Yunan Mitolojisinden Gelen Hristiyani Sözlük

Acheiropoitea: Ahiropoiita olarak da kullanılan Grekçe terim "elle yapılmamış" anlamına gelir. Acheiropoitea kelimesi; çoğunlukla İsa veya Meryem'le ilişkilendirilen ve bir mucize sonucu insan eli değmeden imal edilen ikonaları kastetmek için kullanılmaktadır.

Ambon: Kilisenin içinde sağ kısımda yer alan kürsü, vaaz kürsüsü.

Artemis: Yunan mitolojisinde Zeus ve Leto’nun kızı Apollo’nun ikizi olan Artemis iffet ve bekaretin tanrıçasıdır.

Athena : Yunan mitolojisinde savaş tanrıçasıdır.

Deisis : Yunanca yakarış anlamına gelmektedir. Ayrıca Ayasofya Müzesi’nde bulunan solda Vaftizci Yahya sağda Meryem ve ortada Pantokrator İsa’nın yer aldığı mozaiğin ismidir. Mozaikte Yahya ve Meryem kıyamet gününde insanlığın affedilmesi için İsa’ya yakarırken tasvir edilmiştir.

Eleusa: Şefkat, şefkatli anlamına gelen Yunanca kelimedir. Aynı zamanda Bizans Meryem ikonaları içinde en meşhur tasvirlerdendir. Bu ikonada bebek İsa yanağını annesi Meryem’in yanağına dayamış bir halde Tanrı Anası’nın kucağında tasvir edilmiştir. Meryem’in tek eli İsa’nın boynunda veya omuzunda durmaktadır.

Enkaustik: Bir boyama tekniğidir. Erken dönemde boyanın eritilmiş balmumu ile karıştırılarak kuru zemin üzerine uygulanması tekniğine verilen isimdir.

 Evlogie: Kutsanmış objelere verilen isimdir.

Hodegetria: Yunanca yol gösteren anlamına gelen kelime. Bizans ikona sanatında meşhur bir Meryem tasviridir. Bu ikonalarda Meryem kucağında tuttuğu çocuk İsa’ya bir yeri işaret eder halde tasvir edilmiştir. İsmini bu ifadeden almaktadır. viii

İntarsia: (Lat) Esas olarak ahşap bir pano, masa, kutu vb üstüne fildişi, kemik ve değerli taşlarla yapılan mozaik tarzı kakma.

İkonastasis: Kiliselerde bemayı ana mekandan ayıran kutsal resimlerle kaplı olan duvar.

İsis: Mısır mitolojisinde Aset ya da Eset adıyla bilinen tanrıçanın Yunanca ismidir. En meşhur tanrıçalardan olan İsis, tanrı Horus’un annesi olarak kabul edilir.

Katakomb: Katakomblar insan yapımı yeraltı mezarlıklarıdır. Özellikle Roma İmparatorluğu’nda dini amaçlarla da kullanılan yer altı mezarlıkları yahut yeraltında kemiklerin toplandığı yerlerdir.

Kibele: Kibele yahut Kybele, bereket tanrıçasıdır. Doğayı, bereketi ve canlılığı temsil eder. Kendi kendine doğuran yani hem ana hem bakiredir. Bu özelliklerinden dolayı tüm Tanrı’ların anası kabul edilir.

Litenai: Judaik kökeni olan Hıritstiyan âyini.

Narteks: Kiliselerde ana mekanının açıldığı giriş bölümü. Erken dönem Hıristiyan kiliselerinde revak biçiminde yapılmıştır. Bizans’ta kiliselerinde genel olarak kilisenin batısında bulunup ana eksene dik bir şekilde yer alan ve kapılarla dış alana açılan mekandır.

Nike: Yunan mitolojisinde zafer tanrıçası.

Pantokrator: Hıristiyan ikonografisinde İsa’nın spesifik bir tasvirine verilen isimdir. Yunanca kökenli kelime ‘her şeye gücü yeten/ kâdiri mutlak’ anlamına gelir.

Parthenos: Bakire anlamına gelen Yunanca kelime. Yunan mitolojisinde Athena Parthenos olarak kullanılmıştır.

Proskinitarion: Kiliselerde ikonaların yerleştirildiği ikona standı.

Rölik: Hıristiyanlıkta İsa, Meryem, aziz yahut azizelere ait, onlarla ilişkili yahut onlardan kalan eşyalara rölik denir. Kutsal kişilerin kemikleri de rölik kabul edilir. Bu eşyalar kutsal kabul edilirler ve kiliselerde röliker denen kutularda saklanırlar.

Strategos: Yunanca ordu lideri, komutan anlamına gelen kelime. Ortodoks Bizans’ta zaman zaman Meryem için de kullanılmıştır.

Şapel: Hıristiyanlıkta tapınak veya kutsal Alana verilen isim. Büyük bir kiliseye, bir okula veya bir hastaneye yahut saraya ait olabilir.

Templon: Yunanca kökenli kelime, Bizans kiliselerinde bulunan duvar orta nefi kutsal alan apsisten ayıran duvar.

Theometor: Tanrı annesi

Theotokos: Tanrı doğuran

Tyche (Tike): Yunanca kader, şans, talih anlamına gelir. Yunan mitolojsinde bir şehrin kaderini belirleyen tanrıçadır.

Victoria: Yunan mitolojisindeki zafer tanrıçası Nike’nin Roma mitolojisindeki karşılığıdır. Zafer getiren tanrıçadır. Bu isim, Meryem için de kullanılmıştır.

Yortu: Hıristiyan bayramları. İsa’nın hayatındaki önemli hadiseleri; mucizevi doğumu, ölümü, dirilişi ve ayrıca havarileri ve azizleri anmak için kilise tarafından belirlenen kutsal günlere yortu denilmektedir.

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar