Sömürgecinin Kutsal Kitabı

 

Hazırlayan: Şennur BAKIRTAŞ

Lane ise Manners and Customs of the Modern Egyptians adlı eseriyle sömürgeci söylemin destekçisi olan şarkiyatçılık tarihinde yerini alır ve eser yalnızca kendisinden sonraki birçok yazarı ve gezgini etkileyen bir özellik kazanmakla kalmaz, aynı zamanda Şark’a seyahat eden herkesin ‘Kutsal Kitap’larından birisi haline gelir. Bu eser kendinden sonra gelen yazarların eserlerini içindeki fantezi ve mitlerle besleyerek bir pusula işlevi üstlenir.

Doğuya giden birçok gezgin ve yazarın bu dönemlerde en sık kullandığı tema kılık değiştirmedir. Doğuya seyahate giden birçok gezi yazarının doğuda bulundukları süre içerisinde ‘Doğulu’ gibi yaşamak adına yalnızca isimlerini değiştirmekle kalmayıp, kıyafet ve yaşayış tarzlarını da değiştirdiklerini görürüz. Örneğin; Lane, Kahire’de yaşadığı süre içerisinde ismini Mansoor Effendi olarak değiştirmekle kalmamış ve yaşayış tarzı, kıyafetlerini de değiştirdiğini şu sözlerle ifade etmiştir:

Toplumdaki farklı kademeleri neredeyse sadece Müslümanlarla ilişkilendirdim: Onların genel alışkanlıklarına uyarak onların yaşadığı gibi yaşadım: ve her konuda bana samimi ve içten davranmalarını sağlamak için fikrimi her zaman açıkça söyledim... Giymeye en uygun bulduğum elbiseden halk içinde Türk olduğum sanıldı^{[1] [2]}

Gezi yazarlarının çoğu kılık değiştirerek başka bir ırka ait olma ve gittikleri ülkelerin sınırları içerisinde o yerin yerlisiymiş gibi davranma ayrıcalığına da sahip olurlar çünkü bu kılık değiştirme onlar için adeta sihirli bir değnektir. Öte yandan, kılık değiştirmenin hem okuyucu hem de kılık değiştiren kişi üzerinde oldukça çarpıcı bir etkisi vardır. Çünkü kılık değiştiren Batılı kılık değiştirdiği anda yalnızca bir Doğulu gibi görünmekle kalmaz, Doğulunun yaptığı her şeyi yapma hakkını da kendinde görür. Diğer bir ifadeyle, kendisinin tam tersi özellikler yüklediği Doğulunun bütün kötü alışkanlıklarını da gerçekleştirebilir. Bir Doğulu kimliğindeyken hırsızlık yapması, yalan söylemesi ya da insanları kandırması onun kimliği durumuna gelir. Çünkü bunlar bir Doğulunun yapabileceği şeylerdir ve bu kıyafet ardından yapılması sömürgecinin sömürülenlerin gözündeki üstün özelliklerini olumsuz etkilemez.^[3] Kılık değiştirmenin okuyucu üzerinde de ayrıca bir etkisi olur. Bu etkiyi Kabbani şu sözlerle açıklar:

Kılık değiştirmenin en çok zevk veren yönü hem kılık değiştireni hem de okuyucuyu eğlendirir. Kılık değiştirme bir yetenek oyunu, rekabetçi bir spordur; kılık değiştiren insan Arap olayı oynar. Eğer sanatsal açıdan yeterince iyi oynarsa asıl yerliyi kendi oyununda yenebilir bile.^[4]

---

^[1]   Ernest Renan, “Islamism and Science”, The Poetry of the Celtic Races and Other Studies, s. 85 Alıntılayan: Bryan S. Turner, Oryantalizm, Kapitalizm, İslam, (Çev. Ahmet Demirhan), İnsan Yayınları, İstanbul 1991, .122,

^[2]   Edward William Lane, Manners And Customs Of The Modern Egyptians, London 1836; 1963 s.III Alıntılayan: Kabbani, Age, s.89

^[3]    Bu konuda ayrıntılı bir okuma için Rudyard Kipling’in Kim adlı eseri iyi bir kaynak olarak gösterilebilir. Kim adlı bu karakterin kılık değiştirmedeki yeteneği ve bu yetenek sonucunda tam bir Hintli gibi davrandığı, yani onların yaptığı her türlü hileyi yapabilmesi yazar tarafından okuyucuyu fevkalade etkileyici bir dille anlatılır. Bkz. Rudyard Kipling, Kim, Oxford University Press, Oxford World’s Classics, Oxford and New York 1998

^[4]  Kabbani, Age, s. 90

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar