İklimi Kontrol Etmeyi Sağlayacak Tartışma Yaratan Teknoloji BULUT TOHUMLAMA
TAMARA GİLL, BBC MUNDO
Çin'in başkenti Pekin, dünyada havası en
kirli şehirlerden biri. Kentte havanın temizlenip güneşin görülebildiğinden
emin olduğunuz bir gün varsa, o da önemli politik toplamtıların veya
uluslararası etkinliklerin gerçekleştiği günlerdir. Bu bir tesadüf değil. Çinli
yetkililer yıllardır "iklim manipülasyonu" olarak adlandırılan
programlar yürütüyor. Aralık ayında ise bunu bir üst seviyeye taşıdılar:
Merkezi hükümet, iklim kontrolü uygulamalarını ülke geneline yaymayı
planladığını duyur- du.Yetkililer 2025'e kadar yapay yağmur ve kar programının
5,5 milyon kilometrekarelik bir alana (Hindistan'ın toplam büyüklüğünün 1,5
katından daha fazla) yayılarak ülkenin yüzde 60'ını kapsamasını hedefliyor.
Fakat bu planlar Hindistan gibi komşu ülkelerde endişeye yol açtı. Bunun için
kullanılacak teknolojilerin mevcut bölgesel gerilimleri nasıl etkileyeceği
bilinmiyor.
Devlet Konseyinden yapılan açıklamaya göre
Çin, temel araştırma ve anahtar teknolojilerdeki atılımların yanı sıra iyileştirmeler
sayesinde 2025 yılına kadar "gelişmiş bir hava modifikasyon
sistemine" sahip olacak. Çin düzenli olarak bulutlara top atışıyla yabancı
maddeler gönderip onları dağıtmaya çalışıyor. Kuraklık yaşanan bölgelerde bulut
ekimi yöntemi kullanılıyor. Uzmanlara göre binlerce Çin kenti ve kasabasında
ekinlerin zarar görmesini engellemek için bulut ekimi yapılıyor. Çinli
yetkililer 201 l'de Pekine kar yağmasında bulut ekiminin etkili olduğunu
açıklamıştı. Çin, tarım alanlarını korumak ve önemli günlerde açık gökyüzü
sağlamak için uzun zamandır havayı kontrol etmeye çalışıyor. 2008 Pekin Olimpiyatları
öncesinde sisi azaltmak ve müsabakalar sırasında yağmuru önlemek için bulutları
tohumladı. 2012 ile 2017 arasında Çin, çeşitli hava modifikasyon programlarına
1,34 milyar dolardan fazla para harcadı. Resmi haber ajansı Xin- hua'ya göre
geçen yıl yapılan hava değişikliği, Çin'in batı bölgesinde bulunan önemli bir
tarım alanı Sincan'da, dolu hasarı- nın% 70'ini azaltmaya yardımcı oldu.
'Bulut tohumlama'
Çin, "iklimin kontrolü" için
"bulut tohumlama" denen bir teknoloji kullanıyor. Bu teknoloji yeni
değil ve dünya genelinde de biliniyor. Bulutlara gümüş iyodid denen bir madde
serpiştiriliyor ve bunun yağmuru tetiklemesi umuluyor. Hindistan'daki Manipal
Yüksek Eğitim Akademisi'nden iklim uzmanı Dhanasree Jayaram, "Çin bu
teknolojiyi uzun süredir kullanıyor. Hindistan da kullandı" diyor ve
ekliyor: "Bu yöntem Afrika'nın kuzeydoğusunda ve Sahra Çölü'nün altındaki
bölgelerle Avustralya'da da kullanıldı."
Fakat Jayaram bugüne kadarki uygulamaların
Çin'in hedeflediğine kıyasla çok küçük kaldığını söylüyor. 1940'larda ABD'de
ortaya çıkan bulut tohumlama yönteminin ne kadar verimli olduğu konusunda büyük
şüpheler var.
1940'larda ABD’de oıtaya çıkan bulut
tohumlama yönteminin ne kadar verimli olduğu konusunda büyük şüpheler var.
Pekin Üniversite- si'nden John C. Moore, "Bugüne kadar bu yöntemin
verimliliği üzerine çok az bilimsel makale yayınlandı. Bu yöntem
geliştirilirken de bilimsel doğrulama yöntemleri kullanılmamıştı" diyor.
Moore Çin'de bulut tohumlamanın yalnızca operasyonel bu konu olarak görüldüğünü
ekliyor: "Bulut tohumlama şu an kadar kentler ve kasabalar seviyesinde
uygulanıyor fakat bu yöntemi bilimsel açıdan inceleyen kimse yok."
Bulut tohumlamaya. Pekinde büyük
etkinlikler düzenlenirken tanık olmak mümkün. Yıllık parlamento toplantısı gibi
etkinliklerde ıklım kontrolüne çevredeki fabrikaların kapatılması da eşlik
ediyor. Moore’a göre 50 bin Çın kenti ve kasabası, tarlalarının hasar görmemesi
için bu yöntemi düzenli olarak uyguluyor: "Dolu fırtınalarının ekinlere
zarar vermemesi için bulutlardaki nemi tehlikeli hale gelmeden boşaltmaya
çalışıyorlar."
Fakat Moore. Çin'de bu teknolojinin
yalnızca yılda 1-2 ay etkili olduğunu söylüyor. Şubat 2020'de Ne w Scientist
dergisi ABD'dekı bilim insanlarının orografık (dağ üzerinden geçerken oluşan)
bulutlar ektiğim ve bunun yağmuru yüzde 10'dan daha az miktarda artırabildiğini
anlatan bn' makale yayımladı.
Yağmurun sahibi kim?
Çin'in ikimi kontrolünü genişletme
planları 2 Aralık'ta. ülkedeki yürütmeyi oluşturan Devlet Konseyi'nin yazılı
bir açıklamasıyla duyuruldu. Açıklamada pek fazla detay verilmese de bu
uygulamanın doğal felaketler somasındaki yardım işlemlerim kolaylaştıracağı, tarım
üretimini artıracağı, yangınlar sırasında kullanılabileceği ve aşırı sıcaklarla
kuraklığın önüne geçmeye yardım edebileceği aktarıldı. Pekin'de çalışan BBC
muhabiri Yitsing Wang, "Açıklanan belgenin başlığında 'geliştirilmekte
olan görüş' ifadesi var. Bu merkezi hükümetin ana çerçeveyi çizeceği, ardından
bakanlıklar ve yerel hükümetlerin de büyük fonlar alarak projenin detaylarım ortaya
çıkaracağı anlamına geliyor" diyor. Wang buna örnek olarak kuzeydeki Gansu
bölgesinin hemen iddialı hedefler duyurmasını, planların merkezine ise insansız
hava araçlarını oturtmasını gösteriyor. 2025 planının açıklanmasının üzerinden
bir ay geçmeden Ganim-1 (Tatlı Yağmur-1) adlı insansız Jıava aracı bulut ekimi
görevine başladı.
Ülkenin resmi haber ajansı Şinhua, bu
aracın videosunu da paylaştı.
(https://twitter.eom/i/status/1347734724450480140) Bu teknolojiye dair bilimsel
kuşkular Çin'in, bu alana büyük kaynak ayırmasının önüne geçmedi. Bölgedeki
jeopolitik anlaşmazlıkların arttığı bir dönemde gelen bu hamle komşu ülkeleri
de endişelendirdi.
Dhanasree Jayaram, "Bu teknolojiye
dair endişelerden biri de. bölge için hayati öneme sahip muson yağmurlarım
etkileyip etkilemeyeceği. Fakat bu konuda pek fazla araştırma yapılmamış"
diyor. Jayaram. böylesı bir açıklamamı! Çin'in Hindistan ile ilişkilerimi! iyi
gittiği bk dönemde yapılması durumunda bugünkü kadar tepki çekmeme ihtimalinin
bulunduğunu da ekliyor. Fakat ıkı ülke arasında, sınırdaki askeri çatışmaları
da içeren ve giderek artan gerilim Hindistan kamuoyunda. Çin karşıtı bir hava
yarattı.
Yağmur 'hırsızlığı'
Ulusal Tayvan Üniversitesi'nden
araştırmacılar 2017'de yayımladıkları bir makalede, ıklım kontrolü konusunda
ülkeler arası yeterli koordinasyon olmazsa, ülkelerin birbirlerini "yağmur
hırsızlığıyla" suçlayabileceği tezi yer alıyordu.Moore bu tıp suçlamalara
temel oluşturacak bilimsel bn’ kanıt bulunmadığını fakat muson yağmurlarının
hassas bir konu olduğunu anlatıyor: "Muson yağmurlarım oluşturan şeylerden
biri, Tibet platosu ile Hint Okyanusu arasındaki ısı farkıdır. Bazılarımı!
planladığı gibi Tibet platosunda büyük değişiklikler yaparsanız, bunun seıt
etkilen olabilir."
'Korkutan yaklaşım'
Moore'un bahsettiği plan. Çınlı
mühendislerin Tibet platosunda ıl bazında büyük bulut ekimleri gerçekleştirme
planıydı. Hakkında herhangi bu bilimsel araştırma yapılmamış ve henüz ulusal
seviyede destek almayı başaramamış bu plan endişelere yol açıyor. Moore.
"Bu plan bu grup oto sanayi ustasının Elon Musk'ın uzay gemisini kopyalamaya
çalışması gibi bu şey. Birlikte çalıştığım Çinli bilim insanlarının çoğu bu
plandan endişe duyuyor" diyor.
Jayaram, bölgedeki en büyük endişenin
bulut ekiminin de ötesinde olduğunu söylüyor. Çin'in kendi başına daha da
iddialı jeomühendıslık faaliyetlerine girişmesi, örneğin bölgedeki ülkelere danışmadan
güneş ışınlarınıı! bu kısmını uzaya geri yansıtması, bölge ülkeleriyle
ilişkilerinin gergin olduğu bir dönemde riskler barındırıyor.
Jayaram, "Teknolojinin kendisinin
endişe verici olduğunu düşünmüyorum" diyor ve ekliyor: "Gayet faydalı
olabilir. Her ülkenin kendi topraklarında egemenlik hakkı vardı. Fakat sorun
bunun tek taraflı olarak yapılma ihtimali. Bu tür bu teknoloji kullanılırken bir
şeyler yanlış giderse ne olacak? Kim hesap verecek?"
Jayaram bu tür uygulamaları düzenlemek ve
olası gerilimler! azaltmak için acilen küresel düzenleme veya anlaşmalara
ihtiyaç duyulduğunu söylüyor. Moore da aynı görüşte. Fakat Çin'in jeomühendislik
programımı! başında bulunan Moore. bu konuda paniğe gerek olmadığım söylüyor:
"Çin bu alanda 'iyi bu rol' oynama konusunda çok istekli." (BBC
Mundo. 17 Şubat 2021, ayrıca CNN. 4 Aralık 2020)
Kaynak: 2 MART 2021 –
Turque Diplomatique
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar