DİVAN-I İLÂHİYYAT VE AÇIKLAMASI

Tarîkın bir Cüneydî Hazret-i Mısrî Efendi’ye

Keremler eyle yâ Allâh kerîmâne selâm eyle

Di kim yâ merhabâ Mısrî sana yüzbin selâm olsun

Kemâl-i hazret-i ‘âşk ile sûzâna selâm eyle

Mustafa Ma‘nevî ^[1]

GİRİŞ

Niyâzî-i Mısrî kuddise sırruhu’l-azizi tasarrufu ve eserleri ile günümüze kadar varlığı unutturmayan bir mürşid-i kâmil olduğunu görmekteyiz.

Genellikle tasavvuf düşüncesinde sûfînin manevî hâl ve duygu­larını en iyi yansıtabildiği saha, sembolik anlatıma başvurulan, şiir ala­nıdır. Niyâzî-i Mısrî pek çok mutasavvıf şeyh için de olduğu gibi, tasavvuf düşüncesini yansıtan eserleri man­zum Dîvân’ı vardır.

Onun Dîvân-ı İlâhiyyat’ı için birçok şerhler yapılmıştır. Tarafımızdan da yeni bir açıklama istemi ile bir gayret hâsıl olunca temel dîvân metni olarak Süleymâniye Ktp. Mehmed Murad Ef. 43/1 nüsha esas alınmış ve açıklama bunun üzerinden şekillenmiştir.

1993 yılında Kenan Erdoğan Beyefendi Dîvân’ınakademik düzey­de tenkit ve tahlilini yapmıştır.[2] Bu çalışması da başvuru kitabımız olmuştur. Bu şekilde bazı nüshalardaki farklılıkları bilerek asıl divâna ulaşmak kolaylaşmıştır.[3] Bu şekilde eksik olan ilâhiler metne dâhil edilerek Divan-ı İlâhiyyat’ın noksanları ikmâl edilmeye çalışılmıştır.

Ta­savvuf tarihinde üçüncü devre Melâmî piri olarak bilinen Seyyid Muhammed Nuru’l-Arabî kuddise sırruhu’l-azizin (1305/1889) Divan-ı İlâhiyyat Şerhi [4] açıklamada en çok faydalandığımız eser olmuştur. Ayrıca Abdullah Çaylıoğlu’nun hazırladığı Niyâzî-i Mısrî kaddese’llâhü sırrahu’l azîzin Gazellerine Yapılan Şerhler [5]de yeri geldikçe günümüz dil ve anlayışına uygun olabilecek şekilde yeniden uyarlanarak ilgili ilâhi açıklamalarına konulmuştur.    

Divan-ı İlâhiyyat’ın metininde genellikle günümüz Türkçesi kullanılmaya çalışılmıştır. Bu türlü değişiklikler vezinde bozukluk oluşturmuş olması rağmen okuyana mana bütünlüğü vermesi düşünülmüştür. Yine manası anlaşılamayacak olan kelimelerin açıklaması ise metin içinde ve dipnotta uygun bir şekilde yapılmıştır. Bazı yerlerde tekrarların veya aynı konu hakkında değişik yorumlar olacaktır. Bunu görüş zenginliği ve anlayış farklarına işaret saymak uygun olacaktır.

Hz. Mevlânâ kaddese’llâhü sırrahü’l-azîz Efendimiz buyurur ki;

“Bu sözün, tekrarlanmış gibi gözükmesi, sizin ilk dersinizi iyice anlamamış olmanızdandır. Bu yüzden her gün aynı şeyi söylemek icap ediyor.”  [6]

Alıntı yaptığımız kaynaklardaki hadis-i şeriflerin mehazları faydalı olacağından yapılan tahriçleri ve bilgileri ile koymayı uygun gördük. Kitaplar ve kaynaklardan yapılan iktibasları ve özet şeklinde dahi olsa sahibinini ibraz etmeye çalıştık.

---

[1] Mustafa Ma‘nevî (d.1020-1611, hyt: Cemâziye’l-âhir 1114-(Ekim-Kasım) 1702)’nin babası, “Meşâyih-i Halvetiyye’den Karabaş Şeyhi ‘Ali ‘Alaaddîn Efendi” olup daha çok Karabâş-ı Velî ismiyle meşhurdur. Bu ismi başına sardığı siyah Halvetî sarığı ve sahip olduğu yüksek derecelere binaen almıştır.

[2] Kenan Erdoğan, Niyâzî-i Mısrî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânının Tenkitli Metni, Erzurum 1993 (Doktora Tezi)

[3] “Tespitlere göre Niyâzî-i Mısrî Divanı, nüsha sayısı bakımından oldukça zengin bir divandır. Divân, başta İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi ve Ankara Millî Kütüphane olmak üzere Bursa, Konya, Erzurum, Balıkesir gibi değişik yazma eser bulunduran kütüphanelere dağılmış vaziyettedir. Ayrıca yurt dışında da nüshaları bulunmaktadır. Yazma eserler içinde Niyâzî Divanı’nın kendi türü içinde hayli kabarık bir nüsha sayısı olduğu, bun­dan da çok yazılıp okunduğu anlaşılmaktadır. Kalabalık bir nüsha sayısına sahip olan Niyâzî Divanı’nın karşı­laştırmalı metninin hazırlanabilmesi elbette bir seçme ve eleme yapmakla mümkün olacaktı.  Bu sebeple önce bütün bu nüshaların özellikleri tek tek mahallinde bizzat tespit edilerek özelliklerine göre kendi, arasında gruplandırma yoluna gidildi. Sonra bunların içinden (biri taşbaskı) 7 nüsha seçildi. Sonra Mecmuası’ndaki şiirleri ilâve edildi. Temsilci diyebileceğimiz ve esas aldığımız bu nüshalar şunlardır:

1-Süleymaniye Ktp. Mehmed Murad 43/1

2-Millî Ktp. A.196O/1

3-Süleymaniye Ktb. Mihrişah Sultan 384/1

4-S.Özeğe Ktp. A.S.Levend Kitapları 254

5-Marburg 2522 (Berlin)

6-Selçuk Eraydın Özel Kitaplığı

7-Taş baskı

8-Bursa Orhan Ktp. 690

(Kenan Erdoğan, Niyâzî-i Mısrî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni, Ankara, 1998, s. CLXXXVI )

[4] Seyyid Muhammed Nur, Mısrî Niyazi Dîvânı Şerhi, haz. M.Sadettin Bilginer, İst.1982

[5] (ÇAYLIOĞLU, 1994)

[6] Mevlânâ, Fîhi Mâ Fîh, çev: M. Ü. Anbarcıoğlu, s. 52

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar