Çeviri
Türkiye-Amerikan İlişkileri ve Sömürü Antlaşmaları Kronolojisi
* 9 Kasım 1800: "George Washington" adlı ilk ABD savaş gemisi İstanbul'a gelir.
* 15 Ocak 1820: Pliney Fish ve Levi Parsons adlı ilk Amerikan misyonerler İzmir'e gelir.
* 1824: David Offley ilk ABD konsolosu olarak İzmir'de göreve başlar.
* 7 Mayıs 1830: Osmanlı devleti ile ABD arasında Seyr-ü Sefain ve Ticaret Anlaşması imzalanır.
* 1831: ABD İstanbul elçiliği açılır.
* 1840: 1863 yılında Robert College "olarak" anılacak okul, Bebek'te kurulur.
* 1850: Bahriye-i Hümayun subayları gemi inşa öğrenimi için ABD'ye giderler.
* 13 Şubat 1862: Osmanlı devleti ile ABD arasında Seyr-ü Sefain ve Ticaret Anlaşması imzalanır.
* 11.Ağustos 1874: Osmanlı devleti ile ABD arasında Suçluların iadesi Anlaşması
imzalanır.
* 1876: Osmanlı devleti Philadelphia Fuarı'na katılır.
* Mart 1878: ABD eski başkanı Grant İstanbul'a gelir.
* 1893: Osmanlı Devleti Chicago Fuarı'na katılır.
* 11 Aralık 1908: Senato ve Temsilciler Meclisi ayrı ayrı kararlar alarak Osmanlı meclisinin çalışmalarına başlamasından duydukları sevinci ve başarı dileklerini İstanbul'a bildirdiler.
* 10 Mart 1909: Albay Colby Chester, Meclis-i Mebu san'a Chester demiryolu projesini sunar.
* 20 Nisan 1917: Osmanlı devletinin ABD ile diplomatik ilişkileri kesilir.
* 27 Ekim 1922: Türkiye ile yapılacak barışın (Lozan) Amerika'yı ilgilendiren kısımlarını yansıtan muhtıra, ABD tarafından İngiliz, Fransız ve İtalyan hükümetlerine sunulur.
* 9 Nisan 1923: TBMM tarafından Chester Anlaşması onaylanır. (Uygulamaya konulamamıştır.)
* 6 Ağustos 1923: Lozan Anlaşması'nın akabinde Türkiye ile ABD arasında imzalanan Genel Anlaşma (General Treaty). 18 Ocak 1927 tarihinde Amerikan Senatosu anlaşmayı onaylamayı reddeder.
* 17 Şubat 1927: İki ülke arasında diplomatik ve konsolosluk ilişkilerinin kurulmasını öngören Modus Vivendi...
* 12 Ekim 1927: Amerika'nın ilk Türkiye büyükkelçisi Joseph C. Grew Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya itimatnamesini sunar.
* 1 Ekim 1929: Türkiye ile ABD arasında Ticaret ve Seyr-ü Sefain Anlaşması imzalanır.
1 Nisan 1939: Türkiye ile ABD arasında Ticaret Anlaşması imzalanır,
* Eylül 1940: Türkiye İngiltere'nin aracılığı ile Amerikan Ödünç Verme-Kiralama Yardımı'ndan yararlanmaya başlar.
* Ekim 1942: Beş gazeteciden oluşan Türk basın heyeti ABD'yi ziyaret eder.
* 4-6 Aralık 1943: Kahire'deki Müttefik Konferansı'nda İnönü-Roosevelt buluşması gerçekleşir.
* 1 Nisan 1944: Türk-İngiliz askeri görüşmelerinin kesilmesi üzerine ABD Türkiye'ye yardımı durdurur.
* 23 Şubat 1945: Türkiye ile ABD arasında Ödünç Verme-Kiralama Yardımı Anlaşması imzalanır.
* 2 Kasım 1945: Boğazlar konusunda ABD Türkiye'ye nota uygular.
* 5 Nisan 1946: ABD'nin Türkiye'nin güvenliğine verdiği önemin göstergesi olarak, Washington'da ölen Büyükelçi Ertegün'ün naaşı Missouri Savaş Zırhlısı ile İstanbul'a getirilir.
* 12 Mart 1947: Başkan Truman Sovyet tehdidine karşı Türkiye ile Yunanistan'ın savunulmasına karşı oluşturduğu doktrini açıklar.
* 4 Temmuz 1948: Türkiyle ile ABD arasında Türkiye'nin Marshall Planı'na dahil edilmesi konusunda anlaşmaya varılır.
* 27 Aralık 1949: Türkiye ile ABD arasında Eğitim Komisyonu kurulması hakkında anlaşmaya varılır.
* 25 Haziran 1950: ABD'nin destek verdiği Güney Kore'ye Türkiye 4500 kişilik kolordu gönderir.
* 13 Mayıs 1951: ABD Türkiye'nin (ve Yunanistan'ın) NATO'ya alınmasını müttefiklerine önerir.
* 18 Şubat 1952: Türkiye NATO'ya katılır.
* 17-25 Ocak 1954: Cumhurbaşkanı Celal Bayar ABD'ye resmi ziyarette bulunur.
* 5 Mart 1955: Adana'daki İncirlik Havaalanı inşası tamamlanarak ABD Hava Kuvvetleri bu üsse yerleşir.
* 5 Ocak 1957: İkili ya da kolektif ilişkiler yoluyla Ortadoğu ülkelerini milletlerarası komünizmden korumayı amaçlayan Eisenhower doktrini açıklanır.
* 9 Aralık 1957: Türkiye'ye ilk Amerikan güdümlü füzeler girer.
* 17 Temmuz 1958: Türkiye'nin de içinde bulunduğu Bağdat Paktı'na ABD'nin destek vereceğine dair Dışişleri Bakanı Dulles bir deklarasyon sunar.
* 6:7 Aralık 1959: Başkan .Eisenhower. Türkiye'yi ziyaret eder.
* 1 "Mayıs 1960: İncirlik Üssü'nden havalanan bir ABD U-2 gözetme uçağı Rusya üzerinde düşürülür.
* 23: Ekim 1962: Küba bunalımı dahilinde Sovyetler Birliği'nin ABD'den Küba'daki füzelerine karşılık Türkiye'deki Jüpiter füzelerinin sökülmesini ister, ABD bu isteğe olumlu yanıt verir.
* 5 Haziran 1964: 1963-1964 Kıbrıs bunalımı sırasında ABD Başkanı Johnson Başbakan İnönü'ye uyarıcı nitelikte bir mektup gönderir.
* Yaz 1964: Halk ve gençlik gösterilerinde "Yankee Go Home" sloganları atılır.
* 7 Nisan 1966: 1945-1965 yılları arasında Türkiye ile ABD'nin imzaladığı 54 ikili anlaşmanın konsolidasyonuna dair Türk hükümeti ABD hükümetine muhtıra verir.
* 22 Kasım 1967: ABD'nin eski Savunma Bakan Yardımcısı, Cyrus Vance Johnson tarafından Kıbrıs krizi çerçevesinde girişimlerde bulunmak üzere özel temsilci olarak görevlendirilir.
* 3 Temmuz 1969: İkili anlaşmaların konsolidasyonu müzakereleri sonunda Türk - Amerikan Savunma İşbirliği Anlaşması imzalanır.
* 30 Haziran 1971: ABD'nin isteği ile zarar giderim vaadiyle Türkiye'de haşhaş ekimi yasaklanır.
* 1 Temmuz 1974: Ecevit Hükümeti haşhaş ekimi yasağını kaldırıp 7 ilde haşhaş ekimine izin verir.
* 5 Şubat 1975: Türkiye'nin NATO (Amerikan) silahlarını kullanarak Kıbrıs'a müdahalesi ve askerini çekmemesi gerekçesiyle ABD Kongresi silah ambargosu kararı verir.
* 25 Temmuz 1975: ABD'nin silah ambargosu kararı üzerine Türk hükümeti ortak savunma tesislerine ilişkin 1969 Türk-Amerikan anlaşmasına son verir ve İncirlik Üssü dışındaki (NATO göreviyle) üs ve tesislerin çalışmalarını durdurur.
* 26 Eylül 1978: Türkiye'ye uygulanmakta olan silah ambargosu Kongre tarafından kaldırılır, buna karşılık Türkiye'de kapatılan Amerikan üs ve tesislerinin geçici bir statü ile açılması kararlaştırılır.
* 29 Mart 1980: Türkiye ve ABD arasında Savunma ve Ekonomik işbirliği Anlaşması imzalanır.
* 3-5 Aralık 1981: ABD Savunma Bakanı Weinberger Ankara'yı ziyaret eder ve Türkiye'nin ekonomik ve askeri bakımdan güçlü olması dileklerini açıklar.
* 22 Haziran 1983: ABD Dışişleri Bakanı Kissenger Ankara'ya gelir, Devlet Başkanı Kenan Evren ile görüşmesinde Türkiye ile askeri işbirliğini geliştirmek istediklerini, Türkiye'nin demokrasiye dönüşünden mutluluk duyacaklarını belirtir.
* 16 Mart 1987: Türkiye ile ABD arasında Savunma ve Ekonomik işbirliği Anlaşması 5 yıl süre ile uzatılır. (Mektup teatisi ile).
* 22 Şubat 1990: Ermenilerin "1915 soykırımı" savlarını ABD başkanının bir deklarasyonu ile tescil ettirme önerileri Senato'da reddedilir.
* Nisan 1991: Körfez Savaşı sırasında Irak ordusunun kuzeydeki Kürt isyanını bastırması ile bağlantılı olarak Türk sınırına gelen 460 bin Kürt için ABD ve Batılı müttefikler bir tampon bölge kurar: "Operation Provide Comfort" (Huzur Operasyonu) başlar, sığınmacılar için Güvenli Bölge oluşturulur, Koalisyon güçleri Kuzey Irak'a girerler.
* Aralık 1991: Sovyetler Birliği'nin çökmesi üzerine ABD Türkiye'deki bazı askeri üs ve tesisleri kapatmaya başlar.
* 10-11 Ocak 1992: "Çekiç Güç PKK'ya yardım yapıyor" iddiaları gündeme gelir. (Çekiç Güç uçaklarının Bisi Yaylası'na yardım malzemesi attığına dair haber basında yer alır).
* 6 Ekim 1992: ABD'nin güvence ve gözetimi altında başkenti Erbil olmak üzere Kuzey Irak'ta bir Kürt Federe Devleti kurulur, Türkiye bu devleti tanımaz.
* 17 Ocak 1993: Irak'ın ateşkes koşullarını çiğnemiş olduğu gerekçesi ile İncirlik'ten kalkan uçaklar Irak hedeflerini bombalar. (Türkiye'de İncirlik'teki Çekiç Güç'ün kullanılmasına dair tepkiler artar.
* 8 Nisan 1994: Türkiye ile ABD arasında Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması çerçevesinde 1981 yılında başlatılan "Türk-Amerikan Yüksek Düzeyli Ortak Savunma Grubu" toplantılarının onikincisi Ankara'da tamamlanır. Toplantı sonunda basın toplantısı düzenleyen ABD Savunma Bakanı Yardımcısı Freeman "Türkiye ile ABD arasında geliştirilmiş ortaklığa dayanan, önümüzdeki elli yıla uzanacak eşit bir işbirliğinin temellerini" attığını söyler.
* 19 Mayıs 1994: ABD Temsilciler Meclisi Tahsisler Komitesi Alt Komisyonu, Türkiye'ye kredi olarak verilen askeri yardımın yüzde 25'inin "Türkiye'de insan hakları ve Kıbrıs konularında ilerleme kaydedildiği bildirilinceye kadar" askıya alınmasını kararlaştırır. (10 Ağustos 1994 ABD Senatosu bu oranı yüzde 10'a indirecektir.)
* 19 Ocak 1995: ABD'nin Türkiye Büyükelçisi Marc Grossman, VVashington'da Amerikan Türk Konseyi'nde yaptığı konuşmada Türkiye'nin ABD için çok önemli olduğunu, Washington'ın Türkiye'nin savunmasını desteklemek ve Silahlı Kuvvetleri modernize etmek için son on yılda 6 milyar dolarlık katkıda bulunduğunu söyler. Grossman, iki ülke arasında görüş ayrılıklarının da bulunduğuna dikkat çekerek, bu ayrılıkların Kıbrıs, insan hakları ve fikri mülkiyet konularında olduğunu belirtir.
* 30 Haziran 1996: ABD ile Türkiye arasında imzalanan Gümrük idarelerinin Karşılıklı Yardımlaşmasına ilişkin anlaşma TBMM'nce onaylanır.
* 12 Ocak 1997: Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı ile ABD Savunma Bakanlığı Arasında Tedarik ve Karşılıklı Hizmet Anlaşması ve Karşılıklı Lojistik Destek Uygulaması Anlaşması TBMM'nce onaylanır.
* 6 Ekim 1998: Türk Harb-iş Sendikası ile ABD Hava Kuvvetleri arasında Toplu iş Sözleşmesi imzalanır.
* 28 Ekim 1998: Türk Dışişleri Bakanı İsmail Cem ABD Dışişleri Bakanı'nın Hazar Havzası Enerji Kaynakları Başdanışmanı Richard Morningstar ile Bakü-Ceyhan boru hattı hakkında görüşür. (29 Ekim 1998 Türkmenistan ve Türkiye Cumhuriyeti arasındaki Hazar geçişli Türkmenistan-Türkiye-Avrupa Gaz - Boru Hattı Projesi'nin ifası ve Türkmenistan'dan Türkiye Cumhuriyeti'ne Doğal Gaz Satışına İlişkin Anlaşma imzalanır.)
* Ocak-Mart 1999: PKK terör örgütü lideri Abdullah Öcalan'ın Kenya'da MİT-CIA işbirliğince yakalandığına dair basında haberler yer alır: Kosovalı Arnavutlara yardım etmek amacıyla ABD önderliğinde NATO'nun Yugoslavya üzerinde başlattığı hava saldırılarına Türkiye siyasi ve askeri açıdan destek verir.
* Nisan 1999: ABD Ankara Büyükelçiliği'nde "Hukuk Müşavirliği" adı altında büro açan FBI, suça karşı mücadeledeki ortak sonuç konusunda Türk Emniyeti ile birlikte çalışmalar başlatır.
* Ağustos 1999: 17 Ağustos deprem felaketi nedeniyle ABD Akdeniz'de faaliyet gösteren 6. Filo'yu Türkiye'ye gönderme kararı alır.
* Eylül- Ekim 1999: Başbakan Bülent Ecevit Amerika'ya resmi ziyarette bulunur. (Oval ofisteki görüşmede çekilen Clinton-Ecevit fotoğrafı kamuoyunda epey tartışılmıştı.)
* Mayıs 2000: Büyükelçi Mark Parris Güneydoğu Anadolu gezisi kapsamında ABD'nin bu bölgede fiziksel olarak kurumlaşarak büro açma isteğini belirtir.
* Aralık 2001: ABD Dışişleri Bakanı Colin Povell'ın yoğun temaslarla geçen Ankara ziyareti sırasında Irak konusu masaya yatırılır, ABD Türkiye'ye uyguladığı tekstildeki kotayı yüzde 50 oranında kaldırır.
* Mart 2002: ABD Dışişleri Bakanlığı Türkiye'yi eleştiren insan hakları raporunu yayınlar.
* 2 Ağustos 2002: ABD Senatosunda konuşan ABD'nin eski Ankara Büyükelçisi Mark Parris, Irak'ta Türkiye olmadan hiçbir şey yapılamayacağını söyler.
* 16 Ocak 2003: ABD'den gelen bir heyet Sabiha Gökçen Havaalanı'nda incelemelerde bulunur.
* 1 Mart 2003: ABD askeri bulundurma ve Irak'a Türk askeri gönderme tezkeresi TBMM tarafından reddedilir.
* 7 Ekim 2003: Türk askerinin Irak'a gönderilmesi için hükümete 1 yıl süreyle izin veren tezkere TBMM de 183'e karşı 358 oyla kabul edilir.
2003 den sonrası....
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar