İklimi Kontrol Etmeyi Sağlayacak Tartışma Yaratan Teknoloji BULUT TOHUMLAMA

 

 

TAMARA GİLL, BBC MUNDO

Çin'in başkenti Pekin, dünyada havası en kirli şehirlerden biri. Kentte havanın temizlenip güneşin görülebildiğinden emin olduğunuz bir gün varsa, o da önemli politik toplamtıların veya uluslararası etkinliklerin gerçekleştiği günlerdir. Bu bir tesadüf değil. Çinli yetkililer yıllardır "iklim manipülasyonu" olarak adlandırılan programlar yürütüyor. Aralık ayında ise bunu bir üst seviyeye taşıdılar: Merkezi hükümet, iklim kontrolü uygulamalarını ülke geneline yaymayı planladığını duyur- du.Yetkililer 2025'e kadar yapay yağmur ve kar programının 5,5 milyon kilometrekarelik bir alana (Hindistan'ın toplam büyüklüğünün 1,5 katından daha fazla) yayılarak ülkenin yüzde 60'ını kapsamasını hedefliyor. Fakat bu planlar Hindistan gibi komşu ülkelerde endişeye yol açtı. Bunun için kullanılacak teknolojilerin mevcut bölgesel gerilimleri nasıl etkileyeceği bilinmiyor.

Devlet Konseyinden yapılan açıklamaya göre Çin, temel araştırma ve anahtar teknolojilerdeki atılımların yanı sıra iyileştirmeler sayesinde 2025 yılına kadar "gelişmiş bir hava modifikasyon sistemine" sahip olacak. Çin düzenli olarak bulutlara top atışıyla yabancı maddeler gönderip onları dağıtmaya çalışıyor. Kuraklık yaşanan bölgelerde bulut ekimi yöntemi kullanılıyor. Uzmanlara göre binlerce Çin kenti ve kasabasında ekinlerin zarar görmesini engellemek için bulut ekimi yapılıyor. Çinli yetkililer 201 l'de Pekine kar yağmasında bulut ekiminin etkili olduğunu açıklamıştı. Çin, tarım alanlarını korumak ve önemli günlerde açık gökyüzü sağlamak için uzun zamandır havayı kontrol etmeye çalışıyor. 2008 Pekin Olimpiyatları öncesinde sisi azaltmak ve müsabakalar sırasında yağmuru önlemek için bulutları tohumladı. 2012 ile 2017 arasında Çin, çeşitli hava modifikasyon programlarına 1,34 milyar dolardan fazla para harcadı. Resmi haber ajansı Xin- hua'ya göre geçen yıl yapılan hava değişikliği, Çin'in batı bölgesinde bulunan önemli bir tarım alanı Sincan'da, dolu hasarı- nın% 70'ini azaltmaya yardımcı oldu.

'Bulut tohumlama'

Çin, "iklimin kontrolü" için "bulut tohumlama" denen bir teknoloji kullanıyor. Bu teknoloji yeni değil ve dünya genelinde de biliniyor. Bulutlara gümüş iyodid denen bir madde serpiştiriliyor ve bunun yağmuru tetiklemesi umuluyor. Hindistan'daki Manipal Yüksek Eğitim Akademisi'nden iklim uzmanı Dhanasree Jayaram, "Çin bu teknolojiyi uzun süredir kullanıyor. Hindistan da kullandı" diyor ve ekliyor: "Bu yöntem Afrika'nın kuzeydoğusunda ve Sahra Çölü'nün altındaki bölgelerle Avustralya'da da kullanıldı."

Fakat Jayaram bugüne kadarki uygulamaların Çin'in hedeflediğine kıyasla çok küçük kaldığını söylüyor. 1940'larda ABD'de ortaya çıkan bulut tohumlama yönteminin ne kadar verimli olduğu konusunda büyük şüpheler var.

1940'larda ABD’de oıtaya çıkan bulut tohumlama yönteminin ne kadar verimli olduğu konusunda büyük şüpheler var. Pekin Üniversite- si'nden John C. Moore, "Bugüne kadar bu yöntemin verimliliği üzerine çok az bilimsel makale yayınlandı. Bu yöntem geliştirilirken de bilimsel doğrulama yöntemleri kullanılmamıştı" diyor. Moore Çin'de bulut tohumlamanın yalnızca operasyonel bu konu olarak görüldüğünü ekliyor: "Bulut tohumlama şu an kadar kentler ve kasabalar seviyesinde uygulanıyor fakat bu yöntemi bilimsel açıdan inceleyen kimse yok."

Bulut tohumlamaya. Pekinde büyük etkinlikler düzenlenirken tanık olmak mümkün. Yıllık parlamento toplantısı gibi etkinliklerde ıklım kontrolüne çevredeki fabrikaların kapatılması da eşlik ediyor. Moore’a göre 50 bin Çın kenti ve kasabası, tarlalarının hasar görmemesi için bu yöntemi düzenli olarak uyguluyor: "Dolu fırtınalarının ekinlere zarar vermemesi için bulutlardaki nemi tehlikeli hale gelmeden boşaltmaya çalışıyorlar."

Fakat Moore. Çin'de bu teknolojinin yalnızca yılda 1-2 ay etkili olduğunu söylüyor. Şubat 2020'de Ne w Scientist dergisi ABD'dekı bilim insanlarının orografık (dağ üzerinden geçerken oluşan) bulutlar ektiğim ve bunun yağmuru yüzde 10'dan daha az miktarda artırabildiğini anlatan bn' makale yayımladı.

Yağmurun sahibi kim?

Çin'in ikimi kontrolünü genişletme planları 2 Aralık'ta. ülkedeki yürütmeyi oluşturan Devlet Konseyi'nin yazılı bir açıklamasıyla duyuruldu. Açıklamada pek fazla detay verilmese de bu uygulamanın doğal felaketler somasındaki yardım işlemlerim kolaylaştıracağı, tarım üretimini artıracağı, yangınlar sırasında kullanılabileceği ve aşırı sıcaklarla kuraklığın önüne geçmeye yardım edebileceği aktarıldı. Pekin'de çalışan BBC muhabiri Yitsing Wang, "Açıklanan belgenin başlığında 'geliştirilmekte olan görüş' ifadesi var. Bu merkezi hükümetin ana çerçeveyi çizeceği, ardından bakanlıklar ve yerel hükümetlerin de büyük fonlar alarak projenin detaylarım ortaya çıkaracağı anlamına geliyor" diyor. Wang buna örnek olarak kuzeydeki Gansu bölgesinin hemen iddialı hedefler duyurmasını, planların merkezine ise insansız hava araçlarını oturtmasını gösteriyor. 2025 planının açıklanmasının üzerinden bir ay geçmeden Ganim-1 (Tatlı Yağmur-1) adlı insansız Jıava aracı bulut ekimi görevine başladı.

Ülkenin resmi haber ajansı Şinhua, bu aracın videosunu da paylaştı. (https://twitter.eom/i/status/1347734724450480140) Bu teknolojiye dair bilimsel kuşkular Çin'in, bu alana büyük kaynak ayırmasının önüne geçmedi. Bölgedeki jeopolitik anlaşmazlıkların arttığı bir dönemde gelen bu hamle komşu ülkeleri de endişelendirdi.

Dhanasree Jayaram, "Bu teknolojiye dair endişelerden biri de. bölge için hayati öneme sahip muson yağmurlarım etkileyip etkilemeyeceği. Fakat bu konuda pek fazla araştırma yapılmamış" diyor. Jayaram. böylesı bir açıklamamı! Çin'in Hindistan ile ilişkilerimi! iyi gittiği bk dönemde yapılması durumunda bugünkü kadar tepki çekmeme ihtimalinin bulunduğunu da ekliyor. Fakat ıkı ülke arasında, sınırdaki askeri çatışmaları da içeren ve giderek artan gerilim Hindistan kamuoyunda. Çin karşıtı bir hava yarattı.

Yağmur 'hırsızlığı'

Ulusal Tayvan Üniversitesi'nden araştırmacılar 2017'de yayımladıkları bir makalede, ıklım kontrolü konusunda ülkeler arası yeterli koordinasyon olmazsa, ülkelerin birbirlerini "yağmur hırsızlığıyla" suçlayabileceği tezi yer alıyordu.Moore bu tıp suçlamalara temel oluşturacak bilimsel bn’ kanıt bulunmadığını fakat muson yağmurlarının hassas bir konu olduğunu anlatıyor: "Muson yağmurlarım oluşturan şeylerden biri, Tibet platosu ile Hint Okyanusu arasındaki ısı farkıdır. Bazılarımı! planladığı gibi Tibet platosunda büyük değişiklikler yaparsanız, bunun seıt etkilen olabilir."

'Korkutan yaklaşım'

Moore'un bahsettiği plan. Çınlı mühendislerin Tibet platosunda ıl bazında büyük bulut ekimleri gerçekleştirme planıydı. Hakkında herhangi bu bilimsel araştırma yapılmamış ve henüz ulusal seviyede destek almayı başaramamış bu plan endişelere yol açıyor. Moore. "Bu plan bu grup oto sanayi ustasının Elon Musk'ın uzay gemisini kopyalamaya çalışması gibi bu şey. Birlikte çalıştığım Çinli bilim insanlarının çoğu bu plandan endişe duyuyor" diyor.

Jayaram, bölgedeki en büyük endişenin bulut ekiminin de ötesinde olduğunu söylüyor. Çin'in kendi başına daha da iddialı jeomühendıslık faaliyetlerine girişmesi, örneğin bölgedeki ülkelere danışmadan güneş ışınlarınıı! bu kısmını uzaya geri yansıtması, bölge ülkeleriyle ilişkilerinin gergin olduğu bir dönemde riskler barındırıyor.

Jayaram, "Teknolojinin kendisinin endişe verici olduğunu düşünmüyorum" diyor ve ekliyor: "Gayet faydalı olabilir. Her ülkenin kendi topraklarında egemenlik hakkı vardı. Fakat sorun bunun tek taraflı olarak yapılma ihtimali. Bu tür bu teknoloji kullanılırken bir şeyler yanlış giderse ne olacak? Kim hesap verecek?"

Jayaram bu tür uygulamaları düzenlemek ve olası gerilimler! azaltmak için acilen küresel düzenleme veya anlaşmalara ihtiyaç duyulduğunu söylüyor. Moore da aynı görüşte. Fakat Çin'in jeomühendislik programımı! başında bulunan Moore. bu konuda paniğe gerek olmadığım söylüyor: "Çin bu alanda 'iyi bu rol' oynama konusunda çok istekli." (BBC Mundo. 17 Şubat 2021, ayrıca CNN. 4 Aralık 2020)

Kaynak: 2 MART 2021 – Turque Diplomatique

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar