Çeviri
Yunan Mitolojisinden Gelen Hristiyani Sözlük
Acheiropoitea:
Ahiropoiita olarak da kullanılan Grekçe terim "elle yapılmamış" anlamına gelir. Acheiropoitea kelimesi; çoğunlukla
İsa veya Meryem'le ilişkilendirilen
ve bir mucize sonucu insan
eli değmeden imal edilen ikonaları kastetmek için kullanılmaktadır.
Ambon:
Kilisenin içinde sağ kısımda yer
alan kürsü, vaaz kürsüsü.
Artemis:
Yunan mitolojisinde Zeus ve
Leto’nun kızı Apollo’nun ikizi olan Artemis iffet ve bekaretin tanrıçasıdır.
Athena
: Yunan mitolojisinde savaş
tanrıçasıdır.
Deisis
: Yunanca yakarış anlamına
gelmektedir. Ayrıca Ayasofya Müzesi’nde bulunan solda Vaftizci Yahya sağda Meryem ve ortada Pantokrator İsa’nın
yer aldığı mozaiğin ismidir. Mozaikte Yahya ve Meryem
kıyamet gününde insanlığın affedilmesi için İsa’ya yakarırken tasvir edilmiştir.
Eleusa:
Şefkat, şefkatli anlamına gelen
Yunanca kelimedir. Aynı zamanda Bizans Meryem ikonaları içinde en meşhur tasvirlerdendir. Bu ikonada
bebek İsa yanağını annesi Meryem’in yanağına dayamış
bir halde Tanrı Anası’nın kucağında tasvir edilmiştir. Meryem’in tek eli İsa’nın boynunda veya omuzunda
durmaktadır.
Enkaustik:
Bir boyama tekniğidir. Erken
dönemde boyanın eritilmiş balmumu ile karıştırılarak kuru zemin üzerine uygulanması tekniğine verilen
isimdir.
Evlogie: Kutsanmış objelere verilen isimdir.
Hodegetria:
Yunanca yol gösteren anlamına gelen
kelime. Bizans ikona sanatında meşhur bir Meryem tasviridir. Bu
ikonalarda Meryem kucağında tuttuğu çocuk İsa’ya bir yeri işaret eder halde tasvir edilmiştir. İsmini bu ifadeden
almaktadır.
viii
İntarsia:
(Lat) Esas olarak ahşap bir pano,
masa, kutu vb üstüne fildişi, kemik ve değerli taşlarla yapılan mozaik tarzı kakma.
İkonastasis:
Kiliselerde bemayı ana mekandan
ayıran kutsal resimlerle kaplı olan duvar.
İsis:
Mısır mitolojisinde Aset ya da Eset
adıyla bilinen tanrıçanın Yunanca ismidir. En meşhur tanrıçalardan olan İsis, tanrı Horus’un annesi olarak kabul
edilir.
Katakomb:
Katakomblar insan yapımı yeraltı
mezarlıklarıdır. Özellikle Roma İmparatorluğu’nda dini amaçlarla da
kullanılan yer altı mezarlıkları yahut yeraltında kemiklerin toplandığı yerlerdir.
Kibele:
Kibele yahut Kybele, bereket
tanrıçasıdır. Doğayı, bereketi ve canlılığı temsil eder. Kendi kendine doğuran yani hem ana hem bakiredir. Bu
özelliklerinden dolayı tüm Tanrı’ların anası kabul edilir.
Litenai:
Judaik kökeni olan Hıritstiyan
âyini.
Narteks:
Kiliselerde ana mekanının açıldığı
giriş bölümü. Erken dönem Hıristiyan kiliselerinde revak biçiminde yapılmıştır. Bizans’ta kiliselerinde
genel olarak kilisenin batısında bulunup ana eksene dik
bir şekilde yer alan ve kapılarla dış alana açılan mekandır.
Nike:
Yunan mitolojisinde zafer
tanrıçası.
Pantokrator:
Hıristiyan ikonografisinde İsa’nın
spesifik bir tasvirine verilen isimdir. Yunanca kökenli kelime ‘her şeye gücü yeten/ kâdiri mutlak’
anlamına gelir.
Parthenos:
Bakire anlamına gelen Yunanca
kelime. Yunan mitolojisinde Athena Parthenos olarak kullanılmıştır.
Proskinitarion:
Kiliselerde ikonaların
yerleştirildiği ikona standı.
Rölik:
Hıristiyanlıkta İsa, Meryem, aziz
yahut azizelere ait, onlarla ilişkili yahut onlardan kalan eşyalara rölik denir. Kutsal kişilerin kemikleri de
rölik kabul edilir. Bu eşyalar kutsal kabul edilirler ve
kiliselerde röliker denen kutularda saklanırlar.
Strategos:
Yunanca ordu lideri, komutan
anlamına gelen kelime. Ortodoks Bizans’ta zaman zaman Meryem için de kullanılmıştır.
Şapel:
Hıristiyanlıkta tapınak veya kutsal
Alana verilen isim. Büyük bir kiliseye, bir okula veya bir hastaneye yahut saraya ait olabilir.
Templon:
Yunanca kökenli kelime, Bizans
kiliselerinde bulunan duvar orta nefi kutsal alan apsisten ayıran duvar.
Theometor:
Tanrı annesi
Theotokos: Tanrı doğuran
Tyche
(Tike): Yunanca kader, şans, talih anlamına
gelir. Yunan mitolojsinde bir şehrin kaderini belirleyen tanrıçadır.
Victoria:
Yunan mitolojisindeki zafer
tanrıçası Nike’nin Roma mitolojisindeki karşılığıdır. Zafer getiren tanrıçadır. Bu isim, Meryem için de
kullanılmıştır.
Yortu:
Hıristiyan bayramları. İsa’nın
hayatındaki önemli hadiseleri; mucizevi doğumu, ölümü, dirilişi ve ayrıca havarileri ve azizleri anmak için kilise
tarafından belirlenen kutsal günlere yortu denilmektedir.
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar