Çeviri
Şîî Ezanı
Büveyhiler
döneminde Şiiler, kendi cemaatlerine ait mescidlerde, ezanda Sünnilerden farklı
olarak “hayye alâ hayri’l-amel”[1]
ifadesini de okumaktaydı.[2]
Bağdad Selçukluların yönetimine girdikten sonra 447 (1055) yılında Tuğrul
Bey, Bağdad’daki Şîî mahallesi Kerh’te sabah ezanında Sünnilerin okuduğu
ifadeyi[3]
okumaları emretti.[4]
Şiîlerin okumakta oldukları ibareyi[5]
terk etmelerini istedi.[6]
Dönemin
kaynaklarından Abdülcelil Kazvînî’nin reddiye yazdığı Sünnî yazarın ifadelerine
göre Kum, Kâşân, Âbeh, Verrâmîn, Sârâ, ve Alamut’a yakın (bir köy olan) olan
İrem’de (ezanlarda) “hayye alâ hayri’l-amel” aşikar okunmaktadır.[7]
Kazvînî, ezanda fasıllar arasında, iki şehadetten sonra, “şehadet ederim
ki Ali Allah’ın velisidir”[8]
ifadesi söylenirse, ezan batıl olur, ezanda Hz. Ali’nin anılmasın bid’attir”
demektedir.[9]
Abdülcelîl
Kazvînî’ye göre ezanda ve kametteki “hayya alâ hayri’l-amel” ifadesi Şîa’nın
ortaya çıkardığı bir şey değil, Hz. Peygamber’in uygulamasıdır. Hz. Ebû
Bekir’in halifeliği döneminde de bu şekilde devam etmiş, Hz. Ömer’in döneminde
terk edilmiştir. “En hayırlı
amele” çağıran bu ifadenin, insanların zekat, oruç, hac ve cihad gibi diğer
amellerden gafletine ve namazı tercihine sebep olacağı öne sürülmüştür.[10]
Hz.
Ali ile Muaviye savaşları döneminde, Muâviye “bizim bir farkımız olsun” diye
düşünmüş ve “es-salâtu hayrun min’en-nevm” ibaresini okutmuştur. Hz. Ali’nin
taraftarları (Şîa) ise Peygamber’in sünneti olan şekliyle “hayya alâ
hayri’l-amel” ifadesini devam ettirmiştir.[11] Kazvînî,
ezanın bu şekilde okunmasının Bâtınilik alameti olarak takdim edilmesini
reddederken, Zeydiyye mezhebine mensup olan emirlerin yönettiği ve halkının da
genelde veya çoğunlukla bu mezhebe mensup olduğu bölgeleri saymakta ve onların
da ezanı bu şekilde okuduklarını kaydetmektedir.[12]
Cuma
Namazı
Selçuklular
döneminde Şiîlerin Cuma namazını kılmayı bıraktıkları iddia edilmektedir. Buna
karşılık dönemin kaynakları farklı bilgiler vermektedir. Ahmed el-Kâtib’in
ifadesine göre “Şîa, Bağdad’daki Berâsâ Camii’nde ötedenberi Cuma namazı
kılmayı sürdürmüştür. Ancak bu uygulama eş-Şeyh et-Tûsî’nin zamanında, 451/1059
yılında kesintiye uğramıştır. Bu da Selçukluların iktidarı ele geçirmeleri,
Büveyhi devletinin düşüşü ve Tusî’nin Bağdad’dan Necef’e göç etmesinden sonra
meydana gelmiştir.”[13]
Zamanla Cumanın kılınmasını haram sayan fetvalar, ortaya çıkmış ve beşinci ve
altıncı yüzyılda Şia Cuma namazını kılmayı dondurmuştur. Zamanla durum değişmiş
ve Cuma namazı tekrar kılınmaya başlamıştır.[14]
Dönemin
kaynaklarında ise farklı bilgiler yer almaktadır. Caferiyan’ın da ifade ettiği
gibi, Abdülcelil Kazvînî’nin ifadelerinde görülmektedir ki Cuma Namazı Şîa
arasında yaygın olarak yerine getirilen bir ameldi. Şîî şehirlerinde Cuma
mescidleri vardı. “Bu namaz, bütün Şîî şehirlerinde şartlarına uygun olarak,
hutbe ve kametiyle kılınmaktadır. Kum camiinde, Âbeh (Âvah) camiinde, Kâşân
camiinde, Verâmîn Cuma mescidinde ve Mazanderan beldelerinde durum böyledir.”[15]
Kaynak:
Adem ARIKAN, Büyük Selçuklular Döneminde Şîa
الله أكبر ، الله
أكبر ، أشهد أن لا إله إلآ الله، أشهد أن لا إله إلآ الله، أشهد أن محمداً رسول
الله، أشهد أن محمداً رسول الله،
حي على الصلاة، حي على الصلاة، حي على الفلاح،
حي على الفلاح، حي على خير العمل، حي على خير العمل، الله أكبر
Ali eş-Şehristânî, el-Ezân
beyne’l-Asâle ve’t-Tahrîf, Kum 1424, s. 47.
[2] Ahmet Güner, Büveyhîler’in
Şiî-Sünnî Siyaseti, s. 116.
[3] (الله أكبر، ا إله إلا
الله، لا إله إلا الله)
[4] İbnu’l-Esîr, el-Kâmil, C.
IX, s. 614.
[5] (حي على خير العمل)
[6] İbn Kesir, el-Bidâye,
C.XII, s. 73.
[7] Abdülcelil Kazvînî, Kitâbü’n-Nakz,
s. 162.
[8] أشهد أن عليا ولي له
[9] Abdülcelil Kazvînî, a.g.e.,
s. 68.
[10] Krş. Abdurrahman Çetin, “Ezan”, DİA,
C. XII, (ss. 36-38), s. 37.
[11] Abdülcelil Kazvînî, a.g.e.,
s. 457.
[12] Abdülcelil Kazvînî, a.g.e.,
s.457-460.
[13] Ahmed el-Katib, Şia’da Siyasal
Düşüncenin Gelişimi, çev. Mehmet Yolcu, Ankara : Kitabiyat, 2005, s. 354.
[14] Ahmed el-Katib, a.g.e., s.
404.
[15] Abdülcelil Kazvînî, a.g.e.,
s. 430.
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar