Sömürgecinin Kutsal Kitabı
Hazırlayan: Şennur BAKIRTAŞ
Lane ise Manners and Customs of the Modern Egyptians adlı eseriyle
sömürgeci söylemin destekçisi olan şarkiyatçılık tarihinde yerini alır ve eser
yalnızca kendisinden sonraki birçok yazarı ve gezgini etkileyen bir özellik
kazanmakla kalmaz, aynı zamanda Şark’a seyahat eden herkesin ‘Kutsal
Kitap’larından birisi haline gelir. Bu eser kendinden sonra gelen
yazarların eserlerini içindeki fantezi ve mitlerle besleyerek bir pusula işlevi
üstlenir.
Doğuya giden
birçok gezgin ve yazarın bu dönemlerde en sık kullandığı tema kılık
değiştirmedir. Doğuya seyahate giden birçok gezi yazarının doğuda bulundukları
süre içerisinde ‘Doğulu’ gibi yaşamak adına yalnızca isimlerini değiştirmekle
kalmayıp, kıyafet ve yaşayış tarzlarını da değiştirdiklerini görürüz. Örneğin; Lane, Kahire’de yaşadığı süre içerisinde
ismini Mansoor Effendi olarak değiştirmekle kalmamış ve yaşayış tarzı,
kıyafetlerini de değiştirdiğini şu sözlerle ifade etmiştir:
Toplumdaki
farklı kademeleri neredeyse sadece Müslümanlarla ilişkilendirdim: Onların genel
alışkanlıklarına uyarak onların yaşadığı gibi yaşadım: ve her konuda bana
samimi ve içten davranmalarını sağlamak için fikrimi her zaman açıkça
söyledim... Giymeye en uygun bulduğum elbiseden halk içinde Türk olduğum
sanıldı[1] [2]
Gezi yazarlarının çoğu kılık değiştirerek başka bir
ırka ait olma ve gittikleri ülkelerin sınırları içerisinde o yerin yerlisiymiş
gibi davranma ayrıcalığına da sahip olurlar çünkü bu kılık değiştirme onlar
için adeta sihirli bir değnektir.
Öte yandan, kılık değiştirmenin hem okuyucu hem de kılık değiştiren kişi
üzerinde oldukça çarpıcı bir etkisi vardır. Çünkü kılık değiştiren Batılı kılık
değiştirdiği anda yalnızca bir Doğulu gibi görünmekle kalmaz, Doğulunun yaptığı
her şeyi yapma hakkını da kendinde görür. Diğer bir ifadeyle, kendisinin tam
tersi özellikler yüklediği Doğulunun bütün kötü alışkanlıklarını da
gerçekleştirebilir. Bir Doğulu kimliğindeyken hırsızlık yapması, yalan
söylemesi ya da insanları kandırması onun kimliği durumuna gelir. Çünkü bunlar
bir Doğulunun yapabileceği şeylerdir ve bu kıyafet ardından yapılması
sömürgecinin sömürülenlerin gözündeki üstün özelliklerini olumsuz etkilemez.[3]
Kılık değiştirmenin okuyucu üzerinde de ayrıca bir etkisi olur. Bu etkiyi
Kabbani şu sözlerle açıklar:
Kılık değiştirmenin
en çok zevk veren yönü hem kılık değiştireni hem de okuyucuyu eğlendirir. Kılık
değiştirme bir yetenek oyunu, rekabetçi bir spordur; kılık değiştiren insan
Arap olayı oynar. Eğer sanatsal açıdan yeterince iyi oynarsa asıl yerliyi kendi
oyununda yenebilir bile.[4]
[1] Ernest Renan,
“Islamism and Science”, The Poetry of the Celtic Races and Other Studies,
s. 85 Alıntılayan: Bryan S. Turner, Oryantalizm, Kapitalizm, İslam,
(Çev. Ahmet Demirhan), İnsan Yayınları, İstanbul 1991, .122,
[2] Edward William
Lane, Manners And Customs Of The Modern Egyptians, London 1836; 1963
s.III Alıntılayan: Kabbani, Age, s.89
[3] Bu konuda
ayrıntılı bir okuma için Rudyard Kipling’in Kim adlı eseri iyi bir kaynak
olarak gösterilebilir. Kim adlı bu karakterin kılık değiştirmedeki yeteneği ve
bu yetenek sonucunda tam bir Hintli gibi davrandığı, yani onların yaptığı her
türlü hileyi yapabilmesi yazar tarafından okuyucuyu fevkalade etkileyici bir
dille anlatılır. Bkz. Rudyard Kipling, Kim, Oxford University Press,
Oxford World’s Classics, Oxford and New York 1998
[4] Kabbani, Age, s. 90
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar