Google İnterneti Nasıl Mükemmel Bir Hapishaneye Dönüştürdü? Ucube şov…

 

Yazan: Grigor Atanesyan

"Neredeyse Zor" başlığının iki sezonunu tamamladıktan sonra, "Teori ve Uygulama" ampirik kavramlardan daha teorik şeylere geçmeye karar verdi ve sık kullanılan ifadelerin anlamını tamamen yanlış bir şekilde açıklamaya başladı. Yeni sütunun ikinci sayısında - Google hizmetleri tarafından gözlerimizin önünde yürütülen 18. yüzyıldan kalma bir hapishane projesi hakkında bir hikaye.

Ucube şovu kelimesi, Yunancadan "her şeyin görünür olduğu bir alan" olarak deşifre edildi. Şimdi çoğunlukla mecazi anlamda kullanılıyor - bu yüzden bir grup ucubeyi tanımladıklarında veya Merak Kabini ile eşanlamlı olarak diyorlar. Bu anlam, 19. yüzyılda yaygın olan ve çoğu daha sonra ilk sinemalar haline gelen ticari ucube şovundan kaynaklanmaktadır. Ünlü bir örnek, eskiden Britannia Panopticon olarak adlandırılan Glasgow'daki Britannia Müzik Salonu'dur. Sergisi ucubeleri ve balmumu figürleriyle ünlüydü ve bodrum katına bir hayvanat bahçesi sığabilirdi. Bu yılın baharında, boksör Wladimir Klitschko, palyaço Derek Chisora ​​ile yüzüğü çoktan terk eden David Haye arasındaki yaklaşan dövüşü "çirkin kuralları olan bir ucube gösterisi" olarak nitelendirdi.

Lost'un beşinci sezonunun yedinci bölümünün adı Jeremiah Bentham'ın Yaşamı ve Ölümü. Yazarlar burada klasik bir gelenekle oynuyorlar: dizinin ana karakteri büyük filozof John Locke'un adaşı ve Jeremiah Bentham onun ikinci kişiliği.

Ucube gösterisinin bir başka geleneği, 18. yüzyılın sonunda İngiliz filozof Jeremiah Bentham tarafından önerilen ideal hapishane projesiyle bağlantılıdır. Bentham olası tüm konularda çok fazla yazdı, böylece çalışmaları felsefe tarihine ve hukuk tarihine geçti. Karl Marx, "Kapital"inde bile, "kaba burjuva aklının bu ağırbaşlı bilgiçlik, kasvetli geveze kehanetine" birkaç satır ayırdı. Belki de klasik yanlıştı ve Bentham o kadar ayık bir bilgiç değildi, çünkü hayatının on altı yılını ideal bir hapishane fikrinin somutlaştırılmasına adadı.

Bu fikirde açık bir Rus izi var. Filozofun kardeşi Samuel Bentham, Rusya'da Prens Grigory Potemkin'in hizmetinde parlak bir kariyer yaparken, Jeremiah bir ucube gösterisi için ortak bir proje geliştirmek üzere onu ziyaret etti. Başlangıçta, bu Yunanca kelimenin herhangi bir kamusal alan modeline isim vermesi planlanmıştı, ancak ucube gösterisi ideal bir hapishanenin ihtişamını kazanmaya mahkum edildi.

Bentham, mahkumların tamamen görülebilen hücrelerde gardiyanları göremeyecekleri ve ne zaman izlendiklerini bilmeyecekleri dairesel bir bina inşa etme fikrine takıntılıydı. Böyle bir hapishane merkez kuleden izlenecek ve mahkumlar her an kontrol altında oldukları hissine kapılacaktı. Bu sistem, cezaevi personelini minimuma, ideal olarak bir kişiye indirecektir. Filozof için bu bir rüya boşluğuydu - kendini yaşlılığa kadar gözetmen rolüne teklif etti.

Büyük Catherine, parlak başlangıçtan etkilenmedi ve Jeremiah Bentham İngiltere'ye döndü. Orada projesi için teorik bir temel yazdı ve pratikte uygulamaya başladı. Hizmetlerini İngiliz tacına, Fransız devrimci hükümetine ve İrlanda makamlarına teklif etti, ancak hiçbir zaman sponsor bulamadı. Sonunda, Bentham İngiliz hükümetinden fon aldı, ancak   yanlış anlamalar ve bürokratik engeller nedeniyle proje iptal edildi - devlet filozofu yıllarca boşa harcanan emeği telafi etmek zorunda kaldı.

Ucube gösterisi modeli, sonraki tüm hapishane inşaatlarını etkiledi, ancak hiçbir yerde, şu anda bir müze olarak faaliyet gösteren Presidio Modelo'nun Küba hapishanesinde olduğu kadar tam olarak somutlaştırılmadı. Bentham'ın oradaki projesi oldukça doğru bir şekilde gerçekleştirildi: örneğin, muhafızlar, bir isyan tehlikesi durumunda mayınlı olan yeraltı tünellerinden dört ücretsiz donanımın merkezi kulelerine girdi. 1953'ten 1955'e kadar bu hapishanede Fidel ve Raul Castro esaret altında öldü.

18. yüzyılın bilinmeyen projesi ile modern toplum arasındaki bağlantı, ucube gösterisinde mimari bir plandan daha fazlasını gören Michel Foucault tarafından yapıldı. Onun yorumunda ucube gösterisi, dairesel yapının çok ötesine geçen bir disiplin ilkesi haline geliyor. Ucube şovunun aslında birçok devlet kurumu için bir model olduğuna dikkat çekiyor ve onda her türlü faaliyeti kontrol etmek için bir teknik görüyor. Foucault, Bentham'dan alıntı yaparak, ucube gösterisinin amacının "ahlakı canlandırmayı, sağlığı korumayı, endüstriyi güçlendirmeyi, eğitimi yaymayı, vergileri azaltmayı, ekonomiyi güçlendirmeyi, yoksulluk yasalarının Gordian düğümünü kesmek yerine serbest bırakmayı amaçladığını - hepsi basit bir mimari fikir sayesinde" diyor. " Foucault'nun Bentham'ın düşüncesinin uygunluğunun kanıtı olarak gördüğü şey, teknolojiye duyulan güvendi.

Ucube gösterisinin bu yorumu, Foucault'nun benzer düşünen insanlarının - küreselleşme karşıtları, Google ve sosyal ağların eleştirmenleri - modern kontrol sistemleri sayesinde kurulan "gözetim toplumu"nda Bentham'ın planının zaferini görmelerini sağladı. Her şeyden önce, bu, dış mekan gözetleme kameralarında ve kullanıcılar hakkında bilgi toplama sistemlerinde kendini gösterir. Bu ortamdaki tipik başlıklar: "Elektronik ucube gösterisi" veya "Panopticon 1.0".

Bentham o kadar ayık bir bilgiç değildi, çünkü hayatının on altı yılını ideal bir hapishane fikrini gerçekleştirmeye adadı. Bu fikirde açık bir Rus izi var.

Gözetim toplumunun insan haklarını ne kadar kısıtladığı sorusu İngiltere'de hükümet düzeyinde tartışılıyor - Avam Kamarası bu konuda yıllık bir rapor yayınlıyor. Buna ek olarak, bir grup İngiliz akademisyenden oluşan Surveillance Studies Network (İngiliz bilim adamları değil), teknolojik gözlem konularında bilgi toplar ve teşvik eder ve ayrıca yıllık bir kitap ödülü verir.

Gabriel García Márquez, birkaç eserinde ucube gösterisi görüntüsünü kullanmıştır. Charles Strauss'un "post-cyberpunk" tarzına ait "The Glass House" adlı romanında, aksiyon modern teknolojilerle donatılmış bir ucube gösterisinde gerçekleşir. In  bilimkurgu serisi Doktor Who Citadel gezegen Gallifrey üzerinde yer almaktadır. Kalenin Panopticon adı verilen ana salonunda, zaman lordları oturur ve tüm evreni gözlemler.

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar