Çeviri
EBCED Hakkında
Ebced’in Kökeni
Ebced
( ), Arap alfabesinde bulunan harfler belli bir düzene göre sekiz gruba
ayrılarak sıralandığında, birinci gruptaki harflerin okunuşundan meydana gelen
kelime ve bu sıranın bütününün adı olarak tanımlanabilir.[1] Bu
sözcükler sırasıyla şöyledir:
Ebced(
), hevvez( ), hutti( ), kelemen( ), safas( ), karaşat( ), selıaz( ),
zazağ( )[2]
Yukarıda
sıralanan kelimeler Arap alfabesindeki bütün harfleri içermektedir.[3] [4] Bu
kelimelerden ilk altısı Fenike alfabesinden alınmış olup son iki kelimedeki
harfler ebced sistemine daha sonra Araplar tarafından eklenmiştir. Sayıların
kelimelerle eşleştirilmesi ve sayılara verilen anlamlar Pythagoras geleneğinden
bazı küçük değişikliklerle birlikte alınmıştır. Bu sayı harf eşleştirmeleri
Araplar tarafından 175
mistik
söylemlerde ve edebi metinlerde kullanılmıştır.
Ebced
harflerinin kökeni hakkındaki bir teoriye göre; bu sözcükler Hz. Âdem’e
indirilen suhufta bulunmaktaydı. Allah’ın Âdem’e bu sözcükler vasıtası
ile varlıkları öğrettiğine, böylece 29 harften ibaret olan Arap alfabesinin
oluştuğuna ve hesab-ı cümelin de bu alfabeye dayandığına inanılır. [5] Bu
görüşü savunanlar ebcedi oluşturan sözcüklerin her biri ile Hz. Âdem’in hayat
evreleri arasında bir ilgi kurmaya çalışmışlardır.[6] Bu
hayat evreleri sırası ile Behişti tarafından yorumlanan tefsirde şu şekilde ele
alınır: [7]
Ebced: İblis secdeden çekindi; Âdem
ağaçtan yeme hususunda itaatten çekindi.
Hevvez: İblis düşmanlığında büyük oldu ve
yeryüzüne kaçtı; Âdem semadan yeryüzüne indi.
Hutti: İblis’in sureti ve mertebesidir
ki, emri terk etmesi ve secdeden çekinmesi sebebiyle amelini Allah düşürdü;
Âdem günahlarına tevbe etti ve Allah’tan af diledi.
Kelemen: Allah İblis’le lanetle konuştu ve
dedi ki: ‘Çık oradan sen elbette kovulansın’; Âdem cennet ağacından yedi ve
nimetlerden çıktı.
Sa’fas: İblis günahında ısrar edici oldu
ve asla ondan sarf-ı nazar etmedi; Âdem Rabbine isyan etti ve cennetten çıktı.
Karaşet: İblis Âdem’i aldatacağı esnada
yemin etti. Tıpkı Allah’ın sözünde olduğu gibi: ‘Ben elbette siz ikiniz için
nasihat vericilerdenim diye yemin etti.’ Ve Allah’a karşı sualle kasıtta
bulundu ve ‘Kıyamete kadar bana mühlet ver dedi; Âdem günahını itiraf etti.
Sehaz: İblis cehenneme girdi ve şeytan :
‘Niye böyle takdir etti?’ dedi; Rabbi Âdem’i mağfiretle karşıladı.
Zazağ: İblis şaki oldu ve Allah’a tevbe
edene kadar eşkıyanın imamı oldu; Âdem, akıbetlerden tevbe ile salim oldu.
‘Allah yaratanların en yücesidir.
Bir
başka kaynakta ebced sözcükleri bir Pers kralının oğullarının isimleri olarak 179
geçer.
Bu
kelimelerin kökenlerinin Araplara ait olmadığı, sayı harf eşleştirmesinin diğer
kültürlerden alındığı görüşü de gerçekçi olabilir. Çünkü yukarıda değindiğimiz
iddialar diğer ihtimalleri ortadan kaldıracak bir kesinlikte değildir.
İslam kültüründe
ebced oluşturan kelimeler Allah’ın isimleri ile de ilişkilendirilmiştir. Bu
görüşe göre sözcükleri oluşturan her bir harf Allah’ın esma-i hüsnasından bir
isimle eşleştirilmiştir. [8]
Yukarıdaki
eşleştirmelerde klasik Esma’ul-Hüsna’dan farklı ifadelerin varlığı dikkat
çekicidir. Ayrıca buna benzer bir başka eşleştirme de şu şekildedir:
Tablo
10: Ebced in Esma-ı Hüsna ile Eşleştirilmesi
|
Ebced: |
Allah,
el Bari el Celil el Daim |
|
Hevvez: |
el
Hadi el Vehhab el Vedud |
|
Hutti: |
el
Hâkim el Batın |
|
Kelemen: |
el
Kerim el Latif el Melik en Nur |
|
Sa’fas: |
Es
Selam el Âlim er Rauf es Sabur |
|
Karaşet: |
el
Kadir er Rahman eş Şehid et Tevvab |
|
Sehaz: |
el
Varis el Habir el Muzill |
|
Zazağ: |
ez
Zahir el Ğafur |
İsmail
Yakıt, Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ankara,
Ötüken
Yayınları, 2010.
Ebcedin
kökeni hakkında bu bilgilere yer verdikten sonra ebcedin çeşitleri ve nasıl
formüle edildiği konusuna geçilebilir. Ebced sistemi dört farklı şekilde
kullanılmıştır. Bunlar “küçük ebced”, “çok küçük ebced”, “büyük ebced” ve “çok
büyük ebced” olarak isimlendirilmiştir.[9]
|
Harfler |
Küçük
Ebced |
En
Küçük Ebced |
Büyük
Ebced |
En
Büyük Ebced |
|
Elif |
1 |
1 |
111 |
13 |
|
Be.
Pe |
2 |
2 |
3 |
611 |
|
Cim.
Çim |
3 |
3 |
53 |
1035 |
|
Dal |
4 |
4 |
35 |
278 |
|
He |
5 |
5 |
6 |
705 |
|
Vav |
6 |
6 |
13 |
465 |
|
Ze,
Je |
7 |
7 |
8 |
137 |
|
Ha |
3 |
8 |
9 |
606 |
|
Tı |
9 |
9 |
10 |
535 |
|
Ye |
10 |
10 |
11 |
575 |
|
Kef.
Gef |
20 |
8 |
101 |
630 |
|
T
.am |
30 |
6 |
71 |
1090 |
|
Nüm |
40 |
4 |
90 |
333 |
|
Nun |
50 |
2 |
106 |
760 |
|
Sin |
60 |
- |
120 |
520 |
|
Ayn |
70 |
10 |
130 |
192 |
|
Fe |
80 |
8 |
81 |
651 |
|
S
ad |
90 |
6 |
95 |
590 |
|
K.af |
100 |
4 |
181 |
651 |
|
Re |
200 |
8 |
201 |
502 |
|
Şın |
300 |
6 |
360 |
1077 |
|
Te |
400 |
4 |
401 |
320 |
|
Se |
500 |
2 |
501 |
747 |
|
Hı |
600 |
- |
601 |
512 |
|
Zal |
700 |
10 |
731 |
179 |
|
Dad |
800 |
8 |
305 |
653 |
|
Zı |
900 |
6 |
901 |
577 |
|
Gayn |
1000 |
10 |
1060 |
111 |
Kaynak: Canan AĞYÜREK, Çeşitli Dinlerde
Sayı- Harf İlişkileri
[1]Paul Starkey, Julie Scott Meisami, “Abjad”, Encycloppedia
of Arabic Literature, Vol: 1, London, 1998, ss. 22-23.
[2] Yakıt, Türk-İslam,
ss.25-26.
[3] Starkey, ss. 22-23.
[4] Azarnoosh, s. 339.
[5] Muharrem Mercanlıgil, Ebced Hesabı,
Ankara, Doğuş Şirketi Matbaası, 1960, s.22.
[6] Ramazan Yazçiçek, “Bilgi Değeri Açısından
Cifır ve Ebced: Harfler ve Rakamlar Metafiziği”, Milel ve Nihal Dergisi,
C.2, S.1, Aralık, 2004, ss. 75-110.
[7] Yakıt, Türk-İslam, s. 29.
[9] Yakıt, Türk-İslam,
ss. 38-39.
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar