varan,
demek istediğim, kaslara varana dek hissedilen kâh canice kâh bunakça itkilere
bende sık rastlanır. Bu itkilerin yoğunluk ve miktarları son derece büyüktür,
bundan hissettiğim dehşet ise tarif edilemez.
[Pessoa Pessoa'yı
Anlatıyor Fernando Pessoa]
Kendimi başkalarına anlatmıyorum.
Kimi zaman, geçip giden yaşamla gelen yaşam arasında
duruveririm aniden; akıp giden nesnelerin kıyısında kalırım. Ve hepsinin
verdiği şaşkınlık başımdan aşağı dökülüverir. Kimi zaman ise, evrenin aniden
rolünü kötü oynadığı ve böylece tuhaflığını ortaya serdiği hissine kapılırım;
sanki aniden benimle başka bir sesle konuşur gibi olur, bambaşka bir doğayı
kısacık bir anda açık eder bana. [...] Rüzgârın kaldırdığı bir perde gibi,
meçhul, beklenmedik bir şeyin açığa çıkmamış bir kısmını bir çırpıda
sezdiriverir...
Kardeşliğin ve sevginin mutlak yokluğuyla çevrili
etrafım. Bana bağlı olanlar bile gerçekten bağlı değil; dostum olmayan
dostlarla, beni tanımayan tanıdıklarla çevriliyim.
Ruhum üşüyor; nasıl
iyice örtünürüm bilmiyorum. Ruh üşümesine ne cüppe var ne palto. Ruhunun
üşüdüğünü hisseden insan artık bir daha bunu unutamaz.
Gerçek dostum olmadığı anlamına mı geliyor bu? Hiç
değil; var. Ama onlar hakiki dost değil.
Transandantaldan etkilenenlerin ve her şeyden -fazla
soğuktan, fazla ifadesizlikten, fazla uzaklıktan- zarar görenlerin vay haline!
Kendimi başkalarına anlatmıyorum.
Kara Cahillik adına her gün at home'da bulunma görevi;
bayağılığın çayı ve uzlaşmaların kuru pastalarıyla Kara Cahilliği eğlendirme
görevi gerçekten güç iş!
İnsanın kendini sosyal bakımdan canlı canlı gömülmüş
hissetmesi son derece nahoş bir durum. Toplumsal anlaşmaların tabutunun kapağı
öyle sıkı sıkıya lehimlenmiş ki! Kimileri, her şeye rağmen, kapağa vurma
yönünde buyurgan bir ihtiyaç hissederler; tek başardıkları parmaklarını
sıyırtmak bile olsa bunu yaparlar. Zaten tabut sımsıkı kapalı değildir; soluk
alamadığını hissedebilecek kadar soluk alabilirsin.
(İnsanı dosdoğru mezara götüren körkütük bir sarhoşluk
adına.)
Tamamen yalnızım, iyice terk edilmişim.
Bütün bağlar birbiri ardına kopuyor... yakında kendimi
mutlak anlamda yalnız bulacağım.
İşin kötüsü, dünyadaki metafizik varlığımı asla
unutamıyorum. Her hareketimi felç eden, sadeliğin, dolaysız heyecanın kanını
bütün cümlelerimden çekip alan transandantal utangaçlık buradan kaynaklanıyor.
Dünyayla aramda nesneleri gerçekte oldukları gibi
-başkaları için oldukları haliyle- görmemi engelleyen bir sis perdesi var.
Ben olmanın cehennemi, Mutlak Sınırlama, Uzak Evren'in
Kovulmuş Varlığı olacağım! Artık ne Tanrı, ne insan, ne dünya olacağım; saf
boşluk insanı bilinçli bir Hiçliğin sonsuzluğu yapar, adsız korku yapar,
esrardan, hatta yaşamdan sürgün eder. Beni ihmal etmiş yaratılışın soyut hatası
olan varlığımın ölü çölünde yaşayacağım sonsuza dek. Varoluşa geri dönüş
yönündeki kısır arzunun, içimde sonsuza dek, gereksiz yere yandığım
hissedeceğim.
Hiçbir şey hissedemeyeceğim, çünkü hissedecek bir
maddem olmayacak, ne sevinç, ne nefret, ne dehşet soluyabileceğim, çünkü bütün
bunları hissetme yeteneğim bile olmayacak -bu cehennemde hiçbir şey içermemenin
soyut bilinci, Mutlak İçerilmemiş, Mutlak ve Sonsuz Boğulma! Tanrısız,
evrensiz...
Tek bir insanmışız gibi, toplu bir dehşet çığlığı
kaçtı ağzımızdan. Ölümüyle yok oldu [...] ve yok olan yalnızca İnsandır, şekil,
varlık.
Havada, uzamda ve
ötede, benim varlığımda EKSİK OLAN!
Kimseyi ziyaret etmiyorum, kimseyle buluşmuyorum - ne
salonlarda, ne kafelerde. Başka türlü davranmak, içsel birliğimi feda etmek,
kendimi gereksiz sohbetlere teslim etmek, düşüncelerimden ve projelerimden
değilse de en azından düşlerimden -onlar başkalarının söylevinden her zaman
daha güzeldir- zaman çalmak olur.
Gelecek insanlığa borçluyum.
Kendimi heder
edersem, aynı zamanda, yarının insanlarına miras kalabilecek tanrısal ortak
varlığı da heder etmiş olurum; onlara verebileceğim mutluluğu azaltırım ve
yalnızca kendi gerçek gözlerimde değil, Tanrı'nın olası gözlerinde de kendi
değerimi azaltmış olurum.
Belki böyle değil, ama buna inanmanın görevim olduğunu
hissediyorum.
Henüz gelmemiş, dolayısıyla ruhu toplu halde yaşamanın
samimiyetini ve duygularını gerçekten tanımayan bir kuşağa mensubum ben. Bu
nedenle insanın kendini nasıl gözden düşmüş bulabileceğini ya da böyle bir anda
ne hissedebileceğini anlamı-yorum. Toplumsal adabın bütün bu [komedisi?] benim
gözümde tamamen anlamdan yoksun. Şeref, utanç, haysiyet nedir bilmiyorum. Bana
göre, -tıpkı benimki kadar yüksek düzeyde bir sinir sistemi örgütlenmesine
sahip olanlar için olduğu gibi- bunlar yabancı bir dilin kelimeleridir, anonim
seslerdir, hepsi bu.
Benim gözden düştüğümün söylendiğini işittiğimde,
bunun ben olduğunu anlıyorum ama cümlenin anlamını kavrayamıyorum. Başıma
gelene uzaktan, ilgisizlikle tanık oluyorum; hayatta olabilecek şeylere hafifçe
gülümsüyorum. Bugün henüz kimse bu şekilde tepki göstermiyor, ama bazılarının
bunu anlayabileceği gün gelecektir.
Bir konuda fikir sahibiyken başka bir konuda fikir
sahibi olmaya çalışmadığım vaki değildir.
Zekâ, anarşizmlerin yaratıcı rolünü parçalara
ayırdığından ve analiz, bu rolü zayıflattığından, söz konusu rolün bir entelektüele
yakışır misyon olduğunu düşünmüş olmam gibi, ben daima çelişkide güzellik
buldum.
Ben daima hayatın seyircisi olmak, hayata karışmamak
istedim. Ne nefret ne de hınç duyuyorum. Bu tür duygular, bir kanaate, bir mesleğe
ya da hayatta bir amaca sahip insanlara özgüdür. Bende bunların hiçbiri yok.
Yaşama, bilmece çözen birinin ilgisiyle bakıyorum. Hiçbir duygu katmıyorum.
Prensiplerim de yok. Bugün bir şeyi savunurum yarın başka bir şeyi; ne bugün
savunduğuma daha fazla inanırım ne de yarın savunacağıma iman ederim.
Fikirlerle ve duygularla oynamak bana her zaman yüksek
güzellikte bir yazgı gibi gelmiştir. Bu yazgıyı mümkün olduğunca
gerçekleştirmeye çalışıyorum.
Kendimi asla gözden düşmüş hissetmemiştim. Bana bu
zevki bahşettiğiniz için size ne kadar minnettarım bayım! Çok nefis ve sanki
çok uzaktan gelen tensel bir haz bu...
Biz anlaşılmayız,
bunun farkındayım...
[1914]
[Pessoa Pessoa'yı Anlatıyor… Fernando Pessoa]
Erkekler, Kadınlar Kadar Tannsal Değildir
Yalnızca tanrı tohum eker; insanlar Tanrının ektiğini
derler. Kelimeler sembollerdir; tıpkı insanların ete kemiğe bürünmüş fikirler
olmaları gibi. Kadınlar da erkekler gibi tanrısal bedenselleşmenin, yani her
şeyin hiçliği içinde ifade bulduğu o tanrısal kapasitenin tezahürüdürler.
Kadınlar, öne doğru tanrısal atılımın bedensel inkârıdır. Onların tamamen açık
seçik ve aşikâr olan aşağılıkları kadar, bütün dinsel sistemlerin onları
yücelttiği üstünlükleri de buradan kaynaklanır. Maddenin tanrısal anlam
yönündeki eylemi olan erkekler, kadınlar kadar tanrısal değildir, çünkü
Tanrısallıktan dışarıya doğru çıkarlar, ama kadınlardan üstündürler çünkü
Tanrı'ya doğru giderler. Cinsel farklılıklar, maddenin içindeki bu
hakikatin ifadesidir.
[Pessoa Pessoa'yı Anlatıyor… Fernando Pessoa]
Tanrım,
sen ki gökyüzü ve yeryüzüsün, yaşam ve ölümsün!
Güneş
sensin, ay sensin, rüzgâr da sensin!
Bedenlerimiz
ve ruhlarımız sensin, sen bizim aşkımızsın.
Hiçbir
şeyin olmadığı yerde sen varsın; her şeyin var olduğu yerde senin mabedin
vardır. [Hiçbir şeyin olmadığı yer, sensin; her şeyin var olduğu yer, senin
bedenin.]
Sana
hizmet etmem için yaşam ver bana, seni sevmem için bir ruh. Seni gökyüzünde ve
yeryüzünde hep görebilmem için gözler; denizde ve rüzgârda seni işitebilmem
için kulaklar, senin adına çalışabilmem için eller var bana.
Su
gibi saf kıl beni; gökyüzü kadar yüksek.
Düşüncemin
yolları çamursuz olsun; ne de kuru yapraklar olsun projelerimin göllerinde.
Başkalarını kardeşim gibi sevmeyi bileyim, babam gibi hizmet edebileyim sana.
İçimdeki
sana layık olayım.
Senin
adın olan Gökyüzüne ve Yeryüzüne, Bedene ve Ruha, Yaşama ve Ölüme hamdolsun!
Ağzım sana şükretsin, ellerim de sana şükretsin!
Yaşamım
senin varlığına layık olsun. Bedenim senin tenin olan Yeryüzüne layık olsun.
Ruhum evine geri dönen bir oğul gibi çıkabilsin senin huzuruna.
Beni
güneş kadar büyük kıl ki içimdeki sana tapabileyim; beni ay kadar saf kıl ki
içimdeki sana yakarabileyim; ve beni gün kadar aydınlık kıl ki seni daima kendi
içimde görebileyim, sana yakarıp sana tapabileyim.
Tanrım,
esirge ve yardım et. Bana ver ki kendimi gerçekten senin hissedebileyim.
Tanrım,
beni benden kurtar. ["Beni gençliğimden kurtar."]
Beni tanrısal [...] meshetmek için gel.
Bahçem
sana leziz meyveler, bostanım şarap versin.
Ben
bir yerden başka yere gittiğimde, giden sen olursun; ben konuştuğumda sen
benimle konuşursun; ben bir adım attığımda, yürüyen sensin. Ben durduğumda,
benim içimde sen adımını ertelersin.
[1912]
Ben kendimin gölgesiyim; o neyin gölgesi,
onu arıyorum.
[Pessoa'nın
usta geçindiği aynalar oyunuyla, bu, şöyle de anlaşılabilir: "Bu gölge,
gölgesi olduğu şeyi arıyor."]
Kimi
zaman kendimin kıyısında durup, deli miyim neyim diye ya da gerçekten çok
esrarengiz bir esrar mıyım diye sorarım kendime. [Pessoa Pessoa'yı Anlatıyor Fernando Pessoa]
Yaşam
Kuralı
1. Mümkün olduğunca az sırrını aç. Hiç
sır vermemek en iyisi, ama her şeye rağmen içini açıyorsan, söylediklerin
yanlış ya da belirsiz olsun.
2. Mümkün olduğunca az düş gör; tabii düşün
doğrudan hedefi bir şiir ya da edebi bir üretimse, bu hariç. İncele ve çalış.
3. Mümkün olduğunca kanaatkâr olmaya bak;
bedenin kanaatkârlığından önce ruhun kanaatkârlığı gelsin.
4. Basitçe nezaket göstererek nazik ol;
kendini ele verme, tinin mahrem yaşamına bağlı problemleri doludizgin tartışma.
5. Konsantre olmayı öğren, iradeni çelikleştir,
kendinin gerçekten bir güç olduğuna içten inanan bir güç haline gel.
6. Ne kadar az gerçek dostun olduğunu
dikkate al; çünkü pek az insan gerçek dost olabilir.
7. Sessizliğinde gizlenen her şeyden zevk
almaya çalış.
8. Küçük işlerde, evdeki ya da işteki
önemsiz şeylerde hızlı davranmayı öğren; kendi yaptığın işte hiç gecikme kabul
etme.
9. Yaşamını bir edebiyat eseri gibi düzenle
ve mümkün olduğunca bütünlüklü kıl.
10. Katili katlet. [Pessoa Pessoa'yı Anlatıyor Fernando Pessoa]
İyiler
Pessoa:
“Tanrıların
sevdikleri kimseler, genç ölürler.”
“Ölümlülerin
düşünce ve duygularını uzak tutmalısın; dünyaya görebileceğinden fazlasını
göstermemelisin.”
Kendine
Değer Vermek
Pessoa:
Ruh
çağıranlar ruh çağıranlar gibi tıpkı, çağırıyorum. Kendimi ve bir şeyle
karşılaşamıyorum.
Bir
Medyumluk Vakası
(Tinin
bilinçdışı faaliyetinin incelenmesine katkı.)
1. Medyumluğun ortaya çıkışı
a) İsterik ya da isterik-nevrastenik temel
(bu nevrozların psişik karakterlerini araştırmak ve analiz etmek, -kısmen
burada, kısmen bu incelemenin başka bir kısmında- "medyumluk" denen
tipik fenomenlerle nasıl eklemlendiğini belirlemek.)
b) Bu fenomenlerin ispritizmacı gerçekliğine
belli bir inancın, okültizm ve teozofi eserlerinin okunmasından doğan inancın
sağlamlaştırılması sayesinde (en azından nispi, ama gayet etkin) tedrici
öz-telkin.
c) Önceki öğelerin uzantısı olarak, çeşitli
söyleşiler sırasında derlenmiş telkin öğeleri (bunlar aşağıdaki öğelere
eklenir):
d) hipnoza ya da sözde-hipnoza dayalı telkin
öğeleri (medyumluk hafif bir hipnozun ardından başladı).
e) depresif durum. Buna yol açanlar: 1 /
çeşitli engel ve karı-şıklıklar; 2/ medyumluk fenomenlerinin belirişinin neden
olduğu, aynı zamanda başlı başına bu belirişler kadar, "tebliğ" denen
fenomenlerin içeriğinden de kaynaklanan, kelimenin tam anlamıyla zihinsel
rahatsızlık ve 3/ bütün bunlar ile bilimsel bilinç berraklığı, mantık ve
kesinliğin yanında, felsefi kuşkuculuk ve rasyonel analiz eğilimi de gerektiren
bir tinin normal ve temel durumu arasındaki çatışma.
f) insan varlığında normal olan ve
öncelikle astroloji incelemelerinin neden olduğu, sonra da yukarıda belirtilen
farklı faktörlerin şiddetlendirdiği (sic) zihinsel uyarıcılar -gelecek merakı,
bilme arzusunun aşırı güçlü oluşu, vb.
2. Medyumluğun gelişimi
a) eksik ve bölük pörçük otomatik yazının
amorf bildirimi (önceden dendiği gibi, basit bir hipnozun ardından gelmiş ve
yazılan ilk isimle buna bağlanmıştır, vb.)
b) görüntülerin retinada giderek daha fazla
sabitlenmesiyle ve "esirimsi aura" diye adlandırılan şeyi görmeye
yönelik varsayımsal bir kapasiteyle birlikte hafif vizyon fenomenlerinin
belirişi.
c) sorulan sorulara cevap vermeseler de,
çeşitli ruhların sözde tebliğleriyle önceden ve sonradan geliştirilen otomatik
yazının ortaya çıkışı (bu durum, bu konudaki uzun bir mektubun ardından ortaya
çıkmıştır).
d) esasen iskambil falının ikinci seansı
sırasında beliren bir medyumluk taklidinin ortaya çıkışı.
3. Medyumlukla birlikte bulunan psişik
fenomenler
a) Yüksek ruhsal meziyetlerin sürekli ve
bilinçli eyleminin (istisnai anlar dışında) yok oluşu -zihinsel dağılmanın
artışı, şiddetli irade zayıflığı (özellikle ketlenme), somut (dış dünya) ve
soyut (mantık ve bilimsel anlayış) gerçeklikle ilişki yeteneklerinin yerini
adım adım düşsel yeteneklerin alması.
b) İmgeleme yetilerinin azalarak sapma
göstermesi, (yarı uyku halinde ya da aşağı beyinlerde olduğu gibi - FF) soyut
imgenin yerine görsel imgenin geçmesi.
c) Sağlıklı duyarlılığın ve sosyalliğin
zayıflaması; kısır ve içe-dönük bir duyarlılık artışının, olguların önemini
ölçmede giderek artan bir yeteneksizliğin, bencillik ve ilgisizlik artışının
eşliği.
d) öznenin mizacının karakteristiği olan
entelektüel ve duygusal sapmaların artışı ve yeni sapmaların ortaya çıkışı
(belki gizil halde, ama her koşulda, normalde, çok zayıf yoğunlukta); sinirsel
rahatsızlık ve heyecanın artışı.
e) Fiziksel gücün azalması ve psişik aygıtta
görülen işlevsel rahatsızlıklar.
4. Medyumluk "tebliğlerinin "
analizi
a) Bilinçdışı romanlar: Genel olarak
tebliğler şu üç faaliyetin aşağı ve kısır bir ürün düzeyini aşamaz: 1 /
bilinçdışının -örneğin uyku sırasında bilinçli denetim dışında işlediğinde-
hayali ve aşağı faaliyeti; 2/ bilinçli öğelerin kalıntısı olan ve bunların bir
taklidi olarak işlev gören bilinçdışı faaliyet; 3/ bilincin erişemeyeceği
öğeleri, belleğine kazılı olarak yeniden üreten bilinçdışı faaliyet.
b) Öznenin bilmediği öğe yoktur. Böyle
olduğu varsayıldığında, 1 / hata olduğu ve tanıklık edilen "olgular"m
dosdoğru roman olguları olduğu (Margaret Mansel vakası); 2/ bunların, bilincin
okuduğunu ya da tanık olduğunu unuttuğu, bilinçdışı belleğe kazınmış olgular
oldukları; 3/ bilinçli akıl yürütmelerden daha hızlı ve daha akıllıca bir tür
akıl yürütmenin gerçekleştirdiği tahminleri temsil ettikleri; 4/ ve...
(Gerçekleşen tahminlere denk düşen olguları burada analiz etmek uygun olur.
Çoğu zaman bu türden vakalar çakışmalarla açıklanacak kadar çok sayıda
değildir, gerçekleşmeyenler son derece daha çoktur; kesinliğin tuhaf kaçtığı
diğer durumlarda ise hile olduğu saptanır. Başka durumlarda -ki bu sonuncu
kategoridir-, belirtilen olguların gerçeğe uygun olduğu kabul edilirse, uzay ya
da gelecek içinde uzak bazı ayrıntılara erişmek için, bilinçdışının, bilinçdışı
olarak, hangi tikel kiplikleri benimseyebileceği araştırılmalıdır; bununla birlikte,
bu fenomenlerin, gerçek oldukları varsayılırsa, her zaman olmasa da genelde
yalnızca hasta kişilerde değil -ki bu da pek önemli değildir, çünkü hangi
hastalıktan mustarip olduklarını bilmek gerekir-, zihinsel ve ahlaki bakımdan
tamamen aşağı kişilerde meydana geldiği asla unutulmamalıdır.)
c) Medyumun düşünce düzeyinden daha yüksek
bir düşüncenin yokluğu. İfade, üslup ve felsefe bakımından medyuma aittir.
Böyle olmadığında, mevcut bulunan ya da bunu telkin edebilmeye yatkın kişiler
arasında, telkin yoluyla bir düşünceye varabilecek olan kişiyi araştırmak
yeterlidir. Yüksek bireyler yoksa, bir medyum yüksek düzeyde düşünemez. Bununla
birlikte, kişinin zihinsel düzeyinin üstünde bulunan ve sık rastlanan sayıklama
durumlarının büyük histerinin karakteristiği olduğunu belirtmek gerekir -bkz.
Richer, Histerik-epilepsi}
d) Bilinçdışının bilinçten daha öteye
götürdüğü vaka (takvime göre 8 gün 7 saat).
e) Tebliğlerde bulunan çelişki ve itirazlar
şunların sonucudur: 1/ medyumun
karakterindeki çelişkiler, 2/ bu "tebliğleri" yayan bilinçdışına
yönelik bilincin eleştirisi, 3/ alman çok sayıda telkin.
f) Yorgunluk belli bir düzeye eriştiğinde,
dış telkinlerden kaynaklanan öğeler belirir (bu telkinlerin kapsamı).
g) Kehanetlerin mantığı: 1 / ya arzulanan
veya iyi olduğuna inanılan şeye göre kehanette bulunulur ya da 2 / ister iyi
olsun ister kötü, muhtemel olduğu sanılan şeye göre (örneğin astrolojik
ölçütlerle uyum içinde), veyahut 3/ bilinçli bir kuşkunun sonucu olan bir
bilinçdışı tepkisine göre, söylenmiş olan ve kuşkuya neden olan şeyle, kimi
zaman incelikli biçimde uyumsuz bir kehanette bulunulur.
h) Görünüşte açıklanamayan öğeler: 1 /
örneğin yıldız falı yapımı, 2/ no 406.1
i) Bilincin bilinçdışına müdahalesi
(suçüstü medyumluk): 1/ bildirilerin imalatı, 2/ tebliğlerdeki iki cevap
arasında hesap kitabın müdahalesi, 3/ bilinçdışıyla işbirliği içindeki bilincin
etkisi (baş harflerin şifresinin çözülmesi, vb.)
5. Sonuçlar
a) Medyumluk, alkolizmin yol açtığına
benzeyen zihinsel bir dengesizliğin sonucudur ve çoğunlukla belirgin bunamanın
ön-cesinde görülür. (Örnekler.)
b) Bilinçdışı bilinçten farklı yetilere
sahiptir. Bunlar kimi noktalarda daha fazla nüfuz edici olsa da tamamen alt
düzeydedir; belirtilen vakalarda ortaya çıktıklarında, organizmanın korunması
şeklindeki başlangıç hedeflerinden uzaklaşırlar.
c) Şu ana dek, medyumla irtibata geçen
ruhların varlığı kanıtlanamamıştır; tersini kanıtlamak için, öncelikle, henüz
yeterince incelenmemiş olan bilinçdışı yetilerinin, medyumluk adı altında toplanmış olan bütün bu fenomenleri meydana
getirme yetisine sahip olmadığını kanıtlamak gerekir.
d) Medyumluk, kısmen deliliğe kısmen suça
yönelten kategorinin marazi bir durumudur. Suç ve delilik gibi intihar da
medyumlukla kendi kendini zehirlemenin kaçınılmaz sonucudur* Bu uçlara
varılmadığında, genellikle ahlaksız olan ama dehaları ya da yetenekleri
sayesinde bu kusuru ödünleyen dâhi ya da yetenekli insanlarda olduğu gibi,
hiçbir toplumsal ödünleyicinin müdahalesi olmadan, toplumsal içgüdülerin
tamamen dağılmasının ardından, ahlaki deliliğe, cinsel sapkınlığa ve normal
toplumsal ilişki kurma yetersizliğine düşülür.
e) Ortaçağın dans salgınlarında ya da
Richer'in Büyük Histeri üzerine eserinin ekinde incelenen diğer vakalarda
çağdaş ispritizmacılığa benzer olgular buluruz.
f) Ispritizmacılık, hiçbir karşılık
almadan, bilimsel anlayışa saldırma eğilimindedir; ne sanat, ne ahlak, hatta ne
de din bu saldırıdan bir şey kazanır. Sanat, özgür bilinçaltıyla değil, hâkim
olunan bilinçaltıyla yapılır. Her ahlakın ilk koşulu olan ketlemelerin
yitirilmesiyle ve iradenin sıfırlanmasıyla ahlak ortaya çıkmaz. Din, ne
bencilliğin gelişimine ne de toplumsal bağların kopmasına yaslanır.
g) Zayıf kişiliklerde ahlaksızlık ve suç
yaratma eğilimi taşıyan gösterilerin ve müstehcen yayınların yasaklanmasına yol
açan nedenle, ispritizmacılık da yasa tarafından yasaklanmalıdır.
h) Kökenini Hint, Pers ya da aşağı uygarlığa
sahip diğer ırklardan alan ve düşük yetilerin peşine düşerek, bireyde aklın
üs-tünlüğünü, türde sürü içgüdüsünü ve günümüz uygarlığında, ortak anamız olan
Yunan'dan miras aldığımız sanatın ve bilimin temellerini yok etmeye yönelik
öğelerden, Yunan uygarlığının (ki, örtülü biçimde de olsa bizim
uygarlığımızdır) yüksek iyiliği adına vazgeçmemiz gerekir.
i) Okültizm ve ispritizmacılık fenomenleri,
antikçağda olduğu gibi, sınırlı bir tarikatın işi olmalıdır, yoksa sanki
herkese uygunmuş gibi toplumun ortasına atılmamalıdır.
j) Evrenin yaratıcı gücü, bizi donattığı
(belki sınırlı) duyular sayesinde, dış gerçekliği bize Gerçeklik türü olarak,
ruhumuzu da bu Gerçeklik'in basit alımlayıcısı olarak verdi. Bu çerçeveden
çıkmak, Doğa’nın ve Tanrı’nın temel yasalarını ihlal etmek olur. Tanrı'nın
okült olarak yarattığı şey (tabii Tanrı okült bir şey yaratmışsa), okült
kalmalıdır. Yoksa açık seçik yaratırdı.
k) Günümüzdeki okültist hareket şunların
sonucudur:
1/
mümkün olan her biçimde varlığını sürdürmek için amansız bir mücadele yürüten
Hıristiyanlığın dağılması, 2/ Hint ya da Çin uygarlığı gibi uygarlıklardan
kaynaklı öğelerin bize dek erişmesini sağlayan uluslararası uygarlığımız ve 3/
sınai, kültürel ve bilimsel modem ilerlemenin aşın hızlılığı karşısında nevroz
geçiren bu kuşağın, bu ilerlemenin temel fikirlerine denk düşmek için gereken
zihniyet türüne sürekli uyum sağlamayı becerememesi.
Graecia
Mater, bize rehberlik et!
Bu metinden biraz önce yazılmış bir
versiyonunda bulunan şu sonucun açıklayıcı olduğu kanısındayız:
Bu
hakikat benim için hoş değildi; ama kişi kendinden yola çıkarak bir hakikat
inşa ettiğinde, bu hakikat daima nahoş olur.
[Pessoa Pessoa'yı Anlatıyor Fernando Pessoa]
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar