YAHUDİLİKTE 613 MİTSVOT İBN MEYMUN ÖRNEĞİ

Bunlarada Bakarsınız

 

Tezli Yüksek Lisans Tezi

KÜBRA GÜNEŞ

Tez Danışmanı

Doç. Dr. YASİN MERAL

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ
(DİNLER TARİHİ) ANABİLİM DALI

YAHUDİLİKTE 613 MİTSVOT:

İBN MEYMUN ÖRNEĞİ

Tezli Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı
Doç. Dr. YASİN MERAL

TEZ JÜRİSİ ÜYELERİ

Adı ve Soyadı

1-     Prof. Dr. Durmuş ARIK

2-     Doç. Dr. Yasin MERAL (Danışman)

3-     Dr. Öğr. Üyesi Fatma Seda ŞENGÜL

Tez Savunması Tarihi

T.C.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne,

Doç. Dr. Yasin MERAL danışmanlığında hazırladığım “Yahudilikte 613 Mitsvot: İbn Meymun Örneği (Ankara 2022)” adlı yüksek lisans [x־|                                                                                                                                            -

doktora/bütünleşik doktora |    | tezimdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve

etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu, başka kaynaklardan aldığım bilgileri metinde ve kaynakçada eksiksiz olarak gösterdiğimi, çalışma sürecinde bilimsel araştırma ve etik kurallarına uygun olarak davrandığımı ve aksinin ortaya çıkması durumunda her türlü yasal sonucu kabul edeceğimi beyan ederim.

16.12.2022

Kübra GÜNEŞ

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR........................................................................................................... iii

ÖNSÖZ........................................................................................................................... iv

GİRİŞ............................................................................................................................... 1

A.         Araştırmanın Önemi, Amacı, Kapsam ve Sınırlılıkları....................................... 2

1.     Araştırmanın Problemi ve Amacı........................................................................ 2

2.     Araştırmanın Metodu.......................................................................................... 3

3.     Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları............................................................... 3

B.         Literatür Değerlendirmesi.................................................................................... 4

C.         Yahudilikte Hukukun Kaynağı Olarak Yazılı ve Sözlü Tevrat........................... 8

I.     BÖLÜM: YAHUDİ DİNÎ LİTERATÜRÜNDE 613 MİTSVOT......................... 17

A.         Mitsvot Literatürünün Terminolojisi.................................................................. 17

1.     Mitsva (( מצוה................................................................................... 17

2.     De-Orayta (ךאורייתא) ve De-Rabanan ((דו־בנן.......................................... 21

3.     Halaha (( הלכה.................................................................................. 24

4.     Minhag (( מנהג.................................................................................. 25

5.     İssur ve-Heter ((אסור וךןרנר................................................................. 27

6.     Asmahta ((ַאסמכתא............................................................................ 27

B.         613 Mitsvotun (TaRYaGMitsvot) Kökeni ve Önemi......................................... 29

C.         Yahudi Dinî Literatüründe 613 Mitsvot Denemeleri......................................... 34

II.     BÖLÜM: İBN MEYMUN’UN MİTSVOT TESPİTİNDEKİ 14 KURALI...... 42

A.         Hükümlerin Kaynağıyla İlgili Kurallar.............................................................. 43

B.         Hüküm İçeren Tevrat Cümlelerinin İçerik ve Yapısıyla İlgili Kurallar............ 51

C.         Hükümlerin Zamansal ve Mekânsal Sınırlılıklarıyla İlgili Kurallar.................. 65

III.     BÖLÜM: 613 MİTSVOT LİSTELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI............ 68

A.         Sefer ha-Mitsvot ve Mişne Tora Listelerinin Karşılaştırılması.......................... 68

B.         İbn Meymun’un ve Kendisinden Önceki ÂlimlerinMitsvot Listelerine Yönelik

Değerlendirmeleri .....................................................................................................  78

C.         İbn Meymun’un Listesiyle Önceki Mitsvot Listelerinin Kıyaslanması............. 93

1. Eserlerin Usûl ve Yapısal Durumları Açısından Kıyaslanması.......................... 93

2.        Eserlerdeki Mitsvaların Sınıflandırılması Açısından Kıyaslanması               103

SONUÇ........................................................................................................................ 120

KAYNAKÇA............................................................................................................... 123

EKLER........................................................................................................................ 132

EK 1: İbn Meymun’un 14 Kuralı (Judeo-Arabic).................................................. 132

EK 2: İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvoftaki Emir ve Nehiy Listesi (Judeo-Arabic).... 133

EK 3: İbn Meymun’un Mişne Tora ve Sefer ha-Mitsvot Eserlerindeki 613 Mitsvotun

Mukayeseli Tablosu................................................................................................ 155

ÖZET........................................................................................................................... 222

ABSTRACT................................................................................................................. 223

KISALTMALAR

bkz.                                                                 :   Bakınız

c.                                                                      :   Cilt

çev.                                                                  :   Çeviren

ed.                                                                   :   Editör

MÖ.                                                                :   Milattan Önce

MS.                                                                 :   Milattan Sonra

ö.                                                                     :   Ölüm Tarihi

s.                                                                      :   Sayfa

ss.                                                                    :   Sayfadan Sayfaya

Çoğ.:                                                               :   Çoğul

vb.:                                                                  :    Ve Benzeri

ÖNSÖZ

Her dinin kutsal kitapları içinde ahkâm ifadeleri ya da başka bir ifadeyle emir ve yasaklar bulunmaktadır. Din âlimleri kutsal kitaplardaki ahkâmı ortaya koymak maksadıyla çeşitli eserler telif etmişlerdir. Yahudi dinî literatüründe Tevrat’taki ahkâmı ifade etmede mitsvot (emir ve nehiyler) terimi yaygın olarak kullanılmaktadır. Günümüzdeki Yahudi inanışa göre Musa’ya verilmiş 613 mitsvot vardır. Emir ve nehiylerin 613 sayısıyla ifade edilmesinin kökeni Talmud’a dayanmaktadır ve bunların nelerden oluştuğu tartışmalıdır. Tevrat içinde 613 emir ve nehyi belirleme gayretinde bulunmuş Yahudi âlimler arasında Şimon Kayyara (9. yy.), Saadya Gaon (ö. 942a), Samuel b. Hofni Gaon (ö. 1013), Hefets b. Yatsliah (10. yy.) gibi isimler zikredilebilir. 613 mitsvotu belirleme noktasında özellikle Musa b. Meymun’un (ö. 1204) Sefer ha- Mitsvot adlı eseri diğerlerine nazaran ön plandadır.

“Yahudilikte 613 Mitsvot: İbn Meymun Örneği” başlıklı tez çalışmamız giriş ve üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin yazılma prensipleri çerçevesinde konunun amacı ve problemi ele alınmış ve konunun hangi metotlar ve sınırlar çerçevesinde işleneceğinden bahsedilmiştir. Ardından literatür değerlendirmesi yapılmış ve tezde kullanılan birincil ve ikincil kaynaklar tanıtılmıştır. Ayrıca, bu bölümde Yahudilikte hukukun kaynağı olarak Yazılı ve Sözlü Tevrat’tan bahsedilmiştir. Birinci bölümde, Yahudilikte mitsvot literatür terminolojisi kapsamında bazı teknik terimler, 613 mitsvotun dinî literatürdeki kökeni ve Yahudi âlimlerin 613 emir ve nehiy hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Bu bölümde ayrıca 9-15. yüzyıllar arasında 613 mitsvotla ilgili eserlerden de kısaca bahsedilmiştir.

İkinci bölümde, İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserinin mukaddimesinde işlediği, Tevrat’taki emir ve nehiyleri belirlemek için geliştirdiği 14 kural incelenmiştir. Ayrıca bu bölümde, kurallar tarafımızca tematik olarak tasnif edilerek üç alt başlık altında verilmiş ve kuralların diğer araştırmacı ve âlimler tarafından alımlanışına da kısaca iv

değinilmiştir. Üçüncü bölümde, İbn Meymun’un listesiyle kendisinden önceki âlimlerin 613 mitsvot listeleri üç alt başlık altında kıyaslanmıştır. Son olarak ekler bölümünde İbn Meymun’un 14 kuralının ve Sefer ha-Mitsvottaki emir ve nehiy listesinin Judeo-Arabic asılları ile Mişne Tora ve Sefer ha-Mitsvot eserlerindeki emir ve nehiy listesinin mukayeseli tablosu sunulmuştur.

İlim yolunda ve tez sürecinde katkıda bulunan bazı değerli kişi ve kurumlara teşekkür borçluyum. Lisans döneminden itibaren maddi-manevi desteklerini esirgemeyip bana daimî rehberlik eden, danışman hocam Doç. Dr. Yasin Meral’e minnettarım. İbranice öğretip bana değerli zamanını ayıran ve ilmi birikiminden istifade ettiğim Arş. Gör. Rumeysa Bektaş’a müteşekkirim. İngiltere’de bulunduğum zaman bana yabancılık hissettirmeyen ve her konuda yardımcı olan Cambridge Muslim College kurumunun kıymetli yetkilileri Abdul Hakim Murad, Abdallah Rothman ve Mustafa Daniel Edge’e, bana arkadaşlık eden değerli öğrencilerine ve bilhassa Saffiya Gaffar ve Imaan Tarapuri’ye çok teşekkür ederim. Cambridge University Library’e ve bana kaynak desteği sağlayan doktora öğrencisi Engy Moussa’ya da ayrıca müteşekkirim. Kur’an Çalışmaları Vakfı’na burs desteğinden dolayı teşekkür ederim. Selma Doğmaç ve Arş. Gör. Fatmanur İbrahimoğlu’na da kaynak tedarik etmelerinden dolayı teşekkür ederim. Tezin son okumasını yaparak önemli katkılarda bulunan Arş. Gör. Mukadder Sipahioğlu, Arş. Gör. Sema Nur Uzun, Arş. Gör. Gamze Arslan ve Arş. Gör. Safiye Merve Özkaldı’ya müteşekkirim. Son olarak, ömür boyu duacılarım kıymetli aileme en içten şükranlarımı sunarım.

Kübra GÜNEŞ

Ankara, 2022

GİRİŞ

Yahudi âlimlerin en önde gelenlerinden biri olan Musa b. Meymun, 1138 yılında Kurtuba’da doğumundan ve 1204 yılında Fustat’ta (Mısır) vefatına kadar hayatının tamamını İslam ülkeleri ve Müslümanlar arasında geçirmiştir.^[2] İbn Meymun, Fustat’a yerleştiği 1165 yılından itibaren Yahudi hukukuyla ilgili başyapıt olan eserlerini kaleme almaya başlamıştır. Müslüman kültürünün onun üzerindeki etkisi sebebiyle Mişne Tora haricindeki diğer eserlerini Judeo-Arabic (Arapça) olarak yazmıştır. Öncelikle o, Sözlü Tevrat’ın ilk kaynağı olan Mişna’nın belli kısımlarına açıklamalar yaptığı Şerhu’l-Mişna isimli eserini 1168 yılında yazmıştır. Mişna, toplamda altı ana bölüm içerdiğinden dolayı o, her bir bölüm için ayrı mukaddimeler telif etmiştir. Bunlar arasında Sözlü Tevrat’ın Musa’dan başlayarak rabbiler aracılığıyla nakledişini uzunca anlattığı Zeraim mukaddimesi ve 13 maddelik iman esasının yer aldığı Mişna’daki Sanhedrin risalesine yazdığı mukaddime ön plana çıkmaktadır.

İbn Meymun, bir diğer hukuk eseri olan Sefer ha-Mitsvofu 1170 yılında tamamlamıştır. Bu eser, Tevrat’ı baz alarak hazırladığı 613 mitsvot listesi içermektedir. Bu eserin en önemli özelliği emir ve nehyi belirlemede geliştirdiği 14 kurallık metodolojisinin yer almasıdır. İslam Hukuku terimlerine sıkça başvurduğu ve fıkıh usûlünün o dönem için ne denli geliştiğini göstermesi sebebiyle oldukça önemli bir eserdir. Daha sonraları İbraniceye birçok kez çevrilen bu eseri İbn Meymun, Mişne Tora’ya hazırlık maksadıyla kaleme almıştır.

İbn Meymun’un hukuk alanında yazdığı en önemli eseriMişne Tora’dır. Bu eseri, 1180 yılında tamamlamıştır. Tevrat hükümlerini derlemeyi Sefer ha-Mitsvot’la tamamladıktan sonra 14 bölüme ayırdığı Mişne Tora’da Talmud hükümlerinin tamamını bir araya getirmiştir. O, her ne kadar Talmud hükümlerini derlese de eserin bölümlemesinde tasarrufta bulunmuştur. Örneğin, Talmud’un ilk bölümü Zeraim olup (tohumlar), bu bölümde ziraatle ilgili konular işlenmektedir. Ancak İbn Meymun’un Mişne Tora kitabındaki ilk bölümün başlığı İlim Kitabı’dır (SeferMada‘) ve bu bölümde Tanrı’ya iman ve putperestlik gibi itikâdî konular ele alınmaktadır. Bunun nedeni Sefer ha-Mitsvot eserinde ilk sıralarda yer alan emir ve nehiylerin içeriğinin Tanrı’ya iman etme ve putperestlik olmasıdır.^[3]

İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot isimli eseri çerçevesinde Yahudilikte 613 mitsvotun yeri ve önemini ele alacağımız bu tez; metot, kapsam ve sınırlılıklar açısından belirli prensipler çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu prensipler şunlardır:

A.    Araştırmanın Önemi, Amacı, Kapsam ve Sınırlılıkları

1.     Araştırmanın Problemi ve Amacı

Türkiye’de Yahudilik çalışmalarıyla ilgili yapılmış olan tezlerde ve basılan kitaplarda Yahudi hukuku alanı kendisine çok az yer bulmuştur. Yahudiliğin tarihi seyir içindeki oluşumu ile Yahudi hukukunun gelişmesi birbirine paralel olarak devam etmiştir. Yahudi hukukunun ana konularından biri 613 mitsvottur. Bu çerçevede, Musa b. Meymun’un Tevrat hükümlerini incelediği Sefer ha-Mitsvot isimli eseri yaptığımız çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Çünkü bu eser, Tevrat’ın emir ve yasaklarını incelemesinden dolayı ayrı bir önem arz etmekte ve günümüzde geçerliliğini koruyan 613 mitsvot listesini içermektedir. 613 mitsvot, İbn Meymun’un yazdığı bu eser üzerinden incelenecektir.

İbn Meymun’un 613 mitsvot konusundaki yaklaşımı ve onu diğerlerinden ayıran özelliklerin neler olduğu genel anlamda inceleme konumuzu oluşturmaktadır. Sefer ha- Mitsvot eserinde İbn Meymun’un 14 kurallık metodolojisinin 613 mitsvotu belirlemedeki katkılarının neler olduğu, İbn Meymun’un Mişne Tora ve Sefer ha-Mitsvot eserlerinde yer alan listeler arasında bir fark olup olmadığı, varsa bunların mahiyetinin ne olduğu çalışmamızın ana problemini oluşturmaktadır. Ayrıca İbn Meymun’un neden böyle bir listeye ihtiyaç duyduğu ve kendisinden önceki âlimleri hangi açılardan eleştirdiği, bu eleştirilerinde tutarlı olup olmadığı ve âlimlerin listelerindeki benzerlik ve farklılıkların tespiti de hedeflerimiz arasındadır.

Mişne Tora büyük bir ilgi görse de onu anlamak Sefer ha-Mitsvofu tanımaktan geçmektedir. Çünkü bu eser Mişne Tora’nın temel giriş eseridir. Bu bakımdan Yahudiliğin ana konularından biri olan 613 mitsvotu çalışmak, İbn Meymun’un Mişne Tora adlı hukuk kitabının anlaşılması açısından da önem arz etmektedir.

2.     Araştırmanın Metodu

Bu tezde, Dinler Tarihi’nin geleneksel araştırma yöntemlerinden deskriptif metot kullanılarak toplanan veriler sunulmuştur. Bu metotla 613 mitsvotun genel manada ne zaman ortaya çıktığı, tarih içinde ne tür bir etki yarattığı tanımlanmıştır. Yer yer İslam Hukuku ve geleneğindeki unsurlar verilerek okurun karşılaştırma yapması amaçlanmıştır. Ayrıca 613 mitsvot listelerinin oluşturulmasında belirlenen prensipler ve listeler arasındaki benzer ve farklılıklar da ortaya konularak Dinler Tarihi disiplininin bir diğer önemli metodu olan karşılaştırma metodu da kullanılmıştır. Son olarak, birincil doküman sayılan klasik kaynaklar çerçevesinde literal araştırma yöntemlerinden doküman analizine başvurulmuştur.

3.     Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları

613 mitsvot konusunun, çalışma alanı olarak çok geniş bir zaman dilimini ifade etmesi nedeniyle çalışmamızda zamansal açıdan kısıtlama yapılmıştır. Konumuzla ilgili yazılan ilk eserin tarihi göz önünde tutularak Geonim dönemi (MS. 7 ve 11. yüzyıllar)

başlangıç olarak belirlenmiştir. İbn Meymun’un eseri ve onun oluşturduğu etkiler dikkate alınarak Rişonim dönemi (MS. 11 ve 15. yüzyıllar arası) çalışmamızın bitiş dönemi olarak belirlenmiştir. Tez, bu iki dönem arasındaki zaman dilimi içinde özellikle İbn Meymun öncesi 613 mitsvot konusuyla ilgili verilmiş eserler ve bunların aralarındaki farklılıklarla sınırlandırılmıştır. İbn Meymun’un kendisinden sonraki âlimler tarafından alımlanışı, onun 14 kuralının İslam fıkıh usûlüyle olan ilişkisi ve ta‘amey mitsvot (esbâb-ı mitsvot) gibi konular, başka bir çalışmaya havale edilerek tezin kapsamı dışında bırakılmıştır.

B.    Literatür Değerlendirmesi

Konumuzla ilgili birincil kaynak, Yosef Kafih tarafından İbraniceye çevrilen ve tahkikli edisyonu yapılan İbn Meymun’un 613 mitsvotu listelediği Sefer ha-Mitsvot (2. Baskı, Kudüs: Mossad Harav Kook, 1994) adlı eseridir. Kafih, eserinde İbn Meymun’un Judeo-Arabic metnini bir sütunda, kendi hazırladığı İbranice çevirisini ise ikinci sütunda dipnotlu açıklamalarla vererek eserin okunmasını kolaylaştırmıştır. Her ne kadar Judeo- Arabic metin yazım yanlışları ve Tevrat pasajlarına yanlış atıflar yer alsa da eser günümüzde geçerliliği olan önemli bir edisyondur. İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserindeki mitsvot ‘ase (emirler) ve mitsvot lo ta‘ase (nehiyler) kısımları Charles Chavel tarafından, The Book of Divine Commandments Volumes I-II (London: Soncino Press, 1940, 1966) künyesiyle iki cilt halinde İngilizceye tercüme edilmiştir. İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserinin baştan sona İbraniceden İngilizceye özenli çevirisi bu eserin tek eksiği mukaddime kısmının çevrilmemiş olmasıdır. Bu eser, İbn Meymun’un mukaddimesindeki 14 kuralı özet şeklinde vermektedir.

Şimon Kayyara’nın Halahot Gedolot, ed. Azriel Hildesheimer (Berlin: Itzkowski, 1888) adlı eserinde Vatikan yazmasına göre hazırlanan edisyon kullanılmıştır. Eserin dili İbranice olup, Halahot Gedoloftaki her bir Tevrat, Talmud ve diğer Yahudi literatür atıfları okuyucuya sunması hasebiyle oldukça hacmi büyük bir eserdir. Buna ilaveten Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ed. Naftali Hildesheimer, (Kudüs: Mekitsey 4

Nirdamim, 1986) künyeli eser de Halahot Gedolotun mukaddimesini daha derli toplu olarak verdiğinden tarafımızca diğer esere nazaran daha çok tercih edilmiştir.

Bir diğer birincil kaynağımız Saadya Gaon’a ait olan, Nissim Sabato ve Hayim Sabato kardeşler tarafından Judeo-Arabic tahkik ve İbranice çevirisiyle basılan Kitâbu’ş- Şerâ‘i (Jerusalem: Ben Zvi Institute, 2019) isimli eserdir. Her ne kadar Friedberg Geniza Projesi kapsamında basılsa da alanında uzman olmayan rabbiler tarafından tahkik ve çevirisi yapılan bu eser oldukça hatalıdır. Özellikle Judeo-Arabic metin okunamayacak özensizlikte hazırlanmış, yer yer metnin İbranice çevirisinde büyük teknik hatalar tespit edilmiştir. Böylesi önemli bir eserin Judeo-Arabic alan uzmanı editörlerin kontrolünden geçmeden basılması da büyük bir hayal kırıklığıdır.

Doktora tezleri arasında yer alan David Sklare’in kitap halinde basılan, Samuel Ben Hojni Gaon and His Cultural World: Texts and Studies (Leiden: Brill, 1996) künyeli eseri başvurduğumuz bir başka kaynaktır. Bu kitap, Samuel b. Hofni Gaon’un 613 mitsvotu listelediği Kitâb fi’ş-Şerâ‘i isimli eserinin Judeo-Arabic metnini içermesinden dolayı bizim için birincil kaynak olarak önem arz etmektedir. Bir diğer kitap olarak basılan doktora tezi, B. Halper’in A Volume of the Book of Precepts by Hefes b. Yasliah (Oxford: Oxford University, 1915) künyeli eseridir. Bu eser, Hefets b. Yatsliah’ın 613 mitsvot alanında yazdığı Kitâbu’ş-Şerâ‘i eserinin Judeo-Arabic metnini içeren tek eser olmasından dolayı çalışmamız için oldukça önem arz etmektedir. Söz konusu her iki doktora tezine çalışmamızda sıklıkla başvurulmuştur. Ancak Halper’in kitabındaki fragmanlarda Hefets’in mukaddimesi yer almamaktadır. 1961 yılında Moshe Zucker tarafından Hefets’in mukaddimesi keşfedilmiş Judeo-Arabic aslı ve İbranice çevirisiyle “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, Proceedings of the American Academy for Jewish Research 29 (1960-1961), ss. 1-68, künyesiyle makale şeklinde yayınlanmıştır. Keşfedilen bu mukaddimeyle birlikte Halper’in kitabında eksik olan kısımlar tamamlanmış özellikle Hefets’in eserdeki metodolojisi bu keşif sayesinde anlaşılmıştır.

Yohai Makbili tarafından edisyonu yapılan Mişne Tora (Hayfa: The Mishneh Torah Project, 2009) isimli eser, İbn Meymun’un mitsvot listelerini kıyaslamada kullandığımız bir diğer önemli kaynaktır. Aynı şekilde Yasin Meral, Büşra Şahin, Safiye Merve Özkaldı, Mukadder Sipahioğlu ve Rumeysa Bektaş tarafından Türkçeye tercüme edilen ilim Kitabı (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022) künyeli eser de tezimizin ilgili bölümlerinde başvurduğumuz bir başka önemli kaynaktır. Bu çeviri sayesinde Mişne Tora’nın mukaddimesi ve ilk kitabı olan Sefer ha-Mada ‘ Türkçeye kazandırılmıştır.

Bir diğer birincil kaynak, Eliezer b. Samuel’in (ö. 1198) Sefer Yere ’im (Litvanya: Vilna, 1892-1901) künyeli eseridir. 613 mitsvot alanında İbn Meymun’dan önce yazılan bu eser toplamda iki ciltten müteşekkil olup bu edisyondaki eserin dizimi kullanışlıdır. Tezimizde yeri geldikçe bu esere müracaat edilmiştir.

Tezimizde 613 mitsvot konusuyla ilgili görüş ve değerlendirmelerine yer verdiğimiz Abraham b. Ezra’nın (ö. 1167) İbranice YesodMora ve-Sod Tora, ed. Josef Cohen & Uriel Simon (Ramat-Gan: Bar-Ilan University, 2007) ve İngilizce çevirisi olan The Secret of the Torah: A Translation of Abraham ibn Ezra’s Sefer YesodMora ve-Sod ha-Torah, çev. H. Norman Strickman (New Jersey: Jason Aronson, 1995) künyeli eserleri kullandığımız başlıca kaynaklardandır.

Çalışmamızda kullandığımız ve konumuzu doğrudan ilgilendiren ikincil kaynakların başında Abraham Hirsch Rabinowitz tarafından kaleme alınan Taryag (Jerusalem: Daf-Chen Press, 1967) isimli eser gelmektedir. Bu eser, 613 mitsvotun tarihçesini, bu alanda verilen eserlerin özelliklerini incelemesi ve İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserini ve 14 kuralı değerlendirmesiyle hacmi küçük ancak niteliği büyük bir eserdir. Bir başka kaynak, Albert Friedberg’in kitap halinde basılmış Crafting the 613 Commandments (Boston: Academic Studies, 2013) isimli doktora tezidir. Bu eser 613

mitsvot konusuna detaylı bir bakış açısıyla yaklaşırken özellikle İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserine yönelik eleştirileri oldukça fazladır. Yer yer İbn Meymun’u haksız bir şekilde eleştirmiş ve ona karşı cephe almış olsa da bize yeni bir bakış açısı kazandırması hasebiyle takdire şayan bir çalışmadır. Ancak Friedberg, İbn Meymun’un Sefer ha- Mitsvot eserini orijinal Judeo-Arabic olarak değil İbranice ve İngilizce çevirilerinden okumuş ve bu çeviriler üzerinden onu değerlendirmiştir, bu ise ilmî açıdan büyük bir eksikliktir.

Bir diğer ikincil kaynağımız, Marc Herman tarafından kaleme alınan Systematizing God’s Law: Rabbanite Jurisprudence in the Islamic World from the Tenth to the Thirteenth Centuries (Pennsylvania: The Faculty of Religious Studies, Doktora Tezi, 2016) isimli doktora tezidir. Bu tez, Orta Çağ’da İslam coğrafyasında yaşayan Yahudi âlimlerin Sözlü Tevrat’a olan yaklaşımlarını 613 mitsvot konusu üzerinden ele almaktadır. Herman’ın tezinde eserleri orijinal Judeo-Arabic nüshalarından okuyup değerlendirdiği ve konuya objektif olarak yaklaştığı göz önünde bulundurulduğunda yaptığı çalışmanın Friedberg’e nazaran daha kıymetli olduğu ifade edilebilir. Yazar aynı zamanda İbn Meymun’un bazı kurallarını incelemekte ancak hepsini ele almamaktadır. Bu eksiklik tezimizle tamamlanmaya çalışılmıştır. Aynı şekilde Herman tarafından kaleme alınan İbn Meymun’un ikinci kuralına yönelik değerlendirmelerini içeren, “What is the Subject of Principle Two?”, AJSReview 44:2 (2020), ss. 345-367, isimli makalesi de istifade ettiğimiz bir başka çalışmasıdır.

Son olarak başvurduğumuz ikincil kaynak, Ezra Blaustein’in, Cataloging Revelation: Echoes of Islamic Legal Theory in Maimonides’ Sefer ha-Mitsvot [Book of Commandments] (Chicago: The Faculty of the Divinity School, Doktora Tezi, 2019) isimli doktora tezidir. Çalışmamızın ilgili kısımlarında başvurduğumuz bu önemli doktora tezi, İslam fıkıh usûlünün İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eseri üzerindeki etkilerini incelemekte ve İbn Meymun’un 14 kurallık metodolojisinin İslam fıkıh 7

terminolojisine dayandığını iddia etmektedir. Tezimizde yeri geldikçe bu esere de müracaat edilmiştir.

C.    Yahudilikte Hukukun Kaynağı Olarak Yazılı ve Sözlü Tevrat

Yahudi tarihi boyunca tora kelimesi anlam genişlemesine uğramıştır.^[4] Bu kelime tek başına “yasa, öğreti, hüküm” gibi manalara gelmektedir.^[5] Yahudi hukukunun ilk yazılı kaynağı, Tevrat’tır.^[6] Tevrat’ın beş kitabı sırasıyla: Yaratılış (Bereşif),^[7] Mısır’dan Çıkış (Şemof), Levililer (Vayikra), Sayılar (Bamidbar) ve son olarak bu dört kitabın tekrarı ve özeti niteliğinde Yasa’nın Tekrarı’dır (Dvarim).^[8] Bu beşli tasnif Musa’nın Tora’ sı olarak bilinmekte ve bu kitapların Musa’ya Sina’da indirildiğine inanılmaktadır.

Tora şe-bihtav terimi “Yazılı Tevrat” manasına gelmektedir. Bu terim, Tevrat’ın yerine kullanılmakta olup Tevrat’ta bulunan hükümleri ifade eder. Yahudi hukukunun ilk kaynağı olan Tevrat ve özellikle onun ilk beş kitabı (Tora) bir devlet kurulana ve yasayı işletecek kuramların oluşmasına kadar sosyal yapının idaresinde önemli bir role sahip olmuştur.^[9] Örneğin, MÖ. 8. yüzyılda Yehuda Devleti’nin kralı Amatsya’nın hüküm verirken “Musa yasasına (ToratMoşe)” bağlı kaldığı 2. Krallar, 14:6 ve 2. Tarihler, 25:4 pasajlarında geçmektedir.^[10]

Yahudi dinî hukuku geniş anlamda Sözlü Tevrat’a dayanmaktadır. İkinci Mabed Dönemi (MÖ. 515- MS. 70) ile MS. 200 yılları arası Yahudi dinî hukukunun gelişip kurumsallaştığı ve hukuk literatürünün ilk örneklerinin verildiği dönemdir. Her dinî kurumda olduğu gibi Yahudilikte de dinî gelenek, yazılı hale gelmeden önce sözlü olarak nesilden nesile aktarılmıştır. “Sözlü Tevrat”, Tora şe-beal-pe terimi ile ifade edilmektedir. Bu ifade, Tevrat haricinde kalan hukuka ve literatüre verilen bir isimdir. Bu şekilde isimlendirilmesinin nedeni şifahi olarak nakledilmesi ile ilgilidir. Bu şemsiye kavram halahanın bulunduğu tüm hukuki kaynaklara delalet etmektedir. Bunlar arasında

Mişna, midraş halahalar, Tosefta, Kudüs Talmudu ve Babil Talmudu yer almaktadır.^[11]

Mişna, Yahudi dinî hukukunun Tevrat’tan sonraki ilk temel kaynağıdır. Sözlü olarak aktarılan, genel içeriği hukukî yorum ve hükümlerden oluşan bu derleme eser, Yehuda ha-Nasi (ö. 217) tarafından son şekli verilip yaklaşık olarak MS. 190 yılında yazıya geçirilmiştir.

Mişna kelimesi ş-n-h kökünden gelmekte olup fiil olarak “tekrarlamak, çalışmak, öğrenmek”, isim olarak “ikinci (şeni)”, ıstılahen ise “tekrarlayarak öğrenmek” anlamlarına gelmektedir.^[12] Araştırmacılar bu isimlendirmeyi, ha-Nasi’nin Tevrat’tan sonra ikinci kitabın Mişna olmasını istediği şeklinde açıklamaktadırlar.^[13]

Mişna, toplamda altı ana bölüm (seder)^[14] ve altmış üç alt bölümden^[15] (risaleler, masehot) oluşmaktadır. Masehot kendi içinde kısımlara (fasıl, prakim) ve prakim ise kendi içinde maddelere (mişnayot) ayrılmaktadır. Her bir mişna (madde) ise bir halaha kuralıdır. Mişna’nın içeriği genel itibarıyla hukukî olup; hükümler (anonim veyahut isimleriyle birlikte), anekdotlar, tartışmalar, vecizeler, özdeyişler, nasihatler, Tevrat yorumları, mabet ibadetlerinin mahiyetleri gibi konular yer almaktadır.^[16] Bu yüzden Mişna, halaha (hukuksal) ve agada (kıssa-vaaz) olmak üzere içerik olarak ikiye ayrılmaktadır. Ancak bu iki kısım belli bir sıra ve düzende olmayıp, metin içinde karışık olarak yer almaktadır.

Mişna’nın bölümleri şu şekildedir:

i.         Seder Zeraim (tohumlar): Zirai meseleler ve hükümler (11 risale),

ii.          Seder Moed (dini gün ve zamanlar): Şabat günü kuralları, bayramlar ve oruç

ile ilgili hükümler (12 risale),

iii.          Seder Naşim (kadınlar): Kadınlara özel durumlar, evlenme, boşanma, levirlik yasası, halitsa, nazirlik ve yemin hükümleri (7 risale),

iv.          Seder Nezikin (zararlar): Sivil ve ceza hukuku, yaptırımlar (10 risale),

v.          Seder Kodaşim (kutsallar): Kurban hükümleri, mabet sunuları (11 risale),

vi.          Seder Tahorot (temizlik): Maddi, manevi temizlik ve kirlilik hükümleri (12

risale).

Sözlü Tevrat külliyatının ikinci derleme eseri olan Tosefta “ilave, ekleme, koleksiyon” gibi manalara gelmektedir. Bu eser, Mişna’dan yaklaşık yüz yıl sonra, yani MS. 3. yüzyıl sonunda derlenmiş olup, Mişna’da yer almayan görüşleri ihtiva etmektedir.^[17]

Tevrat tefsir literatürünün şemsiye kavramı olan Midraş kelimesi d-r-ş kökünden gelmekte olup, “incelemek, soruşturmak, yorumlamak, bulmaya çalışmak” anlamlarına gelmektedir. Tevrat’ı yorumlama, Tevrat’ta geçen emir ve yasakları yani hükümleri anlamaya çalışmak ile başlamıştır. Ezra, 7:10’da “Ezra kendini Rab’bin Yasası’nı inceleyip (lidroş) uygulamaya ve İsrail’de kuralları, ilkeleri öğretmeye adamıştı” şeklinde geçmektedir. Midraş halahalar ise bu literatürün bir alt grubu olup, Tevrat’ın özellikle Çıkış, Levililer, Sayılar ve Yasa’nın Tekrarı kitaplarındaki hükümlerin yorumlarını içermektedir.^[18]

Bir diğer Sözlü Tevrat kaynağı olan Talmud, Amoraim (yorumlayanlar) dönemi^[19] âlimlerinin Mişna metinlerine yaptıkları şerhleri ihtiva etmektedir. Bu kelime l-m-d kökünden gelmekte olup, “çalışmak, tedrisat yapmak” gibi anlamlara gelmektedir. Oluşturuldukları bölgelere göre Babil ve Kudüs Talmudu olmak üzere iki adettir. Bu şerhler için Aramice, Gemara (tamamlamak) isimlendirilmesi de kullanılmaktadır. Kudüs Gemarası MS. 5. yüzyılda, Babil Gemarası ise MS. 6. yüzyılda tamamlanmıştır. Babil versiyonunun otoritesi diğerine göre daha yüksektir.^[20]

Sözlü ve Yazılı Tevrat ifadeleri Tevrat’ta yer almamaktadır.^[21] Bu terimler ilk kez

Talmud’da geçmektedir:^[22]

Yahudi olmayan birisi Şammay’a gelir ve sorar: “Kaç tane Tevrat’a sahipsin?” Şammay ise şöyle cevaplar: “İki tane” - Yazılı ve Sözlü Tevrat -. Yahudi olmayan kişi ise “Yazılı Tevrat hususunda sana inanıyorum ancak Sözlü Tevrat konusunda inanmıyorum, bana sadece Yazılı Tevrat öğretmen şartıyla Yahudi olurum” şeklinde karşılık verir. Şammay ise sinirlenip onu azarlar ve kovar. Bu sefer Yahudi olmayan kişi, Hillel’in huzuruna gider ve Yahudi olur. Hillel ona ilk gün, sırasıyla alfabedeki harfleri öğretir. İkinci gün ise alfabeyi ters bir sırayla öğretir. Yahudi olmayan kişi ona, “Dün başka türlü öğretmiştin” der. Hillel ise “Yazılı olanda (Tevrat’ta) bana nasıl itimat ettiysen, Sözlü (Tevrat) olanda da bana öyle itimat et” diye cevaplar.^[23]

Bu kesitte, Zugot döneminin^[24] son temsilcileri olan Hillel ve Şammay ekolünde iki Tevrat ayrımı ilk kez yapılmıştır. Yukarıdaki efsanevi hikâyede^[25] Yazılı ve Sözlü Tevrat denk kabul edilmiş ve konuya bir “iman meselesi” gibi yaklaşılmıştır.^[26] Zugot döneminde yapılan bu ikili ayrımın, Tannaim’in ilk dönemlerinde^[27] kabul gördüğü ve daha sonrakilere de aktarıldığı ifade edilebilir.

Sonuç olarak görülmektedir ki Sözlü Tevrat’ın daha sonraları yazılı hale geçmiş olması onun konumuna ve bu isimle anılmasına engel teşkil etmemektedir.^[28] Rabbani geleneğin temeli Sözlü Tevrat’ın kabulüne dayanmaktadır. Sözlü Tevrat, Yazılı Tevrat’ın bütünleyici bir unsuru ve tefsiri kabul edilmektedir.^[29] Buna ek olarak, Hıristiyanlığın teşekkülü ile görüldüğü üzere Tevrat başkaları tarafından da sahiplenilmektedir. Böylece, Sözlü Tevrat’ın kabulünün Yahudileri diğer milletlerden ayıran bir unsur olduğu söylenebilir.^[30]

I.    BÖLÜM: YAHUDİ DİNÎ LİTERATÜRÜNDE 613 MİTSVOT

Çalışmamızın bu bölümünde öncelikle mitsvot literatürü kapsamında bazı hukukî terimlerin açıklamalarından, 613 mitsvotun ilk kez geçtiği Talmud rivayetinden ve Yahudi âlimler tarafından bu rivayetin alımlanışından bahsedilecektir. Bunun akabinde, 613 mitsvot alanında verilen ilk eser başta olmak üzere 15. yüzyıla kadar yazılmış eserler hakkında kısaca bilgi verilecektir. Bu çerçevede bu bölüm, mitsvot terminolojisi, 613 mitsvotun kökeni ve önemi ile Yahudi dinî literatüründe 613 mitsvot denemeleri olmak üzere üç alt başlığa ayrılmaktadır.

A.    Mitsvot Literatürünün Terminolojisi

1.     Mitsva (מצוה־ )

Tevrat’taki hukuki terimlerin başında mitsva (çoğ. mitsvot) gelmektedir.^[31] Kelime İbranice ts-v-h (צוה) kökünden türemekte, “kurmak, emretmek, oluşturmak, güçlendirmek, onaylamak” gibi anlamlara gelmektedir.^[32] Tevrat içindeki pasajlarda bu kök mitsva, mitsvot ve tsiva gibi çeşitli formlarda geçmektedir. Bu kelime Tevrat’ta, “emir, dinî yükümlülük, talimat verme ve Tanrı’nın buyrukları” manalarına gelmektedir.^[33] Mitsva kelimesi yapısı gereği emirleri ve yasakları içinde barındırmakta olup^[34] Yahudi hukukunda emirler için “yap” anlamında mitsvat ‘ase (מצות עשה), yasaklar için ise “yapma” anlamında mitsvat lo-ta‘ase (מצות לא תעשה) terimleri kullanılmaktadır. Buna ilaveten mitsva kelimesi rabbani emirler için de kullanılmaktadır.^[35] Yahudi âlimlerin yorumlarına göre mitsva bazen “iyi davranış/övülen davranış” anlamına da gelmektedir.^[36]

Tevrat içindeki mitsvaları belirlemek Yahudi din âlimlerine göre farklılık arz etmektedir. Çünkü emir şeklindeki ifadelerin yorumu nehiylere göre daha zordur. Örneğin Talmud’da, Rabbi Akiva ve Rabbi Yişmael’in üç adet Tevrat cümlesi üzerinden tartışması aktarılmaktadır. Rabbi Akiva’ya göre emir olan ifade Rabbi Yişmael için tercihe bırakılmayı ifade etmektedir.^[37] Bu çerçevede rabbilerin, Tevrat’taki olumlu yapıdaki ifadelerden genelde ya caiz ya da emir çıkardıkları görülmektedir.^[38] Buna ilaveten âlimlerin bazen emir ifade eden Tevrat cümlesinden nehiy çıkardıkları da görülmektedir. Örneğin, âlimler Tevrat’taki başkohenin sadece bakire biriyle evlenmesi^{[39] [40]} gerektiğine dair ifadeyi “başkohenin bakire olmayan biriyle evlenmesinin yasak olması” şeklinde yorumlamışlardır. Çünkü onlara göre bu ifade yapı olarak emir (mitsva ‘ase) ancak mana olarak nehiydir (mitsva lo ta‘ase)³

Yahudi dinî literatüründe mitsva ile bağlantılı bir başka kavram ise ta‘amey mitsvottur (esbâb-ı mitsvot). Bu terim, felsefî ve kelamî tartışmalarda “emirlerin ve nehiylerin hikmetleri”ne (makâsıdü’ş-şerîa') delalet etmektedir. Bu terim, İslam kelam ilminin etkisindeki Saadya Gaon tarafından Yahudi literatürüne kazandırılmış olup o, bu konunun sistematik işlenişindeki öncüsüdür.^[41]

Yahudi âlimler Tevrat’taki mitsvaların mana ve hikmetlerini de eserlerinde değerlendirmişlerdir. İbn Meymun’a göre mitsvaların amaçları üçe ayrılmaktadır. Bunlar, bir görüş / bir inanç bildirmek, zulmü ortadan kaldırmak ve yüce bir ahlak elde etmektir.^[42] İbn Meymun’a göre bazı mitsvaların hikmeti bilinemese bile her bir emrin hikmeti vardır. Tanrı kasıtlı olarak çoğu mitsvanın hikmetini kendine saklamıştır. Çünkü insanlar hikmetleri bildikleri takdirde, mitsvayı eda etmekten uzaklaşacaklardır. Daha sonra da günahları küçümseyecek ve zayıf akıllarınca yorumlarda bulunacaklardır.^[43] Ayrıca bir Talmud yorumuna göre hikmetler, emir ve yasaklarla indirilmemiştir. Buna gerekçe olarak, “Sadece iki tane emrin hikmetini bilen Süleyman peygamber bile hataya düşmüştür”^[44] şeklinde cevap verilmiştir.^[45]

Bir başka Yahudi âlim Abraham b. Ezra’ya göre kimi mitsvaların illetleri/hikmetleri Tevrat’ta yer alırken^[46] çoğunluğu yer almamaktadır.^[47] İbn Ezra’nın yorumuna göre insan, Tanrı’nın emirlerine uymak nehiylerinden de uzak durmak için yaratılmıştır. Bunu şu sözlerle ifade etmektedir: “Tanrı tarafından bahşedilen insan ruhu ona dönecektir. Efendisine hizmet etmek ve emirlerini yerine getirmek için bu ruh insanın bedenine yerleşmiştir.”^[48] İbn Ezra’ya göre mitsvalar üç şekilde yerine getirilir. Bunlar, imanla, sözle ve eylemledir. İlki hepsinde bulunmaktadır çünkü sözle veya eylemle yerine getirilen mitsvalar imanı gerektirmektedir. İmansız eda edilen bir mitsva eksik sayılmaktadır. Çünkü insanın eylemlerinin Tanrı’ya ne faydası ne de zararı vardır.^[49] Özetle, dindar bir Yahudi mitsvaları yerine getirdiği kadarıyla dindar^[50] ve Tanrı’sına bağlı sayılmaktadır.^[51]

2.     De-Orayta (ךאוךײתא) ve De-Rabanan (׳דירבנך)

Yahudi hukukunun kaynakları, geleneksel olarak Tevrat kökenli kaynaklar ve Rabbani kökenli kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Hukukun ilk kaynağı kutsal kitap olduğundan Tevrat içindeki hükümler de-Orayta (Tevrat’a ait) terimi ile ifade edilmektedir. Orayta, Tevrat kelimesinin Aramice karşılığıdır. Tevrat’ta kesin bir dille ifade edilen, bağlayıcı emir ve yasaklar bu kapsamdadır. Buna örnek olarak “Hırsızlık yapmayacaksın,”^[52] “Adam          öldürmeyeceksin”^[53]     ve “Şabat’ı kutsal sayıp

anımsayacaksın”^[54] ifadeleri verilebilir. De-Orayta hükümlerin sayısının 613 olduğuna inanılmaktadır. Talmud’daki bir rivayete^[55] dayanılarak “Tevrat’ta 613 emir ve yasak vardır” inancı oluşturulmuştur.

Yahudi hukukunun ikinci kaynağı ise Yahudi din âlimi rabbilerdir.^[56] Rabbilerin Tevrat hükümlerine, yerel (bölgesel) ve örfî kaidelere bağlı kalarak yeni yorum ve çözümler üretmeleri ise de-Rabanan (rabbilere ait) terimiyle ifade edilmektedir.^[57] Bununla ilgili örnekler Mişna, Tosefta, midraşlar, Kudüs ve Babil Talmudu gibi rabbani literatürde yer almaktadır. De-rabanan hükümler kaynağı açısından takana ve gezera şava olmak üzere ikiye ayrılır. Takana veya gezera şava kökenli bir hükmün bağlayıcılığı ise Tevrat’ta şu şekilde ifade edilmektedir: “Size öğretilen yasa ve verilen karar uyarınca davranın. Size bildirilenin dışına çıkmayın.”^[58]

De-Rabanan hüküm türlerinden biri olan takana (düzeltmek, revize etmek; çoğ. takanof) bir kuralın uygulanmasında ve daha iyi bir hale getirilmesinde başvurulan bir husustur. Örneğin, evlilik sözleşmesi olan ketuba belgesinde takana yapılmıştır.^[59] Bilindiği üzere ketuba Tevrat’ta geçmemekte,^[60] bu belgeyle ilgili en erken atıf ise Mişna’da bulunmaktadır.^[61] Bu sözleşmeye göre daha önce evlenmemiş bir kadın için mehir (İbr. mohar) olarak 200 dinar, dul bir kadınla evlenmek için ise 100 dinar para ödenirdi.^[62] Erkekler ise bu parayı biriktirene kadar yaşlanırlar ve evlen emezlerdi. Rabbi Şimon ben Şatah ise bu konuda takanaya başvurarak sözleşmeye bütün mal varlığının yazılmasına ve mehirin nakit olarak ifade edilmemesine karar vermiştir. Böylece evlenmek kolaylaştırılmıştır. Boşanma söz konusu olduğunda ise kişinin mal varlığını satması gerekecektir. Dolayısıyla bu durum kişiyi boşanma konusunda düşünmeye sevk edecek, aile birliğinin kolaylıkla yıkılması önünde bir engel işlevi görecektir.^[63]

Bir diğer de-Rabanan hüküm çeşidi gezera şavadır. Tevrat metninde yer alan hükümlerden kıyas yoluyla ulaşılan yeni hükümleri ifade etmektedir.^[64] Genellikle bir konudaki genel yasağın spesifik konularda da uygulanması esasına dayanmaktadır. Bu durum, kişinin açıkça belirtilmese de genel bir yasağa aykırı hareket etmesinin önüne geçmek içindir.^[65] Buna örnek olarak “Oğlağı anasının sütünde haşlamayacaksınız”^[66] ifadesi verilebilir. Bu ifadeden rabbiler, et ve sütün birlikte yenemeyeceği hükmüne varmışlardır.^[67] Hatta bununla bağlantılı olarak, goy (Yahudi olmayan) kimseden peynir satın alınamayacağına dair hüküm verilmiştir. Gerekçe olarak peynirin, koşer (helal) olmayan bir hayvanın derisi ile bekletilmesi gösterilmiştir.^[68] Kıyas yöntemiyle varılan hükümlerin içeriğinde bir değil birçok halaha kuralı söz konusudur. Bu tür kıyasla ulaşılan hükümler uzun süre geçerliliğini korumamakta ve her yeni hüküm ile hükmün kapsamı genişlemektedir.^[69] Bunlara ilaveten, pazartesi, perşembe günlerinde ve halkın

oruç tuttuğu günlerde dinlenilmesi,^[70] Şabat gününde uyulması gereken kurallar ve yapılması yasak olan fiiller de de-Rabanan hükümlere örnek olarak gösterilebilir. Şabat günü yasaklarını ifade etmede rabbilerin geliştirdiği 39 melahot (39 iş/amel) tabiri kull anıl maktadır.^[71]

De-Orayta ve de-Rabanan hükümlerin arasında kalındığında takip edilecek prensip şöyle belirlenmiştir: “Şayet Tevrat buyruğu varsa en katısına (İbr. mahmir) riayet et ve uy, şayet sadece rabbani buyruklar varsa daha yumuşak/esnek (İbr. meykel) olana riayet et.”^[72] Genel anlamda de-Orayta hükümlerinde sabitlik ve değişmezlik söz konusu iken de-Rabanan hükümler dinamik bir yapıya sahip olup değişkenlik göstermektedir. Ancak zamanla bu iki terim, kullanımları ve karşılıkları açısından birbiriyle iç içe geçmiştir.^[73] Bu durum ise, hükümlerin Tevrat veya Rabbani kaynaklı olup olmadığı konusunda âlimler arasında anlaşmazlıklara yol açmıştır.

3.     Halaha (הלכה)

Rabbani hukuk geleneğinde bağlayıcı dinî hükümleri ifade eden bir terimdir. Halaha kelimesi h-l-h kökünden gelmekte olup “yürümek” manasına gelir. Kelime kaynağını Çıkış, 18: 20’den almaktadır: “Onları kanun ve öğretiler hakkında aydınlat, onlara üzerinde yürüyecekleri yolu ve yapmaları gereken şeyi bildir.” Burada Musa’nın kayınbabası Yitro, Musa’ya öğüt vermektedir.^[74]

Dindar bir Yahudi’nin doğumundan ölümüne kadar, her zaman ve her konuda halahanın söylediğine göre hareket etmesi elzemdir. Bununla ilgili çeşitli halaha kodifikasyonları kaleme alınmıştır: Musa b. Meymun’unMişne Tora’sı, Yakup b. Aşer’in (ö. 1343) Arba‘a Turim’i ve Yosef Karo’nun (ö. 1488) Şulhan Aruh'u bu alanda yazılmış en kapsamlı ve otorite kitaplardır.^[75]

4.     Minhag (מנהג)

Yahudi hukukunda hükümlerin kaynağıyla ilgili olan bir diğer hüküm çeşidi ise minhag (örf) olarak isimlendirilen, bölgesel ve kültürel bağlayıcılığı olan kurallardır.^[76] Bu bağlayıcılık bölge halkına mahsus olup, başka yöredeki topluluklar için geçerli değildir.^[77]

Kudüs Talmudu’nda geçen bir ifadeye göre minhag, halahayı feshetmektedir (minhag mevatel et ha-halaha).^[78] Bu anlayış ise daha çok sivil hukukta geçerlidir. Örneğin, bir yörede çalışma saatleri belirliyse işveren, işçiden daha fazla çalışmasını isteyemez.^[79] Her ne kadar Tevrat’ta işçinin erken saatlerden geç vakitlere kadar çalışması hükmü yer alsa da^[80] işverenin işçiye çalışma saatlerini belirtmediği durumlarda örf dikkate alınır ve örfün dışına çıkılamaz.^[81]

Günümüzde Sefardim ve Aşkenazim olarak iki ana örfi hukuk vardır. Her iki topluluğun kendilerine ait ve birbirlerinden farklı İbranice telaffuzları (diyalekt) ve ilmihalleri bulunmaktadır.^[82] Bu yüzden de farklı sidur (dua kitabı) versiyonları vardır. Yeni doğan çocuğa Aşkenazlarda seküler, Sefaradlarda dinî içerikli isim koymanın tercih edilmesi; Sefaradlarda cuma günü evlenmek uygun görülmezken^[83] Aşkenazların bunda bir sakınca görmemeleri ve evlenmeleri, Yahudilikte kadın kocasına mirasçı olamazken Seferad geleneğindeki kadınların kocalarına mirasçı olması^[84] gibi hususlar, örfi farklılıklara örnek olarak gösterilebilir.^[85]

5. İssur ve-Heter (אּסּור והתר)

Issur izin verilmeyen, yapılmasında sakınca bulunan; heter ise mübah görülen ve izin verilen (caiz) dinî uygulamalar için kullanılmaktadır. Bir uygulamaya müsaade edilmesi ya da uygulamanın yasaklanması bu alanda icazet almış rabbiler (more hora’a) tarafından yapılmaktadır.^[86] Örneğin, Yom Kipur gününde oruç tutulduğu için yeme-içme yasağına ek olarak banyo yapmak, ayakkabı giymek gibi fiiller^[87] de rabbiler tarafından yasaklanmıştır. Ancak yeni evlenmiş ve yeni doğum yapmış kadınlara bu konuda izin verilmiştir.^[88] Bir başka örnek ise et ve sütün birlikte yenmemesine ek olarak, etli yemek olan bir masaya süt veya peynir konulmasına izin verilmemesidir. Buna gerekçe olarak et yenilirken hemen ardından bu yiyeceklerin tüketilmesi ihtimali gösterilmektedir.^[89]

Issur ve-heter uygulamalarının içeriğinin, mabet sunuları, zirai hükümler, temizlik,^[90] yenilmesi yasak olan yiyecekler, adak (nezir) ve bunlarla ilgili meseleler olması, bu konuyu minhag hükümlerinin bir alt başlığı yapmaktadır.^[91]

6. Asmahta (ַאסמכתא)

Rabbani hükümler belirli metotlar çerçevesinde çıkarılmıştır. Asmahta (destek) metoduna göre,^[92] öncelikle rabbiler tarafından bir hüküm verilmekte ve ardından kutsal kitapta o hükme dayanak ve delil aranmaktadır.^[93] Dolayısıyla asmahta, Tevrat cümlesinde açıkça yer almayan ancak ondan yorumlama yöntemiyle çıkarılan rabbani hükümlerdir.^[94] Buna örnek olarak, rabbilerin hayvan boğazlanmadan önce mutlaka bıçağın kontrol edilmesine dair oluşturduğu hüküm verilebilir. Rabbiler, 1. Samuel, 14:34’te geçen Saul’un halk tarafından kesilecek hayvanları boğazlanmadan önce denetlemesini, asmahta olarak kullandıklarını belirtirler.^[95]

Yehuda Halevi (ö. 1141) de Kuzari isimli eserinde, rabbilerin asmahta metodunu kullanarak Nuh Kanunları’nı nasıl delillendirdiklerinden bahsetmektedir.^[96] Rabbiler, yedi maddeden oluşan Nuh Kanunları için Yaratılış, 2:15-16 cümlelerini asmahta olarak kullanarak her bir kelimeden bir kanun çıkarırlar:

“Rab Tanrı Aden bahçesine bakması, onu işlemesi için Adem’i oraya koydu ve ona, “Bahçede istediğin ağacın meyvesini yiyebilirsin” diye buyurdu.”

(Tanrı) buyurdu (vayetsav): Adaleti sağlayacak adalet kuramlarını oluşturmak,

Rab (Yahve): Küfürden kaçınmak (Tanrı’yı kutsamak),

Tanrı (Elohim): Putperestlikten kaçınmak,

Adem (‘al ha-adam): Kan dökmemek,

Ve ona buyurdu (l’emor): Ensestten kaçınmak,

İstediğin ağacın meyvesi (mi-kol ets ha-gan): Hırsızlık ve yağmadan kaçınmak, Yiyebilirsin (aholtohel): Canlı hayvandan et koparmamak.^[97]

Buradaki asmahta kullanımı birebir Tevrat’ta geçen kelimelerin eşleştirilmesi yoluyla olmuştur.^[98] Yehuda Halevi’ye göre asmahta, emirleri hafızada tutmayı kolaylaştırmaktadır (teshilen li-hıfziha) ^[99] Özetle, yukarıda Nuh Kanunları örneğinde görüldüğü gibi bir kuralın Tevrat’taki gerekçesi olarak sunulan asmahta çok göreceli olabilmektedir.

İbn Meymun ve Nahmanides’e (ö. 1270) göre asmahta konusu farklılık arz etmektedir. İbn Meymun, Tevrat’tan asmahta tarzıyla çıkarılan hükümleri de-Orayta olarak kabul etmektedir.^[100] Nahmanides’e göre ise asmahta Tevrat’tan çıkarılan hükümlere delalet etmemekte, yalnızca hükümleri akılda tutmaya yardımcı olmaktadır. Bu nedenle asmahta kaynaklı hükümler de-Rabanaridır.^[101]

B.    613 Mitsvotun (TaRYaG Mitsvot) Kökeni ve Önemi

TaRYaG mitsvot bir kısaltmadır. 613 sayısının gematriadaki (ebced) rakamsal değerini ifade eder. İbranicede, alfabedeki harflerle ifade edildiğinde ת (tav) = 400, ר (reş) = 200, י (yod) = 10, ג (gmel) = 3 şeklinde olmakta ve bunlar bir araya getirildiğinde kodlanarak TaRYaG kelimesini oluşturmaktadır.^[102] 613 mitsvot kavramına en erken atıf Talmud’da geçmektedir:

Rabbi Simlay dedi ki: 365 nehiy (mitsvat lo ta ‘ase) güneş yılındaki günlere, 248 emir (mitsvat ase) ise insanın uzuvlarına karşılık olmak üzere Musa’ya 613 mitsvot (emir ve nehiy) öğretildi. Rabbi Hanuna ise bunun delili nedir diye sordu. (Cevap olarak) “Musa bize Tora’yı miras olarak verdi (Yasa’nın Tekrarı, 33: 4)” (dedi).^[103] Tora’nın gematria (ebced) değeri (tora kelimesinin değerleri toplamı) 611’dir, “(Tanrın) Benim, benden başka (tanrın olmayacak) (Çıkış, 20: 2-3)” (On Emir’in ilk ikisini) biz Tanrı’nın ağzından ^■işittik...^[104]

Rabbi Simlay’a göre, toplamda Musa’ya 613 adet emir ve yasak verilmiştir. Bu emirlerin iki tanesini İsrailoğulları bizzat Tanrı’dan, geriye kalanları da Musa’dan işitmişlerdir. 613 mitsvotun 365 tanesi nehiy, 248 tanesi emirdir. Midraş yorumuna göre, 365 sayısı, Güneş takviminin gün sayısıdır ve her bir gün insana “Bende (Tanrı’ya karşı) günah işleme” demektedir. 248 sayısı ise insan vücudundaki uzuv sayısına tekabül etmektedir. Her bir uzuv insana “Bir emri (mitsvayı) benimle yerine getir” demektedir.^[105]

Mişna, Tosefta ve Kudüs Talmudu’nda Rabbi Simlay’ın görüşünü destekleyici herhangi bir yorum bulunmamaktadır.^[106] Buna karşın Rabbi Simlay’a tezat ifadeler vardır. Örneğin, Babil Talmudu, Temura, 15b-16a’da Musa’nın ölümünden sonra 3000 halahanın unutulduğu şeklinde bir rivayet bulunmaktadır. İbn Meymun, Temura 16a’daki unutulan 3000 tane halaha rivayetinin yerine rabbilerin çıkarım yoluyla belirlediği 1700 adet halahanın unutulduğu rivayetini aktarmaktadır. Ona göre unutulanlar Musa’ya verilenler değil rabbilerin yorumlama yöntemiyle elde ettiği halahalardır.^[107]

Bu konuyla ilgili yorumlara göre Talmud’da ne Rabbi Simlay’ın kendisi ne de rabbani dönemdeki bir başka rabbi mitsvaları sayma gibi bir girişimde bulunmuştur. Bu çerçevede 613 sayısı matematiksel değil semboliktir.^[108] İlk dönem âlimlerinin bunu sembolik olarak algılamış olmaları kuvvetle muhtemeldir. Çünkü onlar, emir ve yasakları tespit etmeyi, bu konuda eser telif etmeyi, emir ve yasakların nasıl belirleneceği ile ilgili bir kılavuz oluşturmayı denememişlerdir.^[109] Ancak bu rivayetin yansımalarına bakıldığında sonraki dönem Yahudi âlimlerin bunu sembolik değil de matematiksel olarak algıladıkları ortadadır.^[110]

Tannaim dönemindeki (MS. 10-220) kaynaklarda 613 mitsvot ifadesi yer almamaktadır.^[111] Bu terimin kullanımının, Amoraim döneminde (MS. 220-550) Rabbi Simlay ile başladığı görülmektedir. Hatta Urbach, Talmud’u (Gemara) oluşturan Amoraim yazmalarının birçoğunda, günümüzde “613 mitsvot” şeklinde geçen yerlerin “tüm mitsvalar״ şeklinde geçtiğini iddia etmektedir.^[112] Buradan onun, Talmud metinlerinde geriye dönük değişiklik yapıldığını iddia ettiği anlaşılmaktadır. Buna zıt olan görüş ise 613 mitsvot kabulünün Amoraim döneminden önce de olduğu, Rabbi Simlay’ın sadece hocalarının görüşünü dile getirdiği ifade edilmektedir.^[113] Konuyla ilgili bir başka yorum ise Rabbi Simlay’ın rivayetinde yer alan^[114] emir ve yasak (mitsvat ase ve mitsvat lo ta ‘ase) şeklinde ikili bir ayrımın erken dönem halaha sınıflandırmasında yer almadığı yönündedir.^[115] En erken mitsva sınıflandırılması Mişna’da yapılmıştır. Buna göre emir ve yasaklar “insan ile Tanrı arasında” ve “insan ile diğer insanlar arasında” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.^[116]

Talmud’daki 613 mitsvot rivayetiyle ilgili bazı âlimlerin görüşleri dikkate değerdir. Meşhur Yahudi müfessirlerden Abraham b. Ezra’ya (ö. 1167) göre emirlerin sayısı sonsuzdur. O, bu görüşünü Tevrat’taki “Senin buyruğun sınır tanımaz”^[117] ifadesine dayandırmaktadır. Ona göre hükümlerin asıllarını (İbr. ha-ikkarim) saymaya kalkarsak bu sayı 613 etmez.^[118] Bir diğer müfessir Yehuda b. Bil‘am’a (ö. 1070) göre ise rivayetteki bu rakam tahminidir (davar ze be-dereh ha-kiruv).^[119] Yahudi âlim Nahmanides de (ö. 1270) Talmud’daki rivayetin kabul edilebilirliğiyle ilgili şüpheleri olduğunu söylemektedir. O, bu rivayetin bütün âlimler tarafından kabul görüp görmediğini, ayrıca bu rivayetin asmahta mı yoksa Sina’dan gelen bir vahiy mi olduğunu sorgulamaktadır.^[120] Çünkü ilk nesil âlimlerin emir ve yasakları belirleme gibi bir girişimi olmamıştır.

Son olarak, İbn Meymun’un da Rabbi Simlay’a atıf yapmadan sadece rivayeti aktarması dikkate değerdir. Böylece halaha kodifikasyonunda (Mişne Tora) yaptığı gibi genel kanaati vererek, 613 mitsvot konusunda bir uzlaşma olduğu izlenimini vermektedir.^[121] Yahudi âlimlerin çoğunun bu rivayeti kabul etmesiyle 613 mitsvot dogması oluşmuştur.^[122]

C.    Yahudi Dinî Literatüründe 613 Mitsvot Denemeleri^[123]

613 mitsvotun listelenmesi, Geonim^[124] döneminde gerçekleşmiştir. Ancak, listelere ait sistematik olmayan ilk örnekler azhara/azharot (uyarılar/ikazlar) kaynaklı liturjik şiirlerdir (İbr. piyutim). Azharot, Şavuot Bayramı’nın ilk gününde Tevrat’ın verilişini kutlamak amacıyla sinagoglarda okunurdu. Günümüze ulaşan ilk azhara örneği Ata Hinhalta adında bir şiirdir. İsmini, ilk kelimelerinden almaktadır. Şiirin, 613 sayısından daha az bir sayıyla emir ve yasakları içerdiği aktarılmaktadır.^[125] Ancak sistematik olarak listeleme geleneği Orta Çağ’da yaygınlık kazanmıştır. İlk liste, Halahot Gedolot isimli eserle Rabbi Şimon Kayyara (9. yy.) tarafından yapılmıştır.^[126] Bu eserin mukaddimesinde kitabın yazılış amacı ve metodolojisi yer almamakla beraber eser Tevrat’a övgüler ile başlayıp, 265’i emir 348’i yasak içeren bir liste ile devam etmektedir.^[127] Eserin dili kısa ve özdür. Eserdeki kronoloji, Talmud risalelerinin sırasına göre - Hilhot Berahot, Hilhot Avoda Zara gibi- düzenlenmiştir. Bu eserin genel özelliği dört bölümden oluşmasıdır. Bunlar; emirler, paraşiyot,^[128] cezalar ve yasaklardır. Bu dörtlü tasnifi bazı geonim âlimleri de benimsemiştir.^[129]

Bir diğer önemli liste Rav Saadya Gaon’a (ö. 942) aittir. Saadya, üç liste hazırlamıştır, bunlardan ilk ikisi azharot tarzındadır. Üçüncüsü Kitâbu’ş-Şerâ‘i adını verdiği eserdir. Saadya’nın hazırladığı azharotlardan biri On Emir’e göre gruplandırılmış, bir diğeri ise Kayyara’nın listesi gibi dörtlü tasnife göre yapılmıştır. Örneğin On Emir’in üçüncüsü olan “adımı boş yere ağzına almayacaksın” ifadesini genel başlık yapıp altına ilgili gördüğü emirleri sıralamaktadır.^[130] Saadya, listeleri yapma amacını “Ata Hinhalta ve diğerlerini inceleyip, bayramda okunan 613 emirle ilgili piyutimlerin yetersiz olduğu” şeklinde açıklamıştır.^[131] Saadya, Kitâbu’ş-Şerâ‘i eserinde ise mitsvaları yirmi altı kategoriye ayırmıştır. Emir ve yasakları karışık olarak veren azharota göre Kitâbu’ş- Şerâ‘i’de Saadya’nın mitsvalara kategorik başlıklar koyması eserini daha sistematik hale getirmiştir.^[132] Bu kategoriler arasında, ibadetler, kirlilik halleri, özel mekânlar vb. konular bulunmaktadır.^{[133] [134]} Eserinin mukaddimesinde cemaatin kendisinden 613 mitsvotu Arapça listelemesini istediklerini belirtmiştir (se’eleni ba‘du’l-rağibin en üellifehu ‘alâ nahvin âhar ğayri haza’l-evvel... li-enne’t-telifu’l-evvel kâne bi-luğati’l-‘ibraniyye feltemese hâza liyekûne bi-luğati’l- ‘arab)¹³

Bir diğer geonim âlimi Samuel b. Hofni Gaon (ö. 1013), Judeo-Arabic olarak Kitâb fi’ş-Şerâ‘i isimli eseri kaleme almıştır. Eser tam anlamıyla mitsvaları sıralamaya yönelik olmayıp, önemli terimlerin açıklamaları, kelamî tartışmalar, nesh meselesine yönelik mülahazalar gibi konuları işlemektedir. O, öncelikle mitsvalarla ilgili sem‘iyyat ve ‘akliyyat şeklinde genel bir ayrım yapmaktadır. Buna göre vahiy yoluyla ve akıl yoluyla bilinen emirler vardır. Vahiy yoluyla gelen emirlerin maslahatı kişinin durumuna göre -zaman, mekân, statü açısından- sürekli değişmektedir. Daha sonra da mitsvaları, gündüz yapılan, gece yapılan, sadece İsrail topraklarında geçerli olan mitsvalar gibi çeşitli sınıflara ayırmıştır.^[135]

İbn Meymun’un eserini yazarken faydalandığı ve takdir ettiği^[136] geonim döneminden son olarak Hefets b. Yatsliah’ın (10. yy.) Kitâbu’ş-Şerâ‘i isimli eseri önem arz etmektedir. Eser Judeo-Arabic olarak kaleme alınmış, İbranice teknik terimler dahi Arapçaya çevrilerek yazılmıştır. Örneğin, mitsva kelimesi yerine şerî‘a terimi kullanılmıştır. Bu eserden birkaç fragman günümüze ulaşmıştır. Eserin 800 sayfa civarında olduğu ve 613 mitsvotun tamamını işlediği tahmin edilmektedir. Günümüze ulaşan fragmanlardan ve diğer âlimlerin alıntılarından bilindiği kadarıyla Hefets, emir ve nehiyleri karışık olarak vermiş ve onları içeriklerine göre çeşitli gruplara ayırmıştır.^[137]

Geonim döneminde 613 mitsvot alanında yazılan belli başlı eserler yukarıda işlenmiştir. Rişonim döneminden (MS. 11 ve 15. yy.) Musa b. Meymun, Sefer ha-Mitsvot eserini 1170’de tamamlamıştır.^[138] Eser Judeo-Arabic olarak kaleme alınmış olup^[139] diğer listelerden birçok konuda ayrılmaktadır. İbn Meymun listelemeye başlamadan önce listede yer alması gerekenleri ve gerekmeyenleri ortaya koymak maksadıyla 14 kural belirlemiştir. Kendisinden önce böyle bir usûl takip eden olmamıştır. Bu kuralları dağlara benzetmekte ve diğer konuların bu kurallara bağlı olduğunu ifade etmektedir. O fetvasında bu kuralların önemini “... emirleri sayacak bir kimsenin tabi olması gereken bir metot” şeklinde ifade etmiştir.^[140] Listesi emir ve yasaklar (mitsvot ‘ase ve mitsvot lo ta‘ase) olarak ikiye ayrılmakta ve onları ayrıntılarıyla açıklamaktadır. İbn Meymun, 248 emir ve 365 nehyin tamamını sıralamıştır. Onun listesi örnek bir listeleme çalışması olmuş ve kendisinden sonraki âlimleri etkilemiştir.

İbn Meymun, bu eserini Mişne Tora’ya temel olması ve taslağını oluşturması sebebiyle kaleme almıştır. Nitekim Mişne Tora 613 emir ve yasağa göre düzenlenmiştir. O, her bölümde konuya başlamadan önce o konuyla ilgili emir ve yasakları sıralamıştır. Zaten İbn Meymun da mukaddime kısmında “Meşhur eserimizden (Şerhu’lMişna) sonra ahkâm-ı şeriatı bir araya getirmeye niyet ettim (innehû lemmâ kad tekaddeme lenâ et- te’lîf’ul-meşhûr... raeytü eydan bi-en ecma‘a mecmû‘an yahtevî ‘alâ cümleti ahkâmi’ş- şerî‘ati)” ifadesiyle bu durumu açıkça belirtmiştir.^[141]

12.   yüzyılda, Metsli Eliezer b. Samuel (ö. 1198) Sefer Yere’im (Tanrı’dan Korkanların Kitabı) adlı eserini yazmıştır. Sefer Yere ’im yedi ana bölümden oluşmakta, kendi içinde alt bölümlere ayrılmaktadır. Alt bölümlerdeki paragraflarda -yaklaşık 464 paragrafta- mitsvalar açıklanmaktadır. 13. yüzyılda Moses b. Jacob (ö. 1260) Sefer Mitsvot Gadol isimli eserini kaleme almıştır. Çok seyahat ettiğinden farklı ülkelerdeki Yahudilerin emirleri eda etme, yasaklardan kaçınma ve Tevrat çalışmasındaki şevklerini görmüştür. Müellif, gözlemleri neticesinde sadece Tevrat hükümlerini içeren sistemli bir esere ihtiyaç olduğuna karar vermiştir. Kitapta emirler ve nehiyler için ayrı iki mukaddime yer almaktadır.^[142] Eserin ilk bölümünde nehiyleri, ikinci bölümünde emirleri işlemektedir. Her bir mitsvanın Tevrat’tan referansı verildikten sonra sırasıyla rabbani tefsiri, ilgili Talmud bölümü, kendisinden önceki âlimlerin - Raşi, İbn Meymun gibi- görüşleri ve müellifin kanaatini zikretmesi ile son bulmaktadır. Sıralamadaki birkaç değişiklikle, eser genel manada Mişne Tora’nın sıralamasını takip etmiştir - Sefer ha- Mada, Sefer ha-Zmanim gibi-. Her bölümün başında işlenecek mitsvaların listesi yer almaktadır.^[143] Bu eserden kısa bir zaman sonra, Yitshak b. Yosef (ö. 1280) tarafından Sefer Mitsvot Katan yazılmıştır. Bu eser sadece Mabed’in yıkılmasından sonra geçerli olan emir ve yasakları içerir. Haftanın günlerine karşılık olmak üzere müellif, eserini yedi bölüme ayırmıştır. Bu tercihini şöyle açıklamaktadır: “Yedi sütuna ayırdım ki her bir kişiden isteğim her gün bir sütun (bölüm) okusun (be-şiv‘a ‘amudim ke-neged şiv‘a yamey ha-şavua: Bikaşti kol iş likro be-kolyom amud ehad)” Eserini anlamakta zorluk yaşayan insanlara “Moşe’nin Sefer Mitsvot Gadolüne bakmalarını, yine anlayamazlarsa daha bilgin bir insana sormalarını” tavsiye etmektedir.^[144]

Bir başka eser ise 13. yüzyılda Barselonalı Aaron ha-Levi’ye ithaf edilen Sefer ha-Hinuh" tur. Müellif, mukaddimesinde genç Yahudilerin mitsvaları daha iyi bilmeleri ve bilinçli bir şekilde eda etmelerine yönelik bu eserini yazdığını belirtmektedir. Bu eserde mitsvalar, haftalık Tevrat okuma sırasına göre -sidra bereşit, sidra vayikra gibi- düzenlenmiştir. Emir ve yasaklar karışık bir şekilde yer almaktadır. Yazar bir mitsvayı açıklarken Tevrat’tan delilini, Talmud’dan açıklamasını getirmekte ve mistik yorumlarla mitsvaların hikmetlerine değinmektedir. Müellif kendi görüşlerine çok az yer vermekle birlikte İbn Meymun ve Nahmanides gibi kendinden önceki âlimlerin hukuki görüşlerini aktarmakla yetinmektedir.^[145]

Rabbi Şimon b. Tsemah Duran (ö. 1444) tarafından kaleme alınan Zohar ha-Rakia isimli eser de mitsvot listeleriyle ilgili önemli bir çalışma olarak karşımıza çıkmaktadır.

Müellif, eserinin mukaddimesinde İbn Meymun’un 14 kuralını kendi yorum ve değerlendirmeleriyle açıklamaktadır.^[146] Ana metinde Solomon b. Gabirol’ün (İbn Cebirol, ö. 1057) Kayyara’nın listesine tabi olarak azharot tarzında hazırladığı 613 mitsvotu aktaran müellif sonrasında her bir emir ve yasağı açıklamaktadır.

Sonuç olarak, Yahudi âlimlerin 613 mitsvot konusuna yaklaşımı, eserleri yazma amacı ve metodu aynı değildir.^[147] Listelerde kimi Yahudi âlim azharot türünü, kimisi de konularına göre tasnifi benimsemiştir.

II.    BÖLÜM: İBN MEYMUN’UN MİTSVOT TESPİTİNDEKİ 14 KURALI

İbn Meymun, Tevrat’taki 613 emir ve yasağı tespit etmek için 14 kural belirlemiştir. Bu kuralları sadece Sefer ha-Mitsvot eserinin mukaddimesinde zikretmektedir. İbn Meymun her bir kural için Arapça el-asl kelimesini kullanmakta,^[148] bu kuralları tartışmakta ve örnekler vererek açıklamaktadır. 14 kuraldan 12’si emir ve yasak listesinde nelerin “yer alamayacağına” yöneliktir. Buradan hareketle İbn Meymun önceki listelerde yer alan bazı emir ve yasakların listeye dahil edilmesini eleştirerek, emir ve yasak listesinde nelerin yer alamayacağını prensipleri üzerinden açıklamaktadır.

Metnin aslını korumaya özen göstererek Judeo-Arabic olarak verilen her bir kuralı Türkçeye çevirdik. Ardından 14 kuralı, içerik ve bağlamları itibarıyla üç ana gruba ayırdık. Bu üç grup sırasıyla: hükümlerin kaynağıyla ilgili kurallar, hüküm içeren Tevrat cümlelerinin içerik ve yapısıyla ilgili kurallar ve hükümlerin zamansal ve mekânsal sınırlılıklarıyla ilgili kurallardır. İbn Meymun’un açıklamaları çerçevesinde her bir kural değerlendirilmiştir. Bu bölümde, 14 kuraldan bazılarına yönelik Nahmanides ve Daniel ha-Bavli’nin (ö. 1220) değerlendirmeleri de işlenecektir. Nahmanides, Sefer ha-Mitsvot a yönelik şerh ve eleştiri türünde bir eser kaleme almıştır.^[149] Hasagot (mülahazalar) ismini verdiği bu eserde Nahmanides, İbn Meymun’un bazı kurallarını eleştirmektedir. Bir diğer isim olan Daniel ha-Bavli de Sefer ha-Mitsvot’a eleştiriler yöneltmektedir. Daniel ha- Bavli’nin eleştirileri Ma‘ase ha-Nissim (1867) adlı eserde yayınlanmıştır. İbn Meymun’un 14 kuralından özellikle bir ve ikinci kuralı bu iki âlim üzerinden tartışılacaktır.

A.    Hükümlerin Kaynağıyla İlgili Kurallar

Birinci Kural: De-Rabanan (Rabbani) hükümlerin (613) mitsvot listesinde sayılması uygun değildir.^[150]

îbn Meymun’un ilk kuralı, Rabbani hükümlerin 613 mitsvot listesinde yer alamayacağı yönündedir. Buna gerekçe olarak Talmud’da açık bir şekilde geçen “Musa’ya Sina’da 613 emir ve yasak öğretilmiştir”^[151] ifadesini göstermektedir.^[152] îbn Meymun’a göre 613 mitsvot Musa’ya Sina’da verildiğinden dolayı, rabbilerin eylem ve söylemleri böyle bir listeye dahil edilemez. îbn Meymun bu kuralına örnek olarak Hanuka Bayramı’nda kandil yakılması, Hallel duası^[153] okunması ve Purim Bayramı’nda Megila (Ester Kitabı) okunması^[154] gibi İkinci Mabed Dönemi (MÖ. 515-MS. 70) uygulamalarını vermekte ve bunların listede yer alamayacaklarını söylemektedir.^[155]

İbn Meymun de-Rabanan hükümleri sadece rabbilerle sınırlamamıştır. O, Musa’dan sonraki peygamberlerin yasakladığı veya emrettiği şeylerin de bu listede yer alamayacağını vurgulamıştır. Çünkü “Musa’dan sonra” tesis edilen herhangi bir hükmün 613 mitsvot listesinde yer alması kronolojik olarak mümkün değildir. Bu çerçevede çıplağı giydirmek,^[156] aç olanı doyurmak veya maddi güç yetiremeyen bekarları evlendirmek, diğer peygamberlerin ve rabbilerin emrettiği şeylerdir. O, bunların da listeye dahil edilemeyeceğini belirtmektedir. Bu çerçevede İbn Meymun, Musa’dan sonraki peygamberlerin emrettiği ve yasakladığı şeylerin de-Rabanan kategorisinde değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.^[157]

İbn Meymun’un de-Rabanan hükümlerin içerisine rabbilerle birlikte peygamberlerin hükümlerini de dahil etmesi ilgi çekicidir. Bilindiği üzere, Yahudilikte Musa ve diğer peygamberler arasında derece farkı mevcuttur.^[158] İbn Meymun, bunu 13 iman esasında yedinci kaide olarak belirlemiş ve açıklamıştır.^[159] Bu çerçevede de- Rabanan hükümlerin 613 mitsvot listesinde sayılmasının uygun olmaması da hükümlerin kaynağıyla ilgili bir kuraldır. O, bu kuralını Sina vahyinin önemine ve Musa’nın diğer peygamberlerden üstün olmasına vurgu yaparak kurgulamaktadır.

İbn Meymun’un birinci kuralı Nahmanides ve Daniel ha-Bavli tarafından değerlendirilmiştir. Nahmanides, İbn Meymun’un “Musa’ya Sina’da 613 mitsvot öğretilmiştir”^[160] rivayetini bu şekilde aktarmasını eleştirmiş ve “İsrailoğullarına 613 emir verildi” şeklinde aktarılmasını doğru bulmuştur.^[161] Hatta o, Tevrat’taki “Musa bize Yasa’yı (Tevrat’ı) verdi”^[162] cümlesini bu görüşüne delil olarak getirmektedir. Dolayısıyla İbn Meymun’un vurguladığı “Sina’da (be-Sinay)” ifadesi ilgili pasajda geçmemektedir.^[163] Aynı şekilde Daniel ha-Bavli, İbn Meymun’un birinci kuralında, “Musa’ya 613 emrin öğretildiğine” dair Talmud’daki rivayeti^{[164] [165]} aktarış biçimini kabul etmekte, ancak sadece Tevrat’taki mitsvaların listelemeye özgü olduğu fikrine karşı çıkmaktadır. Çünkü ona göre bu rivayette “Musa bizim için 613 mitsvotu Tevrat’a yazdı ifadesi geçmemektir (ve-lem yegûlû taryag mitsvot katav Moşe lanu be-Tora)”^İM Buradan anlaşılmaktadır ki Daniel’e göre Tevrat dışındaki hükümler de mitsvot listesinde sayılmalıdır.

Daniel, İbn Meymun’un yukarıda geçen “çıplağın giydirilmesi”, “hasta ziyareti” gibi verdiği örneklerden bahsetmekte ve bunların de-Rabanan hükümler olmadığını söylemektedir. O, bu hükümlerin kaynağının Yasa’nın Tekrarı’nda geçen yoksullarla ilgili “gereksinimlerini karşılayacak”^[166] ifadesi olduğunu belirtmektedir. İbn Meymun ise bu örneklerin de-Rabanan hükümler olduğunu ve kaynağının Yeşaya Kitabı olduğunu belirtmektedir. Daniel’e göre ise Yeşaya Kitabı’ndaki ifadeler şerhu’l-menkul yani Yasa’nın Tekrarı’ndaki “gereksinimlerini karşılayacak” cümlesinin açıklamasıdır. Buna ek olarak Daniel’e göre, yine “hasta ziyareti” ve “yaslı olanın teselli edilmesi” gibi emirler Musa’dan gelen şerhu’l-mervi yani Musa’dan rivayet edilmiş açıklamalardır.^[167]

Daniel, İbn Meymun tarafından listeye alınmayan Hallel duası ve Hanuka Bayramı’yla ilgili emirlerini de değerlendirmektedir. Yukarıda ifade edildiği gibi İbn Meymun’un bunları eklememesinin gerekçesi de-Rabanan kaynaklı olmasıdır. Daniel ise Talmud’da rabbiler tarafından Hallel için de-Orayta denildiğini aktarmaktatır.^[168] Ayrıca Daniel, Çıkış Kitabı’ndan^[169] da Hallel okunmasına ve Hanuka Bayramı’nı kutlamaya delil getirmektedir. Çünkü ona göre tüm bayramlar Mısır’dan çıkışı kutlamak için olup genel emre yani Mısır’dan çıkışı kutlama emrine dahildir. Daniel’e göre Hanuka Bayramı’yla ilgili Rabbani tek şey Hanuka mumunu (ner ha-Hanuka) yakmaktır. Bu yüzden Hallel okunması ve Hanuka Bayramı’nın kutlanması, onun için de-Orayta kaynaklı iki ayrı emri ifade etmektedir.^[170]

İkinci Kural: Tevrat’tan 13 yorum kuralıyla (çıkarım ve yorumlamayla) elde edilen hükümlerin (613) mitsvot listesinde sayılması uygun değildir.^[171]

İbn Meymun’a göre, Yahudi hukukundaki hükümlerin çoğu Tevrat cümlelerinden çıkarım ve yorumlama metoduyla elde edilmiştir.^[172] O, middot yöntemlerinde ihtilafın olduğuna, ancak Musa’dan gelen Sözlü Tevrat’ta (tefsîr mervî) ihtilaf olmadığına dikkat çekmektedir. Bu kuralın amacı, Tevrat’ta yazılı olarak bulunmayan, Sözlü Tevrat (Talmud) içinde de hükmün delili olarak doğrudan Tevrat (guf Tora) ya da mi-de-Orayta olarak belirtilenleri 613 mitsvot listesine dahil etmek; Sözlü Tevrat içinde mi-de-Rabanan veya şaloş esre middot (13 yorum)^[173] olarak kaynak gösterilenleri de liste dışı bırakmaktır.^[174] Bir hükmün guf Tora ya da mi-de-Orayta olup olmadığı ancak Sözlü Tevrat içindeki rivayet (nakl) ile bilinebilir. Ancak şaloş esre middot ya da mi-de- Rabanan olarak belirtilen hükümler, ister Sözlü Tevrat ister başka yerde geçsin kabul edilmez.^[175] İbn Meymun’un listesine bakıldığında 135. nehyin Tevrat’ta geçmeyip Talmud içinde de mi-de-Orayta olarak belirtildiği görülmektedir. Buna göre nehiy “Sünnetsiz kimselerin terumadan (kohenlere ait kutsal sunulardan) yemesi haramdır” şeklindedir. Bu nehyin açıklamasını İbn Meymun: “Bu nehiy Tevrat’ta açıkça yer almamaktadır, ancak gezera şava yoluyla öğrenilmiş ve nakilciler tarafından bu nehyin de-Rabanan değil de-Orayta (Tevrat’tan) olduğu açıklanmıştır^[176] (ve hâza’n-nehyu lem yübenne fi ’n-nass lâkinnehu tü‘allem be-gezera şava, ve beyyenû en-nâkilîn ma ‘a zalike enne hâza’l-hirmân mi-de-Orayta lâ mi-de-Rabanan)” şeklinde yapmaktadır.^[177]

İbn Meymun, bu kuralında “Kuralları, yasaları halka öğret, izlemeleri (yelhu ba) gereken yolu (et ha-dereh), yapacakları işi göster (et ha-ma‘ase)”^[178] ifadesini örnek vermektedir. Bu ifadeden âlimler birçok hüküm çıkarmışlar ve öncekiler de bunları 613 mitsvot listelerine dahil etmişlerdir. Buna göre Tevrat cümlesindeki her bir kelimeden “hayır ve hasenatta bulunmak (et ha-dereh), hasta ziyaretinde bulunmak (yelhu), ölüyü defnetmek (ba)”^[179] gibi emirler çıkarılmıştır (istihrâc) ^[180] İbn Meymun, middot kaynaklı olan hükümlerin doğruluğunu tartışmamakla birlikte^[181] onları, hükmün elde ediliş yöntemlerini gerekçe göstererek listeye dahil etmemektedir.^[182]

Nahmanides, İbn Meymun’un ikinci kuralını eleştirmektedir.^[183] Ona göre asmahta ya da de-Rabanan olarak belirtilmeyenler Tevrat kaynaklı olup, listede yer almaları gerekir.^[184] Bir başka ifadeyle o, aksi kanıtlanana kadar yorum kurallarıyla çıkarılan hükümlerin Tevrat statüsünde (de-Orayta) olduğunu söylemektedir.^[185]

Daniel de İbn Meymun’un ikinci kuralına dikkat çekmektedir. Ona göre, 13 yorum kuralının kökeninin Sina olduğunu İbn Meymun’un inkâr etmesi mümkün değildir (lâ yünkiru enne şaloş esre midot halaha le-Moşe mi-Sinay). Bu yüzden de mzddottan^[186] gelen emirler de-Oraytadır. Daniel, bu konuyla ilgili şöyle demektedir: “Eğer kaynak middottan geliyorsa biz ona de-Orayta deriz, eğer kaynak middot değilse biz ona halaha le-Moşe mi-Sinay¹⁸ deriz (mâ yesihhu lenâ isnâdehu bi-ehadi’l-midot nüsemmihu de- Orayta ve mâ lâ yesihhu lenâ isnâdehu bi-ehadi’l-middot fe-nüsemmihu halaha le-Moşe mi-Sinay) .”*8 Bu çerçevede Daniel’e göre, mitsvot listesinde middot yoluyla elde edilen hükümler de yer almalıdır. Çünkü kaynak itibarıyla onlar de-Oraytadır.

Bunlara ilaveten Daniel, İbn Meymun’un kendi kuralına aykırı hareket ettiğini dile getirmektedir. Buna örnek olarak “Kirli kohen, temiz sayılması için gün batımını beklemeli ondan önce hizmet edemez”^{[187] [188] [189]} nehyini vermektedir. O, Tevrat’ta geçmediği ve Talmud’da^[190] da remez (işaret) yoluyla ulaşıldığı söylendiği halde İbn Meymun’un nasıl olup da bunu listesine eklediğini^[191] sormaktadır.^[192] Buradan hareketle Daniel’in, İbn Meymun’un birinci ve ikinci kuralında Sözlü Tevrat’a yaklaşımını eleştirdiğini söylemek mümkündür.^[193]

B.      Hüküm İçeren Tevrat Cümlelerinin İçerik ve Yapısıyla İlgili Kurallar

Dördüncü Kural: Şeriatın tamamını içeren ‘umûmî emirlerin sayılması uygun değildir.^[194]

Tevrat’ta hüküm içeren birçok ifade, genel emirleri ve nehiyleri kapsamaktadır. Örneğin, “Size öğretilen yasa ve verilen karar uyarınca davranın. Size bildirilenin dışına çıkmayın”^[195] cümlesi, genel bir emir içermekte olup spesifik bir davranışı yapıp yapmamaya işaret etmemektedir. ‘Âmm (genel) ifadelerde ne bir şeyi yapmaya sevk eden bir emir ne de bir şeyi yapmayı men eden bir yasak bulunmaktadır.

İbn Meymun, bu kuralında “Kalplerinizi sünnet edin”^[196] ifadesini de örnek olarak vermektedir. Ona göre bu genel bir emir olup, bir kişinin itaat edip bütün mitsvaları yerine getirmesi manasına gelmektedir. İbn Meymun, bu kuralını çok kısa tutmuştur. Bu çerçevede bunun gibi umûmî emirler İbn Meymun’a göre listeye alınmamalıdır.^[197]

Beşinci Kural: Mitsvanın nedeni (ta 7î//illeti) (613) mitsvot listesinde yer alamaz.^[198]

İbn Meymun, hüküm içeren Tevrat cümlelerindeki nehiy ifadeleri ile nehiyler için verilen illetin karıştırıldığını ve illet ifadelerinin ayrı birer emir veya nehiy olarak sayılmaması gerektiğini ifade etmektedir. Buna örnek olarak, “kızını kötü yola sürükleyip rezil etme, yoksa fahişelik yayılır ve ülke ahlaksızlıkla dolup taşar”^[199] cümlesini vermektedir. Bu nehyin illeti “ülke ahlaksızlıkla dolup taşar” ifadesidir. Buradan hareketle İbn Meymun, “ülkeyi ahlaksızlığa sürüklemeyin” şeklinde müstakil bir mitsva üretilemeyeceğini, aksine bu ifadenin nehyedilen şeyin illeti olarak onun bir parçası olduğunu ifade etmektedir. Bu illetleri sayan kişilere, bunlar neyi nehyediyor diye sorulursa onların hiçbir cevap veremeyeceklerini ve mahcup olacaklarını ifade etmektedir (ve innemâ yeftedihu ellezîye ‘iddühâ izâ sü’ile ve kîle lehu, haza’l-lav yenhî ‘an eyyi şey’? felâ yekûnü lehû hîneizin cevâb ra’sen)¹" Bu çerçevede İbn Meymun, illetleri mitsvalara dahil etmenin anlamsız olduğunu ortaya koymaktadır.

Bu kural Nahmanides tarafından eleştirilmiştir. O, yukarıda geçen İbn Meymun’un “ülkeyi (İsrail’i) ahlaksızlığa sürüklemeyin” ifadesini nehyin illeti olarak göstermesini değerlendirmektedir. Eğer bu ve buna benzer ifadeler nehyin gerekçesi kabul edilirse, bu nehyin sadece ülkede (İsrail’de) geçerli olacağı şeklinde bir akıl yürütmesi yapmaktadır. Ona göre bu tür ifadeler illet belirtmemekte aksine nehiy olmaktadır.^{[200] [201]} Çünkü Nahmanides’e göre illetler emir ifadelerinde yer almaktadır.

Altıncı Kural: Aynı konuyla ilgili bir “yap” emrinin mitsvot ‘asede, bir “yapma” nehyinin mitsvot lo ta‘asede sayılması gerekir.^[202]

Tevrat’ta aynı konuyla ilgili hem emri hem de nehyi içeren ifadeler bulunmaktadır. İbn Meymun’a göre aynı konuyla ilgili olsa da bunlar ayrı ayrı emir ve nehiy listesinde yer almalıdır. Örneğin, Yom Kipur’da oruç tutmanın farz olması bir emri içermektedir. Aynı zamanda o gün bir şey yiyip-içmeme durumu da nehyi ifade etmektedir. Bu yüzden ona göre “Yom Kipur’da oruç ibadetini yap” ifadesi emirlerin, “Yom Kipur’da yiyip-içme” ifadesi de nehiylerin içine yazılmalıdır.^[203]

Yedinci Kural: Hükmün detaylarının (fıkhu’ş-şerî‘a) (613) mitsvot listesinde sayılması uygun değildir.^[204]

Tevrat’taki bir emir ve nehiy anlatılırken bazen ayrıntılara yer verilmektedir. İbn Meymun, Mabed’i ve kutsal eşyaları kirleten bir kişinin günah sunusu sunması emrini buna örnek vermektedir. Bununla ilgili, günah sunusu için gereken hayvanlar, bunları almaya güç yetiremeyenler için başka hayvanların sunu olarak sunulması ya da kohen, başkohen gibi kişinin statüsüne göre ayrı türden hayvanlar sunması gibi konular ayrıntı olup listeye alınmamalıdır. Tevrat’ta herhangi bir emrin detayları yer alsa dahi, İbn Meymun bunları tek tek sıralamanın uygun olmadığını belirtmektedir.

İbn Meymun, bu kuralına bir başka örnek daha vermektedir. Tevrat’ta kazara bir kişiyi öldüren bir kimsenin sığınak kentlere kaçmasıyla^[205] ilgili birçok detay hüküm yer almaktadır. Kişinin bir demir parçasıyla, bir taşla veya bir tahta parçasıyla bir başkasının canına kastetmesiyle ilgili 16 ayrı hüküm sıralanmaktadır.^[206] O, bunların açık bir şekilde detay olduğunu vurgulamakta ve hepsinin amaç ve sonuç olarak ortak olduklarını ifade etmektedir. Bu nedenle, tek tek bunları sıralamanın mitsvot sayısının binlere ulaşmasına neden olacağını ve bunun da sağlıksız bir yöntem olduğunu belirtmektedir.

Sekizinci Kural: Nefyin, nehiyle birlikte (613) mitsvot listesinde sayılması uygun değildir.^[207]

İbranicede nefiy ve nehiy için yani “değil” ile “yapma” manaları için lo kelimesi kullanılmaktadır. Tevrat cümlelerinin hangisini kastettiğini anlamak için İbn Meymun böyle bir kural belirlemiş ve bunu dil bilgisi kaideleriyle açıklamıştır. Buna göre İbranicede, nehiy ifadeler gelecek zamanlı fiillerin önüne lo getirilerek kullanılır. Ancak nefiy ifadeler geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanlı fiillerin önüne lo getirilerek kullanılır. Gelecek zamanlı fiilerin önüne lo gelmesi durumunda nefiy mi nehiy mi olduğu anlaşılamamaktadır. İbn Meymun bununla ilgili “... ikisi de cezalandırılacak ama öldürülmeyecek. Çünkü kadın özgür değildir (ki-lo huppaşa)”^[208] ifadesini örnek vermektedir. İbn Meymun’a göre bu, nefiy cümlesidir. Çünkü kadın azadlı/özgür olmadığı için her ikisinin de ölümle cezalandıramayacağı ifade edilmektedir.^[209] Bu çerçevede İbn Meymun’a göre, bir şeyin olumsuzlanması konuyla ilgili müstakil bir yasakmış gibi listede yer alamaz.

İbn Meymun, bu kuralında bir istisnaya da dikkat çekmektedir. Ona göre Tanrı’nın bizi mükellef kıldığı Tevrat’taki bazı nefiyler “Kendimizi sakınmamız (nüberrî enfüsenâ)” amacıyla falanca işlerden uzak durmak suretiyle gelmektedir.^[210] Bunlar ise nehiylerin içinde sayılmalıdır. İbn Meymun Yasa’nın Tekrarı, 26:                14’te geçen

“ayırdıklarımdan^[211] yaslı halde yemedim (lo ahalti be-oni), dinsel açıdan kirliyken onlara dokunmadım (ve-lo biarti mimmenu be-tame), ölülere vermedim (ve-lo natati mimmenu le-met). Tanrım Rab’bin sözüne kulak verdim. Bana bütün buyurduklarını yaptım” pasajını bu görüşüne örnek olarak vermektedir. İbn Meymun, burada geçen ifadelerden nehiy çıkarmıştır.^[212] Buna göre “ayırdıklarımdan yaslı halde yemedim” ifadesi “ayrılanın (me ‘aser şeni)” yaslıyken yenilmeyeceğine” işaret etmektedir. O, bunu 150. nehiy olarak listelemektedir. “Dinsel açıdan kirliyken onlara dokunmadım” ifadesi “manevi kirlilik halinde me ‘aser şeninin yenilemeyeceğine” delil olarak görülmektedir. İbn Meymun buna 151. nehiy olarak yer vermektedir. Son olarak “ölülere vermedim” ifadesi de “sunuların amacı dışında kullanılamayacağına” delalet etmektedir.^[213] O, bunu da 152. nehiy olarak zikretmektedir.^[214]

Dokuzuncu Kural: (Bütün) Emir ve nehiyleri değil de onların içinde yasaklanan veya emredilen şeyleri saymak uygundur.^[215]

İbn Meymun’a göre, bir emrin ve yasağın farklı şekillerde birden fazla yerde ifade edilmesi, mitsvot listesinde birden fazla sayılmasını gerektirmez. Bir diğer ifadeyle bir emrin veya yasağın Tevrat’ta aynı veya farklı kelimelerle tekraren kullanılması mitsvot listesinde ayrıca sayılmasına imkân vermez. İbn Meymun, Tevrat içinde emredilen ve yasaklanan şeylerin dört konuyla ilgili olduğunu söylemektedir. Bunlar; itikâdî görüşler, fiiller, ahlak ve sözdür. İbn Meymun’a göre Tanrı, onun bir olduğuna inanmayı ve ondan huşu duymayı emretmektedir. Aynı şekilde, başka tanrılara inanmaktan ve ona şirk koşmaktan men etmektedir. Bunlara ek olarak belli işleri yapıp, kötü işlerden uzak durmayı; iyi bir haslete sahip olup merhameti, şefkati, hoşgörüyü emretmektedir. İbn Meymun buna, “Komşunu kendin gibi seveceksin”^[216] ifadesini örnek vermektedir. Buradan hareketle Tanrı’nın, nefret, öç alma ve kan davası gütme gibi davranışları yasakladığı anlaşılmaktadır. Aynı şekilde Tanrı, kötü konuşma, yalan yere yemin etme ve bedduadan da men etmiştir.^[217] İbn Meymun’a göre bir emir ve yasak Tevrat’ta kaç defa tekrar edilirse edilsin, sadece emredilen veya yasaklanan unsura kuvvet kazandırmak ve onu pekiştirmek içindir. Örneğin İbn Meymun, farklı ifade ve kelimelerle Şabat günü iş yapmamayla ilgili Tevrat’ta on iki, kan yememeyle ilgili yedi tekrar olduğunu söylemektedir. Bunlar listeye bir kere yazılmak zorundadır.^[218] Buradan hareketle, tekrarlar dikkate alınmaksızın bunların her birinin tek bir mitsvaya delalet ettiği söylenebilir. Ona göre, mitsvanın tekrarı müstakil mitsva olamaz.

İbn Meymun mitsva tekrarlarının müstakil mitsva sayılamayacağına dair iddiasına nehiylerin tekrarının ceza tekrarı anlamına gelmeyeceğinden delil getirmektedir. Buna göre birden fazla nehyin konusu olan bir suçun cezası, tekrarın sayısı kadar olamaz. Bilakis nehyedilmiş bir eylemle ilgili ne kadar tekrar olursa olsun ceza tek seferlik uygulanır. İbn Meymun, mitsva tekrarlarının müstakil mitsva olamayacağını örneklerle sunmakta ve Talmud’dan^[219] konuyla ilgili alıntı yapmaktadır. Bilindiği üzere, Tevrat’ta aynı konuyla ilgili nehiylerin birden fazla geçmesi durumu özellikle nehiyleri çiğneyen kişinin kaç defa cezalandırılacağı gibi bir sorunu ortaya çıkarmıştır. Buna göre Ravina, Rav Aşi’ye, “(Tevrat’ta tekrar edilen nehyedilmiş bir eylemi) yapan kişi iki nehyi çiğnemiş midir” diye sormaktadır. Buna verilen cevap ise “hayır”dır.^[220] İbn Meymun bu durumu kendi cümleleriyle ifade ettiğinde mana daha açık hale gelmektedir. Örneğin “Komşunu kendin gibi seveceksin” emri, komşuna merhametli olacaksın, ona yardım edeceksin vb. gibi tek tek sıralanmaz. Benzer şekilde nehiy ifadeleri için de bu durum geçerli olup, aynı konuyla ilgili tekrar edilen nehyedilmiş fiili işleyen kişi de birden fazla cezalandırılmaz.

İbn Meymun, nehiy tekrarının birden fazla cezaya dönüşebilmesi için kişinin iki set ve daha fazla kırbacı hak ettiğinin^[221] Talmud’da açık bir şekilde ifade edilmesini şart koşmaktadır. Buradan hareketle her bir set kırbaç ayrı bir suça yani ayrı bir nehye işaret etmektedir. Bunun sonucu olarak da söz konusu nehiyler mitsvot listesinde ayrıca yer almaktadır.

Bu konuyla ilgili İbn Meymun’un nazir kimsenin iki set kırbaçlanmasıyla ilgili örneği verilebilir.^[222] Nazirlik Yahudilikte bir adak çeşidi olup, nazirlikle ilgili hükümler Tevrat’ın yalnızca Sayılar Kitabı’nın 6. babında anlatılmaktadır. Buna göre kendisini belirli bir süreliğine gönüllü olarak Tanrı’ya adayan bir kimseye haram kılınan üç şey vardır:

i.          asma ürünlerinden (kuru/yaş üzüm, çekirdeği, yaprağı, sirke, şarap vb.) tüketmesi,

ii.           saçını kökünden kazıması, ucundan kesmesi,

iii.          ölüye dokunarak kendini manevi anlamda kirletmesi.^[223]

Buna göre, “Nazir kuralı çiğneyip saçını kestiğinde ya da şarap içtiğinde, kişi kirlenmiş olur ve iki set kırbacı hak eder; ilki sözünün kutsiyetini çiğnediğinden, ikincisi ise sadece nazir kimseye özel olan haramları işlemesinden dolayıdır.”^[224] İbn Meymun, ilk kırbaçlanma için her türlü yemin ve adaklarla ilgili geçerli olan “Eğer bir adam Rab’be adak adar ya da ant içerek kendini yükümlülük altına sokarsa, verdiği sözü bozmayacak, ağzından her çıkanı yerine getirecek”^[225] ifadesini delil getirmektedir. Nazirlik ilk önce bir yeminle başladığından, kişi öncelikle adağını bozmuş sayılmaktadır. Bu yüzden de ilk set kırbaçlanma, yeminini bozması sonucuyla verilmektedir. İkinci set kırbaçlanma ise sadece nazir bir kimseye özel olan haramları işlemesi nedeniyle verilmektedir.^[226] Nazir bir kimsenin nazirlik süreci boyunca saçını kesmesi ve şarap içmesi yasaktır. Bu yüzden ikinci set kırbaçlanma cezası da bu fiilleri nazirken işlediği için verilmektedir.

İbn Meymun, bu konuda ihtilaflı bir örnek de vermektedir. O, Fısıh (Pesah) kurbanıyla ilgili “eti çiğ veya haşlanmış olarak değil... kızartarak yiyeceksiniz”^[227] ifadesinin bir nehiy olduğunu vurguladıktan sonra “eti çiğ yemeyin”i bir nehiy, “haşlamayın”ı da başka bir nehiy olarak sayılamayacağını belirtmektedir.^[228] Bu durum, Talmud’da da tartışılmaktadır. Rav Abaye’ye göre eti çiğ yiyen iki set, çiğ ve haşlanmış yiyen ise üç set kırbacı hak etmektedir. Çünkü eti çiğ yiyen iki nehyi çiğnemiş sayılmaktadır. İlk nehiy “eti çiğ yemeyin” ve ikinci genel nehiy ise “kızartmadan yemeyin”dir. Üçüncü set kırbaç ise kişinin üçüncü hal olan eti haşlanmış yediği için yani hem çiğ hem haşlanmış hem de kızartılmamış eti yediği içindir. Ancak bu görüşe itiraz edilmiş, kimileri kişinin tek seferde kırbacı hak ettiğine kimileri ise genel bir nehiy^[229] olduğundan hiç kırbaçlanmaması gerektiğine karar vermiştir. Sonuç olarak İbn Meymun’a göre, “çiğ veya haşlanmış yemeyin ancak kızartılmış yiyin” ifadesi nehiylerin içinde bir kez sayılmakta^[230] ve bu nehyi çiğneyene bir set kırbaçlanma cezası verilmektedir. Buradan İbn Meymun için “genel nehyin” çiğnenmesinin tek set kırbaçlanma cezası gerektirdiği anlaşılmaktadır.^[231]

İbn Meymun’a göre Tevrat içindeki farklı kelimelerle ifade edilen ve aynı manaları veren tekrarlar ancak Sözlü Tevrat’ın ravileri aracılığıyla bilinebilir.^[232] Örneğin, “yere düşen üzümleri toplamayacaksınız”^[233] cümlesinin tekrarı “gözden kaçan bir demet olursa, almak için geri dönmeyin” ile “dallarda kalanı toplamak için geri dönmeyeceksiniz”^[234] ifadeleridir. Sonuç olarak İbn Meymun’a göre, “bir ürün veya meyve hasat edildiğinde tekrar geriye dönüp kalanları toplamayın” şeklinde müstakil nehiy sayılmalıdır.^[235]

Onuncu Kural: Belli bir gayeyle konulan hazırlayıcı ön ifadelerin (613)

mitsvot listesinde sayılması uygun değildir.^[236]

Tevrat içinde bir emri veya nehyi hazırlayıcı ön ifadeler bulunmaktadır. İbn Meymun konuya dikkat çekerek bu ifadelerin ayrı birer emir ve nehiy gibi sayılmasına karşı çıkmaktadır. Örneğin, İbn Meymun, Şabat günü ekmek sunusuyla ilgili “ekmekleri sürekli olarak huzuruma, masanın üzerine koyacaksın”^[237] ifadesinin bir emir olduğunu, buna karşın, “ince undan on iki pide pişireceksin, her biri efanın onda ikisi (yaklaşık 3 kg) ağırlığında olacak”^[238] cümlesinin Tanrı’ya Şabat günü sunulacak ekmek sunusuyla ilgili hazırlayıcı ön ifade olduğunu belirtmektedir. İbn Meymun’a göre, “ince unu almak” ve “pide pişirmek” emir sayılamaz. Yani ince un ve pide, emir olan ekmek sunusunun hazırlayıcısı konumundadır. Buna ek olarak, Tanrı’nın huzurunda altın altarda kandilin devamlı yanması için ifade edilen, “.. .saf sıkma zeytinyağı getirsinler”^[239] cümlesi de ona göre öncül ifade olup, sayılmaması gerekir.^[240]

On Birinci Kural: Toplamda bir mitsva ifade eden emir ve yasaklar parçalara bölünüp (613) mitsvot listesinde ayrıca sayılamaz.^[241]

Tevrat içinde hüküm içeren bazı mürekkeb yapıdaki cümleler “tek” bir mitsvaya delalet etmektedir. İbn Meymun, hastalıklı birisinin kohen tarafından cüzzamlı olarak ilan edilmesi ve cüzzamlı kişinin temizlenme aşamalarını buna örnek olarak vermektedir. Ona göre bu aşamalar toplamda altı adettir.^[242] Buna göre “pak kılınacak kişi için iki temiz canlı kuş, sedir ağacı, kırmızı iplik ve mercanköşk otu getirilmesini buyuracak... kuşlardan biri toprak bir kapta, akarsuyun üzerinde kesilecek”^[243] ifadeleri kohenin yapması gerekenler arasında zikredilmektedir. Bunların sonucunda hasta kişi tıraş edilir. İbn Meymun’a göre bu aşamalar tek tek bölünerek birden fazla emir çıkarılmaz. Buradaki emir “tıraştır”^[244] yani cüzzamlı kişinin temizlenmesidir. Geriye kalan unsurlar kohenin ve hastalığı geçen kişinin takip etmesi gereken temizlenme prosedürleridir.

İbn Meymun, yukarıdaki durum ile cüzzam hastalığının ilan edilmesi süreci arasında aynı kıyasın yapılabileceğini söylemektedir. Tevrat’ta hastalığı cüzzam olarak kesinleşen bir kişi için: “Böyle bir hastalığa yakalanan kişinin giysileri yırtık, saçları dağınık olmalı, kişi çenesini kapayıp kirliyim, kirliyim! diye bağırmalı”^[245] diye emredilmektedir. Burada da eylemleri bölüp birden fazla mitsva çıkarmak doğru değildir. Aynı pasajdaki “Böyle bir hastalığa yakalanan kişinin giysileri yırtık, saçları dağınık olmalı, kişi çenesini kapayıp kirliyim, kirliyim! diye bağırmalı” emri diğer insanlar için de “cüzzamlı bir kişi kirli sayıldığından ondan uzak durmaya (küllü men yerâhû ve yectenibuhü)” delalet etmektedir. İbn Meymun’a göre, “böyle bir hastalığı olan kişiden uzak durmak” da ayrıca bir emir ifade etmez.^[246]

İbn Meymun, bu kuralında bir başka hususa daha dikkat çekmektedir. Ona göre bir tane cüz’ (aşama) eksik olsa dahi mitsvanın edası gerçekleşmek zorundadır. Bu argümanına tsitsit²⁴ örneğini vermektedir. Buna göre mavi ipliğin olup da beyazın; beyazın olup da mavi ipliğin olmayışı mitsvayı engellememektedir.^{[247] [248]} Mavi ve beyazın istenmesi detay parçalardır. Amaç ise Tanrı’yı zikirdir (leme‘an-tizkeru).^[249] Dolayısıyla

İbn Meymun’a göre tek emir yazılmalıdır.^[250]

On İkinci Kural: Bir işin/amelin cüzleri ayrı ayrı yazılarak (613) mitsvot listesinde yer alamaz.^[251]

İbn Meymun, Tevrat içindeki bazı mitsvaların “nasıl” yapılması gerektiğini anlatan pasajları liste dışı bırakmayı tercih etmiştir. O, buna örnek olarak “... bana kutsal bir yer yapsınlar”^[252] emrini verir.^[253] Bunun akabinde pasajda, mabedin nasıl yapılması hangi malzemelerin kullanılması gerektiği anlatılır. İbn Meymun bu ayrıntıları tek tek saymanın doğru olmadığını belirtmektedir. Benzer durum sunular için de geçerlidir, ona göre günah, suç, esenlik vs. sunu ve kurbanların da yakmak, sallamak, kan akıtmak, pişirmek gibi çeşitli yapılış adımları mevcut olup bunların da liste dışı bırakılması gereklidir.^[254]

İbn Meymun bu kuralında bir istisnaya dikkat çekmektedir. Herhangi bir sununun veya kurbanın bir parçası olmayan, genel olarak ifade edilen emir ve yasaklar mevcuttur. İbn Meymun sunularla ilgili olarak: “Bütün sunulara tuz katacaksınız”,^[255] kurbanlık hayvanlarla ilgili de “Sekizinci günden itibaren yakılan sunu olarak Rab’be sunulabilir”^[256] emirlerini vermektedir.^[257] İbn Meymun’a göre bunlar bütün sunu ve kurbanları kapsadığından müstakil emir olarak değerlendirilmek mecburiyetindedir.

On Dördüncü Kural: Her bir had cezasının mitsvot asede sayılması uygun değildir.^[258]

İbn Meymun’a göre, çoğu emir ve nehyin Tevrat’ta mükâfat veya ceza bağlamında bir karşılığı yoktur. Tevrat kimi zaman bir günahın cezasını açıklarken kimi zaman konuyla ilgili herhangi bir şey söylememektedir. Tevrat içinde ve Sözlü Tevrat’ta geçen bazı cezai yaptırımlar arasında taşlama, yakma, iple boğma, kılıçla vurma, kırbaçlama, sunu ve kurban sunma vb. bulunmaktadır. İbn Meymun, bu tür cezaların mitsvat ‘ase formunda, yani şunu şunu yapanı öldür, kırbaçla, taşla gibi emir yapısında olduğuna dikkat çekmektedir.^[259] Ancak İbn Meymun, birçok konuda verilen çeşitli cezai hükümlerin hepsini saymanın doğru olmadığını söylemektedir. Sadece ölüm cezalarının listede yer alması gerektiğini vurgulamaktadır.^[260] Bu cezalar sırasıyla taşlama,^[261] yakma,^[262] kılıçla boynunu vurma^[263] ve iple boğma^[264] / idamdır.^[265] Bu dört had cezasının infaz edilmesi Yahudi dinî mahkemesinin (beyt din) elindedir.^[266]

Bu çerçevede İbn Meymun, herhangi bir nehyi çiğneyenin buna kefaret olarak sunu sunması, kurban kesmesi gibi durumların^[267] liste dışı kalması gerektiğini aktarmakta, aksi halde listenin uzayacağını söylemektedir. Buradan hareketle bu kuraldan: i) cezalar her bir suç adedince müstakil olarak listeye dahil edilemez, ii) dört büyük ölüm cezası haricindeki cezalar listede kendine yer bulamaz şeklinde iki çıkarım yapılabilir.

C.    Hükümlerin Zamansal ve Mekânsal Sınırlılıklarıyla İlgili Kurallar

Üçüncü Kural: Nesiller boyu devam ettirilmemiş hükümlerin (613) mitsvot listesinde sayılması uygun değildir.^[268]

İbn Meymun, bu kuralında Talmud’da geçen 613 mitsvot rivayetini tekrar aktarmakta ve oradaki “Yakup’un topluluğuna miras olarak Tevrat’ı verdi (Yasa’nın Tekrarı, 33:4)” ifadesini yorumlamaktadır. Ona göre “miras (İbr. moraşa)” gelecek nesillere bırakılan bir şeydir. Tüm nesillerin devam ettirmediği bir hüküm miras değildir. Tevrat’ın miras olduğuna dikkat çeken İbn Meymun aslında Tevrat’ın ebediliğine, “613” sayısının önemine ve kesinliğine vurgu yapmaktadır. Tüm nesiller boyunca uygulanmamış hükümlerin listede yer alması durumunda, 613 mitsvadan oluşan “miras” eksilmiş olacaktır.^[269] Buradan hareketle İbn Meymun, 613 rakamının sabit olduğuna inanmaktadır. Ona göre her nesilde geçerli olmayan bir mitsvanın listede yer alması Yahudi kaynaklarında mitsvaların sayısının 613 olduğuna dair açıklamalarla çelişecektir. Bu yüzden Sina çölü ve Buluşma Çadırı’yla ilgili hükümlerin sayılmasına gerek yoktur. Çünkü söz konusu mitsvalar sınırlı bir zamanda geçerlidir.^[270]

Bu çerçevede İbn Meymun’un böyle bir kural belirlemesinin amacının, Musa’nın peygamber olduğu ilk günden ölümüne kadar olan dönemdeki hükümleri listeye dahil etmek olduğu söylenebilir. O, geçici bir süreliğine veya bir defaya mahsus olanların liste dışı kalması gerektiğini çeşitli örneklerle de vurgulamaktadır.^[271]

On Üçüncü Kural: Birden fazla zaman diliminde gerçekleşen mitsvalar her bir zaman için müstakil olarak listelenemez.^[272]

İbn Meymun, Sukkot Bayramı’nda yedi gün boyunca çadırda yaşamak^[273] gibi Tevrat içinde bazı ibadetlerin belirli bir zaman diliminde eda edildiğini belirtmektedir. Kurban veya sunular belirli zamanlarda eda edilmekte, bayramlarda ve özel günlerde fazladan sunu (İbr. musaf)²¹³־ ve kurban sunulmaktadır. İbn Meymun buna Sukkot Bayramı’nda “Yedi gün boyunca yakmalık sunu sunacaksınız”^{[274] [275]} emrini örnek vermektedir. Ona göre, Sukkot’ta “Birinci gün sunu sunacaksınız,” “İkinci gün sunu sunacaksınız” gibi her bir gün için ayrı ayrı mitsvaları sıralamak doğru değildir. Aynı şekilde, Roş Hodeş^[276] günlerinde yapılan ek sunular da birden fazla güne tekabül etse dahi mitsvot listesine bir kez yazılmalıdır. Her ay için müstakil Roş Hodeş sunusu sunulmalı şeklinde yazılmamalıdır.^[277]

İbn Meymun’un mitsvaları belirlemek için hazırladığı 14 kuralı 613 mitsvot alanında bir ilktir. Özellikle birinci kuralında rabbani hükümlerin ve ikinci kuralında 13 yorum kuralından gelen hükümlerin liste dışı kalmasıyla ilgili görüşleri kendisinden önceki listelere yönelik bir cevap niteliğindedir. Geriye kalan kuralları ise oldukça teknik fıkıh usûlü konularını içermektedir.

III.    BÖLÜM: 613 MİTSVOT LİSTELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Çalışmamızın bu bölümünde 613 mitsvot listeleri üç alt başlık altında incelenecektir. İlk başlıkta, İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot ve Mişne Tora eserlerinde hazırladığı iki ayrı 613 mitsvot listesi kıyaslanacaktır. Bu kıyaslamada Mişne Tora eserindeki farklılıklar öncelenmiş olup, Sefer ha-Mitsvot daha sonra zikredilmiştir. Ardından, İbn Meymun’un ve kendisinden önceki âlimlerin mitsvot listesi hazırlayan âlimler için yaptığı değerlendirmeler incelenecektir. Son olarak, İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eseriyle kendisinden önceki âlimlerin 613 mitsvot eserleri usûl ve yapıları ve mitsvaların sınıflandırılması bakımından kıyaslanacaktır.

A.    Sefer ha-Mitsvot ve Mişne Tora Listelerinin Karşılaştırılması

Musa b. Meymun, iki farklı eserinde 613 mitsvot listesine yer vermektedir. Bunlardan ilki, 1170 yılında telif etmiş olduğu Sefer ha-Mitsvot adlı eseridir. İbn Meymun’un bu eseri yazma amacı sadece 613 mitsvot listesi oluşturmak değildir. Kendisi, Yahudi hukuk projesiyle^[278] ilgili hazırlayacağı bir sonraki esere (Mişne Tora) kaynak oluşturması amacıyla Sefer ha-Mitsvofu yazmıştır. Eseri Judeo-Arabic kaleme alınmıştır. Ancak, bilindiği üzere Mişne Tora’nın dili İbranicedir. Bu çerçevede, mukaddime sayılan bir eserin (Sefer ha-Mitsvot), Mişne Tora’nın dilinde yazılmamış olması ilgi çekicidir. Bunun nedeni İbn Meymun’un, Tevrat ve Mişne Tora haricinde bir kitaba başvurulmamasını istemesi^[279] olabilir.^[280] İkinci listesi ise, 1180 yılında tamamladığı Mişne Tora eserinin mukaddimesinde yer almaktadır. Bu iki eserin arasında on sene olmakla birlikte içerik olarak aynı emir ve yasaklar listelenmiştir. Bununla birlikte, her iki listede detaylara dair bazı farklılıklar tarafımızca tespit edilmiştir.

Bilindiği üzere 613 mitsvot listesinin 248’i emir (‘ase) 365’i nehiydir (lo ta‘ase). İbn Meymun’un 613 mitsvot listelerindeki tespit edilen farklılıkları, ifade etme farklılıkları ve mitsva numaralandırmasındaki farklılıklar olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Öncelikle, mitsvaları ifade etme farklılıkları ardından da mitsva sıralamasındaki farklılıklar gösterilecektir. Buna göre İbn Meymun’un listelerindeki ilk fark 1. emir ve bununla bağlantılı 2. emirde yer almaktadır. Buna göre 1. emir Mişne Tora’ da “Tanrı’yı bilmek (le-yeda ‘ şe-yeş şam Eloah)” şeklindeyken Sefer ha-Mitsvot’ta “Tanrı’ya iman etmek (bi-itikâdi’r-rububiyye)” olarak ifade edilmektedir. Ancak her ikisi de aynı Tevrat pasajına dayanmaktadır: “Tanrı’n benim, benden başka Tanrı’n olmayacak.”^[281] Aynı şekilde 2. emirMişne Tora'da “Tanrı’nın bir olduğunu bilmek” iken Sefer ha-Mitsvot’ta “Tanrı’nın birliğine iman etmek” şeklindedir. Her ikisinde de aynı Tevrat pasajının delil getirildiği görülmektedir: “Dinle, ey İsrail! Yahve Tanrımız’dır, O tektir.”^{[282] [283]}

Listedeki bir diğer farklılık 6. emirde karşımıza çıkmaktadır. Mişne Tora’da bu emir “Tanrı’ya sıkı sıkıya tutunmak”, Sefer ha-Mitsvotta “Âlimlere danışmak ve onlarla birlikte olmak” şeklinde yer almaktadır. Ancak her iki emrin de aynı Tevrat pasajlarına dayandığı görülmektedir. Buna göre her ikisi de 6. emrin kaynağı olarak Tevrat’ta geçen “O’na yapışın (ledovka-bo)”²² ifadesini gerekçe olarak sunmaktadır. Bu çerçevede, her ne kadar farklı ifade edilse de her iki emrin bağlamı büyük ölçüde benzerlik taşımaktadır.

İbn Meymun’un listelerindeki bir diğer farklılık 34. emirde yer alan Ahit Sandığı’yla ilgilidir. Mişne Tora" da “Ahit Sandığı omuzlarda taşınacak” yer alırken Sefer ha-Mitsvofta “Ahit Sandığı taşınacağı zaman kohenlere omuzlarında taşımaları emredildi” ifadesi yer almaktadır. Her ikisinin de aynı Tevrat pasajına dayandığı görülmektedir: “(Musa) Kehatoğullarına ise bir şey vermedi. Çünkü onların görevi kutsal eşyaları omuzlarında taşımaktı.”^[284] Bu pasajın birkaç cümle öncesinde Musa’nın, Levililere iş dağılımı yaptığı anlatılmaktadır.^[285] Buna göre Ahit Sandığı’nı taşıma görevi Levililerden Kehatoğlullarına verilmiştir. Ancak Tevrat’ın diğer kitaplarında bu görevin Levililerin yanı sıra kohenlere de verildiği ifade edilmektedir.^[286] Bu çerçevede, “kohenler” ifadesi Sefer ha-Mitsvofta korunurken, Mişne Tora’daki emirden çıkarılmıştır.

Bir başka farklılık 40. emirde yer almaktadır. Mişne Tora*da “Başkohen her gün minha²⁸ sunacak” şeklindeyken, Sefer ha-Mitsvotta “Başkohen her gün sabah ve öğleden sonra minha (buğday) sunacak” ifadesi yer almaktadır. Ancak her iki emir de aynı Tevrat pasajına dayanmaktadır: “Harun’la oğulları tahıl sunusu olarak yarısı sabah yarısı akşam olmak üzere Tanrı’ya minha sunusu sunacaklar.”^{[287] [288]} Bu kesitten anlaşılacağı üzere, İbn Meymun’un sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez tahıl sunusu sunma detayını Mişne Tora’daki mitsvot listesine dahil etmediği görülmektedir.

Bir diğer ifade farklılığı, 71. emirde yer almaktadır. Buna göre, Mişne Tora* da “Kutsanmış eşyalardan yanlışlıkla faydalanan, hırsızlık yapan, nişanlı bir cariyeyle birlikte olan veya yalan yere yemin gibi günahları işleyen suç sunusu sunacak” şeklinde gelen emir, Sefer ha-Mitsvof ta “belirli günahları işleyen suç sunusu sunacak” şeklinde gelmektedir. İbn Meymun’un Mişne Tora eserinde Tevrat atfı yer almamakla birlikte Sefer ha-Mitsvotta geçen “belirli günahları” ayrıntısıyla verdiği görülmektedir.

İbn Meymun’un mitsvot listesindeki bir diğer farklılık 132. emirde yer almaktadır. Mişne Tora"da “İlk meyveler için Tanrı’ya şükretmek”, Sefer ha-Mitsvotta “Yakup’tan başlayarak Tanrı’nın bizi seçmesi gibi iyiliklerini anlatmak ve bunun devam etmesini istemek” şeklinde ifade edilmektedir. Sefer ha-Mitsvotta bu emrin açıklamasına bakıldığında benzer şekilde Yakup’tan başlayan bir seçilmişliğe ardından verilen ilk meyvelere şükretme ve bunun devamlılığı için dua etme gibi hususlar yer almaktadır.^[289] Buna ilaveten, her iki emir de aynı Tevrat pasajına dayanmaktadır: “Sonra Tanrın Rab’bin önünde şu açıklamayı yapacaksın: ‘Babam göçebe bir Aramlı’ydı. Sayıca az kişiyle Mısır’a gidip orada yaşamaya başladı. Orada büyük, güçlü, kalabalık bir ulus oldu.”^[290] Bu çerçevede, her ne kadar farklı ifade edilse de her ikisi de bağlam açısından aynıdır.

İbn Meymun’un listesindeki bir diğer ifade farklılığı 184. emirde yer almaktadır. Bu emir Mişne Tora’da “çatıya korkuluk koymak”, Sefer ha-Mitsvot ta “meskenlerimizden tehlike ve zorlukları kaldırmak” şeklinde yer almaktadır. Her ikisi de aynı Tevrat cümlesine dayanmaktadır: “Yeni bir ev inşa ettiğinde damına korkuluk yapmalı, [böylece] evinde tehlikeli bir duruma yer vermemelisin, zira bir kişi oradan düşebilir.”^[291] Bu çerçevede görüldüğü üzere Mişne Tora özet şekilde emri sunmayı tercih etmektedir. Her ikisinin de bağlam olarak “tehlikeleri kaldırmak ve çatıya korkuluk yapmayı” ifade ettiği söylenebilir.

İbn Meymun’un listesindeki bir diğer farklılık, 202. ve bununla bağlantılı olan 203. emirlerdedir. Buna göre, Mişne Tora' da 202. emir “Hayvanın yükünü boşaltırken bir başkasına yardım etmek”, Sefer ha-Mitsvofta “Hayvanın yükü ağırsa azaltmak” şeklinde yer almaktadır. Görüldüğü üzere Mişne Tora" da “insana yardım etmek” ifade edilirken, Sefer ha-Mitsvot’ta “hayvana yardım etmek” ön plana çıkmaktadır. Her ikisi de aynı Tevrat pasajına dayanmaktadır: “Nefret ettiğin birinin eşeğini, yükü altında çökmüş halde görürsen, kendini ona yardım etmekten alıkoyma [düşüncesine kapılsan bile, sahibi] ile birlikte [eşeğin] yükünü mutlaka indirmelisin.”^[292] Benzer şekilde, 203. emir Mişne Tora’da “Hayvana yük yüklerken bir başkasına yardım etmek” şeklinde ifade edilirken, Sefer ha-Mitsvof ta “Kişi veya hayvan tek başınaysa yükünü yüklemesine yardım etme” olarak geçmektedir. Sefer ha-Mitsvot’ta herhangi bir kişiye de yük yüklenirken yardım etmek yer verilirken, Mişne Tora' da bu ifade yer almamaktadır. Ancak her iki emrin de Tevrat dayanağı aynıdır: “Kardeşinin eşeğini veya boğasını yolda düşmüş halde görüp de onları görmezden gelme. [Sahibiyle] Birlikte [hareket ederek, hayvanı] mutlaka [ayağa] kaldırmalısın.”^[293] Bu çerçevede her birinin farklı ifade edilmesine karşın bağlam olarak aynı olduğu söylenebilir.

İbn Meymun’un 613 mitsvot listesindeki bir diğer farklılık 213. emirde yer alan evliliğin gerçekleşmesiyle ilgili mitsvadır. Mişne Tora’da “Sadece evlilik yoluyla (kiduşin) evlenmek”, Sefer ha-Mitsvotta “Nikah akdi yapmak için: kadının eline bir şey vermek (ödemek), sözleşme yapmak ya da kadınla birlikte olmak” ifadesine yer verilmektedir. Her iki emir de farklı Tevrat pasajına dayanmaktadır. Mişne Tora’da gerekçe gösterilen Tevrat pasajları: “Bir adam bir kadınla evlenip onunla birlikte olduktan sonra ondan nefret eder”^[294] ve “Bir adam bir kadınla evlenip onunla birlikte olduğunda, olur ki [kadın adamın] gözünde beğeni bulmazsa [veya adam kadında] ahlaksızlık belirtisi bulursa ve [bunun üzerine adam, kadın için] bir boşanma belgesi yazıp [kadının] eline vererek onu evinden gönderirse”^[295] şeklindedir. Sefer ha-Mitsvotta gerekçe gösterilen Tevrat pasajları ise: “Ve eğer [efendi] onun için [yukarıda ki seçeneklerin] üçünü de uygulamazsa, [kız] karşılıksız ve ücretsiz olarak serbest kalır”^[296] ve “Bir adam bir kadınla evlenip onunla birlikte olduğunda, olur ki [kadın adamın] gözünde beğeni bulmazsa [veya adam kadında] ahlaksızlık belirtisi bulursa ve [bunun üzerine adam, kadın için] bir boşanma belgesi yazıp [kadının] eline vererek onu evinden gönderirse”^[297] şeklindedir. Bu emir her iki eserde de hem farklı ifade edilmiş hem de farklı Tevrat pasajları gerekçe gösterilmiştir.

613 mitsvot listesindeki evlilikle ilgili bir başka ifade farklılığı 214. emirde yer almaktadır. Mişne Tora’da “Damat karısını bir yıl mutlu edecek”, Sefer ha-Mitsvotta “Damat gelinle bir yıl birlikte olacak (bir yıl bir yere gitmeyecek, ayrı düşmeyecek)” şeklinde ifade edilmektedir. Her iki emir de aynı Tevrat pasajına dayanmaktadır: “Bir adam yeni bir kadınla evlendiğinde orduya [katılmak üzere] çıkmayacak ve [orduya] dair herhangi bir konuda görevlendirilmeyecektir. Bir yıl [boyunca] evi için serbest olacak ve evlenmiş olduğu karısını neşelendirecektir.”^[298] Bu çerçevede Sefer ha-Mitsvotta Tevrat pasajının başına, Mişne Tora’ da ise sonuna vurgu yapılmıştır. Özetle, her iki emir de bağlam açısından ortaktır.

İbn Meymun’un mitsvot listesindeki bir diğer farklılık 220. emirde karşımıza çıkmaktadır. Mişne Tora’da “(bekar kızı) baştan çıkaran kişiyle ilgili hükümler uygulanacak ve o, 50 şekel ödeyecek”, Sefer ha-Mitsvot’ta “Ayartan kişi hakkında kurallara uy” şeklindedir. Sefer ha-Mitsvot’ta emrin ifadesinde ve açıklamasında 50 şekel ödemeyle ilgili bir ifade yer almamaktadır.^[299] Ancak bu ifade farklılığına rağmen her ikisi de aynı Tevrat pasajına dayanmaktadır: “Bir adam, nişanlanmamış bir bakireyi baştan çıkarır ve onunla yatarsa, onu kendisine eş [olarak almak üzere] evlilik antlaşmasını sağlamalıdır.”^[300]

İbn Meymun’un nehiy listesine bakıldığında da ifade farklılıkları göze çarpmaktadır. Bu listedeki farklılıklardan ilki 139. nehiyde yer almaktadır. Buna göre, Mişne Tora’da “Günah sunusunun etini yemeyeceksiniz” ifadesi genel bir nehiy gibi sunulurken, Sefer ha-Mitsvotta “Kohenlerin günah sunularının etini yemesi haramdır” şeklinde sadece kohenlere özel bir nehiymiş gibi verilmektedir. Ancak her ikisi de aynı Tevrat pasajına dayanmaktadır: “Buluşma Çadırı’nın içine getirilen günah sunusunun eti yakılacak, yenmeyecektir.”^[301] Bu cümlenin hemen öncesinde kohenlerin günah sunusunun etini Buluşma Çadırı’nın önünde yiyebileceği ifade edilmektedir.^[302] Bu çerçevede, nehiy kohenlere özgü olsa da Mişne Tora’daki ifadeden çıkarıldığı görülmektedir.

İbn Meymun’un listesinde, yenmesi haram olan yiyeceklerle ilgili 177. nehiyde bir farklılık göze çarpmaktadır. Buna göreMişne Tora’da “sürüngenleri yemeyeceksiniz” ifadesi yer alırken, Sefer ha-Mitsvotta “küften çıkan kurtçuk ve böcekleri yemek haramdır” ifadesine yer verilmektedir. Ancak her ikisinin dayandığı Tevrat pasajı aynıdır: “... yeryüzünde sürünen her türlü kara böceğini yemeyin.”^[303] Bu çerçevede görüldüğü üzere her iki nehyin içeriği küçük kara hayvanlarını (sürüngen, kurtçuk vb.) yemenin haram olmasıdır.

Yukarıda İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot ve Mişne Tora eserlerinde aynı numaralandırmayla mitsvaların farklı şekilde ifade edildiği işlenmiştir. Buna ilaveten, İbn Meymun’un her iki listesinde içerikleri aynı olmasına rağmen bazı mitsvaların sıralamasında da farklılıklar tespit edilmiştir. Sıralamadaki farklılıklardan ilkine göre, “Her erkek kendisi için Sefer Tora yazacak” ve “Kral ise buna ek olarak ikinci Sefer Tora yazacak -böylece iki tane Sefer Tora'sı olacak-” ifadeleri Mişne Tora'da 17 ve 18. emirlerde yer alırken; Sefer ha-Mitsvofta 17. emirde kraldan, 18. emirde ise diğer erkeklerin Sefer Tora’yı yazmasından bahsedilmektedir. Bu çerçevede içerik aynı olsa da sıralamada bir değişiklik yapılmıştır. Tarafımızca “kralın Sefer Tora yazması” emrinin önce gelmesi Tevrat’ın kronolojisi açısından daha makul gözükmektedir.^[304] Sonuç olarak, Sefer ha-Mitsvofun bu örnekte görüleceği üzere mitsva sıralamasında Tevrat kronolojisine önem verdiği söylenebilir. Bir başka sıralama farklılığı,^[305] Mişne Tora’’da 81. nehiy “Altın altarın üzerinde buhur ve kurban sunmayacaksınız” ve 82. nehiy “Altarın ateşini söndürmeyeceksiniz” şeklinde yer alırken, Sefer ha-Mitsvotta altarın ateşini söndürmeme 81. nehiy ve altarda kurban sunmama 82. nehiyde yer almaktadır. İbn Meymun, burada da bir sıralama değişikliğine gitmiştir.

İbn Meymun’un listesindeki 148 ve 149. nehiylerde de bir sıralama değişimi görülmektedir. Buna göre, Mişne Tora' da “Kohen olmayan kodşey kodeşimden^[306] yiyemez” 148., “Kohen ilk ürünleri Mabed’e gelmeden önce yiyemez” 149. nehiy olarak sıralanırken; Sefer ha-Mitsvotta kohenin ilk ürünleri yememesi 148. ve yabancı birinin kodşey kodeşimden (en kutsal sunular)^[307] yememesi 149. nehiy olarak sıralanmaktadır. Sıralamada yapılan bir başka değişiklik 167 ve 168. nehiylerdir. Buna göre, Mişne Tora"da “Başkohen akrabasının ölüsü bile olsa kendini kirletmeyecek” ifadesi 167., “Başkohen ölünün bulunduğu yerde - ölüyle aynı çatı altında bulunmayacak” 168. nehiy olarak yer almaktadır. Ancak Sefer ha-Mitsvot’ta başkohenin ölülerle aynı çatı altında bulunmaması 167., akrabalarının cesetleriyle kendini kirletmemesi ise 168. nehiy olarak listelenmiştir.

Listedeki son farklılıklar da sıralamadaki değişiklik olup, içerikte farklılık bulunmamaktadır. Buna göre Mişne Tora’da 310 ve 311. nehiyler sırasıyla “Damadın ilk bir yıl hiçbir işte çalışmaması” ve “Büyücüyü yaşatmayacaksınız” şeklinde yer almaktadır. Ancak Sefer ha-Mitsvof ta 310. nehiyde büyücüden 311. nehiyde de damadın ilk yılda hiçbir işte yer almamasından bahsedilmektedir. Benzer şekilde Mişne Tora'da 327, 328 ve 329. nehiyler sırasıyla “Yom Kipur’da çalışmayacaksınız”, “Sukkot’un ilk günü çalışmayacaksınız” ve “Sukkot’un sekizinci günü çalışmayacaksınız” şeklindedir. Ancak Sefer ha-Mitsvof ta 327, 328 ve 329. nehiyler sırasıyla “Sukkot’un ilk günü iş yapmak haramdır”, “Sukkot’un sekizinci günü iş yapmak haramdır” ve “Yom Kipur’da iş yapmak haramdır” ifadeleridir. Görüldüğü üzere içerikleri aynı olan emirlerin sıralaması Mişne Tora"da değişmiştir.

Sonuç olarak, İbn Meymun’un listesindeki farklılıklar anlam ve bağlam noktasında değil mitsvaların ifade edilişi ve sıralanması noktasındadır. Bir diğer ifadeyle İbn Meymun, aynı mitsvayı farklı kelimelerle ifade etmiş, bunu yaparken birini daha kısa tutup bir diğerini daha detaylandırmıştır. Her ne kadar farklı cümlelerle ifade edilseler de aynı Tevrat pasajlarına dayanmaları^[308] sebebiyle bu cümlelerin aynı mitsvaya delalet ettiği açıktır. Bu çerçevede, her iki eserin arasında on senelik bir zaman diliminin olması İbn Meymun’un 613 mitsvot listelerinde çok büyük bir farklılığın oluşmasına sebep olmamıştır. Özetle, İbn Meymun’un ilk eserine sıralama noktasında büyük ölçüde sadık kaldığı ve usûl açısından tutarlı olduğu söylenebilir. Ayrıca İbn Meymun, Mişne Tora eserinde mitsvaları sıralarken daha açık, kısa ve özlü bir üslup kullanmıştır.

B.    İbn Meymun’un ve Kendisinden Önceki Âlimlerin Mitsvot Listelerine

Yönelik Değerlendirmeleri

613 mitsvot Babil Talmudu, Makkot 23b’den bir rivayete dayanmaktadır. Bu rivayette, Rabbi Simlay’ın ifadesine göre Musa’ya öğretilmiş 365 nehiy ve 248 emir vardır. Ancak Rabbi Simlay “613 mitsvot” gibi net bir sayı verse de listenin içeriğinden bahsetmemiştir. Bu yüzden, emir ve yasak listesinin içeriği tartışmalıdır. Her bir âlim kendine göre Tevrat veya Talmud metninde buna denk gelen ifadeleri tespit ederek birbirinden farklı listeler oluşturmuştur.

Yahudi âlimler, Makkot 23b rivayetini farklı şekillerde eserlerinde alıntılamışlardır. Bazıları “Musa’ya öğretildi”, bir kısmı “Musa’ya Sina’da öğretildi” şeklinde, bir diğer grup ise “İsrailoğulları 613 emir ve yasakla emrolundu (şeş meot ve- şaloş esre mitsvot nitstavû Yisrael)””³⁰ şeklinde rivayeti nakletmişlerdir.^{[309] [310]} İbn Meymun bu rivayetin sonuna Talmud metninde yer almamasına rağmen be-Sinay (Sina’da) ifadesini eklemektedir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla Sefer ha-Mitsvot” un mukaddime kısmında İbn Meymun, altı defa “Musa’ya Sina’da 613 emir ve yasak öğretilmiştir (şeş meot ve-şaloş esre mitsvot nidreşet le-Moşe be-Sinay)”” cümlesine başvurmaktadır.^[311]

Âlimlerin listelemede farklı tasarruflarda bulunmaları birbirlerini eleştirmelerine de yol açmıştır. İbn Meymun, diğer listelere yönelik eleştirilerine eserinin mukaddimesindeki 14 kuralında yer vermektedir. Ondan önce yapılan listeler sırasıyla; Kayyara’nın Halahot Gedolotu, Saadya’nın Kitâbu’ş-Şerâfsi, Hefets b. Yatsliah’ın Kitâbu’ş-Şerâ‘t si, Samuel b. Hofni Gaon’un Kitâb fi’ş-Şerâ‘i’s>i ve İbn Gabirol’ün azharotudur. Ancak İbn Meymun, sadece Kayyara ve Hefets’e atıfta bulunmaktadır. Onun temel eleştirisi Halahot Gedolot ile başlayan ve diğerlerinin takip ettiği yoldur. O, bu yolu “akıl tutulması (ke-enne’l-‘ukûl vekafet)” olarak nitelemektedir.^[312] İsim vermekten kaçınarak “bizim haricimizdekiler hataya düştü (ve kadğalat ğayrinafi...)^[313]”״ şeklinde birçok kez Kayyara’ya işaret etmekte ve Halahot Gedolot eserini birkaç kez zikrederek eleştirmektedir. Halahot Gedolotun içindeki bu hatalara Hefets b. Yatsliah’ın da çok kısa değindiğinden bahseden İbn Meymun, kendisini bu konuda takdir etmektedir. Ancak o, Hefets’in de içine düştüğü hataların Kayyara’nın yaptıklarından daha büyük olduğunu ifade etmektedir.^[314]

İbn Meymun, Tevrat hükümlerini listelemenin yolunun azharot olmadığını belirtmektedir. Aslında azharot yazarlarını da suçlamamak gerektiğini “rabbi olarak değil şair” olarak işlerini yaptıklarını da ifade etmektedir. Azharotun avam arasında ne kadar da meşhur olduğuna dikkat çektikten sonra delilleriyle verilmeyen bir listenin okuyucu tarafından kusurlu ve hatalı karşılanacağını da eklemektedir. Bu yüzden kendi listesinin şüphe gerektirmeyen açık bir delil üzerine kurulu olduğunu, diğerlerinin hatalarını gözler önüne sereceğini söylemektedir.^[315]

12.  yüzyılda söz konusu Talmud rivayetinin (Musa’ya 613 mitsvot öğretildi)^[316] birebir kelimelerle ifade edilmesi, Sina sonrası hükümlerin 613 mitsvot listesinde yer alıp almayacağı gibi önemli bir hususu ortaya çıkarmıştır. Geonim dönemi âlimleri Sina sonrası hükümleri listelerine dahil etmişlerdir. Çünkü onlara göre Sözlü Tevrat da Yazılı Tevrat gibi vahiy ürünüdür.^[317] Sözlü Tevrat’ın vahiy ürünü olarak kabulü, içindeki hükümlerin listelere dahil edilmesini de zorunlu kılmıştır.^[318] İbn Meymun’un, birinci kuralına göre Rabbani hükümlerin 613 mitsvot listelerinde sayılması uygun değildir. Bu kuralında o, Rabbani kaynaklı hükümlerin mitsvot listelerinde sayılmasını eleştirmektedir.^[319] İbn Meymun bu çerçevede diğer listelerde yer alan Hallel duasını ve günlük kutsama dualarını^[320] Rabbani kaynaklı hükümlere örnek vermektedir. Bunun akabinde Talmud rivayetinden^[321] alıntı yaparak akıl yürütmesi yapmaktadır. Rivayette “bunların nerede farz kılındığı” sorulmaktadır. Cevaben “Sana öğretecekleri öğretiye ve sana söyleyecekleri yargıya göre davranmalı, sana açıklayacakları karardan sağa veya sola sapmamalısın”^[322] denilmektedir. Şayet öncekilerin bu rivayete bağlı olarak Rabbani hükümleri listelerine dahil ettikleri kabul edilirse, Rabbani kaynaklı emirleri listelere dahil edip de neden nehiyleri listelerine eklemediklerini sormaktadır. Bunun akabinde o, Talmud’da geçen rabbiler tarafından belirlenen haram evlilikleri^[323] nehiylerde saymadıkları gerekçesiyle diğer âlimleri eleştirmektedir.^[324] Çünkü Rabbani hükümler sayılacaksa ister emir ister nehiy olsun hepsi sayılmalıdır, ona göre önceki âlimler Rabbani hükümleri 613 mitsvot listesine dahil etmekle hem hataya düşmüşler hem de bazılarını sayıp bazılarını liste dışı bırakmakla tutarsız davranmışlardır.

İbn Meymun, önceki âlimleri listelerinde middot kaynaklı (13 yorum kuralından elde edilen) hükümleri saymaları sebebiyle eleştirmektedir. Onun ikinci kuralına göre Tevrat’tan 13 yorum kuralıyla çıkarılan hükümlerin mitsvot listelerinde sayılması uygun değildir. O, açık Tevrat cümleleri ile ondan tefsir yoluyla çıkarılan hükümleri asl ve füru‘lara benzetmekte ve füru‘ların de-Grayta’’yı (Tevrat) temsil etmediğini söylemektedir.^[325] İbn Meymun’a göre diğer âlimler “Rabbilerden/bilgelerden korkun”^[326] ifadesini emirlerin içinde sayarak hataya düşmüşlerdir. Talmud âlimleri middot yöntemiyle Tevrat’ta geçen “Tanrınız Rab’den korkacaksınız”^[327] ifadesini yorumlayarak âlimlerden korkmanın da bir emir olduğunu çıkarmışlardır. Ona göre bu tür hükümler listede yer almamalıdır. Şayet yer alacaksa da neden “büyüklere -en büyük ağabeye, üvey anneye vs.- saygı göstermek”^[328] gibi middot yoluyla gelen diğer hükümlerin listelere dahil edilmediğini sorgulamaktadır. Çünkü Talmud’daki bu emir de Tevrat’ta geçen “Anne ve babana saygı göstereceksin”^[329] ifadesinden middot yöntemiyle çıkarılmıştır.^[330] İbn Meymun, bu kuralında da âlimlerin tutarsız davranışlarını eleştirmektedir.

İbn Meymun’un bir diğer eleştirisi nesiller boyu devam ettirilmeyen, belirli bir süreliğine geçerli olan mitsvaların listelere eklenmesine dairdir. Onun üçüncü kuralına göre, nesiller boyu devam ettirilmemiş hükümlerin 613 mitsvot listelerinde sayılması uygun değildir. O, Levililer ile ilgili “(Buluşma Çadırı’nda) artık çalışmayacak”^[331] ifadesini öncekilerin mitsvot listesinde saymalarını örnek göstermektedir. İbn Meymun’a göre bu sadece Yahudilerin çölde geçirdiği zamanlarda geçerli olan bir hükümdür.^[332] Bunun gibi hükümleri sayarken man ve kudret helvasıyla ilgili “Sabaha kadar ondan bir şey kalmasın”^[333] ve Moablılarla ilgili “Ammon oğullarının karşısına yaklaştığın zaman onları sıkıştırma ve onlarla çekişme”^[334] veya emir içeren “Kendine yakıcı bir yılan yap ve onu bir sırık üzerine koy”^[335] ifadelerini neden saymadıklarını sorgulamaktadır.^[336] İbn Meymun’a göre sadece belirli bir dönemle mukayyed olan hükümler 613 mitsvot listesine dahil edilemez.

İbn Meymun, Tevrat’ta geçen genel ifadelerin de liste dışı kalması gerektiğine dördüncü kuralında değinmektedir. Bu kurala göre, şeriatın tamamını içeren umumi emirlerin sayılması uygun değildir. Bu nedenle o, “kutsal olun”^[337] veya “kendinizi takdis edin”^[338] gibi Tevrat ifadelerini listeye alan âlimleri eleştirmektedir. Çünkü ona göre bunlar spesifik bir emir veya yasak içermeyip, tüm mitsvaları yerine getirip Tevrat’a uymaya ve yasaklanan şeylerden uzak durmaya delalet etmektedir.^[339]

İbn Meymun, beşinci kuralında Tevrat’taki nehiyler ile nehiylerin illetlerinin karıştırıldığını öne sürerek illetleri nehiy olarak sayanları eleştirmektedir. Bu kurala göre, mitsvanın illeti 613 mitsvot listesinde yer alamaz. Buna, “Kadını boşayan ilk kocası onunla yeniden evlenemez. Çünkü kadın kirlenmiştir. Bu Rab’bin gözünde iğrençtir. Tanrınız Rab’bin miras olarak size vereceği ülkeyi günaha sürüklemeyin”^[340] ifadesini örnek olarak verir. Pasajın sonundaki “ülkeyi günaha sürüklemeyin” ifadesi, bu nehyin gerekçesidir.^[341] Buradan anlaşıldığı üzere, İbn Meymun’a göre illetler tek başına emir veya nehiy içermemektedir.

İbn Meymun, hükmün detaylarına (fıkhu’ş-şeri‘a) yer verip onları ayrı birer emir ve yasak olarak listeleyenleri yedinci kuralında eleştirmektedir. Bu kurala göre, hükmün detaylarının 613 mitsvot listesinde sayılması uygun değildir. O bu konuya, diğerlerinin Mabed’i ve kutsal mekanları kirleten kişinin günah sunusu sunmasıyla ilgili ayrıntıları listelerine almaları, günahı işleyen kişinin statülerine göre değişen sunu hayvanlarıyla ilgili ayrı ayrı emirler yazmaları gibi birçok örnek getirmektedir.^{[342] [343]} Bir başka verdiği örnek ise zina edenlerle ilgili hükümlerdir. Öncekiler özellikle de Halahot Gedolot yazarı bu meselede büyük bir hataya düşmüş ve bu hükümlere paraşiyot³² bölümlerinde yer vermişlerdir. Buna göre, zina eden kadının evli olması durumunda boğma, nişanlı olması durumunda taşlama ve kohen kızı olması durumunda yakılarak öldürme gibi statü farklılıklarına göre üç ayrı öldürme şekilleri vardır. Ancak İbn Meymun zinayla ilgili iki genel emirden bahsetmektedir: “Zina etmeyeceksin”^[344] ve “Biri başka birinin karısıyla, yani komşusunun karısıyla zina ederse hem kendisi hem de zina ettiği kadın kesinlikle öldürülecektir.”^[345] O, bu ikisi dışındaki hükümlerin detay olduğunu belirtir. Zinayla ilgili verdiği iki genel ifadeye göre, zâninin her hâlükârda öldürülmesi gerektiğinden ona göre tek bir emir olarak sayılması lazımdır.^[346]

İbn Meymun sekizinci kuralında nefiy ve nehiyleri ayırt edemeyip nefiy içeren ifadeleri listelerine ekleyenleri eleştirmektedir. Bu kurala göre, nefyin nehiyle birlikte 613 mitsvot listesinde sayılması uygun değildir. Bunun için, “kız, erkek köleler gibi özgür bırakılmayacak”^[347] ve “Korah ve yandaşları gibi olmayın”^[348] ifadelerini örnek vermektedir. Burada bir yasaklama mevcut olmayıp bu ifadeler nefiydir. İbn Meymun’a göre bunlar açık bir şekilde âlimler tarafından da nefiy olarak tayin edilmiştir.^[349] Buna ek olarak o, Talmud’dan^[350] “bir anlaşmazlığı sürdüren, bir yasağı çiğnemiş olur, “Korah ve yandaşları gibi olmayın” alıntısı yapmaktadır. Bu çerçevede, Tevrat cümlesi Talmud’da durum benzetmesi için kullanılmış ve argümanlarında ısrarcı olup ayrılık çıkaran kimseler “Korah’a ve yandaşlarına” benzetilmiştir. İbn Meymun’a göre bu benzetme vaaz (nasihat/tenbih) türünden, Tevrat’taki bu cümle kendi başına bir nehiy içermemekte olup yapı olarak nefiy cümlesidir.^[351] Dolayısıyla o, nefiy formdaki Tevrat cümlelerinin listede nehiy gibi sayılmasına karşı çıkmıştır.^[352]

İbn Meymun aynı şekilde diğer kurallarında da âlimlerin mitsvot listeleriyle ilgili kısa değerlendirmeler yapmaktadır. O, Kayyara’yı ve takipçilerini örnek vermeden Tevrat’taki mitsvaları hazırlayıcı ifadeleri emir olarak sayanları onuncu kuralında eleştirmektedir.^[353] On ikinci kuralında ise herhangi bir mitsvanın yapılış aşamalarını müstakil mitsva olarak sayanları değerlendirmektedir. Bunun için buğday sunusunu örnek getirmekte ve dökme, karıştırma veya sallama gibi eylemlerin sununun birer parçası olduğunu vurgulamaktadır.^[354] Ona göre diğer âlimler, mitsvanın edasından sayılan bu tür eylemleri listelerinde saymakla hataya düşmüşlerdir.

İbn Meymun son kuralında, Geonim dönemi âlimlerini cezaları nehiylerin içinde saymalarından dolayı da eleştirmiştir. Daha önce ifade edildiği gibi Geonim döneminde yapılan dörtlü tasniften bir tanesi cezalardır. İbn Meymun cezaların ayrı bir bölüm olarak işlenmesine on dördüncü kuralında şiddetle karşı çıkmıştır. Bu kurala göre, her bir had cezasının mitsvot ‘asede sayılması uygun değildir. Ona göre cezalar, mitsvot listelerinde sınırlandırılmalı ve sadece ölümü gerektiren cezai yaptırımlar listede yer almalıdır. İbn Meymun, Halahot Gedolottan iki hususu buna örnek olarak getirmektedir. Buna göre Kayyara listesinde nehiy olarak, Şabat günüyle ilgili hem “...hiçbir iş yapmayacaksınız”^[355] ifadesini^[356] hem de bu nehyi çiğneyenleri “taşlama cezasına çarptırılanların”^[357] içinde saymaktadır. İbn Meymun’a göre bu kafa karıştırıcıdır çünkü cezalar emir formundadır ve nehiylerin içinde sayılmaması^[358] gerekir.^[359] Aynı şekilde İbn Meymun bu kuralında isim vermeden Kitâbu’ş-Şerâfden atıfta bulunarak müellifi^[360] eleştirmektedir. Bu alıntıya göre, insanların eliyle değil de Tanrı tarafından infazı gerçekleşen toplamda otuz iki ceza vardır. İbn Meymun, bu müellifin 613 mitsva içinde insanların yanında Tanrı’nın da yapmakla yükümlü olduğu şeyleri saydığını ifade ederek onun sözlerinin açık bir fesad olduğunu vurgulamaktadır (beyyinetü’l-fesâd) ³⁽⁰ Bu çerçevede kendisinden önceki âlimler, cezaları mitsvot listesinde sayma konusunda büyük bir hataya düşmüşlerdir.

İbn Meymun’un kendisinden önceki âlimleri değerlendirmeleri yukarıda işlenmiştir. Buna ilaveten İbn Meymun’dan önce mitsvaları listelemeye yönelik bazı Yahudi âlimlerin değerlendirmeleri de dikkate değerdir. Özellikle Yahudi tefsir âlimi Abraham b. Ezra’nın (ö. 1167) bazı görüşleri İbn Meymun’un 14 kuralı ile benzerlik göstermektedir. İbn Ezra, hayatının son dönemlerinde kaleme aldığı YesodMora ve-Sod Tora isimli eserinde mitsvaların sınıflandırılması ile ilgili birçok konuyu tartışmış ve çeşitli örneklerle açıklamıştır. Bu eser, İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvofu yazmasından önce telif edildiği için önem arz etmektedir. Her ne kadar İbn Meymun’un eserinde herhangi bir atıf yer almasa da aşağıda vereceğimiz örneklerden İbn Meymun ile İbn Ezra’nın aynı konuları değerlendirdiği ve benzer fikirlere sahip olduğu söylenebilir.^{[361] [362]}

İbn Ezra, “hüküm söz konusu olduğunda ister Rabbilerden ister Tevrat’tan olsun aralarında bir fark yoktur; hepsi bize verilmiş bir gelenektir ve hepsi Tanrı’dandır” diyerek Rabbani hükümlerin önemini vurgulamaktadır.^[363] Buradan hareketle ona göre Tevrat veya Rabbani hükümleri ayırt etmenin gerekli olmadığı anlaşılmaktadır. Bu ise İbn Meymun’un birinci ve ikinci kuralına karşıdır, çünkü o Rabbani hükümleri Tevrat hükümlerinden ayırmaktadır. İbn Ezra, İbn Meymun gibi âlimlerin hükümleri listelerken takip ettiği usûl farklılıklarını eleştirmektedir.^[364] Buna, Tevrat’ta yer alan “oğlağı anasının

sütünde haşlamayacaksın”^[365] ifadesini örnek vermektedir. Bazıları bu emri bir kere sayarken başka âlimler Tevrat’ta üç defa geçmesinden dolayı bunu üç kere saymaktadır diyerek^[366] mitsva sınıflandırmasındaki farklılığa dikkat çekmektedir.^[367]

İbn Ezra’ya göre, “Tanrı’nıza ibadet edeceksiniz”^[368] ve “Tanrı’nızdan korkmayı öğreneceksiniz”^[369] ifadeleri hem bütün emirleri hem de bütün nehiyleri içinde barındırmaktadır.^[370] Çünkü ona göre, insan tüm nehiylerden “Tanrı’dan korktuğu için” uzak durur. Buradan anlaşılmaktadır ki bu ve buna benzer ifadeler İbn Ezra için genel ifadeler olup müstakil olarak listede yer almaması gerekmektedir. Onun bu görüşü, İbn Meymun’un dördüncü kuralıyla birebir aynıdır. Ancak İbn Ezra’nın verdiği her iki örnek de İbn Meymun’un mitsvot ‘ase listesinde yer almaktadır.^[371]

İbn Ezra, kimi mitsvaların zamanlarının geçmiş olduğunu vurgulamakta ve onları 613 emir ve yasak listesinde listelemeye ihtiyaç olmadığını söylemektedir.^[372] Onun zamanı geçmiş mitsvalarla ilgili görüşü ve listede sayılmaması gerektiğini söylemesi İbn Meymun’un üçüncü kuralıyla aynıdır. Harun’u ve oğullarını kutsamak gibi^[373] kimi mitsvaların ise sadece Musa’ya verildiğini^[374] ve bunların da listede yer almaması gerektiğini ifade etmektedir. Aynı şekilde o cezai yaptırım içermeyen nehiylerin, mitsvot listesinde sayılmaması gerektiğini ifade etmektedir.^[375] Örneğin ona göre, “Pesah sunusunun etini sabaha bırakmayacaksınız”^[376] ifadesinin 613 mitsvot listelerinde sayılmasına gerek yoktur. Çünkü bu eylem bir cezai yaptırımı gerektirmez. Ancak İbn Ezra’nın verdiği bu ifade İbn Meymun’un listesinde yer almaktadır.^[377] Cezai yaptırımın gerekmediğine dair İbn Ezra “sabaha kalan Pesah sunusu yakılmalıdır”^[378] ifadesini örnek vermektedir. Buradan “Pesah sunusunun etini sabaha bırakmanın” cezai yaptırım gerektirmediği anlaşılmaktadır. Aynı şekilde o konuyla ilgili bir başka örnek daha vermektedir: Oğlu olmadan ölen bir adamın erkek kardeşinin, dul kalan karısıyla evlenmesi (İbr. halitsa) meselesinde kardeş, dul kadınla evlenmek istemezse bunun cezası yoktur.^[379] Bu yüzden halitsa uygulamasının mitsva olarak listede yer almaması gerekir. Ancak halitsa yasası İbn Meymun’un listesinde yer almaktadır.^[380]

İbn Ezra, Tevrat içindeki bazı ifadelerin birer emir görünümünde olduğunu, ancak zorunlu bir yükümlülük ifade etmediğini söylemektedir.^[381] O, “Tutsak alınan güzel kadını kendine eş olarak alabilirsin”^[382] ile ilgili emirleri buna örnek vermektedir. İbn Ezra, herhangi bir Yahudi’nin Tevrat’ta sıralanan prosedürleri^[383] yerine getirmeden esir alınmış bir kadını kendisine eş olarak alamayacağını ifade etmektedir. Ona göre aynı Tevrat pasajında anlatılan “Ona köle gibi davranmasın”^[384] haricindeki cümlelerde hiçbir şekilde uyulması gereken bir emir ifadesi yoktur.^[385] İbn Ezra’nın verdiği “Köle gibi davranmasın” nehyini İbn Meymun iki ayrı nehiyde ifade etmektedir. Bunlar sırasıyla, “Tutsak alınan güzel kadını onunla birlikte olduktan sonra satmak haramdır”^[386] ve “Tutsak alınan güzel kadını onunla birlikte olduktan sonra çalıştırmak haramdır”^[387] şeklindedir. Her iki ifadede de görülen “çalıştırmak” ve “satmak” ifadeleri kölelere uygulanan bir muameledir. Buna ilaveten İbn Ezra’nın bu konuyla ilgili sayılmaması yönünde ifade ettiği prosedürleri İbn Meymun’un “güzel alınan esir kadınla ilgili kurallara uy”^[388] şeklinde mitsvot ‘ase listesinde saydığı da görülmektedir.

İbn Ezra, bazı emirlerin hatırlatıcı nitelikte olduğunu ifade etmektedir. Buna örnek olarak tefilinin başa ve kola takılması, matsot,^[389] acı otlar ve tsitsit mitsvalarını vermektedir. O, acı otların olmamasının kişiyi matsot mitsvasını^[390] eda etmekten alıkoymayacağını eklemektedir. Mavi ipliğin olup da beyazın veyahut beyazın olup da mavi ipliğin olmayışı kişiyi tsitsit mitsvasını eda etmekten alıkoymaz demektedir.^[391] İbn Ezra’nın görüşü, İbn Meymun’un on birinci kuralındaki tsitsit örneği ve “Mitsvanın edası bir cüz eksik olsa dahi gerçekleşmek zorundadır” ifadesiyle^[392] oldukça benzerlik taşımaktadır.

İbn Ezra, eserinin diğer bölümlerinde azharot yazarlarının mitsvot listelerini değerlendirmekte ve bazı azharot yazarlarının “uyarma / öğüt” içeren Tevrat ifadelerini listelerinde saymalarını eleştirmektedir.^[393] O, bir kralın çok fazla eşe sahip olmasıyla ilgili “kalbi yoldan sapmasın”^[394] ifadesi ile yine kralın çok fazla ata sahip olmasıyla ilgili “halkı Mısır’a geri götürmemelidir”^[395] ifadelerini buna örnek olarak vermektedir.^[396] Ona göre bunlar önce gelen emrin veya nehyin açıklaması konumundadır. Buradan anlaşılmaktadır ki İbn Ezra’nın verdiği bu örnekler ile İbn Meymun’un onuncu kuralında yer alan “hazırlayıcı ifadelerin listede sayılmaması” ifadesi bağlamca aynıdır. Benzer şekilde o, bazı azharot yazarlarının da aynı Tevrat cümlesini iki ayrı müstakil mitsva olarak saydıklarını aktarmaktadır.^[397] Buna örnek olarak “Şabat gününü, onu kutsal ilan etmek üzere hatırla”^[398] ve “Şabat gününü, onu kutsal ilan etmek üzere gözet”^[399] ifadelerini vermektedir.^[400] Bunlar tek bir mitsvaya delalet etmekte olup ayrı ayrı listede sayılmaması gerekmektedir.

İbn Ezra Tevrat’taki bazı ifadelerin derin anlamlar içerdiğini ve literal olarak anlaşılamayacağını iddia etmektedir. Bu sebeple o, bazı ifadelerin de literal olarak mitsvot listelerine alınmaması gerektiğini eklemekte ve bunları mitsvot listelerinde sayanları eleştirmektedir.^[401] Azharot yazarlarının emir olarak “kalplerinizi sünnet edin”^[402] ve nehiy olarak “Artık dik başlılığınızdan vazgeçin”^[403] ifadelerini birebir olarak listelerine almış olduklarını aktarmaktadır.^[404] Bunların ne manaya geldiğini onlara sorduğunu ve kendisine verilen cevabın “akılsız bir öğrencinin” vereceği türden bir cevap olduğunu belirtmektedir. İbn Ezra azharot yazarlarını, bitkileri tasnif eden ancak bitkilerin her birinin faydasından bihaber olan tıp kitabı yazarlarına benzetmektedir.^[405]

Bir diğer Yahudi tefsir âlimi İbn Bil‘am’a (ö. 1070) göre, mitsvalar ebedi (mitsvot nitshiyot le-oreh ha-zman) ve geçici (mitsvot şe-hukaku le-zmanan ve nigmara asiyatan ahar kah) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.^[406] Ebedi olanların sayısı 613’ten azdır, geçici olanların sayısı ise 613’ü aşmaktadır. O, geçici hükümlerin sayılmaması gerektiğini söyler ve Fısıh kuzusu ve Buluşma Çadırı’yla ilgili hükümleri buna örnek olarak getirir. İbn Bil‘am’ın geçici hükümler hakkındaki görüşü ile İbn Meymun’un üçüncü kuralındaki nesiller boyu devam ettirilmemiş hükümlerin liste dışı kalması görüşüyle bağlamca aynıdır.

İbn Bil‘am mitsvaları sıralarken tutarsız davrandığını iddia ettiği Hefets b. Yatsliah’ı eleştirmektedir. Ona göre Hefets, 613 sayısını tutturmak için sayılmaması gerekenleri de listesine dahil etmiştir. İbn Bil‘am’a göre o, Kayyara’yı eleştirdiği konuda hataya düşmüş ve “Sina’da” emredilmeyen hükümleri listesinde sıralamıştır. İbn Bil‘am, her ne kadar “hastaları ziyaret etme” ve “kederlileri teselli etme” gibi Rabbani hükümleri saymış olsa da Hefets’in 613’e ulaşamayacağını ifade etmiştir.^[407]

Sonuç olarak, Talmud rivayetinde yer alan “Musa’ya 613 mitsvot öğretilmiştir”^[408] ifadesinin Yahudi âlimlerce farklı şekillerde alımlanması yüzyıllar boyu devam etmiştir. Âlimlerin mitsvot sayıları ve onların sınıflandırılması ile ilgili görüşleri birbirlerinden farklıdır. İbn Meymun kendisinden önceki âlim ve kullandıkları yöntemleri, belirlediği on dört kuralında değerlendirmekte kendi listesinin diğerlerinden daha tutarlı olduğunu savunmaktadır. İbn Ezra’nın eserinde ve İbn Bil‘am’ın Tevrat tefsirinde yer verdiği bazı hususlar İbn Meymun’un görüşleriyle uyuşmaktadır. Bu çerçevede, İbn Meymun’un kurallarının içeriğini oluşturma ve azharot yazarlarını eleştirme konusunda usûl ve yöntem açısından kendisinden önceki âlimlerden etkilendiği söylenebilir.

C.    İbn Meymun’un Listesiyle Önceki Mitsvot Listelerinin Kıyaslanması

Tezin birinci bölümünde 613 mitsvot alanında yazılan eserlere kısa bir giriş yapılmıştı. Bu başlıkta ise İbn Meymun’un listesiyle kendisinden önce yapılan listeler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar değerlendirilecektir. Bu kapsamda sefer mitsvot türü eserlerin yazarları ve çalışmaları kronolojik olarak Şimon Kayyara, Saadya Gaon, Samuel b. Hofni Gaon, Hefets b. Yatsliah ve Metsli Eliezer b. Samuel şeklinde işlenecektir.^[409] Eserler, eserlerin usûl ve yapısal durumları ile mitsvaların sınıflandırılması açısından olmak üzere iki alt başlıkta değerlendirilecektir.

1. Eserlerin Usûl ve Yapısal Durumları Açısından Kıyaslanması

Orta Çağ’da mitsvaları listeleme geleneği yaygınlık kazanmaya başlamıştır. 613 mitsvotun listelenmesi Yahudi geleneğinde sistematik bir usûlden uzak şekilde azharot ismiyle meşhur liturjik şiirlerde yapılmıştır. Piyyutim olarak da bilinen bu şiirlerin Şavuot Bayramı’nda Tevrat’ın verilmesini kutlamak ve “613 emir ve yasağın” tekrarlanması yönüyle insanları etkileyen bir işlevi bulunmaktaydı.

613 mitsvot listesi bir kitap halinde ilk kez Şimon Kayyara’ya (9. yy.) nispet edilen Halahot Gedolot isimli eserde hazırlanmıştır. Kayyara, usûl olarak azharot tarzını benimseyerek manzum şekilde listesini hazırlamıştır. Mukaddime kısmında Kayyara, eserin usûlünden veya yazılış amacından bahsetmez, Tevrat’ı verdiği ve Tevrat hükümleriyle farz kıldığı için Tanrı’ya şükür ile başlar ve çeşitli övgülerle devam eder. Kayyara eserin mukaddimesinde, Rabbi Simlay’ın meşhur 613 mitsvot rivayetini^[410] “İsrailoğulları 613 emir ve yasakla emrolundu (şeş meot ve-şaloş esre mitsvot nitstavû Yisrael)” şeklinde alıntılamaktadır.^[411] Buna ilaveten o, 365 nehiyden uzak durup 248 emri yerine getiren kimsenin ahireti kazanacağını ifade etmektedir. Ayrıca, her kim nehiyleri çiğner ve emirleri yerine getirmezse onun yedi çeşit cezaya maruz kalacağını söylemektedir. Bu cezalar sırasıyla; taşlama, yakma, başını keserek öldürme, iple boğma, mita,^[412] karet^[413] ve kırbaçlamadır.^[414] Bu dikkat çekicidir zira İbn Meymun’un Sefer ha- Mitsvot mukaddimesinde nehiylerden uzak duran veya emirleri yerine getirenin alacağı bir ceza veya ödülden bahsedilmemektedir. Ardından Kayyara mukaddimesinde, 277 ceza,^[415] 348 nehiy,^[416] 248 emir^[417] ve 65 paraşa^[418] sıralamaktadır.^[419] Kayyara’nın mukaddimesi Tevrat’ın nesiller boyu nakledişini tasvir eden rivayet zinciri^[420] ve rabbilere olan methiyelerle bitmektedir.^[421] Sefer ha-Mitsvot’ta rivayet zinciri yer almasa da İbn MeymunMişne Tora adlı eserinde rivayet zincirine detaylıca yer vermektedir.^[422]

Bu çerçevede Kayyara’nın mitsvot listesi, onaşin (cezalar), mitsvot lo ta‘ase (nehiyler), mitsvot ‘ase (emirler) veparaşiyot^[423] (bölümler) olmak üzere dört ana bölüme ayrılmaktadır. Kayyara’nın mukaddimesinde 348 tane nehyi ayrıca kendi içinde ikiye ayırdığı, 71 tane nehyi ölüm cezası gerektiren nehiyler olarak ifade ettiği görülmektedir.^[424] Eser genel olarak her bir Talmud risalesine göre düzenlenmiş olup içinde ilgili ‘ase, lo ta‘ase, onaşin veyaparaşiyotlar işlenmektedir. Bu yüzden, Halahot Gedolot Talmud’daki emir ve yasakları düzenli bir şekilde vermesiyle İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserinden ayrılmaktadır. Çünkü İbn Meymun eserini, Talmud’a göre değil de Tevrat’a göre telif etmiş, Rabbi Simlay’ın rivayetine^[425] uygun bir şekilde emir (‘ase) ve nehiy (lo ta‘ase) olarak iki ana bölüme ayırmıştır. Bunlara ilaveten İbn Meymun’un eserindeparaşiyot ve onaşin diye bir sınıflandırma da bulunmamaktadır.

Bir diğer âlim Saadya Gaon, üç kez 613 mitsvot listesi hazırlamıştır. İkisi azharot olup üçüncüsü Judeo-Arabic olarak kaleme aldığı Kitâbu’ş-Şerâ‘i’dir.^[426] Bu eserin mukaddimesine bakıldığında, emir ve nehiylerin insana mükâfat için verildiği, Tanrı’nın akla tezat kötü ve fena işleri emretmeyeceği,^[427] şeriatı aklîyye ve sem’îyye olarak ikiye ayırdığı, ‘aklîyye şeriata hırsızlık, adalet, dürüstlük vb., sem’îyye şeriata temizlik, oruç, hac gibi ibadetleri örnek getirdiği ve bunları kelamî bakış açısıyla incelediği görülmektedir.^[428] Ardından Saadya, mitsvot kitaplarından “ilkinin”^[429] dört bölüme ayrıldığından, 200 emir, 277 nehiy, 71 ölüm cezası, 65 tane de cemaat arasındaki zorunlu hükümleri^[430] içerdiğinden bahsetmektedir.^[431] Daha sonra Saadya, “insanların kendisinden ilk kitaptan gayri bir eser talep ettiklerini (se ’eleni ba‘du ’l-râğibin en üellifehu ‘alâ nahvin âhar ğayri hâza’l-evvel)” aktarmaktadır. Ardından bu eseri yazmasının üç sebebi olduğunu söylemektedir:

i.     “İlk eserin” dilinin İbranice olması ve insanların Arapça bir eser istemesi,

ii.    “İlk eserin” hükümlerden ismen bahsetmesi ve sadece asıl hükümlere yer vermesi,

iii.    Öğrencilerin hükümleri hafızada kolaylıkla tutulabilmesi için Saadya’nın konuları içeriğine göre başlıklar altında toplamak istemesi.^[432]

Bu yönüyle Saadya ve İbn Meymun’un eser telif etme nedenleri birbirinden farklıdır. İbn Meymun, hem daha sonra yazacağı Mişne Tora eserine mitsvot taslağı oluşturmak hem de diğer 613 mitsvot eserlerinden daha üstün ve organize bir eser kaleme almak amacıyla Sefer ha-Mitsvot adlı eserini kaleme almıştır. Ancak Saadya’nın, “ilk eseri (Halahot Gedolot)” insanlar için daha kullanışlı bir hale getirme niyeti ön planda olup, eleştirel bir tavırdan uzak bir şekilde kaleme aldığı açıktır.

Saadya, eserinde mitsvaları 26 kategoriye (aksâm) ayırmıştır. Emir, nehiy ve cezai yaptırımları ise bu kategorilerin altında karışık olarak vermiştir.^[433] Buna göre 26 kategorinin başlıkları ve mitsva sayıları şu şekildedir:

i.          Tanrı’ya ibadetle ilgili hükümler, 22 mitsva

ii.          Temizlikle ilgili hükümler, 10 mitsva

iii.          Bazı vakitlerin faziletine dair hükümler, 10 mitsva

iv.          (Bazı özel) Mekanlarla ilgili hükümler, 5 mitsva

v.          Ziraat ve tarımla ilgili hükümler, 26 mitsva

vi.          Muamelatlarla ilgili hükümler, 20 mitsva

vii.            Necasetle ilgili hükümler, 44 mitsva

viii.          Yiyeceklerle ilgili hükümler, 22 mitsva

ix.           Kıyafet ve giysilerle ilgili hükümler, 6 mitsva

x.          Evlilikle ilgili hükümler, 13 mitsva

xi.           Adaklarla ilgili hükümler, 13 mitsva

xii.         Cinsellikle ilgili hükümler, 25 mitsva

xiii.           Bir Yahudi’nin bir başka Yahudi üzerine olan haklarıyla ilgili hükümler,

37 mitsva

xiv.           Ümmetin tamamına farz olan hükümler, 25 mitsva

xv.          Harun ve Levililerin üzerine farz olan hükümler, 25 mitsva

xvi.           Ahkâmla ilgili hükümler, 13 mitsva

xvii.         Ahkâm-ı sem‘iyyenin hududları, 34 mitsva

xviii.     Cinayetlerle^[434] ilgili hükümler, 76 mitsva

xix.           Kurbanlarla ilgili hükümler, 48 mitsva

xx.          Bayramlarla ilgili hükümler, 40 mitsva

xxi.           Krala farz olan hükümler, 7 mitsva

xxii.         Kohenlere farz olan hükümler, 21 mitsva

xxiii. (Yabancı) Ümmetlerle ilgili hükümler, 31 mitsva

xxiv.          Savaşlarla ilgili hükümler, 6 mitsva

xxv.          Mühtedilerle ilgili hükümler, 14 mitsva

xxvi.          Hataen günah işleyenlerle ilgili hükümler, 15 mitsva^[435]

Özetle, Saadya kategorik başlıklarla kendisine has bir metot belirlemiştir. Daha önce de ifade edildiği üzere İbn Meymun’un eserinde ise kategorik sınıflandırma yer almamaktadır.

Saadya’nın bu eserini temel kaynak olarak kullanan^[436] Samuel b. Hofni Gaon, mitsvalarla ilgili kaleme aldığı Kitâb fi’ş-Şerâ‘i isimli eserini Judeo-Arabic olarak yazmıştır. Hofni eserini üç ana bölüme ayırmıştır: i) hukuk teorilerinin açıklamaları (usûl- i fıkh, teklif, mitsva, kıyas vb. fıkhî terimler),^[437] ii) mitsvaların sınıflandırılması ve iii) bilinmiyor.^[438] İkinci bölümde 30 fasılda mitsvaları incelemiştir. Hofni, fasıllarda mitsvalardan bahsederken Saadya’nın sıralamasını takip etmiştir. Günümüze ulaşan fragmanlara göre eserinin ikinci bölümünde; 1-2. fasıllarda aklî ve sem ‘î hükümler,^[439] 3­15. fasıllarda farklı gruplardaki kişilere göre değişen hükümler (Levililer, kohenler, kadınlar, köleler vs.), 16-21. fasıllarda zamana ve mekâna göre değişen hükümler, 22-25. fasıllar bilinmiyor, 26-28. fasıllarda (erkeklerin saçlarının yanlarını, favorilerini uzatması gibi)^[440] beden ve kalple ilgili hükümler^[441] ve 30. fasılda ise çelişkili hükümlerden bahsetmektedir.^[442] Hofni, eseri yazma amacını mitsvaları sınıflandırmak,^[443] sem ’î hükümlere karşı yapılan saldırıları bertaraf etmek ve şüpheleri ortadan kaldırmak^[444] şeklinde ifade etmiştir. Buradan Kitâb fi’ş-Şerâ‘f nin hem mitsvot sınıflandırmaları hem de fıkıh-kelamî konularını içeren bir eser olduğu anlaşılmaktadır. Bu yönüyle kendine özgü bir usûlü olup, İbn Meymun’un eseri yazma amacı ve eser bölümlemesinden ayrılmaktadır.

Mitsva listesi hazırlayan bir diğer âlim Hefets b. Yatsliah, bu kapsamda kaleme aldığı Kitâbu’ş-Şerâ‘i’ isimli eserini Judeo-Arabic olarak yazmıştır. Kendisi mitsvaları emir veya nehiy olmak üzere iki ana bölüme ayırmak yerine, birkaç fasıl altında çeşitli konular açarak işlemiştir. O, gerekli gördüğü yerlerde mitsvanın ne zaman ve nerede zorunlu olduğunu sadece Mabed’de veya sadece Kudüs’te geçerli olduğunu belirterek açıklamalarda bulunmuştur. Her bir mitsvanın illetlerini kelamî bakış açısıyla aktarmıştır. Eserin mukaddimesinde^{[445] [446]} Hefets, isim vermeden öncekileri birbirlerinden farklı yöntemleri takip ettiklerinden (helhu be-drahim şonim),⁴⁴5 ’asl ve furu‘ları; emir ve nehiyleri birbirine karıştırdıklarından (ve-mihem mi şe-hafah miksat ha-şoraşim le- anafim, ve-anafim le-şoraşim. Ve-mihem mi şe-hafah miksat ha-lavin le- ‘asin, ve- ‘asin le-lavin), “hasta ziyareti” ve “yaslı olanların teselli edilmesi” gibi içerik olarak birbiriyle alakasız olanları birleştirdiklerinden (ve-mihem mi şe-hihnis miksatan be-miksatan. Ve- mihem şe-hihnis le-tohen dvarim şe-eynam mihlalan kegon bikur holim ve-nihum avelim)^[447] bahsederek eleştirmektedir. Bu yönüyle İbn Meymun’un mukaddimesindeki diğer âlimleri eleştirmesiyle benzeşmektedir. İbn Meymun gibi o da mitsvaları açıklarken önce Tevrat pasajına, ardından kendi görüşünün yer aldığı ilgili Rabbani kaynağa atıfta bulunma yöntemini tercih etmiştir.^[448]

Hefets’in eserinden günümüze ulaşan fragmanlardan anlaşıldığı kadarıyla Rabbi Simlay’ın 613 mitsvot rivayetinden^[449] toplamda altı bölüm çıkardığı görülmektedir:

i.        mitsvot ‘ase,

ii.        mitsvot lo ta‘ase,

iii.        mita,

iv.        karet,

v.        câiz ve ibaha içeren ahkâm,

vi.        vâz-u nasihat yoluyla kaydedilenler.^[450]

Halper’in eserindeki günümüze ulaşan fragmanlardan anlaşıldığı kadarıyla Hefets eserini otuz küsur fasıla ayırmakta, ilk fasılda etik ve ahlak konularından, ikinci fasılda kölelikle ilgili hükümlerden, üçüncü fasılda zararlar ve tazminlerle ilgili hükümlerden, dördüncü fasılda adak, sunu ve yeminlerden, beşinci fasılda ölülerden kaynaklanan manevi kirliliklerden, altıncı fasılda yenmesi helal ve haram olan yiyeceklerden, onuncu fasılda hayvanlardaki kusur ve özürlerden, on dördüncü fasılda ilk doğanlardan, on dokuzuncu fasılda bazı manevi kirliliklerden, otuz ikinci fasılda insanlardaki kusur ve özürlerden bahsetmektedir.^[451]

İbn Meymun’dan önce 613 mitsvot listesi hazırlayan bir diğer âlim Metsli Eliezer b. Samuel (ö. 1198) Sefer Yere’im isimli eserini İbranice kaleme almıştır. Kendisi mitsvaları 7 ana bölüme ayırmış ve toplamda 464 paragrafta mitsvaları incelemiştir. Her bir paragraftaki mitsva Tevrat’la delillendirilmekte, kısa olarak ilgili Talmud kısmı tartışılmakta ve mitsvanın özeti ile son bulmaktadır. Yedi ana bölümün her biri mitsvaların içeriğine göre sınıflandırılmıştır. Birinci bölüm gayr-ı meşru ilişkilere ayrılıp yasak cinsel ilişkiler, haram evlilikler; ikinci ve üçüncü bölüm helal olmayan yiyecekler ve kullanımı yasak olan eşyalar; dördüncü bölüm borçlar hukukuna ayrılmış olup alışveriş, faiz, borç, miras ve güvenceler; beşinci bölüm ceza hukukunu içermekte olup cinayet, alıkoyma ve her türlü yalancılık, yetim ve dullara yapılan haksızlıklar; altı ve yedinci bölümler Tanrıya karşı işlenen her türlü günah, yalan yere yemin, Şabat’ı ihlal etme, sunular ve manevi kirlilik halleri gibi konulara ayrılmaktadır. İbn Meymun’un aksine, emir ve yasakları tek bir başlık altında sunması onu diğerlerinden ayıran bir özelliktir. Bu yüzden eser diğerlerine nazaran daha kullanışlı ve pratiktir.^[452] Müellif mukaddimesinde bu durumu şu sözlerle açıklamaktadır: “Bu eseri Tanrı’dan Korkanların Kitabı (Sefer Yere ’im) diye adlandırdım ki insanlar Tanrı’dan korkmayı bu eser sayesinde öğrensinler ve içerikleri benzer olanları tek bir başlık altında topladım ki okuyucu bulmakta zorluk çekmesin.”^[453] Eliezer b. Samuel, teknik terim olarak ana bölümler için sütunlar (İbr. amudim), alt bölümler için kancalar/çengeller (İbr. vavim) isimlendirmesini tercih etmiştir.^[454] Bu isimlendirme ve bölümleme de metot olarak önceki âlimlerde bulunmamaktadır.

Verilen bilgiler ışığında, İbn Meymun’un kendisinden önceki eserlerden usûl ve eseri yazma amacı bakımından ayrıldığı açıktır. Uzun mukaddimesi, mitsvaları belirlemek için geliştirdiği 14 kuralı, eserini Rabbi Simlay’ın rivayetine^[455] uygun olarak emir ve nehiy olarak iki ana bölüme ayırması onu diğerlerinden ayıran başlıca özelliklerdir. Bu yüzden eseri, diğerlerine nazaran daha özenlidir. Görüldüğü üzere Kayyara ve Metsli Samuel hariç diğer âlimler eserlerini Judeo-Arabic kaleme almışlardır ki bu İbn Meymun’un diğer âlimlerle olan en önemli ortak noktasıdır.

2.     Eserlerdeki Mitsvaların Sınıflandırılması Açısından Kıyaslanması

Bu başlık altında işlenecek olan mitsvalar bazı kriterler çerçevesinde belirlenmiştir. Bu kriterler şunlardır:

i.          İbn Meymun’un 613 mitsvot listesindeki itikâdî emirler,

ii.          İbn Meymun’un ve diğer âlimlerin listesindeki ortak fıkhî mitsvalar,

iii.          İbn Meymun’un 613 mitsvot listesinde saymadığı bazı de-Rabanan hükümler.

Bu kriterler bazı gerekçelere dayanmaktadır. Bu gerekçeler:

i. Her bir mitsvayı tek tek ele alamayacağımız için mitsvalar bazı örneklemler üzerinden incelenecektir.

ii. Örneklemin kapsam geçerliliğinin sağlıklı olabilmesi için farklı türde mitsvalar seçilmiştir. Bu farklı türdeki mitsvaları seçerken de temsil kabiliyeti yüksek ve kıyaslamaya daha uygun olanlar tercih edilmiştir.

i.          İbn Meymun’un 613 Mitsvot Listesindeki İtikâdî Emirler

Bu başlıkta “Tanrı’nın varlığına (rububiyyetine) ve birliğine iman” mitsvaları işlenecektir. İtikâdî emirler arasından örneklem olarak bu iki mitsva seçilmiştir. İbn Meymun’un 613 mitsvot listesindeki ilk iki mitsva da bu konuya ayrılmıştır. Diğer taraftan Şimon Kayyara, “Tanrı’nın varlığına ve birliğine iman etmeyi” mitsvot listesine dahil etmemiştir.^[456] Bununla birlikte Kayyara, birden fazla tanrıya inanmamayı (lo yihye leha elohim aharim) nehiylerin,^[457] Şema‘ duası^[458] okumayı (kriat Şema‘) ise emirlerin^[459] içinde saymıştır.^[460] Kayyara’yı takip eden âlimler ve Metsli Samuel de “Tanrı’nın varlığına ve birliğine iman etmeyi” mitsvot listelerinde yer vermemişlerdir. Buna karşın, Hefets’in ve İbn Meymun’un mitsvot listesindeki ilk iki emir; Hofni’nin ve Saadya’nın listesindeki ilk emir bu konuya ayrılmıştır.

Saadya, “Tanrı’nın göklerdeki ve yerdeki Rab oluşuna iman etmeyi (‘itikâdi’r- rububiyyeti ’llâh ‘azze ve-cellefi ’s-semâvât ve ’l-erâdîn)” birinci emir olarak listesinde yer veren ilk kişidir. O, açıklama yapmadan sadece Tevrat’tan bir cümleyi buna delil getirmektedir.^[461] Bu ifade: “Bunun için, bugün Yahve’nin yukarıda göklerde, aşağıda yeryüzünde Tanrı olduğunu, O’ndan başkası olmadığını bilin ve bunu aklınızdan çıkarmayın”^[462] şeklindedir. Samuel b. Hofni ‘aklî hükümlerden^[463] ilkinin “Tanrı’yı fiillerinde ve zatında sıfatlarıyla bilmek (ma‘rifetu’llâhi te‘alâ ‘alâ evsafihi fî zâtihi ve fiilihi)״ olduğunu ifade etmektedir. Tanrı’nın sıfatlarını ise O’nun “bir”, “hayy”, “kâdir olması” ve “şerikinin bulunmaması” şeklinde zikretmekte ve Saadya’nın bu mitsva için delil getirdiği Tevrat ifadesine^[464] işaret ederek bu ‘aklî hükmün vahiyle de tasdik edildiğini eklemektedir.^[465]

Kronolojik olarak İbn Meymun’dan önce Hefets de 613 mitsvot listesinde “Tanrı’nın varlığına iman etmeyi” birinci ve “ Tanrı’nın birliğine iman etmeyi” ikinci mitsva olarak sıralamaktadır.^[466] O, “her şeyin yaratıcısı” üzerinden “Tanrı’nın varlığını,”

çokluktan münezzeh olan” üzerinden “Tanrı’nın birliğini” çeşitli argümanlarla sunmaktadır.^[467] Aynı şekilde İbn Meymun’un ilk emri, “Tanrı’nın varlığına (rububiyetine) iman etmektir (hüve ’l-emru’llezî emeranâ bi-itikâdi’r-rububiyye) .”^[468] Ona göre Tanrı’nın varlığına iman etmenin gerekçesi, Tanrı’nın tüm yaratılmışların yaratıcısı yani faili olması sebebiyledir (ve hüve en na ‘tekide enne semme ‘illetun ve-sebebin hüve ’1 fâ‘i1 li-cemî‘i’l-mevcûdât).^[469] O, bu emirde “Tanrı’ya iman etmeyi” Hefets gibi mantık çerçevesinde sunmaktadır. Bu dikkat çekicidir, çünkü Tevrat’a bakıldığında Tanrı’nın yüceliği “Sizi Mısır’dan çıkaran Rab benim”^[470] şeklinde olup “Tanrı’nın varlığına iman etme” Mısır hadisesi üzerinden kurgulanmaktadır. Ancak, İbn Meymun birinci emirde Mısır üzerinden bir açıklama getirmemektedir. Bu çerçevede “Tanrı’nın varlığına ve birliğine iman etmeyi” Saadya ve Hofni bir mitsvada, İbn Meymun ve Hefets iki ayrı mitsvada listelemiştir.

İbn Meymun’un listesindeki ikinci emir, “Tanrı’nın birliğine iman etmektir (hüve’l-emru’llezî emeranâ bi-itikâdi’t-tevhîd) ”^[471] İbn Meymun bu emirde, Tanrı’nın mevcudatın faili olduğunu vurgulamakta ve onun bir olduğunu ifade etmektedir. Bu emre Tevrat’tan şu delili getirmektedir: “Dinle ey İsrail! Tanrımız Rab tek Rab’dir.”^[472] İbn Meymun bu ifadenin midraşlardaki yorumunun “Ancak beni bir ve tek bilirlerse / Adımı bir ve tek yaparlarsa” şeklinde olduğunu belirtmektedir.^[473] Hatta İbn Meymun bunun, midraşlarda “tevhid emri (mitsvat yihud)” diye de bilindiğini ifade etmektedir.^[474] Ona göre, onun birliğine inanmak şartıyla (‘alâ şart itikâdi’t-tevhîd) Tanrı, iyilik ve ihsanda bulunarak İsrailoğullarını kölelik diyarından (Mısır’dan) çıkarmıştır. İbn Meymun tevhid emrinin gerekliliğini bu yorumlarla delillendirmektedir.^[475]

İbn Meymun, ilk iki emrin mitsvot listesinde sayılması gerekliliğini Talmud’daki 613 mitsvot rivayetiyle de desteklemektedir. Buna göre rivayette, “Tora"nın ebced (gematria) değeri (tora kelimesinin değerleri toplamı) 611’dir, “(Tanrın) Benim, benden başka (tanrın olmayacak)”^[476] (On Emir’in ilk ikisini) biz Tanrı’nın ağzından işittik”^[477] şeklinde geçmektedir. Bu çerçevede İbn Meymun’a göre, “Tanrın benim,” “benden başka Tanrı’n olmayacak”^[478] ifadeleri bu rivayette açıkça belirtilmiştir ve bu gerekçeyle her ikisi de 613 mitsvot listesinde sayılmak zorundadır.^[479]

Özetle, İbn Meymun’un “Tanrı’nın varlığı ve birliğine iman etmek” mitsvasına yaklaşımı büyük ölçüde Saadya, Hofni ve Hefets ile benzerlik taşımakta olup Kayyara ve onu takip eden âlimlerin yaklaşımından ayrılmaktadır. Buna göre, her ne kadar farklı Tevrat cümleleri delil olarak kullanılsa da mitsvot listelerinde “Tanrı’nın varlığına ve birliğine iman etme” mitsvası önem açısından her dört âlimde de ilk sıralarda yer almıştır. İbn Meymun’un bu iki önemli mitsvayı saymayan Kayyara’ya eleştiri yöneltmemiş olması da ayrıca dikkat çekicidir.^[480]

ii.          İbn Meymun’un ve Diğer Âlimlerin Listesindeki Ortak Fıkhî Mitsvalar

Bu bölümde Mabed ve nazirlik örnekleri üzerinden karşılaştırma yapılacaktır.

a) Mabed’le İlgili Mitsvalar

Yahudilerin ikinci kez inşa ettikleri Mabed yıkılmış olmasına rağmen Orta Çağ’daki mitsvot listelerine bakıldığında Mabed ve onunla ilgili birçok mitsvanın sıralandığı görülmektedir. Ancak Mabed’le ilgili İbn Meymun’un listesinde yer alan hükümler ile diğer âlimlerin listelerindeki hükümler arasında farklılıklar mevcuttur. Özellikle Mabed’le ilgili hükümlerin çoğunun Kayyara’nın listesinde hiçbir karşılığı yoktur. İbn Meymun’un listesinde Mabed’le ilgili bazı mitsvalar şu şekildedir:^[481]

20.     Mabed (beyt ‘ibade) inşa etmek,^[482]

21.     Bu Mabed’den hayli derecede korkmak (mehâfeti hâza’l beyt),^{[483] [484]}

22.    Bu Mabed’i korumak, etrafında devamlı bir şekilde yürümek (hirâseti’l- mikdaş),⁴³

23.    Bu Mabed’de belirli hizmetleri yapmak özellikle Levililere emredildi (el- leviim hassaten bi’l-hidme fi ’l-mikdaş),^{[485] [486] [487]}

24.    Mabed’e girmek veya yakınında bulunmak için kohenlere el ve ayaklarını yıkaması emredildi (el-kohenim bi-ğusli eydihim ve-ercülihim),⁴⁸5

84.     Tüm kurbanları Mabed’de sunmak (takrîb cemî‘i’l-karâbin ba-bayt), 48'

85.    Kudüs dışında olunsa dahi hata, yakmalık, suç ve esenlik kurbanlarını Mabed’de sunmak (tavsîl külle ma lezimenâ min hatat ve ‘ola ve aşem ve şlamim ilâ beyt ha-behira) ⁴⁸

Kronolojik olarak Saadya’nın listesine bakıldığında 14. kategoride “ümmetin tamamına farz olan hükümler” başlığında Mabed’le ilgili mitsvalar bulunmaktadır:^{[488] [489]}

-        Tanrı’nın nurunun -ki onun adı “Sekine”dir^[490]- bulunacağı bir yer (Mabed, Buluşma Çadırı) yapmak (islâhu’l-kuds li’llâh...).,^[491]

-        Bir sandık (Ahit Sandığı) yapmak (sundûk).‘⁴⁹'^[492]

-        Menora (şamdan) yapmak.^[493]

-        (Ekmek sunusu için) masa yapmak,^[494]

-        (Yakmalık sunu için) altar yapmak,^[495]

-        Buhur için sunak yapmak (mizbah li ’l-buhur).^[496]5

-        Taştan bir sunak yapmak (mizbah min hacera) .^[497]

Samuel b. Hofni Gaon, Mabed’le ilgili mitsvaları 14. fasılda “farz-ı kifâye” başlığı altında incelemektedir.^[498] Bir başka deyişle zorunlu emirler olup herhangi bir Yahudi’nin yerine getirmesiyle diğer tüm Yahudilerin üzerinden düşen hükümleri ele almaktadır. Buna göre sıraladığı hükümler:

-      Mabed yapmak (islâhu’l-kuds).^^[499]^

-      Aron (Antlaşma Sandığı) yapmak (‘ameli ’l-aron),^[500]

-      Menora (şamdan) yapmak (‘ameli ’l-menora),^[501]

-      Tahtadan masa yapmak (‘ameli ’l-şulhan),^{[502] [503] [504]}

-      Yakmalık sunu için altar yapmak (‘ameli mizbah ha-ola),⁵°

-      Buhur sunağı yapmak (‘ameli mizbah ha-ktoret),⁵³

-      Taştan bir sunak yapmak (‘ameli mizbah avanîm).^[505]

Daha önce ifade edildiği üzere Hofni, Saadya’nın listesini takip etmektedir. Nitekim burada da onun, Saadya’nın 14. fasılda listelediği şekilde Mabed’le ilgili mitsvaları sırasını dahi bozmadan verdiği görülmektedir.

Günümüze ulaşan fragmanlara göre Hefets’in Mabed’le ilgili bir tane mitsva saydığı görülmektedir:

Tüm kurban, sunu, ondalık ve armağanlar özel mekâna (Mabed) getirilecek (te ’muru en nahmile savai‘denâ ve-zebâhinâ ve- ‘aşurenâ ve-refâi ‘nâ ve- nüzürenâ ve-teberreu ‘nâ ve-buhur ve-bakarenâ ve ğanemina ile ’l-mevdi ‘i-l- hâs)^[506]

Bunlara ilaveten Kayyara yukarıda sıralananlardan sadece, “Mabed’den haşyet duyacaksınız (mora’at mikdaş)” emrine,^[507] mita cezalarının içinde de kohenlerle ilgili “(kohenler) Mabed’de elleri ve ayakları yıkanmamış bir şekilde bulunması (şe-lo rahats yadayim ve-raglayim min ha-kiyor)”^[508] ifadesine ve paraşat mişkan (Mabed / Buluşma Çadırı paraşasına)^[509] listesinde yer vermiştir. Geriye kalanlar ise Kayyara’nın listesinde yer almamaktadır. Ayrıca Saadya listesinde 15. kategoride “(Harunoğulları) kurban sunmadan önce el ve ayaklarını yıkasın” emrine,^[510] 18. kategoride “Her bir imam (kohen) ellerini ve ayaklarını yıkamadan hizmet/ibadet etmesin” nehyine^[511] ve birinci kategoride “Kutsallığından korkmak, Tanrı’ya adanmış her ibadethane ve yerden korkmak” emrine^[512] yer vermektedir. Kayyara, Hefets ve İbn Meymun’un Saadya ve Hofni’nin saydığı “masa, sunak, şamdan” gibi unsurlara listesinde yer vermediği görülmektedir. Metsli Samuel’in listesine bakıldığında ise Kayyara gibi yukarıda sıralananlardan sadece “(kohenler) Mabed’de elleri ve ayakları yıkanmamış bir şekilde bulunmayacak (şe-lo rahats yadayim ve-raglayim)”⁵ⁿ ve “Mabed’den haşyet duyacaksınız (mora’at mikdaş)”⁵¹ mitsvalarını listelediği görülmektedir.

b) Nazirlikle İlgili Mitsvalar

Nazirlik, İbranice n-z-r kök harflerinden oluşmakta ve “adamak” manasına gelmektedir. Sami dil ailesinden olan Arapçada da n-z-r kelimesi bulunmakta ve aynı anlamı taşımaktadır.^{[513] [514] [515]} Istılah olarak ise nazirlik, kişinin belirli bir süreliğine belirli şeylerden mahrum kalarak kendisini Tanrı’ya adamasını ifade etmektedir. Bu yüzden nazirlik bir yeminle (İbr. neder) başlar.^[516] Yahudilikteki her yemin bağlayıcıdır ve gereğinin yapılması elzemdir.^[517] Nazirlik yasası Tevrat’ın yalnızca Sayılar Kitabı’nın 6. babında 1-21 cümleleri arasında anlatılmaktadır. Her ne kadar nazirlik yasası Tevrat’ta açıkça yer alsa da Yahudi âlimlere göre nazirlikle ilgili emir ve yasaklar farklılaşmaktadır.

İbn Meymun’un nazirlikle ilgili sıraladığı emir ve nehiyler şu şekildedir:

92.    Nazir saçını uzatacak,^[518]

93.    Nazirlik süresi bitince nazir tıraş olacak ve sunularını sunacak,^[519]

202.     Nazirin şarap veya diğer üzüm içerikli içecekleri içmesi haramdır,^[520]

203.     Nazirin üzüm yemesi haramdır,^[521]

204.     Nazirin kuru üzüm yemesi haramdır,^[522]

205.     Nazirin üzüm çekirdeği yemesi haramdır,^[523]

206.     Nazirin üzüm kabuğu yemesi haramdır,^[524]

207.     Nazirin ölüye dokunması haramdır,^[525]

208.     Nazirin ölünün bulunduğu çadırda bulunması haramdır,^[526]

209.     Nazirin tıraş olması haramdır.^[527]

Kayyara’nın listesinde nazirlikle ilgili bir emir bulunmamaktadır. Ancak o, nazir paraşasına^[528] ve nazirlikle ilgili nehiylere listesinde yer vermiştir:

-      (Nazir) Şarap ve sirke içmeyecek,^[529]

-      Hiçbir asma ürününden (elde edilmiş ürünlerden) içmeyecek,^[530]

-      jKuru veya yaş üzüm yemeyecek,^[531]

-      Üzüm çekirdeği yemeyecek,^[532]

Babası, annesi, kız veya erkek kardeşinin ölüsüyle kendisini kirletmeyecek,^[533]

-      Başına ustura değmeyecek.^[534]

Saadya’nın kitabında 11. bölümde “adaklar ve yeminler” kategorisinde listelediği nazirlikle ilgili hükümler şunlardır:^[535]

-      Nazirin şeriat gereği saçını kesmesi yasaktır,^[536]

-      (Nazirin) asma ürünlerinden yiyip-içmesi yasaktır,^[537]

-      (Nazirin) ölüye yaklaşması yasaktır,^[538]

-      Şayet ölüden dolayı (nazir) necis olursa kurban sunması elzemdir.^[539]

Hefets’in günümüze ulaşan fragmanlarında nazirlikle ilgili mitsvalar bulunmaktadır:

-      Nâsik^[540] ölüye dokunarak kirlendiyse yedinci günde saçını tıraş edecek ve sunu sunacak,^[541]

-      Nâsiklik süresi bittiğinde tüm sunular sunulacak,^[542]

-      Nâsik kuru ya da yaş hiçbir asma ürününden yiyip-içmeyecek,^[543]

-      Nâsikin saçını tıraş etmesi yasaktır,^[544]

-      Nâsikin ölüye temas etmesi yasaktır.^[545]

Sefer Yere ’im’de yer alan nazirlikle ilgili hükümler ise şunlardır:

-      Şarap, sirke veya üzümden elde edilen bir şey içmeyecek,^[546]

-      Kuru veya yaş üzüm çekirdeği yemeyecek,^[547]

-      Nazir saçını uzatacak,^[548]

-      Başına ustura değmeyecek,^[549]

-      Kız ve erkek kardeşinin ölüsüyle kendini kirletmeyecek.^[550]

Sonuç olarak görülmektedir ki nazirlikle ilgili en çok detay İbn Meymun’un listesinde yer almaktadır. Sayılan bütün mitsvalara bakıldığında Yahudi âlimlerin nazirle ilgili “saçını kesmeyecek,” “asmadan elde edilen ürünlerden yiyip-içmeyecek” ve “ölüye dokunarak kendisini kirletmeyecek” nehiylerini ortak olarak listelerine ekledikleri görülmektedir. Diğer detay hususlar ise Yahudi âlimler arasında farklılık arz etmektedir.

iii.          İbn Meymun’un 613 Mitsvot Listesinde Saymadığı Bazı de-Rabanan Hükümler

İbn Meymun’un ikinci kuralı daha önce ifade edildiği gibi “rabbani kaynaklı hükümlerin 613 mitsvot listelerinde sayılmaması” ile ilgiliydi. O, diğer âlimleri listelerinde de-Rabanan hükümleri saymaları nedeniyle eleştirmiş ve bununla ilgili çeşitli örnekler vermiştir. Bu başlıkta diğer âlimlerin sayıp İbn Meymun’un de-Rabanan olması neticesinde liste dışı bıraktığı “Hanuka Bayramı” ve “Hallel duası okuma” hükümleri incelenecektir.

Hanuka Bayramı’nın kökeni MÖ. 2. yüzyılda, Yahudilerin Makkabilerin liderliğinde Selevkoslardan bağımsızlığını elde etmesine dayanmaktadır. Bu bağımsızlığın neticesinde Mabed, put ve benzeri unsurlardan temizlenmiştir. Ardından “Mabed’deki kandilin devamlı yanması” emri gereği, kandil yakılmak istenir, ancak yağ yeterli olmamasına rağmen mucizevi şekilde 8 gün boyunca kandili yakmaya yeter. Bunun anısına bu bayram 8 gün kutlanmaktadır.^[551] Ayrıca diğer bayramlarda olduğu gibi bu bayramda da Hallel duası okunur. Hallel duası Mezmurlar Kitabı’nın 113-118. baplarını kapsayan Tanrı’ya şükran ve övgü içeren bölümün okunmasıdır. Bu bayram, Tevrat’ta yer almamaktadır. Ancak mitsvot listelerine bakıldığında İbn Meymun haricindeki âlimlerin Hanuka Bayramı’nı kutlamayı ve Hallel duası okumayı listelerine dahil ettikleri görülmektedir.

Kayyara’nın listesine bakıldığında Hanuka Bayramı’nın birinci gününden başlayarak sekiz günün gecesi için “Hallel duası bitirilecek” emrini 8 defa saydığı^[552] görülmektedir. Ancak Kayyara, “Hanuka Bayramı’nı kutlamak” gibi bir emir sıralamamıştır. Saadya, Hanuka Bayramı’nı kutlamayı “(sözlü) geleneğin de ortaya koyduğu gibi Amalek soyunun yok edildiği gün bayram olarak kutlanacak” şeklinde listesine dahil etmiştir. Ardından o, Makkabi zaferine işaret ettiğini düşündüğü Tevrat’tan bir cümleyi bu emre delil olarak göstermektedir; ^[553] “Ya Rab, onları el attıkları her işte kutsa, yaptıklarından hoşnut ol. Ona karşı ayaklananların ve ondan nefret edenlerin belini kır, bir daha ayağa kalkmasınlar!”^[554] Bu cümle Saadya’ya göre Levililerin^[555] gelecekteki düşmanlarını (Amalek=Selevkoslar) yeneceklerini müjdelemektedir. Buradan anlaşılmaktadır ki Saadya’ya göre Hanuka Bayramı hem Yazılı hem de Sözlü Tevrat’a dayanmaktadır.^[556] Ancak Saadya’nın listesinde de Hallel duası okumak gibi bir emir yer almamaktadır. Metsli Samuel de aynı şekilde Kayyara gibi 18 adet Hallel duası okuma emrini listesinde sıralamıştır. Ancak o, tek bir başlık altında Hanuka dahil diğer bayramları birleştirmiştir. Samuel, Sefer Yere’im kitabındaki listesinde Hanuka Bayramı’nda 8 günün her gecesi için “Hallel duası okunacak”^[557] şeklinde yer vermiştir. Bunlara ilaveten Kayyara^[558] ve Samuel’in^[559] Hanuka Bayramı’yla ilgili bir başka de- Rabanan hükmü olan “Hanuka mumu yakma” emrini de listeledikleri görülmektedir.

Elimizdeki fragmanlardan Hefets b. Yatsliah ve Samuel b. Hofni Gaon’un Hanuka Bayramı ve Hallel duası okuma mitsvalarını listelerine dahil etmedikleri anlaşılmaktadır. İbn Meymun da de-Rabanan hükümlerin mitsvot listelerinde yer almasını kınamasına paralel bir şekilde Hanuka Bayramı’nı kutlamaya ve Hallel duası okumaya listesinde yer vermemiştir.^[560]

SONUÇ

“Yahudilikte 613 Mitsvot: İbn Meymun Örneği” başlıklı tezimizde hem birincil hem de ikincil kaynaklar kullanılarak 613 mitsvot konusuna yaklaşımlar ve listelemedeki farklılıklar genel bir çerçevede sunulmaya çalışılmıştır. Bunun neticesinde, aşağıda yer alan sonuçlara ulaşılmıştır:

i.          613 mitsvotun ilk ne zaman ortaya çıktığı konusu muğlaktır. 613 mitsvotu bir gelenek olarak kabul eden araştırmacılar Tannaim dönemine kadar tarihlendirirken, bazı araştırmacılar ise Amoraim döneminde oluşturulan Talmud yazmalarında 613 mitsvotun yer almadığını ve günümüz metinlerine sonradan eklendiğini iddia etmektedir. Çok az sayıda da olsa 613 mitsvotun kabul edilebilirliğini tartışan Yahudi âlimler de olmuştur. Çünkü Talmud’daki Makkot, 23b’de geçen “Musa’ya öğretilen 613 mitsvot vardır” rivayeti agadayı oluşturan bir rivayettir. Agada tanımı ve karakteri gereği halahanın zıddı olup bağlayıcı olmayan söz, vecize, güzel davranış gibi unsurlardan oluşur. Talmud’daki 613 mitsvotu ifade eden rivayetin vaazdan veya dinî sohbetten nakledilmiş olarak alımlanması tarafımızca daha makul görülmektedir. Ayrıca rivayette 613 mitsvotun korunduğu, dilden dile günümüze geldiği gibi ifadeler de yer almamaktadır. Bu rivayetin daha sonraları Yahudi hukukunda “sayısal” bir karşılık bulmasının, köken arayışı ve listeleri temellendirme isteğinden kaynaklandığı kanaatindeyiz.

ii.           Mitsvot listeleri hazırlanırken bir âlimin listesine aldığını bir başka âlimin

listesine dahil etmemesi durumu ve âlimlerin birbirlerini bu konuda eleştirmesi de 613 mitsvot düşüncesinin bağlayıcı olmadığının göstergesidir. Talmud’daki rivayette dahi “benzetme” yoluyla ifade edilen “613” sayısının sabit bir sayı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

iii.             İbn Meymun’un Rabbani hükümlerin 613 mitsvot listesinde yer alamayacağını ilk kural olarak belirtmesiyle beraber konuyla ilgili Rabbani kaynaklı agadayı delil göstermesi birbirine tezattır. Ayrıca, 613 mitsva her bir Yahudi bireyin bir yıl içinde ulaşabileceği bir sayı da değildir, çünkü listelerin içindeki emir ve yasakların her bireye hitap etmediği açıktır. Sadece bu durum bile böyle bir dogmanın temelini sarsmaktadır. Bu sebepledir ki İbn Meymun, ‘ase listesinin sonunda 248 emri sıraladıktan sonra Yahudi bir erkeğin zaman ve mekân şartı olmaksızın uymak zorunda olduğu emirlerin (el-mitsvot el-daruriyye) sayısının 60 olduğunu söylemektedir.^[561] Bu çerçevede İbn Meymun, 248 emir içinden oldukça az sayıda bir rakamın farziyetini ve her dönem için geçerliliğini ortaya koymuştur. Ancak bunun, İbn Meymun’un üçüncü kuralında yaptığı 613 sayısının ebedilik vurgusuna tezat olduğu ifade edilebilir.

iv.            İbn Meymun için “14” sayısının önemli olduğunu söyleyebiliriz. Onun, Sefer ha-

Mitsvoftaki    kurallarını, Mişne      Tora'nın    bölümlerini, mantık risalesinin

bölümlerini ve Delâletü’l-Hâirîn adlı eserindeki farzları^[562] on dörde ayırdığı görülmektedir. O, 14 kuralıyla kendisinden önce hiçbir Yahudi âlimin yapmadığı bir fıkıh usûlü ortaya koymuştur. İbn Meymun’un Tevrat hükümlerini derleme konusunda hazırladığı 14 kurallık metodolojisinin İslam dünyasındaki fıkıh usûlünün gelişimi neticesinde olduğu dikkate alınması gereken bir iddiadır. Bu iddiaya paralel olarak mukaddime kısmında şerî‘a, fıkh, fıkhu’ş-şerî‘a, zâhirun- nass, şâz, asl, cüz’, kavâ‘id, nakl, nâkilûn, rivâye, râvî, kıyâs, mikyâs, tefsîr, tefsîru’l-mervî gibi Arapça terimlerin sıklıkla kullanıldığı tespit edilmiştir.

v.          İbn Meymun’dan önceki âlimler arasında mitsvot listesi hazırlayan Kayyara, Saadya, Hofni Gaon, Hefets b. Yatsliah ve Metsli Samuel’in eser bölümlemelerinin kendilerine özgü olduğu görülmüştür. Babil Talmudu, Makkot, 23b rivayetinde geçtiği şekilde emir ve nehiy olarak mitsvaları işlememiş, onları kendi içinde çeşitli kategorilere ayırmışlardır. Sadece İbn Meymun Talmud rivayetinde belirtildiği gibi emir ve nehiy olarak eserin bölümlemesini yapmıştır. Ayrıca İbn Meymun’un, eserini diğerlerine nazaran daha sistematik yaptığı tespit edilmiştir.

vi.             İbn Meymun’un 14 kuralında kendisinden önceki âlimleri eleştirirken “hasta ziyareti, yaslıların teselli edilmesi, Hallel duası, Hanuka Bayramı” vb. verdiği örnekler, diğer âlimlerin kitaplarında tespit edilmiştir. Bu yönüyle İbn Meymun’un öncekileri eleştirirken kendi içinde tutarlı olduğu söylenebilir. Ancak onun mitsvot listesinde saydığı bazı mitsvaların kendi hazırladığı kurallara aykırı olduğu görülmektedir. Örneğin, onun müstakil olarak listelediği “Tanrı’yı seveceksiniz”, “Tanrı’dan korkacaksınız”, “Tanrı’ya ibadet edeceksiniz” gibi umumi emirler dördüncü kuralını; “Pesah’ın ilk günü iş yapmayacaksınız”, “Pesah’ın yedinci günü iş yapmayacaksınız” gibi nehiyler de her bir zaman için ayrı ayrı sayıldığından on üçüncü kuralını ihlal ettiğinin göstergesidir.

Bu tez çalışmasında İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserinin kendisinden sonraki alımlanışı, İslam fıkıh usûlünün onun üzerindeki etkisi ve ta ‘amey mitsvot (esbâb- ı mitsvot) konularına girilmemiştir. Bu konuların müstakil olarak ele alınması, etkilerinin sağlıklı bir şekilde tespit edilmesi, Türkiye’de yapılan Yahudilik literatürü çalışmalarına kazandırılması bu açıdan önem arz etmektedir.

KAYNAKÇA

Adam, Baki, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar, 2018.

Altınel, Tolga Savaş, Yahudilik’te Seçilmiş Din Adamları Sınıfı Kohenler: Soyları, Rahiplik ve Krallık Deneyimleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.

Appel, Gersion, A Philosophy of Mizvot. New York: Ktav, 1975.

Araz, Ömer Faruk, Yahudilikte Tefsir Geleneği. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.

Araz, Ömer Faruk, “Rabbani Yahudiliğin Temellerini Oluşturan Hillel ve Şammay’ın ^-MHayatı ve Ekolleri”. insan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6:2 (2017), ss. 1049-1069.

Davidson, Herbert A., “The First Two Positive Commandments in Maimonides’ List of the 613 Believed to Have Been Given to Moses at Sinai”. Creation or Re-Creation in Jewish Thought. Ed. Rachel Elior & Peter Schafer. Tübingen: Mohr Siebeck, 2005.

Davidson, Herbert A., Moses Maimonides: the Man and His Works. Oxford: Oxford University, Press, 2005.

Birnbaum, Philip, Encyclopedia of Jewish Concepts. New York: Hebrew Pub. Comp., 1998.

Blaustein, Ezra, CatalogingRevelation: Echoes of IslamicLegal Theory inMaimonides’ Sefer ha-Mitsvot [Book of Commandments]. Chicago: The Faculty of the Divinity School, Doktora Tezi, 2019.

Bloomberg, Jon Irving, Arabic Legal Terms in Maimonides. Yale University, Doktora Tezi, 1980.

Brettler, Marc Zvi, “The Hebrew Bible and the Early History of Israel”. The Cambridge Guide to Jewish History, Religion and Culture. Ed. Judith R. Baskin. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Brody, Robert, The Geonim of Babylonia and the Shaping of Meideval Jewish Culture.

New Haven: Yale University Press, 1998.

Brody, Robert, Saadyah Gaon. Liverpool: Liverpool University Press, 2016.

Brown, Jeremy P., & Marc Herman (ed.), Accounting fort he Commandments. Leiden:

Brill, 2021.

Cardozo, Nathan T. L., The Written and Oral Torah. New York: Jason Aronson, 1997.

Chavel, R. Charles B., The Book of Divine Commandments. London: Soncino Press, 1940, vol. 1.

Chavel, R. Charles B., The Book of Divine Commandments Volume II. London: Soncino Press, 1966, vol. 2.

Chinitz, Jacob, “Ten Terms in the Torah for Teachings, Commandments and Law”.

Jewish Bible Quarterly 2 (2005), ss. 113-119.

Cohen, Mordechai Z., Opening the Gates of Interpretation. Leiden: Brill, 2011.

Cohen, Shaye J. D., From the Maccabees to the Mishnah. London: Westminster John Knox Press, 2006.

Daud, Abraham b., The Book of Tradition: Sefer ha-Qabbalah. İng. çev., Gerson D.

Cohen. Philadelphia: The Jewish Publication Society, 2010.

Dorff, Elliot N. & Arthur Rosett, A Living Tree. New York: State University, 1988.

Duran, Rabbi Şimon ben Tsemah, Zohar ha-Rakia. Çev. Philip J. Caplan. Boston: Academic Studies Press, 2012.

Elon, Menachem, Jewish Law. Çev. Bernard Auerbach & Melvin J. Sykes. Philadelphia: Jewish Publication Society, 1994.

Elon, Menachem, “Takkonot”. Encyclopedia Judaica Second Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 19, s. 440.

Ezra, Abraham b., The Secret of the Torah: A Translation of Abraham ibn Ezra’s Sefer

Yesod Mora ve-Sod ha-Torah. Çev. H. Norman Strickman. New Jersey: Jason Aronson, 1995.

Ezra, Abraham b., YesodMora ve-Sod Tora. Ed. Josef Cohen & Uriel Simon. Ramat- Gan: Bar-Ilan University, 2007.

Falk, Ze’ev W., “Yahudi Hukuku”. İLAM Araştırma Dergisi 3:1 (1998), ss. 169-192.

Farsi, Moşe, Tora Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Tora ve Aftara. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 2010.

Friedberg, Albert D., Crafting the 613 Commandments. Boston: Academic Studies Press, 2013.

Gaon, Saadya, Sidur Rav Saadya Gaon: Kitabu Cami’i-s’Salavat ve ’t-Tesabih. Ed. Israel

Davidson, Simha Assaf ve B. Issachar Joel. Kudüs: Mekitsey Nirdamim, 1963.

Gaon, Saadya, Kitâbu’ş-Şerâ‘i. Terc. Nissim Sabato. Jerusalem: Ben Zvi Institute, 2019.

Geiger, Rabbi Abraham, Judaism andIslam. Çev. F. M. Young. Vepery: M.D.C.S.P.C.K.

Press, 1898.

Gilat, Yitzhak Dov, “Soferim”, Encyclopedia Judaica Second Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 18, ss. 743-744.

Gürkan, Salime Leyla, “Rabbaniyyun”. TDVİslam Ansiklopedisi. İstanbul: İSAM, 2007, c. 34, ss. 376-377.

Halbertal, Moshe, Maimonides. Princeton: Princeton University Press, 2013.

Halbertal, Moshe, Nahmanides. New Haven: Yale University Press, 2020.

Ha-Levi, Aaron, Sefer haHinnuch: the Book of Education. Çev. Charles Wengrow.

Jerusalem: Feldheim Publishers, 1978.

Halevi, Yehuda, Sefer ha-Kuzari. Ed. Yosef Kafih. Kiryat Ono: Mahon Mişnat ha- Rambam, 1997.

Halevi, Yehuda, The Kuzari. Çev., Hartwig Hirschfeld. New York: Schocken, 1964.

Halper, B., A Volume of the Book of Precepts by Hefes b. Yasliah. Oxford: Oxford

University, 1915.

Hasanoğlu, Eldar, Nuh Kanunları ve Nuhilik. Ankara: İsam, 2019.

Hayes, Christine, The Cambridge Companion to Judaism and Law. Cambridge: Cambridge University Press, 2017.

Hayes, Christine, “Halakhah le-Moshe mi-Sinai in Rabbinic Sources: A Methodological Case Study”. The Synoptic Problem in Rabbinic Literature. Ed. Shaye Cohen. Providenve: Brown Judaic Studies, 2020, ss. 61-117.

Hecht, N. S. vd. (ed.), An Introduction to the History and Sources of Jewish Law. New York: Oxford University Press, 2002.

Heinemann, Isaac, The Reasons for the Commandments in Jewish Thought. Çev. Leonard Levin. Boston: Acedemic Studies Press, 2008.

Herman, Marc Daniel, Systematizing God’sLaw: Rabbanite Jurisprudence in the Islamic Worldfrom the Tenth to the Thirteenth Centuries. Pennsylvania: The Faculty of Religious Studies, Doktora Tezi, 2016.

Herman, Marc Daniel, “What is the Subject of Principle Two?” AJSReview 44: 2 (2020), ss. 345-367.

Henske, David, “Klum Natnu ha-Tanaim Mispar le-Mitsvot”. Sinay 116 (1995), ss. 47­58.

Hirschberg, Haim Z’ew, “Ezra”. Encyclopedia Judaica Second Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 6, s. 652.

Hyman, Arthur, “Rabbi Simlai’s Saying and Beliefs Concerning God”, Perspectives of Jewish Thought and Mysticism. Ed. Alfred L. Ivry vd. Amsterdam: Harwood Academic Publishers, 1998, ss. 49-62.

Jastrow, Marcus, A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature. London: W.C. Luzac & Co., 1903.

Jeffery, Arthur, The Foreign Vocabulary of the Qur’an. Baroda: Oriental Intitute, 1938.

Kalir, Joseph, “The Minhag”. Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought 7:2 (1965), ss. 89-95.

Katz, Steven T. (ed.), The Cambridge History of Judaism. Cambridge: Cambridge University, 2006.

Kayyara, Şimon, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot. Ed. Naftali Hildesheimer. Kudüs: Mekitsey Nirdamim, 1986.

Kurt, Ali Osman, Erken Dönem Yahudi Tarihi. Ankara: Eski Yeni, 2019.

Lampel, Zvi, Maimonides’ Introduction to the Talmud. New York: The Judaica Press, 1998.

Lauterbach, Jacob Z., “Midrash and Mishnah: A Study in the Early History of Halakah II”. The Jewish Quarterly Review 6:1 (1915), ss. 23-95.

Levey, Irving M., “Mitzvah”. The Universal Jewish Encyclopedia. New York: Universal Jewish Encyclopedia, 1948, ss. 591-593.

Lew, Julian D. M., “Jewish Law: its Development and its Co-Existence in the Non-Jewish World”. The Rabel Journal of Comperative and International Private Law, (1976), ss. 101-122.

Licari, François-Xavier, An Introduction to Jewish Law. Cambridge: Cambridge University, 2019.

Lieberman, Saul, Hellenism in Jewish Palestine. New York: Jewish Theological Seminary, 1962.

Linfield, H. S., “The Dependence of the Talmudic Principle of Asmakhta on Babylonian Law”. Journal of the American Oriental Society 40 (1920), ss. 126-133.

Meral, Yasin, “İbn Meymun’a Göre Yahudilikte İman Esasları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53:2 (2011), ss. 243-266.

Meral Yasin, Yahudi Düşüncesinde İslam Algısı. Ankara: Ankara Okulu, 2017.

Meral, Yasin, “Talmud, Mişna ve Gemara’dan mı Oluşmaktadır?”. İstanbul Üniversitesi

İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (2017), ss. 167-170.

Meral, Yasin, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: Milel Nihal Yay., 2021.

Meymun, Musa b., Teşuvot ha-Rambam. Çev. & ed. Joshua Blau. Jerusalem: Mekitsey Nirdamim, 1957-1961.

Meymun, Musa b., Şerhu’l-Mişna. Ed. Yosef Kafih. Kudüs: Mosad Harav Kook, 1963­1968.

Meymun, Musa b., Sefer ha-Mitsvot. Ed. Yosef Kafih. 2. Baskı, Kudüs: Mossad Harav Kook, 1994.

Meymun, Musa b., Mişne Tora. Ed. Yohai Makbili. İsrail: The Mishneh Torah Project, 2009.

Meymun, Musa b., Delâletu’l-Hâirîn. Çev. Osman Bayder & Özcan Akdağ. Kayseri: Kimlik, 2019.

Meymun, Musa b., İlim Kitabı. Ed. Yasin Meral. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022.

Murphy, Frederick J., Early Judaism from the Exile to the time of Jesus. Massachusetts: Hendrickson, 2002.

Neubauer, A., “Miscellanea Liturgica: Azharoth on the 613 Precepts”. The Jewish Quarterly Review 6:4 (1894), ss. 698-709.

Neusner, Jacob, Tosefta. Massachusetts: Hendrickson, 2002.

Neusner, Jacob, Rabbinic Literature: An Essential Guide. Nashville: Abingdon Press, 2005.

Neusner, Jacob, The Mishnah. New Heaven: Yale University, 1988.

Ohayon, Avraham, “Ha-Omnam Taryag Mitsvot?” Şa^anan: Şenaton ha-Mihlala ha- Datit le-Hinuh 14 (2009), ss. 89-96.

Rabinowitz, Abraham Hirsch, Taryag. Jerusalem: Daf-Chen Press, 1967.

Rabinowitz, Abraham Hirsch, “Commandments, the 613”. Encyclopedia Judaica Second

Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 5, ss. 73-85.

Rothkoff, Aaron, “Mitzvah”. Encyclopedia Judaica Second Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 14, s. 372.

Safrai, Shmuel, The Literatüre of the Sages. Philadelphia: Fortress Press, 1987.

Saldarini, Anthony J., Pharisees, Scribes and Sadducees in Palestinian Society: A SociologicalApproach. Michigan: Wm. B. Eerdmans Pub., 2001.

Salihoğlu, Mahmut, “Tora ve Mişna’ya Göre Mirasçılar Listesi”. Dinler Tarihi Yazıları: Prof. Dr. Ömer Faruk Harman’a Armağan. Ed. Durmuş Arık & Yasin Meral. Ankara: Berikan Yayınevi, 2022, ss. 363-369.

Samely, Alexander, Forms of Rabbinic Literature and Thought: An Introduction. New York: Oxford University Press, 2007.

Samuel, Eliezer b., Sefer Yere’im. Litvanya: Vilna, 1892-1901.

Sanders, E. P., Jewish Law from Jesus to the Mishnah. London: SCM Press, 1990.

Segal Alan, F., “The Second Temple Period”. The Cambridge Guide to Jewish History, Religion and Culture. Ed. Judith R. Baskin. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Schuchat, Raphael, Jewish Faith in a Changing World. Brighton: Acadmeic Study Press, 2012.

Shetreet, Shimon & Walter Homolka, Jewish andIsraeli Law. Berlin: De Gruyter, 2017.

Sicker, Martin, An Introduction to Judaic Thought and Rabbinic Literature. London: Praeger, 2007.

Sklare, David, Samuel Ben Hofni Gaon and His Cultural World: Texts and Studies. Leiden: Brill, 1996.

Stampher, Zvi, “A Mechanism for Change in Traditional Culture”. The Jewish Quarterly Review 107: 2 (2017), ss. 131-156.

Steinsaltz, Adin, The Essential Talmud. New York: BasicBooks, 1976.

Stern, Josef, Problems and Parables of Law. New York: State University of New York Press, 1998.

Stillman, Norman A. (ed.), Encyclopedia of Jews in the Islamic World. Leiden: Brill, 2010, c. I-V.

Strickman, H. Norman, “Abraham ibn Ezra’s ‘Yesod Mora’”. Hakirah 12 (2011), ss. 139­169.

Ta-Shma, Israel Moses, “Issur ve-Heter”. Encyclopedia Judaica Second Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 10, s. 773.

Ta-Shma, Israel Moses, “Hakdamah”. Encyclopedia Judaica Second Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 8, s. 242.

Taubes, Yaakov, “In Denial: A Fresh Approach to Nahmanides and Aggadah at Barcelona”. Jewish Quarterly Review 110:4 (2020), ss. 679-701.

The Dictionary of ClassicalHebrew. Ed. David J. A. Clines. Sheffield: Sheffield Phoenix Press, 2011.

Toprak, Mehmet Sait, Talmud ve Hadis: Karşılaştırmalı Bir Araştırma. İstanbul: Kabalcı, 2012.

Vries, Benjamin De, “Halakha”. Encyclopedia Judaica Second Edition. Detroit: Thomson Gale, 2007, c. 8, s. 251.

Zeitlin, Solomon, “Asmakhta or Intention: A Study in Tannaitic Jurisprudence”. Jewish Quarterly Review 19:3 (1929), ss. 263-273.

Zelcer, Heshey, A Guide to the Jerusalem Talmud. California: Universal Publishers, 2002.

Zimmels, Rabbi Dr. H. J., Ashkenazim and Sephardim: Their Relations, Differences and Problems as Reflected in the Rabbinical Responsa. London: Oxford University Press, 1958.

Zucker, Moshe, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hafets Yatsliah”.

Proceedings of the American Academy for Jewish Research 29 (1960 -1961), ss. 1­68.

İnternet Kaynakları:

https://www.sefaria.org/texts

https://www.chabad.org/

https://alhatorah.org/

https://hebrewbooks.org/

EKLER

EK 1: İbn Meymun’un 14 Kuralı (Judeo-Arabic)

-    aîî >’-^ Jjty J^i צ âl^ü                         ^â -*j J ^lüj ^מצות וע⁵⁶% מדרבנן.

U J£

j'

J^lj       -

 

שלש עשרה מדות שהתורה נדרשת בהן או ברבוי             c--־.

iî «ddüJi J^'j                    -> צ   J *- מצות שאינן נוהגות לדורות.

-                                                  AjÎ i^j'jJ' J^^l צ ./$K £jlj^l ?* ^1 j^ljty -*J J ^Lıjj

-                                                  aîî <^w1âJI J^i צ        J JJ*J -c מצוה מצוה בפני עצמה.

-                   J^l '^ג^ J J מצוה יע^ W jjSj עשה ולא תעשה                      J *- עשה שבה

^¢ מצות עשה> ולאו שבה ^¢ מצות לא תעשה.

Aiî £jO' J^'j  - צ .Â*Jj^Jl AJâ -*j J ^Li.

ii ^IjJI J^lj   -> צ J ^Lw נ*ג .^îjl ¢^ ^ijJl

J^ij    - וננ1ו״£> ajÎ צ w*^ שג 'Jלאוין 3^עשה> j^Uij Ujûc ^-Ui frij^^ı J

/ /■ \ \ ./**

ıl*Jl J^lj       -״1 <jנ> צ w*^ ^ג .U ^LIl! ^a ^jJI ^LLjjJI

-                                                                      AjÎ ij^p ^JİaJI J^lj צ w*^ שג 3^ ^3^ jıl^âjyi J^ <*j^2jl e'j^-l^ !ג1 £J

Jc. ^3^ J£ 1$L*j J5^ 1* Â^/i^ frlj^î נ*ג J ^*w צ jI ‘J״p ^jl^Jl J^lj                     -

oJjâjl.

-                                                              J <j^p ^Ji^J' J^^ij ^מצות !^ W eJJj ^' e1&' -^ ¹^jc J&j ^מצוה.

-                                                                                                                                    j-^ı Â^/ai -*j J ^*w Ul£ _4J^p jjIjJi J^ij- ^מצות עשה.

EK 2: İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvoftaki Emir ve Nehiy Listesi (Judeo-

Arabic)

ספר המצוות לרמב”ם מצות עשה

ÂjjjjjJl jAjScL 1-jjJ JJ-^jJ' j/sjc/j 1-jjJ J’-xJ AjJ^—J /jj—l AâjS J/^/j 1-jjJ J'-xJ Sj/jx /jj—l ...f$j j/^J^Ij */—!xJl âLJ/a—j /jj—l /jj^u Jjc J’-x A-״L ^jiiJ 1-jjJ /jJa/L ijim_Xi Aj Aj^jJ/j UjJ קדוש השם^ /jj—l ערבית ושחרית ?x Js קרית שמע sJJj UjJ A—IxJj ^Jİj^Jl ^!ש fJxJj bjJ תפלין של ראש J—x /jj—l תפלין של יד J—x /jj—l ציצית J—x UjJ מזוזה^ J—x /jj—l משנה תורה ^j ^x כל מוצאי שמטה û- סכות Aâ/s ^וש ^U3^b bjJ e^ aVAj ספר תורה לעצמו צ xJS נו^ ^Ui 1«ג ^ג jtLI״ Js jjSj ûIj ס-י^ jAj 1ג». ıj<û_M<> ^J3â ojjj a^^j ûj ספר תורה לעצמח /j- jS3 JsJ j^Sj jlj bjJ J^al Jsl Js ^־xj ^J/xJ ojS^j jlj /jj—l Sj/jc ^jj J—xJ /jj—l 1ג^ |j^ aJI j/^—Jl ^jjJI I3a Ââ!A—j /jj—l ...JjJJi JjL âJjJ Js e'jjJ'                                       /—j'j aj UjLJij מקדש^ â^'j^j /jj—l

—jJx— e²^ ^â מקדש J' ^* â—j^Jl â^/s. לוים Ji j—l
133

SjLxJJ ^jâll jî JSj^JI Jjâû Jl j^Ü^.1 l* JS bbj ffcpd J■^ Ö'Û^J' j*

25.    '*j '^הנים ıl״j■!/ çlj^ ג1נ*1 לפני ה׳

26.        '*< *טכהנים jSj/jj jl ישראל fj JS

27.        Ji*^lr Ujd לחם הפנים לפני ה׳ idjiû

28.        '*j וJכהנים fj□ JS jjâd Ji*^lr מרתין על מזבח הזהב

29.        Ji ^ jidi a^ üjd מזבח fjdi Jt _ejj JS

30.        '*Jı jכהנים fj□ JS ^â ûi*jJi âJİju מעל גבי המזבח

31.        ij^lr Ujd^ וJטמאים *Jı jמקדש

32.        J■ fjk«n Ujd אהרן fd^'j e^»ijS)j

33.        *Jl jכהנים AjL^ נ/ג^ ^■■Â

34.        Jı J^ jL bjdכהנים Jiארון j^j ihj ı* iji ^üsİ Jt>

35.         JS <? jaaJ a** ^■)■\Ji ââ■!/ Jt Jj*** jaa isJ jjS□ jl Ujd כהן גדול eûîij aâ^

36.        Jı JjSt isjdכהנים Â**^ JS Ârjj fûAj ^/rjj jjdûAj

37.        Jı j■^ jL bjdכהנים m^Ji ^â jjjjSSJi ^ji&J

38.        '*j כהן גדול jJ□ j^ בתולה בבתוליה

39.        Jı ^* ^jj jl bjdמקדש ^fj JS j^âjj

40.        jL jl ijj*î^ כהן גדול fijûJi Jâ. _ej□ JS מנחה בבקר ובין הערבים

41.        jı ijj*î□^ קרבן fj□ JS ^â ■ע^               *jJ תמיד של כל יום

42.        jı ijj*î□^ קרבן j$^ JS ^'j ^â.. .

43.        jı bjd□^ קרבן Jt ajİj וטתמיד...

44.                   מנחת העומר... bs jL ijj*î^ מנחת שעורים j* yt ^ûUi _ejjJi ^â

ניסן...

45.        jı bjd□^ קרבן מוסף j“*â _ej□ ^â ı^J...

46.        bjd ג*^?> שתי לחם חמץ למקדש *£ X^j^j*Ji jjjjaJi

47.                           jı ısj*î□^ קרבן j* fj□ Jjl ^â ajİj תשרי

48.        jı bjd□^ קרבן j* j^ı*Ji _ejJi ^â ajİj תשרי

49.                   ijj*i ^עבודת היום

50.        jı bjd□^ קרבן 1 ^â ajİj□/^ חג הסכות

j£? bjJ^ קרבן û* û*AJi ^' ^ ^ij חג הסכות j^' < מוסף שמיני עצרת Ji J' j^ /<* מקדש שלש פעמים בשנה

aJJI Jc /Aj*l

*>/ ^שמחה ברגלים (בחג)

jjA ^jı Uj*l^ ^פסח ^ û* j^c ^iji fjJi ניסן

*jjâ Jsl? /âj^ ^פסח û* j^c ^*/a 3JLJ ניסן Sjj^sJi <Ljj^ ^Jc

Aj*l/ ^שחיטת פסח שגי *Ac j^ci û■ פסח ראשון

Jsl? bjJ בשר פסח שני j^c ^*/a <JLJ ^ אייר על מצה ומרור

Ji ^j^? /<*חצוצרות ^ Ji מקדש js jâc^ כל קרבן *Jj^âJi ^aijâlı û ûA ûl? /<* כל קרבן *Jı û* ■?jבהמה אבן */ij ı*â ^ul aa^ צ Uâ* JSl ûA ûl? /jj*l כל קרבן cjj ^â J*/s <?jâj■ ״1*1 Mj^*Ji ûc

J*Ji ^j£? Uj*î^ *^ כל קרבן

Ac/a^? /jj*l קרבן עולה

Ac/a^ ûjS ûl? /jj*l קרבן חטאת

ûl? bjJ פ^□ ^Acİa קרבן אשם

ûl? bjJ פ^□ ^ac/â זבח השלמים

ûl? bjJ פ^□ ^Ji Ac/â מנחה

ij?jy ûl? Uj*î בית דין קרבן ולו ״$ij והורו שלא כהלכה

*>ו ?û* J^ ^j& ûl שגג â^ ג^ *4*J*Ji jjL?£Ji ^jâSJi û קרבן חטאת j£ ûl? bjJ^ קרבן */ â ^^Ji İâJ a^ iji^ ו^ב jjt?£ll ^Jj...

j^ ûl? a^j^a* ^ijjj ^&jj û* j*î^ אשם ■ j*M

1*j£ ûl? iâj^ קרבן עולה ויורד ı^J a^j^a* ^jjj ^Jc

ijjSlb ^Ijjc^/j /jjj^

1*j^ ûl Iâj^ קרבן £J^j J *״^jjSJi û* ^j? iâi >a slj*ı Js ^j£ ûl /jj*l *״Ji û* ^ij? ı^l a>^ujזיבות j£ ûl /-b*l^ יולדת קרבן

l& ûl /-b*l^ כל מצורע קרבן ■Jc û* ^j? ûl

û* elc Js /âJ Jjj ı* Js û* j^c ^IjAU /jj*l בהמה טהורה

jj*l/ בקדוש בכורות

כהן J û■*^'      £saj jÎj 4 בכור אדםjm? 4-â bjJ ajjjj^ij aj4isj ^J J 4^’a 4 פטר וחמור בשהp? /jj*

*jj/ ^עריפת פטר חמור 4¾^ ajjj e J

שלש רגלים û* /j-Jc j* ש-ג Jjl ^â u-k aj-aS.

j-jijSJi a-*^ ^-j£? Uj*î בבית הבחירה ^/^4

*ס-י ?û* /i*jJ /* J^ J-^jS חטאת ^עולה ^אשם ^שלמים Ji בית הבחירה

Jcj יג^/ *^ חוצה לארץ

4-m? UjJ */ ^ב^ J' û* ^-c 4-â קדשים ויצא לחולין aKİj 4-^jj jj^-j

*J' ûj^ /jj תמורה קדש

*j ^כהנים ?J^l שירי מנחות

J' j*lכהנים ?J^t ^? ^קדשים jj^? /jj*l קדשים שנטמאו J' 3>^? /jj*l נותר

j*^J' 4נזיר ?<ע J' j*l נזירות J' ^/-l      jûc 4 והבאת קרבנותיו^'j jk? נזיר J' j*l

ji£j ונדר וקרבן û-*- j* ‘^«JJi? ı^-âal ₀/j*jJl /* J£ ^-k? bjJ

96.    J' ^MkL? bjJ נבלה J' °kj מצוה Jc J*k2 טומאת נבלה kJ a-*^j*$/

 

*û *טשרצים

^Ijjl 4-j/*J ^kuk-? /jj*l

.97

 

98.   â e^j ûl? bjJ^ טומאת אכלין ומשקין A^j^jJi fkk^i

99. kikL? /jj*l^ '^דה

100.                              MkL? /jj*l^ '^ולדת

101.                              MkL? /jj*l^ אדם מצורע

102.                              MkL? bjJ^ בגד מנוגע

103.                              MkL? /jj*l^ בית מנוגע

104.                                                J' ^kikL? /jj*l זב

105.                                                           j*J| _d>1<nmj ûl? /jj*l^

106.                              kikL? /jj*l^ '^בה

107.                                                J| ^l^jS^l? Lijj-^

108.       <^X■? /j^j^־? מי נדה

109.           L jl? Uj-l^ במי מקוה

110.                                                        j- j$LJ' jj^J /jj-l ^צרעת

111.       j-l ^מצורע ?Sj/^LJi ^aj j^JL

112.                                                                             Sj/-i? /jj-l ^מצורע  Jjix

113.       J-*? /jj-l פרה אדומה

114.       <^j^j/ בדין ערכי אדם

115.       <^j^j/ בדין ערכי בהמה טמאה

116.               jj-l/ בערכי בתים

117.       <^j^j/ בערכי שדות

118.                                                J^ jj% jl? /jj-l נהנה מן ההקדש או אוכל קדש

119 . jA? /jj-l נטע רבעי K> קדש

120.           J' ^j? /jj-lפאה מן ^תבואה aj^j jt-^Jij/

121.                                   J' ^j? /jj-lלקט

122.                      j? /jj-l^ עומר השכחה

LO ^j? /jj-l

123.

123.                                                        j jis /- ^j? /jj-l^־J AitLS -^ ^ıiJi j- Lלענים

124.                            jxi? /jj-l'^ 'טבכורים V^Jij■»/ ^מקדש

125.       j4? /jj-l'£ תרומה גדולה

126.       j^' Otu j- j^xJ' (Tİj^-l? /jj-l^

127.                            jxi? /jj-l'^ מעשר שני

128.       j-l ^לוים ?j- jjxL ^jJ' j^*J' j- j^*J' ^'j^i ישראל b«i-jj> ^כהנים

129.                                   e'j^l? /jj-l מעשר עני J' j- <j^ J£ jשמטה

130.                                                                                                                          J' Jj^ ^'j^l? J/xi j? uı'jc^L? /jj-lמעשרות j- ^j?il'j :mnn:nJ'j$/

131.       J/^ <AjÎ j- /j^kjj tuk J/xi <i/^al Ui^j? /jj-l יעקוב ^j/

132.                                                                                                     xi-j <j^ J^ j- rt^J' e'j^l? /jj-l^-’ ^כהן

133.                                                                                           j ^j^' xii?j' /- J£ ^uxi? /jj-l שנת שמטה jiJ J£J /$K /j£^-l o/?j ^/Jj

134.                                                                            j ^j^' ^*^i jLxi? /jj-l שנה שביעית

135.               jj-l/ ^קדוש שנת החמשים

Ajj^J/j נ^גנ_ו *-^ ^a *IjîJIj aî^Ji oSa j- תשרי j^’-e ^a ס^ ^שופר^? /jj-l AU*JJ /$j/jj^ aî^JI oSa ^a /$K AxjaJI J^l-A'I ^j^j /jj-l La aî^ _fU Jl AipJl ja^ JAU Aajj-Jl J^uA'l <pâ jjü jlj /jj-l השנת J' j^ t$J U£l-j ^j^i Je Iî^jâ^i j^. j- jû^Ii ג*ב /jj-l

היובל שנת שמטה ^a /$K jjjJi                                                           /jj-l

jjjJi ^!L ^a aJc sı^Jij נכריJi ja^j /jj-l מבהמה טהורה לכהן <^pj ^ג J£ j- זרוע והלחיים והקבה J *a^ /jj-l כהן^ *kj ראשית הגז ^'j^k 1îj-1 דיני חרמים^ /jej^ İ£Î- J£(j גג1ג^ jljJ^Jl ^גלג /jj-l חיה^ jl jj/LJl ^?ג jûc ^jJl ALijj /jj-l שלוח הקן^ /jj-l סימני בהמה וחיה^ /jej^ /^jl סימני העוף^ /jj-l /^jl סמיני חגבים^ /jj-l סמיני דגים^ /jj-l חשבון חדשים ושנים^ J/*â /jj-l <^>>J ^a aİLJ/j /jj-l .. .^^jj^ ^jej <ij^J Jje Q11״JI fjj ^a Jjj/al JjSj /jj-l ניסן j- j^e *jijJi ^jJi ^a /îJj/î- j- jj-^J' AJijij /jj-l ניסן j- j^e A^-aJi AJjUi ^a יציאת מצרים ^^jj /jj-l ניסן j- j^e a^-/aJi AJJJJi ^a מצהJ' J^lj /jj-l הפסח j- ^jj Jjl ^* A!L*J/j /jj-l חג הפסח j- *j/^J' fjjJ' ^a ALJ/j /jj-l ספירת העומר^ /jj-l עצרת ^jj A1L*J/j /jj-l תשרי j- ^jj Jjl ALJ/j /jj-l

תשרי j^’-c ^* _c/j^J/j v־jd

Jkk^lj ^j/j^İI j» fjJl Iûa ^â Aİkkb bjJ חג הסכות j» Jjl ^* Alk*k /־j» חג הסכות j» j»^Jl ?^' ^* AlkJL? L־jd U* חגJl                  ^â סכה שבעת ימים Jl ^* j*kJL ı־j»î

לפני ה׳ שבעת ימים c>Hj לולב J' ^» UjJ

UjJ —י^ ^k וJשופר Jjl ^â תשרי

j»'־/ מחצית השקל כל שנה

J* Aclk? Uj»î ע^ «<j j»lj 1» J* J^klj _?kkl ^^Jc *lu&l j

j» Ijjk jlLLı ^452? Uj»î ישראל ISL^ jjjjj LlU* £^j

'«<־-’ ?^-^ בית דין גדול e'j^j J^ j» ⁴j jjjAs i* J*? ^^Jâ^ij

hd* A^jkJl _el*j > k- ^ ,UJl û? ^kkk £j ljj JSS^I     Ujd

<*JJ^I J»lj jj^jj _?l*^ fjJal? IjjJ

^j^^Jl jj? Ajj^uJİj ^IS^Jl jJ

jj? SjI^^JI ApJj ’-Jjj' גג^ <J*j 1» J*j flS^Jl

...l^jc ı^ıll ^â ÂiJİj»Jlj 4Aİ^Jl SjlgJı ^>^*â\i ljj»î

JLİJL j4Aİ^ ^SJl Jj^JıJL ^ıü*Jl j» Jjjj jl? ljj»l

Uj»î ^עריפת âJl ^â ib^j lji <kc^^ «צ<צ...

ûljâu ijj»l שש ערי מקלט...

£34? Ijjd ?^ג ללוין ...İAjj*^j

1»» £»^ j» jjk»llj ^^lj^Jl AJljb /jj»l*י־י־1

jJ־...U* I^JjjJj 4?k»Jl S4jL l j»î־J^ ı אנשי עיר הנדחת <4^Jl Jj^j ljjâ^ u»ş...

jJ־J^ ı שבעה עממין ...e$j4?b

jJ־u? ı^ זרע עמלק ...Jk jJkj j» a^aa

j»î־J*â ’-» jl^jj? t ?־I עמלק «j^ 4jj4j» j

נ^«^ מלחמות הרשות ^Jl                                ₀3aj JUl jjk Jüs ^â ı־cj^

...JtSİl aAa ^!־Jl ıjkÂj כהן f4u jl? L־jd jjjjlâ 4j3 jj*j Aİ^»Jl jc çjU. (JjjL 4*j jî JtJSİ^ k^k» £jÂj 1» 4־c Ijjd

.. . jS^Jl ^â j^ JSJ ^j.Jl 2 !צס^ aJ*^ jjiJl aJÎ jjSJ jlj -jjJ ...^*aJi öJjjj aJL -$jjc oa/s j ı«iı*j גזלהJl ûjj -jjJ fgjc Ax^jjJlj »U»^İI Ajj£j Aâû^j -jjJ j. AajjA 4^c ajIuiI^j עבד עברי ASjL^j -jjJ oj>& Jj^jj AjJc Ax^jj <.<j»^l (^Ij^L -jjJ ...AÜ״û Jjj. ^Jl ^-jlj^? -jjJ aJi aj^k. jUj ^â ישראלי JI ajJ>^ j^jJi ûjj -jjJ jA' fjjJ jaIj ^j a^jj ^â jjJJ Sjal Ajâjjj -jjJ ... ^Jl j^ Aj^ûA J-. ^â JSL jjJJ jjS -jjJ ^.ill ^â IgJ*. ^’-Jc ^jJl A^Jl jc Ja.JI .k. /jj^l ...o^j j-£ 11ג (J^ÂnlİI Jc jl A^Jl ^jc J^.Jl £SjJ -jj^l -^ב./^ jlc AiJjJl Jjj -jj^l ’-^jjJ j^ jl Aj^*^ ^£jj^ jJc j-Sj^-j -jj^l . ..-îuıâjl ^. U JS^ ^*j -j^xj Aj.^j -jj^l n^Jl A.^j -jj^l ...jjj-^ij ^j^Ji Jj^xjj -jj^l e^J ¹.^j^*■ f^-^l ^jâjiij ^-^İ*Ji eijSij -jj^l jj^lIjJl fljSlj -jj^l jj^JljJl j^ ^jâJ/j -jj^l ^jjJi fijj û^âj cMjjJ-j -jj^l C-Sjj jl בשטר jl slj^ı ûj ^â ^^ ^j ^O ûkj -jjJ ...AUS Aj^ Ajajjl ^jj*Jl ûljij-j -jj^l j/^-j -jj^l J^j ^jjj fJj ⁴ (לי□Al Aajj £jjjj יבםJl jjS? -jjJ Wj>j fJ 1יבמה 'ג J ^jJ.2 יבמה jjSj /jjJ אונסתו ^Ijjj vowJi jJ

< דין מוציא שם רע בדין המפתה -jcj^ בדין יפת תאר -jcj^ ^^LJI ^/^ 11ג ûj ^j ^-jS Jlk3 jlj -jj^l 140

.224 .225 .226 .227 .228 .229 .230 .231 .232 .233 .234 .235 .236 .237 .238 .239 .240 .241 .242 .243 .244 .245 .246 .247 .248

בדין שוטה /je j־ j^A* £Jİj־ Je j^^xlJl Lj־b ^j^j jlj bej־ לערי מקלט °^L > מכה נפש בשגגה Jjj üj-i «•<j>>4b £İlj־Jl ^*j Je jApxlJl Jb bj־ 4^>j^bJl £jlj־Jl ^xj Je jApxlJl (JjAj bj־ £jlj־Jl ^*j Je QipxSJl Jj^j bjJ £jlj־ ^xj Je jAjAxlJl ?.jj IjjJ הרוגי בית דין _^* ^î^j bjJ ?jj J הרוגי בית דין             bjJ

־bej בדין עבד עבדי ^ס-י jjj'^ אמה עבריה ı ^jjı uyj^ U־Ajji j uiji bjJ בפדיון אמה עבריה ־bej בדין עבד כנעני jî jAj פ״ב^ב^ aj ^?ג ־bej בדין חובל בחברו ־bej בדין השור ־bej בדין הבור ־bej בדין הגונב

־bej בדין ההבער

־bej בדין הבערה

־bej בדין שומר חנם ־bej בדין נושא שכר כשוכר

־bej בדין השואל

־bej בדין מקח וממכר

־bej בדין טוען ונטען

£^1 CJjj jJj 4־^ ^*?b ^Âll נג û> ^jji־l ^kb /jj^İ

־bej בדיני נחלות

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

מצות לא תעשה

42.              ... jlS^Jlj Aj^ll ja £jAaJl ^jUl JA jc Lu$i

43.              jj■^ I aS^A jc Ufci

44.              jj AuiaA jAj Aj^JJl A2^ jc Lu$i'*

45.                                                                   J*As     tj^üî _Cj— jc tu$i עבודי עבודה זרה

46.                                                                  1 j^* j/p j£^ jc lid^i?ג'...

47.                                                                                                                                     2 ^S^. IjjKâl ^* ^jjunJl jc Lu$i*£ג 1 *Ij^l                                                             <Ki *Ijî!ג^ —1*^ jj^Jl l^j^

48.              fAj^ Jc fgiijl^aj jls£ll ^AAİ*a jc l-U^i

49.                                                                  j* ^^2 *UJ jc /ij^i שבעה עממין

50.                                                    Jc ^ii2^ı jc /ij^i עבודי עבודה זרה

51.                                    j•^ jc ı^j^i עבודי עבודה זרה fAjâS fl*ii ^J /ij^j ^â

52.                                                                  j/j£ll SjA/^a jc Jj^i

53.              jJ^ Sja/^* jc ı^i עמון ומואב jJj a^’a ?*ג jjı ^â fJjAj

54.                                                                                                     M jc ı^i■ זרע עשו ?jjı     f$jAj a

55.              jj' J fJjÂJ Âia f^JjA/^a JiSJj jjjj^all ■/*?) jc U^-i

56.                                           a*J/^* jc jj^i עמון ומואב j?l|

57.              û^jJl Oj^/^a ■ic AaxLaJl jJ21J ^LS jc l^i...

58.                                                                                                                                    f$aU ja f'j^i^'j J/jâlI ■ic jlj^II AA jc l^i

59.              J? J*c l* jlju jc J&J/ זרע עמלק J-j^j ?/״j

60.              J/*S ^lcj ^^1 ■_u jc l^J

61.              J. jc J&J^ שבועת בטוי

62.              J^/?J' jjJ' jc l^J>

63.                 ûc J&J חלול ^שם

...Jl*2 S-jctı*j S-clj* j/.*l jc l^j .64

65.       xj          jc l^j־SjjJJl ^S£        ^Jh J^ ^1 S-Lc ^jjj jlfl <i

66.                                                                                                 i» Jc ^JJJ ^ijl^Jl ^jj jc lfcJ$J״4u...

67.              Ji <^'j^ JJ^ jc /oJמקדש W Js i*jI- *? UijLJij

68.              J^ כהן גדול J' Jj»- jc מקדש J^ ms jj. Js Jמקדש

69.              j-j כהן בעל מום asL^-j JSjJ Jj»- jc

70.       j-j בעל מום s-/J' jc

71.              j-J בעל מום עובר J' jcעבודה i* J/L ג^ 'ajs nmJ

72.                 ^לוים JjljS jc ״^ *i j^״J' J/i«/^> ג^כהנים

73.              J' Jj»- jc /jj^jמקדש â ^jSâlı j^ ״^ *J' fls^i j״jS^Ji Ju. ^â j^jj <*jj

74.                 J' ^jזר J' jcעבודה

75.                 כהן טמא J' jcעבודה j^j טמא

76.                 כהן טבול יום J' jcעבודה

77.              Js ^j טמא J' ■^*^ Jj»- jcמקדש

78.                 Js ^J טמא -«Jj מחנה לויה

-J-.JI l^-uı* Sjt^. j* מזבח jljj? jc /Jj^j

AcjJL -Jc S-c/js* ^IjL» L»j צ

J. ^jA? מזבח J' ^jJL jc /Jj^j

81.                                           j/J ^l jc /jj^j יטמזבח

82.                                    j>j jc /Jj^j^ ״^ *â j-uijUi j^ מזבח הנהב שבהיכל

83.                                                          J^* j^- J*c jc /Jj^j שמן המשחה

84.                                           jAi-sJi jc /Jj^j בשמן המשחה שעשה משה וצ כהנים גדולים ומלכים ksâ■

85.                                                                                    J' <*^ Jc jj»? J*c jc /Jj^jקטרת

86. çij»ı jc /Jj^j בדי הארון מתוך הטבעת

87. Jl£ jc /Jj^J יטחשן מעל האפור

88.              נ^בן J^ jc מעיל כהן גדול u jj£j J״us £j ^ג

89.              jj?'>1' j■ u^ ^jj£ jc /j^j בחוץ

90.              j* u^ j- jc /j^j ^קדשים בחוץ j taj^■^ שוחט בחוץ

91.              j^ jî jc /j^j^ בעלי מומין לגבי מזבח

92.                                jj- jc /j^j בעלי מומין לשם קרבן

93.                                Jj jc /jj^j ג■/* בעלי מומין על גבי המזבח

94.     ^½/ jc הקטר אמורי בעלי מומין

95.              ^½/ jj£ jc^ בעל מום עובר

96. jj£ jc /jj^j^ קרבנות הגוים -uj/s i בעלי מומין

97. jc d^i jc /jj^j^ בקדשים

98. jj£ jc /jj^j^ שאר ודבש לגבי המזבח

 

J* jjJ קרבן ^jj£ jc

.99

 

100.                             jj£ jc /jj^j^ אתנן זונה ומחיר קלב לגבי המזבח

101.                             j?- jc /jj^j בהמה ובנה j fj J'^■ בין בקדשים בין בחולין

102.                                                    ujjJi Jt*>! jc /jj^j פי מנחת חוטא

103. jj£ jc /jj^j^ מנחת חוטא j/jJj

104.                             uJ jc /jj^j מנחת שוטה ujjl/j

105.                                                    J j/jJ J/*>.' jc /jj^j מנחת שוטה

106.                                                                                           Jp?2 jc /jj^j ^קדשים ⁰-^j     ^תמורה

107.                             jjj^ jc /jj^j ^קדשים *j קרבן ^קרבן

108.                             pâ jc /jj^j> בכור בהמה טהורה

109.                   jc /jj^j ע$ מעשר בהמה jK â>j ^î Jc

110.                   jc /jj^j ?ג$ '1■^ 'J-^ החרימו אותו בעליו

Âpa jc /jj^j .m סתם חרמי הארץ jî^/

112.                                          îj âî/jI jc /jj^j<^ חטאת העוף c^ ^מליקה

113.                                          J^as^i jc /jj^j ^קדשים

114.                   jc /jj^j ^ל^ <^j^ ^קדשים

115.                                          jjA j?- jc /jj^j^ ^פסח על החמץ

116.                             J jc /jj^j^ אמורין של פסח cj^j? J^s ^j/ş j₃j$/ נותר

117.                                                                                         1 nVDJ' ?^ û» ^JJ û« -je*ג 'jW

118.                                                                    û» ^jJ û« -■e ^חגיגה 'j' ?jj ^j^ ^JJ^ ׳»״j...

119.                                                                   û» ^J û« -^ -je בשר פסח שני עד בקר

120.                                                      û» ^jJ û« -je קרבן תודה עד בקר

121.                                                      û» ?^« J■^ û« -■e »^-’? קרבן פסח

122.                                                      û» ?^« J■^ û« -je »^-’? פסח שני l^-

123.                   û« -je ג<'^ מבשר הפסח «aK^ ^-»J^V' *■^j» û

124.                             L û« -je^ שירי מנחות חמץ

125.                             d&l û« -je קרבן פסח j■ J -ajaL-*

126.     ■Li û« -■je*-? ^פסח לגר תושב

127.     ■e^ '^ערל »d&l û ^פסח

128.     ■Li û« -■je*-? ^פסח לישראל שנשתמד

129.     ■e^ ^טמא »dSl û ^קדש

130.                             d&l û« -je בשר קדשים שנטמאו

131.     ■J' c$ û« -■jeנותר 5^ û» -» j^j? ^קדשים...

132.     ■J' d^l û« -■jeפגול

133.     ■J£ ^e זר »J£ c$ û תרומה

134.     ■jJj ^e תושב כהן ושכירו »c$ û ^תרומה

135.     ■e^ '^ערל »c$ û ^תרומה

136.     ■e^ כהן טמא »d^î û ^תרומה

137.     ■e^ ^חללה »J^l û ^קדש

138.     ■dSl û« -■je מתנת כהן

139.     ■e^ ^כהנים »dSl û ^? חטאות הנעשות בפנים

140.     ■dsl û« -■je פסולי המוקדשין

141.     ■dsl û« -■je מעשר שני של דגן חוץ לירושלם

142.     ■dsl û« -■je מעשר שני של תירוש חוץ לירושלם

143.     ■dsl û« -■je מעשר שני של יצהר חוץ לירושלם

144.     ■dsl û« -■je ^בכור חוץ לירושלם ילי ^-û תמים

145.     ■dSl û« -■je חטאת ואשם חוץ לעזרה jJj ^כהנים

146.     4■/ J^l ûc מבשר העולה

147.     4■/ J£l ûc בשר קדשים קלים קודם זריקת דמים

148.     j4 ^כהן J^ ûc ^בכורים בחוץ

149.                Ji j4 זר J^l ûc קדשי קדשים

150.     נ^מ J^l ûc מעשר שני בטומאה jJj ^ ירושלם ^J ½^

151.     נ^מ J^l ûc מעשר שני באנינות

152.     ■ûM ^l>^ ûc b4 מעשר שני ii jc ^a־*-? uij^b

153.     4■/ Jl J£l ûcטבל

154. 4■/ ׳ûc ג^גג^ ^־35 J Jc /«^*J £jjJl*^

155. ■^j^fc ûc /■j ^נדרים ^נדבות צ~’< 'J־iJij cj'j־tuk 4ım

156. 4■/ j^ ûc£ ^חג ûj^j קרבן ^jjâj /ı** ûj> א

ÛJ*J J*J û) Jcj ^ü'j /■^^■l /■*jH /* ^י^* ûc /■4 .157

158.     ■j4 יטכהן J/ ^bJ ûcזונה

159.     j4 יטכהן çbJ ûc ^חללה

160.     j4 יטכהן Jı ^bJ ûcגרושה

161.     j4 כהן גדול J' ^bJ ûc <^/aאלמנה

162. j4 כהן גדול J' c^ ûcאלמנה j4 jb קדושין

163. ■4^ 'Jכהנים J' Jj^ ûcמקדש ûj^J' /■'j^' J*Aj             j*^b ûb*^* e*j צ jJj

164. ■4^ 'Jכהנים J' Jj^ ûcמקדש pl' Û^>* e*j/^

165.     ■4^ 'Jכהנים J' û* cjj^' ûcמקדש בשעת העבודה

166.     ■4^ כהן הדיוט M■^' ûc^ בשאר מתים וצ ^1' ^a ^■jj*!/ âjIJJ■^

167.     ■4^ כהן גדול Jj^Ji ûc *^ מת ־^ ^־^ jb מתי מצוה

168.     ■4^ כהן גדול ı ûc^■־^/^ Mi û* û^ j^■ ^l ^ij*^i û* ^jj*j^> בין בנגיעה בין

במשא

169. ■4^ ^*■j* שבט לוי 1 ûc^ל חלק a^ ארץ ישראל

ארץ c^âS^I ^3c ûjM^ ^jJl ^j^SJl ^â u

ישראל

171.     ■j ûc /■J4־־J/4^11 J*âJ /*£ ^lj*^l Jc ^ljJl j*^ o

172.     ■Jsl ûc /■J4 בהמה טמאה וחיה טמאה

173.     נ^מ d^î jc דג טמא

174.     נ^מ c$ jc עוף טמא

175.     נ^מ c$ jc שרץ העוף

176.     נ-^בנ-י J^' ^- c$ jc^

177.                                                                                                                                  ejJ** t>* -^   J^j ^/îjâ*Ji j* jjüJl ^adl JSİ jc /ij$i.. .

178.   Jj ^L^ Jc jJ^Jj £jAj Si* A^ijJij ^5?^jl JâJ□ J SJyJl ^/iij±Ji JSİ jc /ij$i^ ASijâİi ^Jj jl A^Ji

179.   J Jsî jc u^i □ע^ £u^>^J jj□ ji בין שרץ העוף בין שרץ המים בין שרץ הארץ

180.                                             AjıJl JSİ jc /îj$Î

181.                                             jjâ*Jl JSl jc /îj$Î^>

182.                                                                       j^ jijJ^ j^c JSl jc /îj$Î

183.                                                         UiJl (Jjc JSl jc /îj$Î

184.                                             e□!' c£l jc /îj$Î

185.                                c$ jc u^i שחום בהמה טהורה

186.                         L jc u^i^ בשר בחלב

187.                                d&l jc u^i בשר בחלב

188.                                d&l jc u^i בשר שור הנסקל 4-*>j d* ^P jJj

189.                                                                       Jj*^*Ji j^Ji dl jc /i^i מתבואה חדשה *j* j^c ^□uJi eJ^J' j^' d ניסן

190.                                             3^ l$ jc /îj^î תבואה חדשה *j* j^c ^□/^Ji ejJ' j^i) J ניסן

191.                                                                                                                                                      j* j^c ^□/^Ji ejjJi j^il J* □pj' 4JJ' c$ jc /îj^î ניסן

192.                                l$ jc /jj^i '^ערלה

193.                                d^l jc /ij$i כלאי הכרם ^/<^>

194.                         J jc /îj^î^ יין נסך

195.                                                                                       j^J'j e/*LJ' J j^V^i jc /îj^î'^...

196.                                                         ej^ J d&i jc /îj^î ^כפור

197.                                c$ jc /îj^î חמץ בפסח

198.                                                                                                                                                              j^ ^jJ Oi!£ jlj jj*^Ji ^jijj /^jâ Jli etı^i JSÎ jc /Îj^Î

199.                                c$ jc /îj^î ^חמץ אחר חצות יום ארבעה עשר

200.                                jj$^ jc /îj^î ^חמץ u* aj*^ j^״/ e^j^i <*4^Ji JjL

201.                         j jc /i$j^ ^חמץ j£ j^ jj /£I* ^a ^י<

202.                 Ji ^jנזיר sSıj^ı j j*^Ji ^j^ jc יע^ û*ji /* /$Lk J^' ^a^

203.                 Ji ^j נזיר ûdi Jsl jc^

204.                 Ji ^j נזיר ujjJi Jsl jc^

205.                 Ji ^j נזיר j*Ji jJ? J^l jc^

206.                 Ji ^j נזיר j*Ji j^a Jsl jc^

207.                 Ji ^j נזיר j* ^/^si^i jc^

208. Ji ^j נזיר M^i jc^ באהל המת

209. Ji ^j נזיר j^^ji jc

Jjjj^ji ÂI*^ כ^1ג. jc /jj$j .210

211.                                                                                                                           ji J? J^^Ji ^jc Li^i ^SJi J^i j^l jc /j^j^ ^ענים

212.                                            Ji^ji^i jc tjj^j ^רם ÂaLa jjc

213.                                                                                      j* La^i ^i ^jj^Ji **^ jc /jj^j ^רם ji J? ÂaLa jj^ ^a^ ^ענים

214.                                 S^l jc /jj^j עומר השכחה

215.                                            4cijj jc tjj^j ^לאים

216.                                 cijJ jc tjj^j^ תבואה בכרם S$j^ שאר ירקות

217. jc /jj^j הרבעת כלאי בהמה

218.                                            J^> J*c jc /jj^j בכלאי בהמה **>

219.                                                                                                                  3 fûâJ ^Sli ^2ji Jsî j* ÂjAiûİi *j* jc /jj^jנ> ^J*c jj^/

220.                 jc /jj^j עבודת הארץ בשנה שביעית

221.                 jc /jj^j עבודת האילן בשנה שביעית

222.                 jc /jj^j ^^/ג */ a /$^j j* ^jty ^?ji^ שנה שביעית *j /* Ji^.

223.                                                                                                                  a /^jl J*Ji j* j^i ajjjj /* **^ jc /jj^j^ שנה שביעית...

224.                                            j^i <^* jc /jj$j^ בשנת היובל

225.                 jc /jj^j ^^יג ספיחי שנת יובל jl^/...

226.                                                                                      a j^Ji Â^/a **^ jc /^jl /jj^j^ שנת יובל

227.                                                               jl ^a /s^J *j? jc /jj^j^ כנען £e ?ט^

228. j? jc /jj$j* מגרש הלזים

229. Ji ^ji jc /jj^jלוים $1£> ^a ^^ Âlakii^                 ושמחתם ברגל

230.     ^J jjJ' JL jc u שנת שמטה ?s^ij aLm LS^j J

231.                                                       a^Ij^i *ı* jc Uj^j ג*^בו JM j* ^*?J '!_>שמטה jj' La^j ^J

232.   Jl Jc ^^jSJlj Asilli a1* jc /jj$j^*־4 *IjjjJj f^J/^ U*^j /jJâj** j*j Ijjj^l j f^j Jc

233.                               j*.' jc Ufcj'^ עבד עברי ^־j* jjjı j ^ג*ב^ו ולו ^J j^ £j שש שנים

234.                                                                                                                                                  ip <pjj Jc jJ5 jjc Ajl lj*Jc 131 jjJ^Jl ^!L jc /jj^j>

235.                                      A^jSJi jc /jj^j ברבית

236.     j-j י3לוה jc ו^^ל ^רבית ı^jî...

237.                                                                      A^jâ J Uj^sJi jc /jj$j ^רבית ?jj י3לוה ^מלוה...

238.                                                                                                   Ajc Aj.jM jj^j JjM^' JL* jc /jj^j

239.                                                                                 1 /j^t? jjM j^jl jc /jj^jצ Aj^j j^j f^ j*lj

240.                                                              jc jAjJl XStcl jc /jj^j <^ענ> AjJj Ajm/^ ^jc

241.                                                              ÂLjty j/^j' jc /jj^j בין עניה בין עשירה

242.                                      j/^Jj' jc /jj^j 'צצ^ וע^ fgipj AJ^J ^â ^/jJl /^j IJUMÛ...

243.                                                              j* ^^^ A3j^ jc /jj$j ישראל

244.                                                       Jlj*^l <Sj^ jc /jj$j

245.                                      V^*J' jc /jj^j

246.                                                              j^l Jj4^ <Sj^ jc /jj^j^

247.                                                                                                                                                           S4j ^j /^j ^/*Jji /jjJc Ajj*j*Jl (JjS^J' Jc ^^jj^I jc /jj$j*$/

248.                                                                                                                                                           j^jc ^2cj ^jJI £j|Jlj /jU Ajj*j*Jl (Jj^Jl jt£jl jc /jj$j/

249.                                                                                                                                                           jjJc jjj*J*Jl J^J' jt£jl Jc !Jkj JJI Ajj/^JI jjjl jc /jj$j/

250.                                                                                                                 j^J'j iJ'        SjMJ*J' J ^*? /j^*J j?£ jc /jj$j'*

251.                                                                                 f^SJ/j ^*j /j^x? j?i jc /jj$j

252.                   jc /jj^j ׳J' ÛFגר ji f^SJl J^/

253.                               j?£ jc /jj^j גר <^fl^Jij A*jj J Ajj Jl

254.                                                              J.' J?^' a?*J' <j jc /jj^j ארץ ישראל j* j Jcj o^j* Ji^® ישראלי

255.                                      t^ji jc /jj^j אונאת *ג' 'jj) ^jJ' a?*J/

256.                                                                                          J/*j^l j fJ^' Jc AWI jc /jj^j

257.                   jc /jj^j ו^ב^גי^ עבד עברי fj^Ji j...

258.     נ^מ j jc* עבד עברי 5^ 4jj*J' £/jj /* jı*s^

259.     נ^מ f'^J□^' jc עבד עברי J צ Ajâ /J A^u

260.     ^jı ^!j jc uגוי 'j j£UJ נ^גנו f^J^j עבד עברי j 4 ^u jji־^> בפרך

261.              1 j$j<^ אמה עבריה j^J /$*j? jc°

262.              1 j$j<^ אמה עבריה jjl j.' Wc j^sJi jc^$/

263.     3¾ jj jc* אשת יפת תאר ג*ג olj*J' ^ij i^Kj....

264.     נ^מ f'^J□^' jc יפת תאר S 2* ı^J-’^/

265.                                                                                                                                                                               jijj j* /jjjc 4S* /* J^jSI Jc jj^iJl J /jj/Sil kjj jc /jj^j/

266.                                                                                                                                      jJjJ'j /jjjc <S* /* jU^J /jj/Sil Jj*j jc tu^j£...

267.                                                                                                                 U' j* 4İ*2J j/^ J jSL jl jc jja^l j$j^...

268.                                                                                                                                          iS' Jc jjlj 4*2Aj^j JJl j/* j* jj jc jja^l jj>

269.                                                                  AiJjJl jc jâ/jJl jc tu^j

270.                                                                                                                 JU^Jl J J/*j* 4*^j V5^j*J' ^J jc /jJ^j

271.                                                                                                                                          jljjSHj j^lj j^ljSH A^U* jâ ttjl jc /jj*j

272.                                                                                                                                      jijjj j /j2jc a^/jji jls^'j j^J' sui jc /jjj/...

273.                                                                            fS^J' J jjj' jc J/^Jl J$j

274.                                                                                                                                      j^J/j J^J jJj fj^^Jl j* ^/^jJl jj jc fS/^Jl J^j

275.                                                                                                                                      f/^^J' j/^ jâ jj*^jJl 2^l S/j/^* jc f£/^Jl j$j

276.                                                                            j^j j* UijjJl jc f£/^Jl J_j <ג^ Aik ^â. ..

277.                                                                                                       j/^li ^j*^1I Jc Ali^Jl jc f£/^Jl J_j

278.                                                                            Jc j^Ji AJ/*i jc j/^ji j_j ^ג jj*>^ı ולו j^j (°)jl fJc רשע בעל עברות

279.                                                                                                                                                                               4^j'j^ j* 4^-jJ 4*2cl jl <J^ jja /* Jc Aai^Jl jc f£/^Jl J^j

280.     ■_j'j n^j' Jc <*s^ j jj/jJi jc j/^ji jיתומים

281.                                                                                                                                      j/c 4*^jj jj*^jJl 2^l AJ/â* ^/*^ jc f£/^Jl J$j^

282.     3_j£ty Jj £jj jc f£/^Jl j יגי £LSâ 2^lj _^J^ o2bjJl Oj.

283.                                                                                                                        JâjJl A$a. Jc jj Jj *jj jc f£/^Jl J$j...

284.     ■-j בית דין הגדול או ראש גלות fS/^ fjisj jc צ A*jj^Ji flc j 4J ^^ki^i...

285.                                                   jjjİI Sj/Ji jc /JjJ

286.                                                                                                                                                                   4b/Jı jXilai j**Jlj j^/*J' j^jJ' o2W> jjjS jc f£/^Jl j$j

287.                                                                                                                                                 J Jc jl ^*jJ f£^*? AjljlJl oj/ji jjJS jc f£/^Jl j^j*^

288.                                                     AjOaJl A»lal jc Uj^j...

289.                                                     j U^*j Jja jc tu^j*^

290.                                                                                                                              jAJ| ^Jjla jJj AjjaJl AJJL jjjJl A»lal jc tjj^j

291.                                                                                                                                                                           Ulc j b^Sa jl£ jlj AjJc jJj ^jJl k^ jâ f£b jl jc jaUJI jj

292.                                                                                                           jbll J*â J oljj l» jjc ^jj»Jl Jja jc tjj^j^...

293.                                                                          J' Jc ^u^yı jc tjj^j רודף

294.                                                                                                     jjl ^jj Jc jj$a»Jl A^^b» jc tjj^j£>...

295.                                                                    j»c Jjb! Adi jj jc tjj^j'

296.                                                                                j^^J' Jjla j» Ap jjl jc tjj^j

297.                                                               jk□ jc JjSjJi jc tjj^j^ נפש מישראל...

298.                                                                                                                                               IjjjJ Jj|j Jj ba^j J Jl*Jlj (jAljJl ^jj jc tu^j...

299.                                                                                JjJL ^*j b^*j jp*j jc tu^j

300.                                                                                                                              JS»JI Uui*il ^j^Jl ^jjJl ^j^ jc k’-^j' J^j

301.                                     A»»jJl jc tu^j

302.                                                               j b^*j A^ij jc tu^j*^

303.                                                               j b^*j Jl^jl jc Ijj^j*^

304.                                                                          j j» lj^*j jljJl jj jc Ijj^j*^

305.                                                                          JUL jjlj fJ jJj jkJl jc Ijj^j

306.                                                                                       jjc AjL^j jLJl j£j jj jc Ijj^j ^ציד 'Ğ'jjJ'j A

307.                                     Aa^ jc up^j שער Ji נתק

308.               jc ^£ סמיני צרעת VjJ jiJj j^ jl

309.                                                               A^Uij AcijjJi jc up^j בנחל איתן âj*j ^jJi> בו העגלה

310.                                                     j^UJl ^W jc Ijj^j

311.                                     ç'jj' jc Ijjfcj ^חתן JjL <w jc «גס Jli^^l j» JikJ flc

312.                                                                                                                                                                    A*jj^Jl Jl»cl jâ Aj jjJjaj 1»c (TjjjJlj jJO AjJlj» jc Ijj^j

313.                                                                    A*Jj^Jl J SabjJl jc Ijj^j צ JjajJl J ^j ^j^jJl J

314.                                                                          A*Jj^Jl j» jbkqjti jc Ijj^j צ «JjâjJl j» ^j ^j_t^jJ| j

315.                                                     f£l^J| A»JJ^ jc Ijj^j

316.                                     A»jj^ jc ijj^j נשיא

317.                                                                    j» _^j^ ^l fj^ jc Ujej ישראל

318.                                                                                     AjJIj <UJ jc /j- ^^ J£ ^j

319.                                                          jjjJljîl ^ij^ jc tu$j

320.     נ^מ J-c jc ^מלאכה Ji ^â״O

321.                                                 ıJl ^â jâ^J' jc tu$j״O

322.                                                                                                      ıJl ^â JjUjSJI ^!c jy^Jl Â^tSJ jc tu$j״1 jjâjjj O^£^

323.     □^J-c jc u מלאכה j- Jj^' ^' ^â חג הפסח

324.     □^מ J-c jc מלאכה â^ שביעי של פסח

325.                 J-c jc מלאכה â^ יום עצרת

326.     □^מ J-c jc מלאכה â^ יום ראש השנה

327.     □^מ J-c jc מלאכה ביום ראשון של חג הסוכות

328.     ^ע/ J' J-c jc מלאכה â^ יום שמיני עצרת

329.                                          J' J-c jc /jj$j מלאכה â^ יום הכפורים

330.                                                 fty £l£j jc /jj^j

331.     ^/ A^jj c/£J jc '^

332.                                                 Oi^l £l£j jc /jj^j

333.                                                                                                              4jâJ Oj1£ |jl ^1 A^jj Ojj £l£j jc /jj^j

334.                                                          j$l Ojj ^!£j jc /jj^j

335.                                                          Ojjl Ojj ^!£j jc /jj$j

336.                                                          âj Oûll ^!£j jc tu^j^/

337.                                                                             jjjj Sİj-^l jjj £-şJl jc /jj$j^/

338.                                                                                     jjl Ojjj Sİj-Jl jjj ^-aJl jc /jj$j^/

339.           jj OLj Sİj-^l jjj ^-aJl jc /jj$j£^/

340.                                                 X-*JI ^/£j jc /jj$j

341.                                                 AJ/iJl ^/£j jc /jj$j

342.                                                          e*J' A^jj ^/£j jc /jj$j

343.                                                          jy* A^jj ^/£j jc /jj$j

344.                                                          t^' A^jj ^/£j jc /jj$j

345.                                                                                                              A^jjJ' S/^ ^â A^jjJ' Oiî ^/£j jc /jj$j

346.                 jc /jj^j פ/^ 'J נדה A^/^jJi Ju ^â ^Aj

347.                 jc /jj^j פ/^ אשת איש

348.                                                                                                                        U^b /ajj£j fjl^Jl £l£j jc Lu$j

349.                                                                                                                        ıâjİ Jc ^j/^jJI jL^j jî eLuûJl j$j״-jS

350.                                                                                 jJ^ll ^Kj jc /jj^j

351.                                                                         J^' £l£j jc /jj^j

352.                                                                         J' ^Kj jc /jj^j*^

353.           jc /jj^j וטלג j■^ j■ ^j* '^עריות...

354.                                       j$j ^ממזר jc           בת ישראל

355.                                                                                 jjj jSjJi jc /jj^j כתובה וקדושין

356.                                                                                                                                                          jjc ⁵⁶³Wjj' j ^*? AjSİL■ Jj jc j/^l jj°

357.                                                ^/j יש^ Ji jc יבמח j*^ ^^ זיקת יבמה

358.                                       j$j ^אונס J^L jc אונסתו

359.                                       j$j מוציא שם רע AS^jj j^L jc

360.     נ^ ■j ^ג^ ■1 aצס 'J^ ^/^jJ צ □■&> jc Jij jî בת ישראל

361.                                                jc /jj^j ו^/ג 1צס 'jljj^Jl j■ j!£ ^jj ^1 jj&İI j■ £^jJ

362.                                                                                 J^j /jjJc j/LLı ^■jş jc /jj^j צ v^ j■ jj^j ישראל j^ jb גר צדק

363.                                                                                                      Jj^Jl jjjSj jc j/LLJl j$j

364.                                                                                                      e/ıjJl jjffi jc j/LLJl J_j

Aıâj A^/AJ JUl jjj£j jc j/LLJl J$j .365

“_Wj” jl 563

EK 3: İbn Meymun’un Mişne Tora ve Sefer ha-Mitsvot Eserlerindeki 613

Mitsvotun Mukayeseli Tablosu

Mişne Tora Mitsva İçeriği ve Tevrat’taki Yeri	Mişne Tora’daki Numarası ve Kategorisi	Mişne Tora Risalelerindeki Yeri	Sefer ha-Mitsvot Mitsva İçeriği ve Tevrat’taki Yeri	Sefer ha- Mitsvot’taki Numarası ve Kategorisi
Tanrı’nın varlığını bilmek (Çıkış, 20:2; Yasa’nın Tekrarı, 5:6)	1 / ‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora,[563] [564] 1:6	Tanrı’nın varlığına iman etmek (Çıkış, 20:2; Yasa’nın Tekrarı, 5:6)	1 / ‘ase
Tanrı’nın bir olduğunu bilmek (Yasa’nın Tekrarı, 6:4)	2 / ‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 1:7	Tanrı’nın birliğine iman etmek (Yasa’nın Tekrarı, 6:4)	2 / ‘ase
Tanrı’yı sevmek (Yasa’nın Tekrarı, 6:5; 11:1)	3 / ‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 2:1	Tanrı’yı sevmek (Yasa’nın Tekrarı, 6:5-6)	3 / ‘ase
Tanrı’dan korkmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:13; 10:20)	4 / ‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 2:1	Tanrı’dan korkmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:13)	4 / ‘ase
Tanrı’ya ibadet etmek (Çıkış, 23:25)	5 / ‘ase	Hilhot Tefila u- Birkat Kohanim, 1:1	Tanrı’ya ibadet etmek (Çıkış, 23:25)	5 / ‘ase
Tanrı’ya sıkı sıkıya tutunmak (Yasa’nın Tekrarı, 10:20)	6 / ‘ase	HilhotDe ‘ot,[565] 6:2	Âlimlere danışmak ve onlarla bir olmak (Yasa’nın Tekrarı, 11:22; 10:20)	6 / ‘ase
Tanrı’nın adıyla yemin etmek (Yasa’nın Tekrarı, 6:13: 10:20)	7 / ‘ase	Hilhot Şevuot, 11:1	Tanrı’nın adıyla yemin etmek (Yasa’nın Tekrarı, 10:20)	7 / ‘ase
Tanrı’nın yolundan yürümek / O’na benzemek (Yasa’nın Tekrarı, 28:9)	8 / ‘ase	Hilhot De‘ot, 1:5	Gücümüz yettiğince Tanrı’ya benzemek (Yasa’nın Tekrarı, 28:9)	8 / ‘ase
Tanrı’yı kutsamak (Levililer, 22:32)	9 / ‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 5:1	Tanrı’yı kutsamak (Levililer, 22:32)	9 / ‘ase

 

 

Şema ‘yı günde iki kere okumak (Yasa’nın Tekrarı, 6:7)	10 / ‘ase	Hilhot Keriat Şema‘, 1:1	Gündüz ve akşam olmak üzere Şema ‘ okumak (Yasa’nın Tekrarı, 6:2)566	10/‘ase
Tevrat çalışmak ve onu (başkalarına) öğretmek (Yasa’nın Tekrarı, 6:7)	11 / ‘ase	Hilhot Talmud Tora,[566]1:2 7־	Tevrat talimi yapmak ve onu (diğerlerine) öğretmek (Yasa’nın Tekrarı, 6:7)	11/‘ase
Tefılini başa takmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:8)	12 /‘ase	Hilhot Tefilin u- Mezuza ve-Sefer Tora, 4:1	Başa tefilin takmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:8)	12/‘ase
Tefilini kola takmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:8)	13/‘ase	Hilhot Tefilin u- Mezuza ve-Sefer Tora, 4:2	Kola tefilin takmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:8)	13 /‘ase
Tsitsit yapmak (Sayılar, 15:38)	14/‘ase	Hilhot Tsitsit, 1:3	Tsitsit yapmak (Sayılar, 15:38)	14/‘ase
Mezuza takmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:9; 11:20)	15/‘ase	Hilhot Tefilin u- Mezuza ve-Sefer Tora, 6:7	Mezuza yapmak (Yasa’nın Tekrarı, 6:9; 11:20)	15/‘ase
Şemita yılında[567] insanları topla ki Tevrat’ı duysunlar (Yasa’nın Tekrarı, 31:12)	16/‘ase	Hilhot Hagiga, 3:1	(Şemita yılında) Sukkot’un ikinci günü insanlarla bir araya gelmek ve onlara Yasa’nın Tekrarı’ndan bazı yerler okumak (Yasa’nın Tekrarı, 31:12)	16/‘ase
Her erkek kendisi için Sefer Tora yazacak (Yasa’nın Tekrarı, 31:19)	17/‘ase	Hilhot Tefilin u- Mezuza ve-Sefer Tora, 7:1	Her kral tahtında oturacak ve kendine Sefer Tora yazacak (Yasa’nın Tekrarı, 17:18)	17/‘ase
Kral ise buna ek olarak ikinci Sefer Tora yazacak - böylece iki tane Sefer Tora" sı olacak- (Yasa’nın Tekrarı, 17:18)	18/‘ase	Hilhot Tefilin u- Mezuza ve-Sefer Tora, 7:2	Herkesin (tüm erkeklerin) Sefer Tora’sı olacak, kendi eliyle yazması daha efdaldir (Yasa’nın Tekrarı, 31:19)	18/‘ase

⁵⁶⁶       Yosef Kafih, edisyonunda her ne kadar bu şekilde verse de Yasa’nın Tekrarı, 6:7 şeklinde olması daha makuldür.

⁵⁶⁷        

Yemek yedikten sonra Tanrı’ya şükretmek (Yasa’nın Tekrarı, 8:10)	19 / ‘ase	Hilhot Brahot, 1:1	Her yemekten sonra Tanrı’ya şükretmek (Yasa’nın Tekrarı, 8:10)	19 /‘ase
Seçilmiş bir yer inşa etmek / Mabed inşa etmek (Çıkış, 25:8)	20 /‘ase	Hilhot Beyt ha- Behira, 1:1	Mabed (beyt ‘ibade) inşa etmek (Çıkış, 24:8)569	20 /‘ase
Bu Mabed’den korkmak / haşyet duymak (Levililer, 19:30; 26:2)	21 / ‘ase	Hilhot Beyt ha- Behira, 7:1	Bu Mabed’den hayli derecede kokmak (Levililer, 19:30)	21/‘ase
Bu Mabed’i daima korumak (Sayılar, 18:2)	22 / ‘ase	Hilhot Beyt ha- Behira, 8:1-2	Bu Mabed’i korumak, etrafında devamlı bir şekilde yürümek (Sayılar, 18:2)	22 /‘ase
Bu Mabed’de Levililer hizmet edecekler (Sayılar, 18:23)	23 /‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 3:1	Bu Mabed’de belirli hizmetleri yapmak özellikle Levililere emredildi (Sayılar, 18:23)	23 /‘ase
Kohenler ibadet edecekleri zaman el ve ayaklarını yıkayacak (Çıkış, 30:19)	24 / ‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 5:1	Mabed’e girecekleri veya ibadet edecekleri zaman kohenlere el ve ayaklarını yıkaması emredildi (Çıkış, 30:19-20)	24 /‘ase
Mabed kandillerini hazırlayacak (kohenler) (Çıkış, 27:21)	25 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafm, 3:10	Kohenlere kandilleri yakması emredildi (Çıkış, 27:21)	25 /‘ase
Kohenler İsraillileri kutsayacak (Sayılar, 6:23)	26 / ‘ase	Hilhot Tefila u- Birkat Kohanim, 14:3	Kohenlere her gün İsraillileri kutsaması emredildi (Sayılar, 6:23)	26 /‘ase
Ekmek ve buhur her Şabat’ta sunulacak (Çıkış, 25:30)	27 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 5:1-2	Tanrı’ya daimî ekmek sunusu	27 /‘ase

⁵⁶⁹ Yosef Kafih, edisyonunda bu şekilde atıfta bulunmuştur. Ancak, Çıkış, 25:8 emrin içeriğine daha uygundur.

 

			sunmak emredildi (Çıkış, 25:30)
Günde iki kez buhur yakılacak (Çıkış, 30:7)	28 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafm, 3:1	Kohenlere her gün altın altarda iki kez buhur yakması emredildi (Çıkış, 30:7­8)	28/‘ase
Altarda yakmalık sunular için daima ateş yanacak (Levililer, 6:6)	29 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafm, 2:1	Her gün devamlı olarak altarda ateş yakmak (Levililer, 6:6)	29 /‘ase
Külleri her gün almak (Levililer, 6:3)	30 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafn, 2:10	Kohenlere her gün altardaki külleri almaları emredildi (Levililer, 6:3)	30/‘ase
Şekina’dan kirli olanları (/amelileri) çıkarmak (Sayılar, 5:2)	31 / ‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 3:1	Mabed’den tame (kirli) olanları çıkarmak (Sayılar, 5:2)	31 /‘ase
Harun nesline saygı göstermek ve onlara kutsama konularında öncelik vermek (Levililer, 21:8)	32 /‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 4:1	Harun nesline övgülerde bulunmak, yüceltmek ve ikramda bulunmak (Levililer, 21:8)	32/‘ase
Kohenler hizmet / ibadet elbiselerini giyecek (Çıkış, 28:2)	33 / ‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 10:4	Kohenlere özel giysiler giymesi emredildi (Çıkış, 28:2)	33 /‘ase
Ahit Sandığı omuzlarda taşınacak (Sayılar, 7:9)	34 /‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 2:12	Ahit Sandığı taşınacağı zaman kohenlere omuzlarında taşımaları emredildi (Sayılar, 7:9)	34/‘ase
Başkohen ve krallar mesih yağıyla yağlanır (Çıkış, 30:31)	35 /‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 1:1	(Yağlama için) Kutsama yağına sahip olmak (Çıkış, 31:22-25, 31)	35/‘ase

 

 

Kohenler Mabed’de nöbetleşe hizmet edecek (Yasa’nın Tekrarı, 18:6-8)	36 /‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- 'Ovdun bo, 4:4-6	Kohenlere nöbetleşe hizmet etmesi emredildi (Yasa’nın Tekrarı, 18:6-8)	36 /‘ase
Kohenler akrabaları için kendini kirletebilir (tame olabilir) (Levililer, 21:3)	37 /‘ase	HilhotEvel, 2:6	Kohenlere Tevrat’ta bahsi geçen akrabalarından dolayı tame olmaları emredildi (Levililer, 21:1-3)	37 /‘ase
Başkohen bakire ile evlenecek (Levililer, 21:13)	38 /‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 17:13	Başkohen bakireyle evlenecek (Levililer, 21:13)	38 /‘ase
Yakmalık sunu için her gün iki tane koyun kurban edilecek (Sayılar, 28:3)	39 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 1:1	Mabed’de her gün iki tane koyun kurban edilecek (Sayılar, 28:3)	39 /‘ase
Başkohen her gün minha sunacak (Levililer, 6:13)	40 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 3:18	Başkohen her gün sabah ve öğleden sonra/ akşam minha (buğday)sunacak (Levililer, 6:13)	40 /‘ase
Her Şabat’ta ek sunu sunmak (Sayılar, 28:9)	41 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 4:9	Her Şabat’ta ek olarak sunu sunmak (Sayılar, 28:9)	41 /‘ase
Roş Hodeş’te ek sunu sunmak (Sayılar, 28:11)	42 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 7:1	(Roş Hodeş’te) Her ay başında sunu sunmak (Sayılar, 28:11)	42 /‘ase
Pesah’ın yedi günü ek sunu sunmak (Levililer, 23:36)	43 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 7:3	Ek olarak Pesah’ın her günü sunu sunmak (Levililer, 23:36)	43 /‘ase
Pesah’ın ikinci günü minhat omer5170 sunmak (Levililer, 23:10)	44 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 7:4	Nisan’ın 16’sında (Pesah’ın ikinci günü) minhat omer	44 /‘ase

⁵⁷⁰ Omer gram cinsinden bir ölçü birimi olup minhat omer Pesah’ın ikinci günü sunulan tahıl sunusudur.

 

			sunmak (Levililer, 23:10)
Şavuot’ta ek sunu sunmak (Sayılar, 28:26­27)	45 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafm, 8:1	50. günde ek sunu sunmak (Sayılar, 28:26-27)	45/‘ase
Şavuot’ta sunularla birlikte iki tane ekmek getirmek (Levililer, 23:17-18)	46 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafm, 8:1	Mabed’e Şavuot’ta sunularla birlikte iki tane hamets ekmeği getirmek (Levililer, 23:17)	46 /‘ase
Roş Ha-Şana’da ek sunu sunmak (Sayılar, 29:1)	47 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 9:1	Tişri’nin ilk gününde ek sunu sunmak (Sayılar, 29:1-2)	47 /‘ase
Oruç gününde (Yom Kipur) ek sunu sunmak (Sayılar, 29:7)	48 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafm, 10:1	Tişri’nin 10’unda ek sunu sunmak (Sayılar, 29:7-8)	48 /‘ase
(Yom Kipur) Oruç gününde ibadet yapmak (Levililer, 16:3­7)	49 / ‘ase	Hilhot Avodat Yom ha- Kippurim, 1:1	Yom Kipur ibadeti yapmak (Levililer, 16)	49 /‘ase
Sukkot’ta ek sunu sunmak (Sayılar, 29:13)	50 /‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 10:3	Sukkot günlerinde ek sunular sunmak (Sayılar, 29:13-34)	50/‘ase
(Sukkot’un) 8. gününde ek sunu sunmak (Sayılar, 29:35)	51 / ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 10:5	Sukkot’un 8. gününde ek sunu sunmak (Sayılar, 29:36)	51/‘ase
Hac bayramlarını kutlamak (Çıkış, 23:14)	52 / ‘ase	Hilhot Hagiga, 1:1	Senede üç kez (üç bayram zamanında) Mabed’e hacca gitmek (Çıkış, 23:14)	52/‘ase
Bayram zamanlarında (Mabed’de) görünmek (Çıkış, 23:17; 34:23; Yasa’nın Tekrarı, 17:17)	53 /‘ase	Hilhot Hagiga, 1:1	(Mabed’de bayram zamanlarında) görünmek (Yasa’nın Tekrarı, 17:17)	53 /‘ase

 

 

Bayramlarda mutlu olmak (Yasa’nın Tekrarı, 17:14)	54 / ‘ase	Hilhot Hagiga, 1:1	Bayramlarda mutlu olmak (Yasa’nın Tekrarı, 17:14)	54 /‘ase
Pesah sunusu sunmak (Çıkış, 12:6)	55 /‘ase	Hilhot Korban Pesah, 1:1	Nisan’ın 14’ünde Pesah kurbanı sunmak (Çıkış, 12:6)	55 /‘ase
Nisan’ın 15’inin gecesinde Pesah etini yemek (Çıkış, 12:8)	56 / ‘ase	Hilhot Korban Pesah, 8:1	Nisan’ın 15’inde gece Pesah kurbanı yemek (Çıkış, 12:8)	56 /‘ase
İkinci Pesah sunusunu sunmak (Sayılar, 9:11)	57 /‘ase	Hilhot Korban Pesah, 5:1	İlk Pesah kurbanı sunamayan, ikinci Pesah sunusu sunacak (Sayılar, 9:11)	57 /‘ase
İkinci Pesah sunusu matsanın5'1'1 üzerinde acı otlarla yenecek (Sayılar, 9:11)	58 / ‘ase	Hilhot Korban Pesah, 8:3	İkinci Pesah kurbanı İyar’ın 15’inde gece, matsanın üzerine acı otlarla yenecek (Sayılar, 9:11)	58 /‘ase
Her sunuda ve tehlike anlarında Mabed’deki trampete vurulacak (Sayılar, 10:10)	59 /‘ase	Hilhot Ta'anıyot, 1:1	Her sunuda Mabed’deki trampete vurulacak (Sayılar, 10:10)	59 /‘ase
Kurbanlık hayvan sekiz günlükken sunulabilir (Levililer, 22:27)	60 / ‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 3:8	Kurbanlık hayvan sekiz günlük veya daha fazla olacak (Levililer, 22:27)	60 /‘ase
Tüm hayvan sunuları kusursuz olacak (Levililer, 22:21)	61 / ‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:1	Kurbanlık herhangi bir kusurdan azade olacak (Levililer, 22:21)	61 /‘ase
Tüm kurbanlara tuz konulacak (Levililer, 2:13)	62 /‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 5:11	Her kurbana tuz katılacak (Levililer, 2:13)	62 /‘ase
Yakmalık sunu (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 1:3)	63 /‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 6:1	Yakmalık kurban sunulacak (Levililer, 1:2-3)	63 /‘ase
Günah sunusu (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 6:18)	64 /‘ase	Hilhot Me‘ase ha- Korbanot, 7:1	Hata kurbanı (günah sunusu) sunulacak (Levililer, 6:18)	64 /‘ase
Suç sunusu (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 7:1)	65 /‘ase	Hilhot Me‘ase ha- Korbanot, 9:1	Suç kurbanı sunulacak (Levililer, 7:1-7)	65 / ‘ase

⁵⁷¹ Mayasız ekmek.

 

Esenlik sunusu (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 7:11)	66 / ‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 9:3	Esenlik kurbanı sunulacak (Levililer, 7:11-12)	66 / ‘ase
Tahıl sunusu (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 2:1)	67 /‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 13:1	Minha sunulacak (Levililer, 2:1-13)	67 /‘ase
Mahkeme yanlış kararı nedeniyle sunu sunacak (Levililer, 4:13)	68 / ‘ase	Hilhot Şegagot, 12:1	Mahkeme yanlış kararı neticesinde sunu sunacak (Levililer, 4:13)	68 /‘ase
Bilmeden bir nehyi çiğneyen herkes günah (hata) sunusu sunacak (Levililer, 4:2)	69 /‘ase	Hilhot Şegagot, 1:1	Bilmeden herhangi büyük günahlardan bir günah işleyen hata kurbanı sunacak (Levililer, 4:27)	69 /‘ase
Bir nehiy çiğneme şüphesi taşıyan herkes günah sunusu sunacak (Levililer, 5:17-18)	70 / ‘ase	Hilhot Şegagot, 8:1	Büyük günahlardan birini çiğneme şüphesi varsa kurban sunulacak (Levililer, 5:17-18)	70 /‘ase
Kutsanmış eşyalardan yanlışlıkla faydalanan, hırsızlık yapan, nişanlı bir cariyeyle birlikte olan veya yalan yere yemin gibi günahları işleyen suç sunusu sunacak	71 / ‘ase	Hilhot Şegagot, 9:1	Belirli günahları işleyen suç sunusu sunacak (Levililer, 5:15, 21-25; 19:20-21)	71 /‘ase
Belirli günahları işleyen yakmalık sunu sunacak (Levililer, 5:7; 8:11)	72 /‘ase	Hilhot Şegagot, 10:1	Belirli günahları işleyen yakmalık sunu sunacak (Levililer, 5:1-11)	72 /‘ase
Günahlar Tanrı’ya itiraf edilecek (Sayılar, 5:7)	73 /‘ase	Hilhot Teşuva,[568] 1:1	Günahlar itiraf edilecek ve tevbe edilecek (Sayılar, 5:6­7)	73 /‘ase
Akıntısı olan adam temizlendikten sonra sunu sunacak (Levililer, 15:13)	74 /‘ase	Hilhot Mehusrey Kappara, 1:1	Akıntısı olan adam (meni) iyileştikten sonra kurban sunacak (Levililer, 15:13-15)	74 /‘ase

 

 

Akıntısı olan kadın temizlendikten sonra sunu sunacak (Levililer, 15:28)	75 /‘ase	Hilhot Mehusrey Kappara, 1:1	Akıntısı olan kadın iyileştikten sonra kurban sunacak (Levililer, 15:28-29)	75/‘ase
Doğum yapan kadın temizlendikten sonra sunu sunacak (Levililer, 12:6)	76 /‘ase	Hilhot Mehusrey Kappara, 1:5	Doğum yapan kadın kurban sunacak (Levililer, 12:6)	76/‘ase
Cüzzamlı iyileştikten / temizlendikten sonra sunu sunacak (Levililer, 14:10)	77 / ‘ase	Hilhot Mehusrey Kappara, 1:1	Cüzzamlı iyileştikten sonra kurban sunacak (Levililer, 14:10)	77 /‘ase
Sürünün ondalığını ayırmak (Levililer, 27:32)	78 /‘ase	Hilhot Behorot, 6:1	Her yıl doğan hayvanların ondalığını ayırmak (Levililer, 27:32)	78 /‘ase
İlk doğan hayvanı kutsamak ve sunmak (Yasa’nın Tekrarı, 15:19)	79 / ‘ase	Hilhot Behorot, 1:1	İlk doğan hayvanları kutsamak (Yasa’nın Tekrarı, 15:19)	79/‘ase
İlk doğan (çocuğun) fidyesini ödemek (Sayılar, 18:15)	80 /‘ase	Hilhot Bikkurim, 11:1	İlk doğanın fidyesini kohene ödemek (Sayılar, 18:15)	80/‘ase
İlk doğan eşeğin fidyesini ödemek (Çıkış, 34:20)	81 / ‘ase	Hilhot Bikkurim, 12:1	İlk doğan eşeğin fidyesini ödemek (Çıkış, 34:20)	81/‘ase
Fidyesi ödenmeyen eşeğin boynunu kırmak (Çıkış, 13:13; 34:20)	82 /‘ase	Hilhot Bikkurim, 12:1	Fidyesi ödenmeyen eşeğin boynunu kırmak (Çıkış, 34:20)	82 /‘ase
Tüm sunuları ilk hac bayramında sunmak (Yasa’nın Tekrarı, 12:5-6)	83 /‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 14:13	Üç hac zamanının ilk bayram gününde tüm sunuları yerine getirmek (Yasa’nın Tekrarı, 12:5-6)	83 /‘ase
Tüm sunuları Mabed’de sunmak (Yasa’nın Tekrarı, 12:14)	84 /‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 18:1	Tüm kurbanları Mabed’de sunmak (Yasa’nın Tekrarı, 12:13)[569]	84 /‘ase

 

 

Diasporada olanlar da tüm sunularını Mabed’e getirecek ve sunacak (Yasa’nın Tekrarı, 12:26)	85 /‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 18:1	Kudüs dışında olunsa dahi hata, yakmalık, suç ve esenlik kurbanlarını Mabed’de sunmak (Yasa’nın Tekrarı, 12:26)	85/‘ase
Kutsanmış hayvanlarda kusur oluşması sebebiyle fidyesini ödemek (Yasa’nın Tekrarı, 12:15)	86 /‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:10	Kutsanmış hayvanlarda kusur oluşması sebebiyle fidyesini ödemek (Yasa’nın Tekrarı, 12:15)	86/‘ase
Kutsanmış olanı yine kutsanmış olanla değiş-tokuş etmek (Levililer, 27:10, 33)	87 / ‘ase	Hilhot Temura, 1:1	Kutsanmış olanla değiş-tokuş etmek (Levililer, 27:10, 33)	87/‘ase
Tahıl sunularından arta kalanı yemek (kohenler için) (Levililer, 6:9)	88 /‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 1:2	Kohenlere buğday sunusundan kalanları yemeleri emredildi (Levililer, 6:9,11)	88/‘ase
Günah ve suç kurbanlarının etini yemek (kohenler için) (Çıkış, 29:33)	89 / ‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 10:1	Kohenlere kurban edilmiş etten yemeleri emredildi (Çıkış, 29:33)	89/‘ase
Kirlenmiş olan kutsanmış (kurban) etini yakmak (Levililer, 7:19)	90 /‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 19:1	Kirlenmiş kurban etlerini yakmak (Levililer, 7:19)	90 /‘ase
Arta kalanları yakmak (Levililer, 7:17)	91 / ‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 19: 1	Arta kalanları (noter) yakmak (Levililer, 7:17)	91/‘ase
Nazir saçını uzatacak (Sayılar, 6:5)	92 /‘ase	Hilhot Nezirut, 1:1	Nazir saçını uzatacak (Sayılar, 6:5)	92 /‘ase
Nazirlik süresi bitince nazir tıraş olacak ve sunularını sunacak (Sayılar, 6:9)	93 /‘ase	Hilhot Nezirut, 8:1	Nazirlik süresi bitince nazir tıraş olacak ve sunularını sunacak (Sayılar, 6:9)	93 /‘ase
Kişi ağzından çıkanı yerine getirecek (Yasa’nın Tekrarı, 23:24)	94 /‘ase	Hilhot Nedarim, 1:4	Ağzımızdan çıkan her şeyi yerine getirmek (Yasa’nın Tekrarı, 23:24)	94 /‘ase
Geçersiz yeminlerle ilgili kurallara uy (Sayılar, 30:2-17)	95 /‘ase	Hilhot Nedarim, 11:6	Yeminleri geçersiz yapan durumlarla (ilgili kurallara uy) (Sayılar, 30:3)	95 /‘ase

 

 

Ölüye dokunan herkes tame (kirli) olur (Levililer, 11:39)	96 / ‘ase	Hilhot Şe ’ar Avot ha-Tum’ot, 1:1	Ölüye dokunan tame olur (Levililer, 11:8, 24)	96 /‘ase
8 çeşit tame (kirlilik) oluşturan böcekle (ilgili kurallara uy) (Levililer, 11:29)	97 /‘ase	Hilhot Şe ’ar Avot ha-Tum’ot, 4:1	8 çeşit tame oluşturan böcekle (ilgili kurallara uy) (Levililer, 11:29-38)	97 /‘ase
Tameli (kirli) yiyecek ve içeceklerle ilgili kurallara uy (Levililer, 11:34)	98 / ‘ase	Hilhot Tum’at Ohalin, 1:1	Tameli yiyecek ve içecekler (ilgili kurallara uy) (Levililer, 11:34)	98 /‘ase
Hayızlı kadın tamelidir (ilgili kurallara uy)	99 /‘ase	Hilhot Metamme ’ey Mişkav, 1:1	Hayızlı kadın tameli (ilgili kurallara uy)	99 /‘ase
Doğum yapmış kadın tamelidir (ilgili kurallara uy)	100/ ‘ase	Hilhot Metamme ’ey Mişkav, 1:1	Doğum yapmış kadın tameli (ilgili kurallara uy)	100 / ‘ase
Cüzzamlı kişi tameli (ilgili kurallara uy)	101 / ‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 1:1	Cüzzamlı kişi tameli (ilgili kurallara uy)	101 / ‘ase
Cüzzamlının giysileri tameli (ilgili kurallara uy)	102 / ‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 12:1	Cüzzamlının giysileri tameli (ilgili kurallara uy)	102 / ‘ase
Cüzzamlının evi tameli (ilgili kurallara uy)	103 / ‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 14:1	Cüzzamlının evi tameli (ilgili kurallara uy)	103 / ‘ase
Akıntısı olan adam tameli (ilgili kurallara uy)	104 / ‘ase	Hilhot Metamme’ey Mişkav, 1:1	Akıntısı olan adam tameli (ilgili kurallara uy)	104 / ‘ase
Meni tameli (ilgili kurallara uy)	105 / ‘ase	Hilhot Şe’ar Avot ha-Tum’ot, 5:1	Meni tameli (ilgili kurallara uy) (Levililer, 15:16)	105 / ‘ase
Akıntısı olan kadın tameli (ilgili kurallara uy)	106/ ‘ase	Hilhot Metamme’ey Mişkav, 1:1	Akıntısı olan kadın tameli (ilgili kurallara uy) (Levililer, 15:19)	106 / ‘ase

 

 

Ölü / ceset tameW (ilgili kurallara uy)	107/ ‘ase	Hilhot Tumat Met, 1:1	Ölü tameli (ilgili kurallara uy) (Yasa’nın Tekrarı, 19:11)	107 / ‘ase
Temizlenme suyu serpmek (kızıl inek ile ilgili kurallara uy)	108 / ‘ase	Hilhot Para Aduma, 6:1	Temizlenme suyu serpmek (kızıl inek ile ilgili kurallara uy) (Yasa’nın Tekrarı, 19)	108 / ‘ase
Mikve (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 15:16)	109/ ‘ase	Hilhot Mikvot, 1:1	Mikve (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 15:16)	109 / ‘ase
Cüzzamdan temizlenme aşamaları (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 14:2)	110/ ‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 11:1	Cüzzamdan temizlenmek (Levililer, 14)	110/ ‘ase
Cüzzamlı saçlarını tıraş edecek (Levililer, 14:9)	111/ ‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 11:5	Cüzzamlı tıraş olacak (Levililer, 14:9)	111/ ‘ase
Cüzzamlı hastalığını herkese söyleyecek (Levililer, 13:45)	112/‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 10:6	Cüzzamlı uzaklaşacak / ayrı duracak (Levililer, 13:45)	112 / ‘ase
Kızıl buzağıyı hazırlayacak (Sayılar, 19:9)	113/‘ase	Hilhot Para Aduma, 1:1	Kızıl buzağı (para aduma) (Sayılar, 19:9)	113/‘ase
(Adanmış kimsenin) bedelini ödemek (Levililer, 27:2)	114/‘ase	Hilhot ‘Arahin ve-Haramin, 1:2	(Arhey adam) (adanmış) insanın değeri, fidyesini ödemek (Levililer, 27:2)	114 / ‘ase
(Adanmış hayvanın) bedelini ödemek (Levililer, 27:11)	115/‘ase	Hilhot ‘Arahin ve-Haramin, 1:2	(Arhey behama) (adanmış) hayvanın değerini ödemek (Levililer, 27:11-12)	115/ ‘ase
Adanmış evin bedelini ödemek (Levililer, 27:14)	116/ ‘ase	Hilhot ‘Arahin ve-Haramin, 1:2	(Arhey batim) (adanmış) evlerin değerini ödemek (Levililer, 27:14)	116 / ‘ase
Adanmış arazilerin bedelini ödemek (Levililer, 27:16)	117/ ‘ase	Hilhot ‘Arahin ve-Haramin, 4:1	(Arhey sadot) (adanmış) arazilerin değerini ödemek (Levililer, 27:16)	117 / ‘ase

 

 

Adanmış bir eşyayı yanlışlıkla alanlar beşte birini üzerine ekleyip iade edecekler (Levililer, 5:16)	118/ ‘ase	HilhotMe ‘ila, 1:3	Adanmış nesnelerden hataen alanlar beşte birini üzerine ekleyip iade etme kuralına uymaları emredildi (Levililer, 5:16)	118/ ‘ase
Dördüncü yıldaki meyve kutsal olacak (Levililer, 19:24)	119/ ‘ase	Hilhot Me ‘aser Şeni, 9:1	Fidanın / meyvenin 4. yılı kutsal olacak (Levililer, 19:24)	119 / ‘ase
Pe ’ayı bırak	120 / ‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:1	Ürünlerin köşelerine (pe ’aya) dokunma, bırak (Levililer, 19:10)	120 / ‘ase
Leketi bırak	121 / ‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:4	Hasat sırasında düşen ürünleri (leketi) (başakları) bırak (Levililer, 23:22)	121 / ‘ase
Unutulmuş demeti bırak	122 / ‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:5	Unutulan ürünü almak için dönme, bırak (Yasa’nın Tekrarı, 24:19)	122 / ‘ase
Olmamış / ham üzümleri bırak	123 / ‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:5	Bağ bozumu esnasında ham üzümleri bırak, fakirlerin hakkıdır (Levililer, 19:10)	123 / ‘ase
Düşen üzümleri bırak (Levililer, 19:10; 23:22)	124 / ‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:5	Düşen üzümleri fakirler için bırak (Levililer, 19:10)	124 / ‘ase
İlk ürünleri / meyveleri Mabed’e getir (Çıkış, 23:19; 34:26)	125 / ‘ase	Hilhot Bikkurim, 2:1	İlk ürünleri ayır ve Mabed’e getir (Çıkış, 23:19)	125 / ‘ase
Teruma gdola57 ayır (Yasa’nın Tekrarı, 18:4)	126 / ‘ase	Hilhot Terumot, 2:1	Teruma gdola / buğday ayır (Yasa’nın Tekrarı, 18:4)	126 / ‘ase
Zirai ürünlerden ondalık ayır (Levililer, 27:30)	127 / ‘ase	Hilhot Me‘aser, 1:1	Zirai ürünlerden ondalık ayır (Sayılar, 18:21, 24)	127 / ‘ase
Kudüs’te yemek için ikinci ondalık (me ‘aser şeni) ayır (Yasa’nın Tekrarı, 14:22)	128 / ‘ase	Hilhot Me‘aser Şeni, 1:1	(Me ‘aser şeni) ikinci ondalık ayır (Yasa’nın Tekrarı, 14:22-24)	128 / ‘ase

⁵⁷⁴ Kohenlere yemesi için verilen tahıl sunusu.

 

Levililer ondalıktan bir ondalık daha ayıracak (Sayılar, 18:26)	129 / ‘ase	Hilhot Terumot, 3:12	Levililere ondalıktan ondalık ayırması emredildi (Sayılar, 18:26)	129 / ‘ase
Üçüncü ve altıncı senelerde fakirler için ondalık (me ‘aser ani) ayır (Yasa’nın Tekrarı, 14:28)	130/‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 6:4	Her üç senede bir me‘aser ani ayır (fakirlere) (Yasa’nın Tekrarı, 14:28)	130 / ‘ase
Tanrı’nın huzurunda ondalıkları söyle ve şükret (Yasa’nın Tekrarı, 26:13)	131 /‘ase	Hilhot Me ‘aser Şeni, 11:1	Tanrı’nın huzurunda ondalıklar ve buğday sunularını söyle (Yasa’nın Tekrarı, 26:13)	131 /‘ase
İlk meyveler için Tanrı’ya şükret (Yasa’nın Tekrarı, 26:5)	132/‘ase	Hilhot Bikkurim, 3:10	Yakup’tan başlayarak Tanrı’nın bizi seçmesi gibi iyiliklerini tasvir etmek ve bunun devam etmesini istemek (Yasa’nın Tekrarı, 26:5)	132/‘ase
//alla’yı kohene ver (Sayılar, 15:20)	133/‘ase	Hilhot Bikkurim, 5:1	(Halla’yı) ekmeği kohene vermek (Sayılar, 15:20)	133/‘ase
7. yıl toprak nadasa bırakılacak (Çıkış, 23:11)	134/‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 4:24	7. yıl toprak nadasa bırakılacak (Çıkış, 23:11)	134/‘ase
7. yılda zirai işler yapmaktan kaçınmak (Çıkış, 34:21)	135/‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 1:1	7. yılda herhangi zirai iş yapılmayacak, dinlenilecek (Çıkış, 34:21)	135/‘ase
Jübile yılı kutsanacak ve zirai işler yapmaktan kaçınılacak (Levililer, 25:10)	136/‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 10:1	50. yıl kutsanacak (Levililer, 25:10)	136/‘ase
Jübile yılında şofar üflenecek (Levililer, 25:9)	137/‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel: 10:10	Bu yılın Tişri’nin onuncu gününde şofar üflenecek, köleler özgür bırakılacak (Levililer, 25:9)	137/‘ase

 

 

Jübile yılında mülkler sahiplerine verilecek (Levililer, 25:24)	138/‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 10:16	Bu yılda mülkler sahiplerine geri verilecek (Levililer, 25:24)	138 / ‘ase
Sur içindeki evlerin parasını ödemek - fidyesini ödemek (Levililer, 25:29)	139/‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 12:1	Sene sonuna kadar sur içindeki şehirde satılan mülklerin parasını ödemek (Levililer, 25:29)	139/‘ase
Jübile yılındaki şemita yıllarını saymak (Levililer, 25:8)	140 / ‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 10:1	Yerler ele geçirildikten sonra Jübile yılına kadar seneleri ve şabat döngüsünü saymak (Levililer, 25:8)	140 / ‘ase
7. yılda tüm borçları silmek (Yasa’nın Tekrarı, 15:2)	141 / ‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 9:1	Şabat yılında tüm borçları silmek (Yasa’nın Tekrarı, 15:2­3)	141 / ‘ase
Yabancıdan borcu istemek (yedinci yılda) (Yasa’nın Tekrarı, 15:3)	142 / ‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 1:2	(Nohri’ye) yabancıya borcunu ödemesi için baskı yapmak (Yasa’nın Tekrarı, 15:3)	142 / ‘ase
Kohene (her kurbandan) sırt, kalça ve işkembeden vermek (Yasa’nın Tekrarı, 18:3)	143 / ‘ase	Hilhot Bikkurim, 9:1	Kohenlere her temiz hayvan kurbanından omuz / sırt, kalça ve işkembeden vermek (Yasa’nın Tekrarı, 18:3)	143 / ‘ase
İlk kırkılan yünü kohene vermek (Yasa’nın Tekrarı, 18:4)	144 / ‘ase	Hilhot Bikkurim, 10:1	İlk kırkmayı / ilk yünü kohene vermek (Yasa’nın Tekrarı, 18:4)	144 / ‘ase
Tanrı’ya veya kohene adanmış bir şey hakkında hüküm vermek (Levililer, 27:28)	145 / ‘ase	Hilhot ‘Arahin ve-Haramin, 6:1	Tanrı’ya veya kohene adanmış bir şey hakkında hüküm vermek (Levililer, 27:21, 28)	145 / ‘ase
Hayvanları boğazlamak / kesmek (Yasa’nın Tekrarı, 12:21)	146 / ‘ase	Hilhot Şhîta, 1:1	Etini yemek için hayvanı boğazlamak / kesmek (Yasa’nın Tekrarı, 12:21)	146 / ‘ase
Hayvanların kanını akıtmak (Levililer, 17:13)	147 / ‘ase	Hilhot Şhîta, 14:1	Kesilen hayvanın veya kuşun kanını akıtmak (Levililer, 17:13)	147 / ‘ase

 

 

(Yavru kuş alınacağı zaman) anne kuşu yuvadan göndermek (Yasa’nın Tekrarı, 22:7)	148 / ‘ase	Hilhot Şhîta, 13:1	Anne kuşu yuvadan göndermek (Yasa’nın Tekrarı, 22:7)	148 / ‘ase
Kesilecek hayvanları kontrol etmek (Levililer, 11:2)	149 / ‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 1:1	Kesilecek hayvanları kontrol etmek (Levililer, 11:2-3)	149 / ‘ase
Kesilecek kuşu kontrol etmek (Yasa’nın Tekrarı, 14:11)	150/ ‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 1:1	Kesilecek kuşu kontrol etmek (Yasa’nın Tekrarı, 14:11)	150/‘ase
Çekirgeleri kontrol etmek (Levililer, 11:21)	151 / ‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 1:1	Çekirgeleri kontrol etmek (Levililer, 11:21)	151 / ‘ase
Balıkları kontrol etmek (Levililer, 11:9; Yasa’nın Tekrarı, 14:9)	152 / ‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 1:1	Balıkları kontrol etmek (Levililer, 11:9; 20:25)	152/‘ase
Ayları kutsamak için yıl ve ayları hesaplamak (Çıkış, 12:2)	153/ ‘ase	Hilhot Kiduş ha- Hodeş, 1:7	Ayları ve yılları hesaplamak (Çıkış, 12:2)	153/‘ase
Şabat’ta dinlenmek (Çıkış, 23:12; 34:21)	154 / ‘ase	Hilhot Şabat, 1:1	Şabat’ta dinlenmek (Çıkış, 23:12)	154/‘ase
Şabat’ı kutsamak (Çıkış, 20:7)575	155/ ‘ase	Hilhot Şabat, 29:1	Şabat’ın başında ve sonunda sözler söylemek (Çıkış, 20:8)	155 / ‘ase
Pesah’tan önce mayayı yok etmek (Çıkış, 12:15)	156 / ‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 2:1	Nisan’ın 15’inde mayayı evlerimizden atmak (Çıkış, 12:15, 19)	156/‘ase
Matsot bayramında Mısır’dan çıkışın hikayesini anlatmak (Çıkış, 13:8)	157/ ‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 7:1	Nisan’ın 15’inin gecesinde Mısır’dan çıkışı tasvir etmek (Çıkış, 13:8)	157/‘ase
O gece matsa yemek (Çıkış, 12:18)	158 / ‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 6:1	Nisan’ın 15’inin gecesinde matsa yemek (Çıkış, 12:18)	158/‘ase
Pesah’ın ilk günü dinlenmek (Levililer, 23:7; Sayılar, 28:18)	159/ ‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1-2	Pesah’ın ilk günü dinlenmek (Çıkış, 12:16; Levililer, 23:35)	159 / ‘ase
Bayramın 7. günü dinlenmek (Çıkış, 12:16; Sayılar, 28:25)	160 / ‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1-2	Pesah’ın 7. gününde dinlenmek (Çıkış, 12:16)	160 / ‘ase

⁵⁷⁵ Çıkış, 20:8 daha makul görünmektedir. Çünkü delil olarak kullanılan le-kaddeşo ifadesi 7. cümlede yer almamaktadır.

 

Omerin hasadından sonra 49 gün saymak (Levililer, 23:15)	161/ ‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 7:22	Omerin hasadından sonra saymak (Levililer, 23:15)	161 / ‘ase
(Pesah’tan sonra) 50. günde dinlenmek (Levililer, 23:21)	162 / ‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1-2	Şavuot’ta dinlenmek (Levililer, 23:21)	162 / ‘ase
7. ayın ilk gününde dinlenmek (Levililer, 23:24)	163 / ‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1-2	Tişri’nin ilk günü dinlenmek (Levililer, 23:24)	163 / ‘ase
(Bu ayın) 10. gününde oruç tutmak (Levililer, 16:29)	164 / ‘ase	Hilhot Şvitat ‘Asor, 1:4	Tişri’nin 10. gününde oruç tutmak (Levililer, 16:29)	164 / ‘ase
Bu oruç gününde dinlenmek (Levililer, 23:32; 16:31)	165/ ‘ase	Hilhot Şvitat ‘Asor, 1:1	Bu günde belirli işleri yapmayıp dinlenmek (Levililer, 16:31)	165 / ‘ase
Sukkot’un ilk günü dinlenmek (Levililer, 23:35)	166 / ‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1-2	Sukkot’un ilk günü dinlenmek (Levililer, 23:35)	166 / ‘ase
Sukkot’un 8. gününde dinlenmek (Levililer, 23:36)	167 / ‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1-2	Sukkot’un 8. günü dinlenmek (Levililer, 23:36)	167 / ‘ase
7 gün boyunca sukada yaşamak (Levililer, 23:42)	168/ ‘ase	Hilhot Şofar ve- Suka ve-Lulav, 6:5	Sukkot’un 7 günü çadırda yaşamak (Levililer, 23:42)	168 / ‘ase
Lulavı almak (Levililer, 23:40)	169 / ‘ase	Hilhot Şofar ve- Suka ve-Lulav, 7:13	7 gün boyunca Tanrı’nın önünde lulavı tutmak ve mutlu olmak (Levililer, 23:40)	169 / ‘ase
Roş Ha-Şana’da şofarı dinlemek (Sayılar, 29:1)	170/ ‘ase	Hilhot Şofar ve- Suka ve-Lulav, 1:1	Tişri’nin ilk günü şofarı dinlemek (Sayılar, 29:1)	170 / ‘ase
Her yıl yarım şekel vermek (Çıkış, 30:13)	171 / ‘ase	Hilhot Şekalim, 1:1	Her sene yarım şekel vermek (Çıkış, 30:12­13)	171 / ‘ase
Tevrat’a ekleme veya ondan çıkarma yapmayan bütün peygamberlere itaat etmek (Yasa’nın Tekrarı, 18:15)	172 / ‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 7:7	Bütün peygamberlere itaat etmek ve emrettiklerine uymak (Yasa’nın Tekrarı, 18:15)	172 / ‘ase

 

 

Kral atamak (Yasa’nın Tekrarı, 17:15)	173 / ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 1:1	İçimizden tüm İsraili bir araya getirecek bir kral takdim etmek (Yasa’nın Tekrarı, 17:15)	173 / ‘ase
Beyt din gadole itaat etmek (Yasa’nın Tekrarı, 17:11)	174 / ‘ase	Hilhot Mamrim, 1:1	Beyt din gadole itaat etmek, helal ve haram olarak belirlediklerine uymak (Yasa’nın Tekrarı, 17:11)	174 / ‘ase
Sanhedrin içinde bir kanunla ilgili ihtilaf durumunda çoğunluğu takip etmek (Çıkış, 23:2)	175 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 8:1	Şeriatla ilgili bir ihtilaf durumunda ekser âlimleri / çoğunluğu takip etmek (Çıkış, 23:2)	175 / ‘ase
Hakimler ve mahkeme memurlarını atamak (Yasa’nın Tekrarı, 16:18)	176/ ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 1:1	Şeriatı infaz edecek hâkimler takdim etmek (Yasa’nın Tekrarı, 16:18)	176 / ‘ase
Mahkemedeki taraflara eşit davranmak (Levililer, 19:15)	177 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 21:1	Hâkim davacılar arasında eşitliği sağlayacak (Levililer, 19:15)	177 / ‘ase
Kanıtları olan herkes mahkemede şahitlik yapacak (Levililer, 5:1)	178/ ‘ase	Hilhot ‘Edut, 1:1	Şahitliği ifa etmek ve bilinen her şeyi hâkime sunmak (Levililer, 5:1)	178 / ‘ase
Şahidi çapraz sorguya tabi tutmak (Yasa’nın Tekrarı, 13:15)	179 / ‘ase	Hilhot ‘Edut, 1:4	Şahidin ifadesindeki meseleyi iyice araştırmak ve ona göre karar tayin etmek (Yasa’nın Tekrarı, 13:15)	179 / ‘ase
Yalancı şahidi -karşı tarafa yönelik ne niyetle yalancı şahitlik yapıyorsa o cezayla - cezalandırmak (Yasa’nın Tekrarı, 19:19)	180/ ‘ase	Hilhot ‘Edut, 18:1	Yalancı şahitliğe ceza vermek (Yasa’nın Tekrarı, 19:19)	180/ ‘ase
Katili meçhul olan bir maktul için buzağı kesmek (Yasa’nın Tekrarı, 21:4)	181/ ‘ase	Hilhot Rotseah u- ŞemiratNefeş, 9:3	Katili meçhul bir maktul için buzağı	181 / ase

 

 

			kesmek (Yasa’nın Tekrarı, 21:1)[570]
6 tane sığınma şehri hazırlamak (Yasa’nın Tekrarı, 19:3)	182 / ‘ase	Hilhot Rotseah u- ŞemiratNefeş, 8:1	6 tane sığınma şehri tahsis etmek (Yasa’nın Tekrarı, 19:3)	182 / ‘ase
Levililere yaşamaları için şehirler vermek (Sayılar, 35:2)	183 / ‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 13:1	Levililere yaşamaları için şehirler vermek (Sayılar, 35:2)	183 /‘ase
(Çatıya) korkuluk koymak (Yasa’nın Tekrarı, 22:8)	184 / ‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 11:1	Meskenlerimizden tehlike ve zorlukları kaldırmak (Yasa’nın Tekrarı, 22:8)	184/‘ase
(Putperestlerin) tanrılarının ibadethanelerini ve onların içindeki malzemeleri yerle bir etmek (Yasa’nın Tekrarı, 12:2)	185/ ‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim,[571] 7:1	(Putperestlerin) her türlü ibadethane ve meskenlerini imha etmek (Yasa’nın Tekrarı, 12:2)	185/‘ase
Putperest şehri yakmak ve içindekileri öldürmek (Yasa’nın Tekrarı, 13:17)	186 / ‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 4:6	Günah işlemiş şehri yakmak ve içindeki insanların hepsini öldürmek (Yasa’nın Tekrarı, 13:17)	186/‘ase
7 halkı imha etmek (Yasa’nın Tekrarı, 20:17)	187 / ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 5:4	7 halkı imha etmek (Yasa’nın Tekrarı, 20:17)	187/‘ase
Amalek soyunun kökünü kurutmak (Yasa’nın Tekrarı, 25:19)	188/ ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 5:5	Amalek’in soyunu imha etmek (zorunlu savaş) (Yasa’nın Tekrarı, 25:19)	188/‘ase
Amalek’in bize yaptığı kötülüğü hatırlamak (Yasa’nın Tekrarı, 25:17)	189/ ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 5:5	Amalek’in bize yaptığı kötülüğü hatırlamak (Yasa’nın Tekrarı, 25:17)	189/‘ase
Gönüllü savaşları Tevrat yasalarına uygun olarak yapmak (Yasa’nın Tekrarı, 20:10)	190/ ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 6:1	Diğer halklarla savaşmak (opsiyonel savaş) (Yasa’nın Tekrarı, 20:11-12)	190/‘ase

 

 

Savaştan önce halka seslenecek bir kohen atamak (Yasa’nın Tekrarı, 20:2)	191/ ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 7:1	Savaş hutbesi verecek kohen takdim etmek (Yasa’nın Tekrarı, 20:2­3)	191 / ‘ase
(Savaş bölgelerindeki) kampta tuvalet için ayrı bir yer inşa etmek (Yasa’nın Tekrarı, 23:13)	192 / ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 6:14	Savaşa gidenler için yolları vs. (tuvalet için) hazırlamak (Yasa’nın Tekrarı, 23:13)	192 / ‘ase
(Dışkıyı örtmek için) kürek bulundurmak (Yasa’nın Tekrarı, 23:14)	193 / ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 6:15	Kazıcı aletler bulundurmak (askerler kendileri için) (Yasa’nın Tekrarı, 23:10, 14)	193 / ‘ase
Çalınan eşyayı iade etmek (Levililer, 5:23)	194 / ‘ase	Hilhot Gezela ve- Aveda, 1:1	Çalınan şeyi iade etmek (Levililer, 5:23)	194 / ‘ase
Sadaka vermek (Yasa’nın Tekrarı, 15:8, 11)	195 / ‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 7:1	Fakire sadaka vermek ve durumunu kolaylaştırmak (Yasa’nın Tekrarı, 15:8)	195 / ‘ase
İbrani köleye (azad olduğunda) hediye vermek (Yasa’nın Tekrarı, 15:14)	196/ ‘ase	Hilhot Avadim, 3:13-14	İbrani köle özgür bırakıldığında onu ödüllendir (Yasa’nın Tekrarı, 15:14)	196 / ‘ase
Fakire borç vermek (Çıkış, 22:24; Yasa’nın Tekrarı, 15:8)	197 / ‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 1:1	Fakire borç ver onun durumunu kolaylaştır (Çıkış, 22:24; Yasa’nın Tekrarı, 15:8)	197 / ‘ase
Yabancıdan faiz almak (Yasa’nın Tekrarı, 23:21)	198/ ‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 5:1	Putperestlerden/ yabancıdan faiz iste / al (Yasa’nın Tekrarı, 23:21)	198 / ‘ase
İpoteği sahibine geri vermek (Yasa’nın Tekrarı, 24:13)	199 / ‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 3:4-5	Teminatı / ipoteği ihtiyaç halinde İsrailli sahibine ver (Çıkış, 22:25; Yasa’nın Tekrarı, 24:13)	199 / ‘ase
İşçiye ücretini zamanında ödemek (Yasa’nın Tekrarı, 24:15)	200 / ‘ase	Hilhot Sehirut, 14:1	Çalışanın ücretini hemen ödemek, geciktirmemek (Yasa’nın Tekrarı, 24:15)	200 / ‘ase

 

 

Kiralanmış işçi çalışırken üründen yiyebilir (Yasa’nın Tekrarı, 23:25-26)	201/ ‘ase	Hilhot Sehirut, 12:1	Hizmet boyunca kişi üründen yiyebilir (Yasa’nın Tekrarı, 23:25­26)	201 / ‘ase
Hayvanın yükünü boşaltırken bir başkasına yardım etmek (Çıkış, 23:5)	202 / ‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 13:1	Hayvanın yükü ağırsa azaltmak (Çıkış, 23:5)	202 / ‘ase
Hayvana yük yüklerken bir başkasına yardım etmek (Yasa’nın Tekrarı, 22:4)	203 / ‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 13:2	Kişi veya hayvan tek başınaysa yükünü yüklemesine yardım etmek (Yasa’nın Tekrarı, 22:4)	203 / ‘ase
Kayıp eşyayı sahibine geri vermek (Yasa’nın Tekrarı, 22:1)	204 / ‘ase	Hilhot Gezela ve- Aveda, 11:1	Kayıp eşyalar sahibine verilmeli (Çıkış, 23:4; Yasa’nın Tekrarı, 22:1)	204 / ‘ase
Günah işleyeni kınamak (Levililer, 19:17)	205 / ‘ase	HilhotDe‘ot, 6:6	İnkâr edeni(günah işleyeni) kınamak (Levililer, 19:17)	205 / ‘ase
Milletimizin her bir ferdini sevmek (Levililer, 19:18)	206/ ‘ase	HilhotDe‘ot, 6:3	Başkalarını kendimizi seviyormuşçasına sevmek (Levililer, 19:18)	206 / ‘ase
Mühtediyi sevmek (Yasa’nın Tekrarı, 10:19)	207 / ‘ase	Hilhot De‘ot, 6:4	Mühtedileri sevmek (Yasa’nın Tekrarı, 10:19)	207 / ‘ase
Ölçülerde doğru dengeyi gözetmek (Levililer, 19:36)	208/ ‘ase	Hilhot Geneva, 8:1	Ölçüde adil olmak (Levililer, 19:36)	208 / ‘ase
Âlimlere saygı duymak (Levililer, 19:32)	209 / ase	Hilhot Talmud Tora, 6:1	Âlimlere ikramda bulunmak ve onlara saygıda kusur etmemek (Levililer, 19:32)	209 / ‘ase
Anne-babaya saygı duymak (Çıkış, 20:11 ;[572] Yasa’nın Tekrarı, 5:16)	210/ ‘ase	Hilhot Mamrim, 6:1	Anne-babaya ikramda bulunmak	210/ ‘ase

 

 

			(Çıkış, 20:12; Yasa’nın Tekrarı, 4:16[573] [574])
Anne-babadan korkmak (Levililer, 19:3)	211/ ‘ase	Hilhot Mamrim, 6:1	Anne-babadan korkmak huşu duymak (Levililer, 19:3)	211/ ‘ase
Çoğalmak (Yaratılış, 9:7)	212/‘ase	Hilhot Îşut, 15:1	Çoğalmak ve neslin devamını sağlamak (Yaratılış, 9:7)	212 / ‘ase
Sadece evlilik yoluyla (kiduşin)™ evlenmek (Yasa’nın Tekrarı, 22:13; 24:1)	213/‘ase	Hilhot Îşut, 1:2	Nikah akdi yapmak için: kadının eline bir şey vermek (ödemek), sözleşme yapmak ya da kadınla birlikte olmak (Yasa’nın Tekrarı, 24:1-2; Çıkış, 21:11)	213/‘ase
Damat karısını bir yıl mutlu etmek için (onunla birlikte kalacak) (Yasa’nın Tekrarı, 24:5)	214/‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 7:10	Damat gelinle bir yıl birlikte olacak (bir yıl bir yere gitmeyecek, ayrı düşmeyecek) (Yasa’nın Tekrarı, 24:5)	214 / ‘ase
Oğlanı sünnet etmek (Levililer, 12:3)	215/‘ase	Hilhot Mila, 1:1	Sünnet olmak / etmek (Yaratılış, 17:10, 14)	215/ ‘ase
Çocuksuz ölenin erkek kardeşi kalan dulla evlenecek (Yasa’nın Tekrarı, 25:5)	216/ ‘ase	Hilhot Yivum ve- Halitsa, 1:1	Yevam (ölen adamın erkek kardeşi) dul kadınla evlenecek (Yasa’nın Tekrarı, 25:5)	216 / ‘ase

(Ancak yevam evlenmek istemiyorsa) dul kadın onu bırakacak (Yasa’nın Tekrarı, 25:9)	217/ ‘ase	Hilhot Yivum ve- Halitsa, 1:2	Yevama (dul kalan kadın) evlenmek istemeyen kaynını serbest bırakacak (Yasa’nın Tekrarı, 25:9)	217/ ‘ase
Tecavüzcü tecavüz ettiğiyle evlenecek (Yasa’nın Tekrarı, 22:29)	218/ ‘ase	Hilhot Na‘ara be­ Tula, 1:3	Tecavüzcü tecavüz ettiği kadınla evlenecek (Yasa’nın Tekrarı, 22:29)	218/ ‘ase
(Bir kadına) kötü konuşan - bekaretine iftira eden adam onunla ömür boyu evli kalacak (Yasa’nın Tekrarı, 22:19)	219/ ‘ase	Hilhot Na‘ara be­ Tula, 3:4	Evlendiği kadına bekâretiyle ilgili iftira eden adamla ilgili emirlere uy (onunla evli kalmaya devam edecek (Yasa’nın Tekrarı, 22:19)	219/ ‘ase
Baştan çıkaran kişiyle ilgili hükümler uygulanacak ve o, 50 şekel ödeyecek (Çıkış, 22:15)	220 / ‘ase	Hilhot Na ‘ara be­ Tula, 1:1	Aldatan / ayartan kişi hakkında kurallara uy (Çıkış, 22:15)	220 / ‘ase
Esir alınmış güzel kadınla ilgili kurallara uyulacak (Yasa’nın Tekrarı, 21:11)	221 / ‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 8:2	Esir alınmış güzel kadın hakkındaki kurallara uy (Yasa’nın Tekrarı, 21:11)	221 / ‘ase
Get (boşanma belgesi) ile boşanılacak (Yasa’nın Tekrarı, 24:1, 3)	222 / ‘ase	Hilhot Geruşin, 1:1	Boşanma olacağı zaman boşanma belgesi ile boşan (Yasa’nın Tekrarı, 24:1)	222 / ‘ase
Sotayla ilgili kurallara uyulacak (Sayılar, 5:30)	223 / ‘ase	HilhotSota, 3:1	Sota (yoldan çıkan kadın) ile ilgili kurallara uy (Sayılar, 5:12)	223 / ‘ase
Kırbaçlanma cezası uygulanacak (Yasa’nın Tekrarı, 25:2)	224 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 16:1	Belirli emirleri çiğneyenleri kırbaçla cezalandır (Yasa’nın Tekrarı, 25:2)	224 / ‘ase
Yanlışlıkla adam öldürene sürülme cezası uygulanacak (Sayılar, 35:25)	225 / ‘ase	Hilhot Rotseah u- ŞemiratNefeş, 8:1	Kazara adam öldüreni uzaklaştır ve sığınma şehrine gönder (Sayılar, 35:25)	225 / ‘ase
Mahkeme boynunu vurma cezası uygulayacak (Çıkış, 21:20)	226 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 14:1	Belirli emirleri çiğneyenleri kılıçla öldür (Çıkış, 21:20)	226 / ‘ase

 

רר1

 

Mahkeme boğma / asma cezası uygulayacak (Levililer, 20:10)	227 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 14:1	Belirli emirleri çiğneyenleri boğarak öldür (Çıkış, 21:16)	227 / ‘ase
Mahkeme yakma cezası uygulayacak (Levililer, 20:14)	228 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 14:1	Belirli emirleri çiğneyenleri yakarak öldür (Levililer, 20:14)	228 / ‘ase
Mahkeme taşlama cezası uygulayacak (Yasa’nın Tekrarı, 22:24)	229 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 14:1	Belirli emirleri çiğneyenleri taşlayarak öldür (Yasa’nın Tekrarı, 22:24)	229 / ‘ase
Asılacak olanları asarak öldürmek (Yasa’nın Tekrarı, 21:22)	230/ ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 15:6	Belirli emirleri çiğneyenleri asarak öldür (Yasa’nın Tekrarı, 21:22)	230 / ‘ase
Asılan insanları gömmek (Yasa’nın Tekrarı, 21:23)	231 / ‘ase	Hilhot Sanhedrin, 15:8	Mahkemenin ölüm emri verdiklerini defnet (Yasa’nın Tekrarı, 21:23)	231 / ‘ase
İbrani köleyle ilgili kuralları uygulamak (Çıkış, 21:2)	232/ ‘ase	Hilhot Avadim, 1:1	İbrani köleyle (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 21:2)	232 / ‘ase
İbrani kadın köleyle evlenmek (Çıkış, 21:8-9)	233/‘ase	Hilhot Avadim, 4:7	İbrani kadın kölenin efendisiyle ya da onun oğluyla evlenmesiyle (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 21:8)	233 / ‘ase
İbrani kadın kölenin fidyesini ödemek (Çıkış, 21:8)	234/‘ase	Hilhot Avadim, 4:7	İbrani kadın kölenin fidyesini öde (Çıkış, 21:8; 21:11)	234/‘ase
Kenani köle ömür boyu hizmet edecek (Levililer, 25:46)	235/‘ase	Hilhot Avadim, 9:6	Kenani köleyle (ilgili kurallara uy) ki o ömür boyu hizmet edecek (Levililer, 25:46)	235/‘ase
Birini yaralarsan karşılığını öde (Çıkış, 21:18)	236/ ‘ase	Hilhot Holev u- Mazik, 1:5	Birini yaralamayla (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 21:18)	236/‘ase
Öküzün başkalarını yaralamasıyla ilgili kuralları uygulamak (Çıkış, 21:35)	237 / ‘ase	Hilhot Nizkey Mamon, 1:1	Öküzün (yaralamasıyla ilgili kurallara uy) (Çıkış, 21:28, 35)	237/‘ase

 

 

Çukurun yol açtığı yaralamalarla ilgili kuralları uygulamak (Çıkış, 21:33)	238/ ‘ase	Hilhot Nizkey Mamon, 12:1	Çukurla (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 21:33)	238 / ‘ase
Bir hırsızı kurallara göre yargılamak (Çıkış, 21:37; 22:1; 21:16)	239 / ‘ase	Hilhot Geneva, 2:1; 9:6	Hırsızla (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 21:37; 22:2-3)	239 / ‘ase
Otlak hayvanının verdiği zararla ilgili kurallara uy (Çıkış, 22:4)	240 / ‘ase	Hilhot Nizkey Mamon, 3:1	Otlak hayvanının verdiği zararla (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 22:4)	240 / ‘ase
Yangının zarar verdiği şeylerle ilgili kuralları uygulamak (Çıkış, 22:5)	241 / ‘ase	Hilhot Nizkey Mamon, 14:1	Yanan şeylerle (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 22:5)	241 / ‘ase
Emanet edilen değerli eşya çalındığında (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 22:6)	242/ ‘ase	Hilhot Şeela u- Fikkadon, 4:1	Emanet edilen değerli eşya çalındığında (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 22:6)	242 / ‘ase
Emanete hıyanet edenle ilgili kurallara uy (Çıkış, 22:9)	243 / ‘ase	Hilhot Sehirut, 1:1	Emanete hıyanet edenle (ilgili kurallara uy) (Çıkış, 22:9)	243 / ‘ase
Ödünç alan ile ilgili kuralları uygulamak (Çıkış, 22:13)	244 / ‘ase	Hilhot Şeela u- Fikkadon, 1:1	Ödünç alan kişi (ile ilgili kurallara uy) (Çıkış, 22:13)	244 / ‘ase
Alım-satım ile ilgili kuralları uygulamak (Levililer, 25:14)	245 / ‘ase	Hilhot Mehira, 9:6	Alım-satım (ile ilgili kurallara uy) (Levililer, 25:14)	245 / ‘ase
Davacı-davalı ile ilgili kuralları uygulamak (Çıkış, 22:8)	246 / ‘ase	Hilhot To‘en ve- Nit‘an, 1:1	Davacı-davalı (ile ilgili kurallara uy) (Çıkış, 22:8)	246 / ‘ase
Ödürülmek isteneni bir diğerinin elinden kurtarmak (Yasa’nın Tekrarı, 25:12)	247 / ‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 1:7	Birini, diğerinin elinden kurtarmak (ile ilgili kurallara uy) (Yasa’nın Tekrarı, 25:12)	247 / ‘ase
Miras ile ilgili kuralları uygulamak (Sayılar, 27:8-11) Tanrı’dan başka varlıkların olduğu düşüncesine kapılmayacaksın	248 / ‘ase 1 / lo ta‘ase	Hilhot Nehalot, 1:1 Hilhot Yesodey ha-Tora, 1:6	Vasiyet (ile ilgili kurallara uy) (Sayılar, 27:8) Tanrı’dan başka varlıklara inanmak haramdır (Çıkış, 20:3; Yasa’nın Tekrarı, 5:7)	248 / ‘ase 1 / lo ta‘ase

 

 

(Çıkış, 20:2; Yasa’nın Tekrarı, 5:6)[581]
(Kendin için) Put yapmayacaksın (Çıkış, 20:3; Yasa’nın Tekrarı, 5:7)[582]	2 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 3:9	Tapınılacak putlar yapmak haramdır (Çıkış, 20:4; Yasa’nın Tekrarı, 5:8)	2 / lo ta‘ase
Başkaları için put yapmayacaksın (Levililer, 19:4)	3 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 3:9	Bizim dışımızda başkalarının tapması için putlar yapmak haramdır (Levililer, 19:4)	3 / lo ta‘ase
Tapınılmasa bile suret yapmayacaksın (Çıkış, 20:19) [583]	4 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 3:10	Metalden, taştan, tahtadan ve diğer şeylerden suret yapmak haramdır (Çıkış, 20:23)[584]	4 / lo ta‘ase
Putlara secde etmeyeceksin (Çıkış, 20:4; Yasa’nın Tekrarı, 5:8)[585]	5 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 3:3	Puta secde etmek haramdır (Çıkış, 20:5; 22:19; 23:24)	5 / lo ta‘ase
Putlara ibadet etmeyeceksin (Çıkış, 20:4; 23:24; Yasa’nın Tekrarı, 5:8[586])	6 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 3:3	Putlara ibadet etmek haramdır (Çıkış, 20:3; Yasa’nın Tekrarı, 12:30)	6 / lo ta‘ase
Moleh e erkek evlat kurban etmeyeceksin (Levililer, 18:21)	7 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 6:3	Meşhur put olan Moleh’e çocuklarımızdan bazılarını vermek / sunmak haramdır (Levililer, 18:21)	7 / lo ta‘ase

 

 

Ov yapmayacaksın (putun duyması için buhur yakmayacaksın) (Levililer, 19:31)	8 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 6:1-2	Ov yapmak (putun duyması için buhur yakmak) haramdır (Levililer, 19:31)	8 / lo ta‘ase
Yid‘oni yapmayacaksın (bir kuşun kemiğine bu ismi vermek ve onu konuşturmak) (Levililer, 19:31)	9 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 6:1-2	Yid‘oni yapmak (bir kuşun kemiğine bu ismi vermek ve onu konuşturmak) haramdır (Levililer, 19:31)	9 / lo ta‘ase
Putlara ibadet vs. ile meşgul olmayacaksın (Levililer, 19:4)	10 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 2:2-3	Putperestliğe yönelmek ve onun hikayeleriyle meşgul olmak haramdır (Levililer, 19:4)	10 / lo ta‘ase
Dikilitaş yapmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 16:22)	11 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 6:6	Dikilitaş yapmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 16:22)	11 / lo ta‘ase
Secde etmek için taş yapmayacaksın (Levililer, 26:1)	12 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 6:6	Secde etmek için taş tasarlamak haramdır, bu taş Tanrı’ya secde etmek için yapılmış olsa dahi (Levililer, 26:1)	12 / lo ta‘ase
Mabed’e ağaç dikmeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 16:21)	13 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 6:9	Mabed’e ve altarın yakınına ağaç dikmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 16:21)	13 / lo ta‘ase
Putun adına yemin etmeyeceksin (Çıkış, 23:13)	14 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:10	Puta / putun adıyla yemin etmek haramdır (Çıkış, 23:13)	14 / lo ta‘ase
Yahudileri putlara ibadete davet etmeyeceksin (Çıkış, 23:13)	15 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 4:1	Puta ibadete davet etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:14; Çıkış, 23:13)	15 / lo ta‘ase
Bir Yahudi’yi putlara ibadete davet edip onları saptırmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 13:12)	16 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:4	Puta davet etmek üzere kişiyi fiilen saptırmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:12)	16 / lo ta‘ase
(Bu davetçiye-Mesite) sevecenlik göstermeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	17 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:4	(Mesit)587 Saptıranı sevmek ve ona rıza göstermek haramdır	17 / lo ta‘ase

⁵⁸⁷ Mesit, puta davet edip insanları saptıran kişi, musat ise puta davete icabet eden yani saptırılan kişidir.

 

			(Levililer, 19:18; Yasa’nın Tekrarı, 13:9)
(Bu davetçiye-Mesite) nefreti azaltmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	18 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:4	(Mesite) Saptırana olan nefreti azaltmak / onu tolere etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	18 / lo ta‘ase
(Bu davetçiyi-Mesiti) ölüm tehlikesinden kurtarmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	19 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:4	(Mesiti) Saptıranı öldürülme riski karşısında kurtarmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	19 / lo ta‘ase
(Bu davetçiyi-Mesiti) uyarmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	20 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:4	Saptırılanların saptıranla tartışması, uyarması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	20 / lo ta‘ase
(Bu davetçiyi) suçlamaktan kendini alıkoymayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	21 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:4	(Musat) Saptırılanın (mesite) saptırana sessiz kalması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:9)	21 / lo ta‘ase
Putların üzerindeki süslerden faydalanmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 7:25)	22 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 8:7	Putların üzerindeki süslerden faydalanmak (değerli madenleri kullanmak) haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 7:25)	22 / lo ta‘ase
Küfre düşmüş şehri yeniden inşa etmeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 13:17)	23 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 4:8	Kınanan / reddedilen (kâfir) şehri inşa etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:17)	23 / lo ta‘ase
Küfre düşmüş şehirden faydalanmak maksadıyla bir şeyler (mal) almayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 13:18)	24 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 4:7	Kınanan / reddedilen (kâfir) şehirden bir şeyler (mal) almak ve onlardan faydalanmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:18)	24 / lo ta‘ase
Putlara sunulan hiçbir aksesuar, libasyon kabından vs. faydalanmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 7:26)	25 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 7:2	Bunları (bu şehirden arta kalanları) eve getirmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 7:26)	25 / lo ta‘ase

 

 

Yalancı peygamberlik yapmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:20)	26 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:6	Tanrı’nın adına onun söylemediği şeyleri söylemek veya başka ilahlar adına konuşmak haramdır (hükmü ölümdür) (Yasa’nın Tekrarı, 18:20)	26 / lo ta‘ase
Yalancı peygamberlikte bulunmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:20)	27 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:7	Yalancı peygamberlik haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:20)	27 / lo ta‘ase
Yalancı peygamberleri dinlemeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 13:4)	28 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:7	Putlar adına peygamberlik yapanı dinlemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:4)	28 / lo ta‘ase
Yalancı peygamberi öldürmekten vazgeçmeyecek, korkmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:22)	29 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 5:9	Yalancı peygambere hürmet etmek ve onu öldürmekten vazgeçmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:22)	29 / lo ta‘ase
Putperestlerin âdet ve yasalarını takip etmeyeceksin (Levililer, 20:23)	30 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:1	Putperestleri takip etmek, onlar gibi davranmak, onların kıyafetlerini giyip meclislerine katılmak haramdır (Levililer, 20:23)	30 / lo ta‘ase
Kehanette bulunmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:10)	31 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:7	Kehanette bulunmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:10)	31 / lo ta‘ase
Yıldız falcılılığı yapmayacaksın (Levililer, 19:26)	32 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:9	Yıldızlara/astrolojiye göre hareket etmek haramdır (Levililer, 19:26)	32 / lo ta‘ase
Falcılık yapmayacaksın (Levililer, 19:26)	33 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:4	Falcılık yapmak haramdır (Levililer, 19:26)	33 / lo ta‘ase
Sihir yapmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:10)	34 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:15	Büyü yapmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:10)	34 / lo ta‘ase
Sihirli sözcükler söylemeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 18:11)	35 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:10	Sihirli sözcükler mırıldanmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:10-11)	35 / lo ta‘ase

 

 

Ov sahibine danışmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:11)	36 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:14	Ov sahibine sorular sormak / danışmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:10-11)	36 / lo ta‘ase
Yid‘oni sahibine danışmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:11)	37 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:14	Yid‘oni sahibine sorular sormak / danışmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:10­11)	37 / lo ta‘ase
Ölülere danışmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:11)	38 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 11:13	Ölülere danışmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:10-11)	38 / lo ta‘ase
Kadınlar erkek kıyafetleri giymeyecek (Yasa’nın Tekrarı, 22:5)	39 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 12:10	(Kâfirlerin yaptığı gibi) kadınların erkek giysileri giymesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:5)	39 / lo ta‘ase
Erkekler kadın kıyafetleri giymeyecek (Yasa’nın Tekrarı, 22:5)	40 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 12:10	Erkeklerin de kadınların giysilerini giymesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:5)	40 / lo ta‘ase
Dövme yaptırmayacaksın (Levililer, 19:28)	41 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 12:11­12	Vücuda dövme yaptırmak haramdır (Levililer, 19:28)	41 / lo ta‘ase
Putperestlerin yaptığı gibi yünle keten karışımı giymeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 22:11)	42 / lo ta‘ase	Hilhot Klayim, 10:12	Yünle ketenden yapılmış (karışık) kumaş elbise giymek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:11)	42 / lo ta‘ase
Favorilerini kesmeyeceksin (Levililer, 19:27)	43 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 12:1	Favorileri kesmek haramdır (Levililer, 19:27)	43 / lo ta‘ase
Sakalın tamamını kesmeyeceksin (Levililer, 19:27)	44 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 12:7	Sakalın beş bölgesini kesmek haramdır (Levililer, 19:27)	44 / lo ta‘ase
Bedenimizde yara açmayacağız, bedenimizi kesmeyeceğiz (Yasa’nın Tekrarı, 14:1)	45 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 12:13	Putperestlerin yaptığı gibi bedeni yaralamak, kesmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 14:1)	45 / lo ta‘ase
Mısır’da yaşamayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 17:16)	46 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 5:7	Ebediyen Mısır’da yaşamak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 17:16)	46 / lo ta‘ase

 

 

Kalbin ve gözün isteklerinin peşinden gidip, yoldan sapmayacaksın (Sayılar, 15:39)	47 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 2:3	Tevrat’a aykırı olan istek ve görüşlerimizin peşinden gitmek haramdır (Sayılar, 15:39)	47 / lo ta‘ase
Yedi millet ile anlaşmaya varmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 7:2)	48 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 10:1	Kafirlerle antlaşma yapmak, uzlaşmaya varmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 7:2)	48 / lo ta‘ase
Yedi milletten birini bile sağ bırakmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 20:16)	49 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 6:4	Yedi milletten olan birini sağ bırakmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 20:16)	49 / lo ta‘ase
Putperestlere acımayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 7:2)	50 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 10:1	Putperestlere acımak, onlara karşı müşfik olmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 7:2)	50 / lo ta‘ase
Putperestleri şehirlerimizde barındırmayacağız (Çıkış, 23:33)	51 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 10:6	Putperestleri şehirlerimizde barındırmak haramdır (Çıkış, 23:33)	51 / lo ta‘ase
Kafirlerle evlenmeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 7:3)	52 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 12:1	Kafirlerle evlenmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 7:3)	52 / lo ta‘ase
Yahudi bir kadın Moab ve Ammonlularla evlenmeyecek (Yasa’nın Tekrarı, 23:4)	53 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 12:18	Ammon ve Moablılarla evlenmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:4)	53 / lo ta‘ase
Esav’ın üçüncü soyu (mühtedileri) Yahudilerle evlenmeyecek (Yasa’nın Tekrarı, 23:8)	54 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 12:19	Esavlılar dine girdikten sonra onlarla mesafeli olmamak- yani evlenmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:8)	54 / lo ta‘ase
Mısırlıların üçüncü soyu (mühtedileri) Yahudilerle evlenmeyecek (Yasa’nın Tekrarı, 23:8)	55 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 12:19	Mısırlılardan uzak durmamak ve dine girdikten sonra onlarla evlenmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:8)	55 / lo ta‘ase
Ammon ve Moablılarla barış	56 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 6:6	Ammon ve Moablılarla barış	56 / lo ta‘ase

 

 

yapılmayacak (Yasa’nın Tekrarı, 23:7)			yapmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:7)
Ağaçları veya diğer değerli şeyleri yok etmeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 20:19)	57 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 6:8	Şehir kuşatmasında ağaçları kesmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 20:19)	57 / lo ta‘ase
Askerler düşmandan korkmayacak (Yasa’nın Tekrarı, 7:21; 3:22)	58 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 7:15	Savaş esnasında kafirlerden korkmak ve onlardan kaçmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 7:21; 3:22)	58 / lo ta‘ase
Amalek’in yaptığı kötülükleri unutmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 25:19)	59 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 5:5	Amalek’in soyunun ne yaptığını unutmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 25:19)	59 / lo ta‘ase
Tanrı’ya sövmeyeceksiniz (Çıkış, 22:27; Levililer, 24:16)	60 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 20:8	Tanrı’ya sövmek haramdır (Çıkış, 22:27; Levililer, 24:16)	60 / lo ta‘ase
Yeminini çiğnemeyeceksin (Levililer, 19:12)	61 / lo ta‘ase	Hilhot Şevuot, 1:3	Yemini bozmak haramdır (Levililer, 19:12)	61 / lo ta‘ase
Gereksiz / boşa yemin etmeyeceksin (Çıkış; 20:6588; Yasa’nın Tekrarı, 5:10)	62 / lo ta‘ase	Hilhot Şevuot, 1:7	Gereksiz yere yemin etmek haramdır (Çıkış; 20:7)	62 / lo ta‘ase
Tanrı’nın adına leke sürmeyeceksin (Levililer, 22:32)	63 / lo ta‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 5:1	Tanrı’nın adına leke sürmek haramdır (Levililer, 22:32)	63 / lo ta‘ase
Tanrı’nın vaadlerini test etmeyeceksin / O’nu imtihan etmeyeceksin (Yasa’nın Tekrarı, 6:16)	64 / lo ta‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 10:5	Tanrı’yı test / imtihan etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 6:16)	64 / lo ta‘ase
Mabedi, sinagogları vs. yıkmayacak, Tanrı’nın adını silmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:3-4)	65 / lo ta‘ase	Hilhot Yesodey ha-Tora, 6:7	Mabedleri ve altarları yıkmak, kitapları yok etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:4)	65 / lo ta‘ase
Asılarak öldürülmüş olanı asılı halde bırakmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 21:23)	66 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 15:7	Asılarak öldürülmüş olanı ağaçta bırakmak haramdır	66 / lo ta‘ase

⁵⁸⁸ Çıkış, 20: 7 olması nehyin içeriğine daha uygundur.

 

			(Yasa’nın Tekrarı, 15:30; 21:23)
Mabed’in etrafındaki gözetimi bırakmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 18:5)	67 / lo ta‘ase	Hilhot Beyt ha- Behira, 8:3	Mabed’i korumasız bırakmak ve etrafında yürümeyi bırakmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:5)	67 / lo ta‘ase
Kohen her saat Mabed’e girmeyecek (Levililer, 16:2)	68 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 2:2	Başkohenin her vakit Mabed’e girmesi haramdır (Levililer, 16:2)	68 / lo ta‘ase
Kusurlu-engelli kohen altarın ötesine geçmeyecek (Mabed’e girmeyecek) (Levililer, 21:23)	69 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 6:1	Mum / kusurlu kohenin Mabed’e girmesi haramdır (Levililer, 21:23)	69 / lo ta‘ase
Kusurlu-engelli kohen hizmet etmeyecek (Levililer, 21:17)	70 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 6:1	Mum / kusurlu kohenin ibadet etmesi hizmet etmesi haramdır (Levililer, 21:17)	70 / lo ta‘ase
Geçici kusuru-engeli olan kohen hizmet etmeyecek (Levililer, 21:18)	71 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 6:2	Geçici mum / kusur süresi boyunca (kohenin) hizmet etmesi ibadet etmesi haramdır (Levililer, 21:18)	71 / lo ta‘ase
Levililer kohenlerin işini yapmayacak (Sayılar, 18:3)	72 / lo ta‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 3:9-10	Levililerin kohenlere ait işlerle meşgul olması haramdır (Sayılar, 4:19; 18:3)	72 / lo ta‘ase
Bir kimse sarhoşken Mabed’e girmeyecek ve dinî bir konuda hüküm vermeyecek (Levililer, 10:9-11)	73 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 1:1	(Kohenlerin) Sarhoşluk halinde Mabed’e girmesi ve fetva vermesi haramdır (Levililer, 10:9-11)	73 / lo ta‘ase
Kohen olmayan Mabed’de hizmet etmeyecek (Sayılar, 18:4)	74 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 9:1	Zar (yabancı) birinin Mabed’de hizmet etmesi haramdır (Sayılar, 18:4)	74 / lo ta‘ase
Kirli (tame) bir kohen Mabed’de hizmet etmeyecek (Levililer, 22:2)	75 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 4:1	Kirli bir kohenin Mabed’de hizmet etmesi haramdır (Levililer, 22:2)	75 / lo ta‘ase

 

 

Mikveye girmiş bir kohen gün bitmeden Mabed’de hizmet etmeyecek (Levililer, 21:6)	76 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 4:4	Temizlenmiş bir kohenin akşam olmadan hizmet etmesi haramdır (mikveye girdiği gün akşam olmadan hizmet etmesi nehyedildi) (Levililer, 21:6)	76 / lo ta‘ase
Kirli olan bir kimse Mabed’in avlusuna girmeyecek (Sayılar, 5:3)	77 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 3:10-11	Tüm kirli olanların Mabed’e girmesi haramdır (Sayılar, 5:3)	77 / lo ta‘ase
Kirli olan bir kimse Levililerin yaşadığı kampa girmeyecek (Yasa’nın Tekrarı, 23:11)	78 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 3:8	Tüm kirli olanların Levililerin yaşadığı yere girmesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:11)	78 / lo ta‘ase
Yontulmuş taştan altar yapmayacaksın (Çıkış, 20:21)[587]	79 / lo ta‘ase	Hilhot Beyt ha- Behira, 1:15	Demirle temas etmiş taştan altar yapmak haramdır (Çıkış, 20:25)	79 / lo ta‘ase
Altara basamaklardan çıkmayacaksın (Çıkış, 20:22)[588]	80 / lo ta‘ase	Hilhot Beyt ha- Behira, 1:17	Altarın üzerine basamaklarla çıkmak / adımlamak haramdır (Çıkış, 20:26)	80 / lo ta‘ase
Altarın ateşini söndürmeyeceksiniz (Levililer, 6:6)	81 / lo ta‘ase	Hilhot Temidin u- Musafin, 2:6	Altarın ateşini söndürmek haramdır (Levililer, 6:6)	81 / lo ta‘ase
Altın altarın üzerinde buhur ve kurban sunmayacaksınız (Çıkış, 30:9)	82 / lo ta‘ase[589]	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 2:11	Mabed’deki altın altarın üzerinde kurban sunmak haramdır (Çıkış, 30:9)	82 / lo ta‘ase

 

 

Mesih yağının bir benzerini yapmayacaksınız (Çıkış, 30:32)	83 / lo ta‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 1:4	Mesih yağını sürünmek, kullanmak / Mesih yağı gibi yağ yapmak haramdır (Çıkış, 30:32)	83 / lo ta‘ase
Mesih yağını yabancılara sürmeyeceksiniz (Çıkış, 30:32)	84 / lo ta‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 1:5	Mesih yağını başkohenden ve krallardan başkasının sürünmesi haramdır (Çıkış, 30:32-33)	84 / lo ta‘ase
Buhur sunusunun bir benzerini yapmayacaksınız (Çıkış, 30:37)	85 / lo ta‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 2:9	Kendinize (Mabed tarifindeki gibi) buhur yapmak haramdır (Çıkış, 30:37)	85 / lo ta‘ase
Sandığın taşıma yerlerini çıkarmayacaksınız (Çıkış, 25:15)	86 / lo ta‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 2:13	Sandığın halkalarını çıkarmak (sandığın taşıma gereçlerini çıkarmak) haramdır (Çıkış, 25:15)	86 / lo ta‘ase
Göğüslük ve efodu (başkohen) ayırmayacak (Çıkış, 28:28; 39:21)	87 / lo ta‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 9:10	Göğüslük ile efodu ayırmak haramdır (Çıkış, 28:28)	87 / lo ta‘ase
(Başkohen) kaftanını yırtmayacak (Çıkış, 28:32)	88 / lo ta‘ase	Hilhot Kley ha- Mikdaş ve-ha- ‘Ovdim bo, 9:3	Başkohenin kaftanının ağzını (baş kısmını) ayırması, yırtması haramdır (başın geçmesi için boşluk bırakılır ve iyice dikilir, yaka yapılır) (Çıkış, 28:32)	88 / lo ta‘ase
Mabed’in dışında sunu sunulmayacak (Yasa’nın Tekrarı, 12:13)	89 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 18:2	Mabed’in dışında sunu sunmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:13)	89 / lo ta‘ase
Mabed’in dışında kurban kesilmeyecek (Levililer, 17:3-4)	90 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 18:3-4	Mabed’in dışında kurban kesmek haramdır (Levililer, 17:3-4)	90 / lo ta‘ase
Kusurlu hayvanları kutsamayacaksınız (Levililer, 22:20)	91 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:2	Kusurlu hayvanları kutsamak haramdır (Levililer, 22:20)	91 / lo ta‘ase

 

 

Kusurlu hayvanları kurban etmeyeceksiniz (Levililer, 22:22)	92 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:4	Kusurlu hayvanları kurban etmek haramdır (Levililer, 22:22)	92 / lo ta‘ase
Kusurlu hayvanların kanını altara püskürtmeyeceksiniz (Levililer, 22:24)	93 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:4	Kusurlu hayvanların kanını altara püskürtmek haramdır (Levililer, 22:24)	93 / lo ta‘ase
Kusurlu hayvanların parçalarını yakmayacaksınız (Levililer, 22:22)	94 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:4	Kusurlu hayvanları yakmalık sunuda kullanmak haramdır (Levililer, 22:22)	94 / lo ta‘ase
Geçici kusuru olan hayvanları sunmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 17:1)	95 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:5	Geçici kusuru olan hayvanları sunmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 17:1)	95 / lo ta‘ase
Yabancılardan satın alınan kusurlu hayvanları sunmayacaksınız (Levililer, 22:25)	96 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:6	Goyimlerin (yabancıların) kusurlu hayvanlarını kurban olarak sunmak haramdır (Levililer, 22:25)	96 / lo ta‘ase
Adanmış hayvanda fiziksel bir kusur oluşturmayacaksınız (Levililer, 22:21)	97 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 1:7	Adanmış bir hayvanda kusura sebep olmak haramdır (Levililer, 22:21)	97 / lo ta‘ase
Mayalı veya tatlı şeyleri sunmayacaksınız (Levililer, 2:11)	98 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 5:1	(Tahıl sunularına) maya ve bal katmak haramdır (Levililer, 2:11)	98 / lo ta‘ase
Tuzlanmamış kurbanı sunmayacaksınız (Levililer, 2:13)	99 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 5:12	Tuz koymadan kurban sunmak haramdır (Levililer, 2:13)	99 / lo ta‘ase
Fahişelik yapan kadın veya erkeğin kazancından kurban sunmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 23:19)	100/ lo ta‘ase	Hilhot Isurey Mizbeah, 3:7	Fahişelik yapan kadın veya erkeğin kazancını adak olarak kabul etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:19)	100 / lo ta‘ase

 

 

Aynı gün içinde hem hayvanı hem de yavrusunu kurban etmeyeceksiniz (Levililer, 22:28)	101 / lo ta‘ase	Hilhot Şhîta, 12:1	Aynı gün içinde hem hayvanı hem de yavrusunu kurban etmek haramdır (Levililer, 22:28)	101 / lo ta‘ase
Günah sunusuna zeytinyağı dökmeyeceksiniz (Levililer, 5:11)	102 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 12:7	Günah sunusuna zeytinyağı dökmek haramdır (Levililer, 5:11)	102 / lo ta‘ase
Sunuya günnük koymayacaksınız (Levililer, 5:11)	103 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 12:7	Günah sunusuna günnük / buhur / tütsü koymak haramdır (Levililer, 5:11)	103 / lo ta‘ase
Sota sunusuna zeytinyağı koymayacaksınız (Sayılar, 5:15)	104 / lo ta‘ase	Hilhot Sota, 3:13	Sota sunusuna zeytinyağı karıştırmak haramdır (Sayılar, 5:15)	104 / lo ta‘ase
Sota sunusuna günnük koymayacaksınız (Sayılar, 5:15)	105 / lo ta‘ase	Hilhot Sota, 3:13	Sota sunusuna günnük / buhur / tütsü koymak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 5:15)	105 / lo ta‘ase
Adanmış şeyleri başka hayvanla değiştirmeyeceksiniz (Levililer, 27:10)	106/ lo ta‘ase	Hilhot Temura, 1:1	(Temura yapmak) adanmış şeyleri değiştirmek haramdır (Levililer, 27:10)	106 / lo ta‘ase
Adanmış bir hayvanın niyetini başka bir kurbanla değiştirmeyeceksiniz (Levililer, 27:26)	107/ lo ta‘ase	Hilhot Temura, 4:11	Adanmış kurbanları bir başka kurbanla değiştirmek haramdır (Levililer, 27:26)	107 / lo ta‘ase
İlk koşer hayvanların fidyesini ödemeyeceksiniz (Sayılar, 18:17)	108/ lo ta‘ase	Hilhot Behorot, 1:17	(Sığır, koyun ve keçinin) ilk doğanlarına fidye vermek / bedel almak haramdır (çünkü onlar Tanrı’nındır) (Sayılar, 18:17)	108 / lo ta‘ase
Ondalık hayvanı satmayacaksınız (Levililer, 27:33)	109/ lo ta‘ase	Hilhot Behorot, 6:5	Ondalık hayvanı satmak haramdır (Levililer, 27:33)	109 / lo ta‘ase

 

 

Adanmış bir araziyi satmayacaksınız (Levililer, 27:28)	110 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Arahin ve-Haramin, 6:4	Tanrı’ya adanan bir mülkü satmak haramdır (Levililer, 27:28)	110 / lo ta‘ase
Adanmış bir arazinin fidyesini ödemeyeceksiniz (Levililer, 27:28)	111/ lo ta‘ase	Hilhot ‘Arahin ve-Haramin, 6:4	Tanrı’ya adanan bir arazinin bedelini ödeyip almak haramdır (Levililer, 27:28)	111 / lo ta‘ase
Günah sunusundaki kuşun kafasını koparmayacaksınız (Levililer, 5:8)	112 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 7:6	(Günah sunusunda kuşun) başını koparmak haramdır (boynunu kırmak yeterli) (Levililer, 5:8)	112 / lo ta‘ase
Adanmış hayvanla iş yapmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 15:19)	113 / lo ta‘ase	HilhotMe ‘ila, 1:7	(Sığırın ilk doğan öküzüyle) iş yapmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 15:19)	113 / lo ta‘ase
Adanmış hayvanın yününü kırkmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 15:19)	114 / lo ta‘ase	HilhotMe ‘ila, 1:7	(Sürünün ilk doğan koyununun) yününü kırkmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 15:19)	114 / lo ta‘ase
Pesah sunusunu mayanın üzerine kesmeyeceksiniz (Çıkış, 34:25)	115 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 1:5	Pesah sunusunu maya üzerine kesmek haramdır (Çıkış, 23:18; 34:25)	115 / lo ta‘ase
Pesah sunusunun bazı kısımlarını sabaha bırakmayacaksınız (Çıkış, 23:18)	116/ lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 1:7	Pesah sunusunun (içini) yağını (sabaha) bırakmak haramdır (Çıkış, 23:18)	116 / lo ta‘ase
Pesah etini sabaha bırakmayacaksınız (Çıkış, 12:10)	117/ lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 10:11	Pesah sunusunun etini yemeden sabaha bırakmak haramdır (Çıkış, 34:28; 12:10)	117 / lo ta‘ase
Hagiga sunusunu 3. güne kadar bırakmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 16:4)	118/ lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 10:13	(Nisan’ın) 14’ündeki sunuların etini (bayram sunusunu) bırakmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 16:4)	118 / lo ta‘ase
İkinci Pesah sunusunun etini sabaha bırakmayacaksınız (Sayılar, 9:12)	119/ lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 10:11	İkinci Pesah sunusunun etini yemeden sabaha bırakmak haramdır (Sayılar, 9:12)	119 / lo ta‘ase

 

 

Şükran sunusunun etini sabaha bırakmayacaksınız (Levililer, 22:30)	120 / lo ta‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 18:9	Şükran sunusunun etini yemeden sabaha bırakmak haramdır (Levililer, 22:30)	120 / lo ta‘ase
Pesah sunusunun kemiklerinden birini kırmayacaksınız (Çıkış, 12:46)	121 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 10:1	Pesah sunusunun kemiklerinden birini kırmak haramdır (Çıkış, 12:46)	121 / lo ta‘ase
İkinci Pesah sunusunun kemiklerinden birini kırmayacaksınız (Sayılar, 9:12)	122 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 10:1	İkinci Pesah sunusunun kemiklerinden birini kırmak haramdır (Sayılar, 9:12)	122 / lo ta‘ase
Pesah sunusunu yenilen yerden başka bir yere götürmeyeceksiniz (Çıkış, 12:46)	123 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 9:1	Pesah sunusunu (evin içinde yemek yerine) dışarıya çıkarmak haramdır (Çıkış, 12:46)	123 / lo ta‘ase
Geriye kalan sunu etlerini maya ile pişirmeyeceksiniz (Levililer, 6:10)	124 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 12:14	Kurban sunusundan kalanları maya ile pişirmek haramdır (Levililer, 6:10)	124 / lo ta‘ase
Pesah sunusunu ne çiğ ne de haşlanmış yemeyeceksiniz (Çıkış, 12:9)	125 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 8:4	Pesah sunusunu çiğ veya haşlanmış yemek haramdır (Çıkış, 12:9)	125 / lo ta‘ase
Pesah sunusunu yabancılara yedirmeyeceksiniz (Çıkış, 12:45)	126 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 9:7	Yabancıların Pesah sunusunu yemesi haramdır (Çıkış, 12:45)	126 / lo ta‘ase
Pesah sunusunu sünnetsizlere yedirmeyeceksiniz (Çıkış, 12:48)	127 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 9:8	Sünnetsiz birinin Pesah sunusunu yemesi haramdır (Çıkış, 12:48)	127 / lo ta‘ase
Pesah sunusunu dinden çıkmış Yahudilere yedirmeyeceksiniz (Çıkış, 12:43)	128 / lo ta‘ase	Hilhot Korban Pesah, 9:7	Dinden çıkanın Pesah sunusunu yemesi haramdır (Çıkış, 12:43)	128 / lo ta‘ase
Kirli (tame) olan kutsanmış sunulardan yemeyecek (Levililer, 7:20)	129 / lo ta‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 18:13	Tame olanın Pesah sunusunu yemesi haramdır (Levililer, 12:4; 7:20)	129 / lo ta‘ase

 

 

Kirlenmiş (tameye temas etmiş) hiçbir sunuyu yemeyeceksiniz (Levililer, 7:19)	130 / lo ta‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 18:12	Kirlenmiş sunu etlerini yemek haramdır (Levililer, 7:19)	130 / lo ta‘ase
Notari yemeyeceksiniz (Levililer, 19:8)	131 / lo ta‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 18:10	(Kohenlerin atanması için kesilmiş) olanların etini yani notarı yemek haramdır (Levililer, 19:6-8)	131 / lo ta‘ase
Piggul yemeyeceksiniz (Levililer, 7:18)	132 / lo ta‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 13:3	Piggul (yanlış niyetle kesilen kurban) yemek haramdır (Levililer, 7:18)	132 / lo ta‘ase
Terumotu yetkin kişi haricindekiler (kohenler harici) yemeyecek (Levililer, 22:10)	133 / lo ta‘ase	Hilhot Terumot, 6:5	Yabancıların (kohenler hariç) kutsal sunuları (teruma) yemesi haramdır (Levililer, 22:10)	133 / lo ta‘ase
Kohenin tuttuğu işçi veya kiracısı da terumadan yemeyecek (Levililer, 22:10)	134 / lo ta‘ase	Hilhot Terumot, 6:5	(Kohenlerin) işçilerinin veya konuklarının kutsal sunuları (teruma) yemesi haramdır (Levililer, 22:10)	134 / lo ta‘ase
Sünnetsizler de terumadan yemeyecek	135 / lo ta‘ase	Hilhot Terumot, 7:10	Sünnetsizlerin kutsal sunuları (teruma) yemesi haramdır	135 / lo ta‘ase
Kirli bir kohen teruma yemeyecek (Levililer, 22:4)	136 / lo ta‘ase	Hilhot Terumot, 7:1	Kirli kohenin kutsal sunuları (teruma) yemesi haramdır (Levililer, 22:4)	136 / lo ta‘ase
Halala kutsal sunulardan yemeyecek (Levililer, 22:12)	137 / lo ta‘ase	Hilhot Terumot, 6:7	Halalanın (kohen haricinde biriyle evlenen kohen kızın) kutsal sunuları yemesi haramdır (Levililer, 22:12)	137 / lo ta‘ase
Tahıl sunuları yenmeyecek (Levililer, 6:16)	138 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 12:9	Tahıl sunularını yemek haramdır (Levililer, 6:16)	138 / lo ta‘ase

 

 

Günah sunusunun etini yemeyeceksiniz (Levililer, 6:23)	139 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 11:3	Kohenlerin günah sunularının etini yemesi haramdır (Levililer, 6:23)	139 / lo ta‘ase
Kusurlu olup da sunulan hayvanların etini yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 14:3)	140 / lo ta‘ase	Hilhot Pesuley ha-Mukdaşin, 18:4-5	Uygunsuz ve kusurlu sunuların yenmesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 14:3)	140 / lo ta‘ase
(Me ‘aser şeni) ikinci ondalıktaki ayrılmış buğdayı Kudüs dışında yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	141 / lo ta‘ase	Hilhot Me‘aser Şeni, 2:5	Me‘aser şenideki buğdayı Kudüs dışında yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	141 / lo ta‘ase
Me ‘aser şenideki ayrılmış şarabı Kudüs dışında içmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	142 / lo ta‘ase	Hilhot Me‘aser Şeni, 2:5	Me‘aser şenideki şarabı Kudüs dışında içmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	142 / lo ta‘ase
Me ‘aser şenideki ayrılmış zeytinyağını Kudüs dışında yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	143 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘aser Şeni, 2:5	Me ‘aser şenideki zeytinyağını Kudüs dışında yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	143 / lo ta‘ase
Kusursuz ilk doğanı Kudüs dışında yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	144 / lo ta‘ase	Hilhot Behorot, 1:16	Kusursuz ilk doğanı Kudüs dışında yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	144 / lo ta‘ase
Kohenler günah ve suç sunularını Mabed avlusu dışında yiyemez (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	145 / lo ta‘ase	Hilhot Me‘ase ha- Korbanot, 11:5	Kohenlerin günah ve suç sunularını (Mabed avlusu) dışında yemesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	145 / lo ta‘ase
Yakmalık sunusunun etini yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	146 / lo ta‘ase	Hilhot Me‘ase ha- Korbanot, 11:1	Yakmalık sunusunun etini yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	146 / lo ta‘ase
Adak olarak (kodeşim kalim) sunulanların kanı akıtılmadan önce yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	147 / lo ta‘ase	Hilhot Me‘ase ha- Korbanot, 11:4	Adak olarak (kodeşim kalim) verilenlerin kanı akıtılmadan önce yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	147 / lo ta‘ase

 

 

Kohen olmayan kodşey kodeşimden yiyemez (Çıkış, 29:33)	148 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘ase ha- Korbanot, 11:8	Kohenin ilk ürünleri (Kudüs dışında) yemesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	148 / lo ta‘ase
Kohen ilk ürünleri Mabed’e gelmeden önce yiyemez (Yasa’nın Tekrarı, 12:17)	149 / lo ta‘ase	Hilhot Bikkurim, 3:3	Yabancının (zar- kohen harici) kodşey kodeşimden (en kutsal sunular) yemesi haramdır (Çıkış, 29:33)	149 / lo ta‘ase
Me ‘aser şeniyi Kudüs’te bile olsanız kirliyken yiyemezsiniz (Yasa’nın Tekrarı, 26:14)	150 / lo ta‘ase	Hilhot Me‘aser Şeni, 3:1	Me‘aser şeniyi - Kudüs’te bile- kirliyken (tameliyken) yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 26:14)	150 / lo ta‘ase
Me ‘aser şeniyi yaslıyken yiyemezsiniz (Yasa’nın Tekrarı, 26:14)	151 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘aser Şeni, 3:5	Me ‘aser şeniyi yaslıyken - Kudüs’te- yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 26:14)	151 / lo ta‘ase
Me ‘aser şeni yiyecek ve içecek alma haricinde başka bir amaç için kullanmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 26:14)	152 / lo ta‘ase	Hilhot Me ‘aser Şeni, 3:10	Me ‘aser şeniyi amacı dışında harcamak / kullanmak (yiyecek ve içecek haricinde kullanmak) haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 26:14)	152 / lo ta‘ase
Tevet[590] yemeyeceksiniz (Levililer, 22:15)	153/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 10:19	Tevel yemek haramdır (Levililer, 22:15)	153 / lo ta‘ase
Teruma (sunuları) birbiri yerine-sırası karışık bir şekilde sunmayacaksınız (Çıkış, 22:28)	154 / lo ta‘ase	Hilhot Terumot, 3:23	Zirai sunuların sıralamasında takdim te’hir yapmak haramdır (Çıkış, 22:28)	154 / lo ta‘ase
Adanılan kurbanları yerine getirecek, geciktirmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 23:22)	155 / lo ta‘ase	Hilhot Me‘ase ha- Korbanot, 14:13	Yeminleri, adakları ve kurbanları yerine getirmede gecikmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:22)	155 / lo ta‘ase

 

 

Kurbansız hac yapmayacaksınız (Çıkış, 23:15)	156 / lo ta‘ase	Hilhot Hagiga, 1:1	Hacca giderken kurbanlık hayvansız gitmek haramdır (Çıkış, 23:15)	156 / lo ta‘ase
Yemininizi bozmayacaksınız (Sayılar, 30:3)	157 / lo ta‘ase	Hilhot Nedarim, 1:5	Ağızdan çıkanı bozmak, yerine getirmemek, kendimizi yükümlülük altına koyduktan sonra ona muhalefet etmek haramdır (Sayılar, 30:3)	157 / lo ta‘ase
Kohenler fahişelerle (zona kadınla) evlenmeyecek (Levililer, 21:7)	158 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 17:1	Kohenlerin fahişe kadınlarla evlenmesi haramdır (Levililer, 21:7)	158 / lo ta‘ase
Kohen halala kadınla593 evlenmeyecek (Levililer, 21:7)	159 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 17:1	Kohenlerin halala ile evlenmesi haramdır (Levililer, 21:7)	159 / lo ta‘ase
Kohen boşanmış kadınla evlenmeyecek (Levililer, 21:7)	160/ lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 17:1	Kohenlerin boşanmış kadınlarla evlenmesi haramdır (Levililer, 21:7)	160 / lo ta‘ase
Başkohen dul kadınla evlenmeyecek (Levililer, 21:14)	161/ lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 17:1	Özellikle başkohenin dul kadınla evlenmesi haramdır (Levililer, 21:14)	161 / lo ta‘ase
Başkohen evlenmese bile dul bir kadınla cinsel ilişkiye girmeyecek (Levililer, 21:15)	162 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 17:3	Başkohenin dul bir kadınla evlilik dışı ilişkiye girmesi haramdır (Levililer, 21:15)	162 / lo ta‘ase
Kohen saçları uzun bir şekilde Mabed’e girmeyecek (Levililer, 10:6)	163 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 1:8	Yas tutanların yaptığı gibi kohenlerin saçlarını uzatıp Mabed’e öyle girmeleri haramdır (Levililer, 10:6)	163 / lo ta‘ase
Kohen yırtık pırtık elbiselerle Mabed’e girmeyecek (Levililer, 10:6)	164 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 1:14	Kohenlerin elbiseleri yırtık bir şekilde Mabed’e girmeleri	164 / lo ta‘ase

⁵⁹³ Bir kohenin evlenilmesi yasak olan bir kadından olma kızı.

 

			haramdır (Levililer, 10:6; 21:10)
Kohen hizmetin ortasında Mabed’i terk etmeyecek (Levililer, 10:7)	165 / lo ta‘ase	Hilhot Bîat ha- Mikdaş, 2:5	İbadet / hizmet saatinde kohenlerin Mabed’i terk etmeleri haramdır (Levililer, 10:7)	165 / lo ta‘ase
Herhangi bir kohen akrabaları dışında bir ölü ile kendisini kirletmeyecek (Levililer, 21:1)	166/ lo ta‘ase	HilhotEvel, 3:1	Herhangi bir kohenin akrabaları dışında bir mevta ile kendisini kirletmesi haramdır (Levililer, 21:1)	166 / lo ta‘ase
Başkohen akrabasının ölüsü bile olsa kendini kirletmeyecek (Levililer, 21:11)	167/ lo ta‘ase	HilhotEvel, 5:6	Başkohenin ölüyle aynı çatı altında bulunması - akrabası da olsa- haramdır (Levililer, 21:11)	167 / lo ta‘ase
Başkohen ölünün bulunduğu yerde - ölüyle aynı çatı altında bulunmayacak (Levililer, 21:11)	168/ lo ta‘ase	HilhotEvel, 5:6	Başkohenin ölüye dokunarak veya başka şekilde kendini kirletmesi haramdır (Levililer, 21:11)	168 / lo ta‘ase
Levililer mirastan pay alamazlar (Yasa’nın Tekrarı, 18:2)	169/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 13:10	(Diğer İsrailliler gibi) Levililerin (mirastan) pay alması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:1)	169 / lo ta‘ase
Levililer ganimetten pay alamazlar (Yasa’nın Tekrarı, 18:1)	170/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 13:10	Levililerin ganimetten pay alması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 18:1­2)	170 / lo ta‘ase
Yas nedeniyle saçlarınızı yolmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 14:1)	171/ lo ta‘ase	Hilhot ‘Avoda Zara ve-Hukot ha-Goyim, 12:15	Cahillerin yaptığı gibi ölülere yas için başın kıllarını yolmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 14:1)	171 / lo ta‘ase
Tameli hayvanları yemeyeceksiniz (Levililer, 11:4; Yasa’nın Tekrarı, 14:7)	172 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:1	Kirli (tame) ve vahşi hayvanları yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 14:7-8)	172 / lo ta‘ase

 

 

Tameli balıkları yemeyeceksiniz (Levililer, 11:11)	173 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:4	Kirli (tame) balık yemek haramdır (Levililer, 11:11)	173 / lo ta‘ase
Tameli kuşları yemeyeceksiniz (Levililer, 11:13)	174 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:4	Kirli (tame) kuş yemek haramdır (Levililer, 11:13)	174 / lo ta‘ase
Kanatlı böcekleri yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 14:19)	175 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:5	Kanatlı böcekleri yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 14:19)	175 / lo ta‘ase
Kara böceklerini yemeyeceksiniz (Levililer, 11:41)	176/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:6	Yer / kara böceklerini - yemek haramdır (Levililer, 11:41)	176 / lo ta‘ase
Sürüngenleri yemeyeceksiniz (Levililer, 11:44)	177/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:13	Küften çıkan kurtçuk ve böcekleri yemek haramdır (Levililer, 11:44)	177 / lo ta‘ase
Kurt benzeri şeyleri yemeyeceksiniz (Levililer, 11:42)	178/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:14	Meyve ve bitkilerde olan kurt benzeri şeyleri yemek haramdır (Levililer, 11:42)	178 / lo ta‘ase
Su sürüngenleri yemeyeceksiniz (Levililer, 11:43)	179/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 2:12	Kanatlı kanatsız yer veya su sürüngenleri yemek haramdır (Levililer, 11:43)	179 / lo ta‘ase
Leş yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 14:21)	180/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 4:1	Leş yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 14:21)	180 / lo ta‘ase
Parçalanmış hayvanları yemeyeceksiniz (Çıkış, 22:30)	181/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 4:6	Parçalanmış hayvanları yemek haramdır (Çıkış, 22:30)	181 / lo ta‘ase
Canlı bir hayvanın uzvunu yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 12:23)	182 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 5:1	Canlı bir hayvanın uzvunu yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:23)	182 / lo ta‘ase
Uyluk kemiğinin üzerindeki siniri yemeyeceksiniz (Yaratılış, 32:33)	183 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 8:1	Uyluk kemiğinin üzerindeki siniri yemek haramdır (Yaratılış, 32:33)	183 / lo ta‘ase
Kan yemeyeceksiniz (Levililer, 3:17; 7:26)	184 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 6:1	Kan yemek haramdır (Levililer, 7:26)	184 / lo ta‘ase

 

 

Hayvan yağı yemeyeceksiniz (Levililer, 7:23)	185 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 7:1	Hayvan yağı yemek haramdır (Levililer, 7:23)	185 / lo ta‘ase
Eti sütle pişirmeyeceksiniz (Çıkış, 23:19)	186/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 9:1	Eti sütle pişirmek haramdır (Çıkış, 23:19)	186 / lo ta‘ase
Eti sütle birlikte yemeyeceksiniz (Çıkış, 34:26)	187/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 9:1	Eti sütle birlikte yemek haramdır (Çıkış, 34:26)	187 / lo ta‘ase
Taşlanarak öldürülen boğanın etini yemeyeceksiniz (Çıkış, 21:28)	188/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 4:22	(Eğer bir boğa bir insanı boynuzuyla öldürürse taşlanarak öldürülür) Taşlanarak öldürülen boğanın etini yemek haramdır (Çıkış, 21:28)	188 / lo ta‘ase
Yeni buğdaydan yapılmış ekmeği Pesah’tan önce yemeyeceksiniz (Levililer, 23:14)	189/ lo ta‘ase	Hilhot Ma ’ahalot Asurot, 10:2-3	Nisan’ın 6. günü geçmeden yeni buğdaydan yapılmış ekmeği yemek haramdır (Levililer, 23:14)	189 / lo ta‘ase
Kavrulmuş buğdayı Pesah’tan önce yemeyeceksiniz (Levililer, 23:14)	190/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 10:2-3	Nisan’ın 6. günü geçmeden kavrulmuş buğdayı yemek haramdır (Levililer, 23:14)	190 / lo ta‘ase
Taze başağı Pesah’tan önce yemeyeceksiniz (Levililer, 23:14)	191/ lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 10:2-3	Nisan’ın 6. günü geçmeden taze başağı yemek haramdır (Levililer, 23:14)	191 / lo ta‘ase
Orla (meyve ağacının ilk üç yıldaki meyvesini) yemeyeceksiniz (Levililer, 19:23)	192 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 10:9	Orla (meyve ağacının ilk üç yıldaki meyvesini) yemek haramdır (Levililer, 19:23)	192 / lo ta‘ase
Karıştırılmış tohumlardan çıkan ürünleri yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 22:9)	193 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 10:6	(Bağa ektiğin iki çeşit tohumun) ürünlerini yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:9)	193 / lo ta‘ase
Libasyon şarabından içmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 32:38)	194 / lo ta‘ase	Hilhot Ma’ahalot Asurot, 11:1	Libasyon şarabından içmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 32:38)	194 / lo ta‘ase

 

 

Sarhoş ve oburlar gibi yiyip içmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 21:20)	195 / lo ta‘ase	Hilhot Mamrim, 7:1	(İnatçı ve asi oğul örneğindeki gibi) Obur ve ayyaş olmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 21:21)	195 / lo ta‘ase
Oruç gününde yemeyeceksiniz (Levililer, 23:29)	196/ lo ta‘ase	Hilhot Şvitat ‘Asor, 1:4	Yom Kipur’da oruçluyken yemek haramdır (Levililer, 23:29)	196 / lo ta‘ase
Pesah’ta maya yemeyeceksiniz (Çıkış, 13:3)	197/ lo ta‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 1:1	Pesah’ta hamets (maya) yemek haramdır (Çıkış, 13:3)	197 / lo ta‘ase
Mayalı şeyler yemeyeceksiniz (Çıkış, 12:20)	198/ lo ta‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 1:6	(Ekmek haricinde de) Mayalı şeyler yemek haramdır (Çıkış, 12:20)	198 / lo ta‘ase
Nisan’ın 14’ünün gece yarısında maya yemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 16:3)	199/ lo ta‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 1:8	Nisan’ın 14’ünün gece yarısında hamets (maya) yemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 16:3)	199 / lo ta‘ase
Maya görülmeyecek (Çıkış, 13:7)	200/ lo ta‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 1:2	Yedi gün boyunca meskenlerimizde hamets (maya) görülmeyecek (Çıkış, 13:7)	200 / lo ta‘ase
Maya bulunmayacak (Çıkış, 12:19)	201/ lo ta‘ase	Hilhot Hamets u- Matsa, 1:2	Yedi gün boyunca meskenlerimizde hamets (maya) bulunmayacak (Çıkış, 12:19)	201 / lo ta‘ase
Nazir şarap veya diğer üzüm içerikli içecekleri içmeyecek (Sayılar, 6:3)	202 / lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:2	Nazirin şarap veya diğer üzüm içerikli içecekleri içmesi haramdır (Sayılar, 6:3)	202 / lo ta‘ase
Nazir üzüm yemeyecek (Sayılar, 6:3)	203 / lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:8	Nazirin üzüm yemesi haramdır (Sayılar, 6:3)	203 / lo ta‘ase
Nazir kuru üzüm yemeyecek (Sayılar, 6:3)	204 / lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:8	Nazirin kuru üzüm yemesi haramdır (Sayılar, 6:3)	204 / lo ta‘ase
Nazir üzüm çekirdeği yemeyecek (Sayılar, 6:4)	205 / lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:8	Nazirin üzüm çekirdeği yemesi	205 / lo ta‘ase

 

 

			haramdır (Sayılar, 6:3)[591]
Nazir üzüm kabuğu yemeyecek (Sayılar, 6:4)	206/ lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:8	Nazirin üzüm kabuğu yemesi haramdır (Sayılar, 6:3)[592]	206 / lo ta‘ase
Nazir ölüye dokunmak suretiyle kirlenmeyecek (Sayılar, 6:7)	207 / lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:15	Nazirin ölüye dokunması haramdır (Sayılar, 6:7)	207 / lo ta‘ase
Nazir ölüyle aynı çatı altında bulunmayacak (Sayılar, 6:6)	208/ lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:18	Nazirin ölünün bulunduğu çadırda bulunması haramdır (Sayılar, 6:6)	208 / lo ta‘ase
Nazir tıraş olmayacak (Sayılar, 6:5)	209/ lo ta‘ase	Hilhot Nezirut, 5:11	Nazirin tıraş olması haramdır (Sayılar, 6:5)	209 / lo ta‘ase
Arazinin tamamı hasad edilmeyecek (Levililer, 23:22)	210 / lo ta‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:1	Mahsullerin tamamının hasad edilmesi haramdır (Levililer, 23:22)	210 / lo ta‘ase
Hasad edilirken düşenleri toplamayacaksınız (Levililer, 19:9; 23:22)	211/ lo ta‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:4	(Hasad yapılırken) düşenleri toplamak haramdır (fakirlerin hakkıdır) (Levililer, 23:22)	211 / lo ta‘ase
Bağ bozumunda olgunlaşmamış üzümleri toplamayacaksınız (Levililer, 19:10)	212 / lo ta‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:5	Bağ bozumunda, bağın tamamını hasad etmek haramdır (Levililer, 19:10)	212 / lo ta‘ase
Düşen üzümleri toplamayacaksınız (Levililer, 19:10)	213/ lo ta‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:5	(Bağ bozumunda) kalanları / düşenleri toplamak (fakirlerin hakkıdır) haramdır (Levililer, 19:10)	213 / lo ta‘ase

 

 

Unutulan demetleri almaya gitmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 24:19)	214 / lo ta‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 1:5	Unutulan demetleri dönüp almak / geri getirmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:19)	214 / lo ta‘ase
Karışık tohumları birlikte ekmeyeceksiniz (Levililer, 19:19)	215 / lo ta‘ase	Hilhot Klayim, 1:1	Bağa iki farklı çeşitte tohum ekmek haramdır (Levililer, 19:19)	215 / lo ta‘ase
Tahılları ve sebzeleri bir yere / aynı yere ekmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 22:9)	216 / lo ta‘ase	Hilhot Klayim, 5:1	Tahılları ve yeşillikleri (birlikte) ekmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:9)	216 / lo ta‘ase
Farklı cins hayvanı çiftleştirmeyeceksiniz (Levililer, 19:19)	217 / lo ta‘ase	Hilhot Klayim, 9:1	İki farklı cinsteki hayvanı çiftleştirmek haramdır (Levililer, 19:19)	217 / lo ta‘ase
Farklı cinsteki hayvanları birlikte çalıştırmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 22:10)	218 / lo ta‘ase	Hilhot Klayim, 9:7	İki farklı cinsteki hayvanı birlikte çalıştırmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:10)	218 / lo ta‘ase
Harman döven öküzün ağzını bağlamayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 25:4)	219 / lo ta‘ase	Hilhot Sehirut, 13:2	Harman döven öküzün ağzını bağlamak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 25:4)	219 / lo ta‘ase
7. yılda toprağı ekmeyeceksiniz (Levililer, 25:4)	220/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 1:1	7. yılda toprağı işlemek haramdır (Levililer, 25:4)	220 / lo ta‘ase
7. yılda ağaç ekmeyeceksiniz (Levililer, 25:4)	221/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 1:1	7. yılda ekim-dikim yapmak haramdır (Levililer, 25:4)	221 / lo ta‘ase
7. yılda hasad yapmayacaksınız (Levililer, 25:5)	222 / lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 4:1	7. yılda kendiliğinden büyüyen mahsulü hasad etmek haramdır (Levililer, 25:5)	222 / lo ta‘ase
7. yılda meyveleri toplamayacaksınız (Levililer, 25:5)	223 / lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 4:22	7. yılda ağaçlardaki meyveleri toplamak haramdır (Levililer, 25:5)	223 / lo ta‘ase
Jübile yılında ekim- dikim yapmayacaksınız (Levililer, 25:11)	224/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 10:15	Jübile yılında ekim- dikim yapmak haramdır (Levililer, 25:11)	224 / lo ta‘ase

 

 

Jübile yılında çıkanları hasad etmeyeceksiniz (Levililer, 25:11)	225 / lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 10:15	Jübile yılında çıkanları hasad etmek haramdır (Levililer, 25:11)	225 / lo ta‘ase
Jübile yılında ağaçlardaki meyveleri toplamayacaksınız (Levililer, 25:11)	226/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 10:15	Jübile yılında ağaçlardaki meyveleri toplamak haramdır (Levililer, 25:11)	226 / lo ta‘ase
İsrail topraklarındaki mülkleri ebedi olarak satamazsınız (Levililer, 25:23)	227 / lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 11:1	İsrail topraklarındaki mülkler ebediyen satılamaz (çünkü Tanrı’ya aittir) (Levililer, 25:23)	227 / lo ta‘ase
Levililere verilen alanları satmayacaksınız ve değiştirmeyeceksiniz (Levililer, 25:34)	228/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 13:4-5	Levililere verilen yerleri-arazileri satmak haramdır (Levililer, 25:34)	228 / lo ta‘ase
Levilileri yüz üstü bırakmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 12:19)	229/ lo ta‘ase	Hilhot Hagiga, 2:14	Levilileri yüz üstü bırakmak, onları önemsememek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 12:19)	229 / lo ta‘ase
7. yılda borçları tahsil etmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 15:2)	230/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 9:1	Şabat yılında borçları istemek, tahsil etmek haramdır (çünkü borçlar silinir) (Yasa’nın Tekrarı, 15:2)	230 / lo ta‘ase
7. yıl geliyor diye fakire para vermekten kendinizi alıkoymayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 15:9)	231/ lo ta‘ase	Hilhot Şmita ve- Yovel, 9:30	Şabat yılında borçlar silinecek diye insanın kendisini ödünç para vermekten alıkoyması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 15:9)	231 / lo ta‘ase
Fakirlerin ihtiyacını karşılamaktan ve onlara sadaka vermekten kendinizi alıkoymayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 15:7)	232 / lo ta‘ase	Hilhot Matnot ‘Aniyim, 7:2	Kardeşlerimizin zayıf durumlarını öğrendikten sonra, sadakaları engellemek ve zayıflara yardım etmemek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 15:7)	232 / lo ta‘ase

 

 

İbrani köleyi eli boş göndermeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 15:13)	233 / lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 3:14	6 senesi dolunca İbrani köleyi eli boş göndermek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 15:13)	233 / lo ta‘ase
Borcunu ödeyemeyeceğini bildiğin halde alacaklı gibi borcunu talep etmeyeceksiniz (Çıkış, 22:24)	234 / lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 1:2	(Kardeşinin) Borcunu ödeyemeyeceğini bildiğin halde alacaklı gibi borcunu ödemesini istemek haramdır (Çıkış, 22:24)	234 / lo ta‘ase
Yahudi’ye faiz vermeyeceksiniz (Levililer, 25:37)	235 / lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 4:1-2	(Kardeşine) faiz vermek haramdır (Levililer, 25:37)	235 / lo ta‘ase
(Yahudi’den) faiz almayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 23:20)	236/ lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 4:1-2	(Kardeşinden) faiz almak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:20)	236 / lo ta‘ase
Borç faizinde, garantide, şahitlikte ve yazılı taahhütnamede aracılık yapmayacaksınız (Çıkış, 22:24)	237 / lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 4:3	Borç faizinde, garantide, şahitlikte ve yazılı taahhütnamede aracılık yapmak haramdır (Çıkış, 22:24)	237 / lo ta‘ase
İşçinin ücretini geciktirmeyeceksiniz (Levililer, 19:13)	238/ lo ta‘ase	Hilhot Sehirut, 11:1-2	Çalışana baskı kurmak ve ücretini geciktirmek haramdır (Levililer, 19:13)	238 / lo ta‘ase
Borca karşılık bir şeyleri rehin almayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 24:10)	239/ lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 3:4-5	Borçlara karşılık bir şeyleri rehin almak (yalnızca hâkim ya da elçiler aracılığıyla olur) haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:10)	239 / lo ta‘ase
İhtiyaç halinde rehine eşyaları elde tutmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 24:12)	240/ lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 3:5	İhtiyaç halinde rehine eşyaları vermemek, elde tutmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:12)	240 / lo ta‘ase
Dullardan rehine eşyalar almayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 24:17)	241/ lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 3:1	İster zengin ister fakir olsun dullardan rehine eşyalar almak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:17)	241 / lo ta‘ase

 

 

Kişinin yaşam malzemelerini rehine olarak almayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 24:6)	242 / lo ta‘ase	Hilhot Malve ve- Love, 3:2-3	Rehine eşyalar arasında kişinin yaşam malzemelerini almak (yemek pişirgeçleri gibi) haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:6)	242 / lo ta‘ase
Yahudi’yi kaçırmayacaksınız (Çıkış, 20:12[593]; Yasa’nın Tekrarı, 5:16[594])	243 / lo ta‘ase	Hilhot Geneva, 9:1	İsrailli birini kaçırmak haramdır (Çıkış, 20:15;[595] Yasa’nın Tekrarı, 5:17)	243 / lo ta‘ase
Çalmayacaksınız (Levililer, 19:11)	244/ lo ta‘ase	Hilhot Geneva, 1:1	Mal mülk, para çalmak haramdır (Levililer, 19:11)	244 / lo ta‘ase
Gasp etmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 19:13)	245/ lo ta‘ase	Hilhot Gezela ve- Aveda, 1:1	Gasp etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 19:13)	245 / lo ta‘ase
Alanların / evlerin vs. sınırlarını değiştirmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 19:14)	246/ lo ta‘ase	Hilhot Geneva, 7:11	(Komşuyla olan) Sınırlardan çalmak sınırları değiştirmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 19:14)	246 / lo ta‘ase
Haksızlık yapmayacaksınız (Levililer, 19:13)	247/ lo ta‘ase	Hilhot Gezela ve- Aveda, 1:4	Verilen hakları istila etmek ve onlardan faydalanılarak haksızlık yapmak haramdır (Levililer, 19:13)	247 / lo ta‘ase
Yalanlamayacaksınız (Levililer, 19:11)	248/ lo ta‘ase	Hilhot Şevuot, 1:8	Alacakları ve borçları inkâr etmek haramdır (Levililer, 19:11)	248 / lo ta‘ase

 

 

Yalan yere yemin ederek hukukun yükümlülüklerinden kaçmayacaksınız (Levililer, 19:11)	249 / lo ta‘ase	Hilhot Şevuot, 1:8	Ödemen gereken borcu yalan yere yemin ederek inkâr etmek haramdır (Levililer, 19:11)	249 / lo ta‘ase
Alışverişte aldatmayacaksınız (Levililer, 25:14)	250 / lo ta‘ase	Hilhot Mehira, 12:1	Alım-satımda hile yapmak, aldatmak haramdır (Levililer, 25:14)	250 / lo ta‘ase
Kimseyi sözle aldatmayacaksınız (Levililer, 25:17)	251 / lo ta‘ase	Hilhot Mehira, 14:12	Sözlerde hile yapmak, aldatmak haramdır (Levililer, 25:17)	251 / lo ta‘ase
Mühtedileri de aldatmayacaksınız (Çıkış, 22:20)	252 / lo ta‘ase	Hilhot Mehira, 14:15	Mühtedilere de aynı şekilde sözlerde hile yapmak, aldatmak haramdır (Çıkış, 22:20)	252 / lo ta‘ase
Mühtedileri alışverişte aldatmayacaksınız (Çıkış, 22:20)	253 / lo ta‘ase	Hilhot Mehira, 14:15	Mühtedilere alım- satımda hile yapmak, aldatmak ve mühtedileri zarara uğratmak haramdır (Çıkış, 22:20)	253 / lo ta‘ase
Diaspora’dan İsrail’e kaçan köleyi sahibine teslim etmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 23:16)	254 / lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 8:10	Efendisinden kaçan köleyi sahibine geri teslim etmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:16)	254 / lo ta‘ase
(Efendisinden kaçan köleye) kötü davranmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 23:17)	255 / lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 8:11	(Efendisinden kaçan köleye) kötü davranmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:17)	255 / lo ta‘ase
Dula ve yetimlere baskı yapmayacaksınız (Çıkış, 22:21)	256 / lo ta‘ase	HilhotDe‘ot, 6:10	Dula ve yetimlere baskı yapmak, kötü davranmak haramdır (Çıkış, 22:21)	256 / lo ta‘ase
İbrani köleyi diğer köleler gibi çalıştırmayacaksınız (Levililer, 25:39)	257 / lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 1:4	(Yoksullaşan kardeşin kendini köle olarak satarsa) ona (Kenani köleye davranıyormuş gibi) köle olarak davranmak haramdır (Levililer, 25:39)	257 / lo ta‘ase

 

 

İbrani köleyi diğer köleler gibi satmayacaksınız (Levililer, 25:42)	258 / lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 1:2	İbrani köleleri diğer köleler gibi satmak haramdır (Levililer, 25:42)	258 / lo ta‘ase
İbrani köleye ağır işler yaptırmayacaksınız (Levililer, 25:43,46)	259 / lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 1:6	İhtiyacımız olmayan alanlarda veya işlerde İbrani köleleri çalıştırmak haramdır (Levililer, 25:43)	259 / lo ta‘ase
(Bir yabancının) İbrani köle satın almasına izin vermeyeceksiniz (Levililer, 25:53)	260/ lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 1:6	Ülkemizde yaşayan bir goya (yabancıya) İbrani köleyi acımasızca çalıştırmasına müsaade etmek haramdır (Levililer, 25:53)	260 / lo ta‘ase
İbrani bir cariyeyi başkalarına satmayacaksınız (Çıkış, 21:8)	261/ lo ta‘ase	Hilhot Avadim, 4:10	İbrani cariyeyi (kendimiz hariç) başkalarına satmak haramdır (Çıkış, 21:8)	261 / lo ta‘ase
İbrani cariyenin kıyafet vb. ihtiyaçlarını sağlamaktan kendinizi alıkoymayacaksınız (Çıkış, 21:10)	262 / lo ta‘ase	Hilhot Îşut, 12:2	Evlenmiş olsa bile İbrani cariyeyi haklarından yoksun bırakmak haramdır (Çıkış, 21:10)	262 / lo ta‘ase
Yefat to‘ar\ (tutsak alınan güzel kadını) satmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 21:14)	263 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 8:6	Tutsak alınan güzel kadını onunla birlikte olduktan sonra satmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 21:14)	263 / lo ta‘ase
Yefat lo'ar'ı çalışmaya / hizmet etmeye zorlamayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 21:14)	264 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 8:6	Tutsak alınan güzel kadını onunla birlikte olduktan sonra çalıştırmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 21:14)	264 / lo ta‘ase

 

 

Göz dikmeyeceksiniz (Çıkış, 20:13 ;[596] Yasa’nın Tekrarı, 5:17[597])	265 / lo ta‘ase	Hilhot Gezela ve- Aveda, 1:9	Kardeşlerimizin mallarını ele geçirmek haramdır (Çıkış, 20:17;[598] Yasa’nın Tekrarı, 7:25[599])	265 / lo ta‘ase
Ele geçirmeyi istemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 5:17[600])	266/ lo ta‘ase	Hilhot Gezela ve- Aveda, 1:10	Kardeşlerimizin mallarını ele geçirmek için plan yapmayı, kurgulamayı hoş görmek haramdır (çünkü fiiliyata dökülme riski vardır) (Çıkış, 20:17[601])	266 / lo ta‘ase
Hasatta çalışan işçi işini bitirmeden ürünlerden yiyemez (Yasa’nın Tekrarı, 23:26)	267/ lo ta‘ase	Hilhot Sehirut, 12:3	İşçinin çalıştığı esnada üzerinde çalıştığı yerdeki şeylerden yemesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:26)	267 / lo ta‘ase
İşçi yiyeceğinden fazla ürün alamaz (Yasa’nın Tekrarı, 23:25)	268/ lo ta‘ase	Hilhot Sehirut, 12:3	İşçinin üzerinde çalıştığı şeylerden yiyebileceğinden fazla alması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:25)	268 / lo ta‘ase

 

 

Kayıp eşyaları görmezlikten gelmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 22:3)	269/ lo ta‘ase	Hilhot Gezela ve- Aveda, 11:1	Kayıp şeyleri görmezden gelmek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:4[602])	269 / lo ta‘ase
Yük altında kalmış hayvanı öylece bırakmayacaksınız (Çıkış, 23:5)	270 / lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 13:2	Yolda yük altındaki çökmüş hayvana yardım etmeden onu terk etmek haramdır (Çıkış, 23:5)	270 / lo ta‘ase
Ölçülerde yanlışlık yapmayacaksınız (Levililer, 19:35)	271/ lo ta‘ase	Hilhot Geneva, 7:1	Ölçü ve tartıda hile yapmak haramdır (Levililer, 19:35)	271 / lo ta‘ase
Evinde iki takım, biri büyük ve küçük ölçüyü evinde bulundurmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 25:14)	272 / lo ta‘ase	Hilhot Geneva, 7:3	Kusurlu ölçü ve tartıyı evde bulundurmak haramdır[603](Yasa’nın Tekrarı, 25:13[604])	272 / lo ta‘ase
Yargılarken adaletsizlikten kaçınacaksınız (Levililer, 19:15)	273 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:6	Hâkimin hükmünde adaletsiz olması haramdır (Levililer, 19:15)	273 / lo ta‘ase
Rüşvet almayacaksınız (Çıkış, 23:8)	274 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 23:1	Hâkimin taraflardan rüşvet alması haramdır (Çıkış, 23:8)	274 / lo ta‘ase
Yargılarken kimseye statüsü gereği saygı göstermeyeceksiniz (Levililer, 19:15)	275 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:4	Hâkimin yargılama esnasında taraflardan birine sevgi duyması haramdır (Levililer, 19:15)	275 / lo ta‘ase
Hüküm verirken kötü- fena insanlardan korkmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 1:17)	276/ lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 22:1-2	Hâkimin bozguncu ve zorbalardan korkması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 1:17)	276 / lo ta‘ase

 

 

Hüküm verirken fakir insanlara merhamet etmeyeceksiniz (Çıkış, 23:3)	277 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:4	Hâkimin zayıf olana merhamet etmesi haramdır (Çıkış, 23:3)	277 / lo ta‘ase
Bir insan günahkâr diye ona göre hüküm vermeyeceksiniz (Çıkış, 23:6)	278/ lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:5	Hâkimin kişi hakkında günahkâr ve kötü işler yapıyor diye hükmü ona göre vermesi haramdır (Çıkış, 23:6)	278 / lo ta‘ase
Zarar karşılığında cezai yaptırım gerektiren hükümlerde kişiye acımayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 19: 13, 21; 25:12)	279/ lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:4	Hâkimin arkadaşını öldüren veya onu acı çektirerek öldürene, bir uzvuna zarar verene (cezai işlemde) merhamet etmesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 19: 13, 21)	279 / lo ta‘ase
Mühtedi veya yetim diye adaleti saptırmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 24:17)	280/ lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:12	Hâkimin yabancı ve yetimleri yargılama esnasında aşırıya gitmesi-abartması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:17)	280 / lo ta‘ase
Taraflardan biri yok ise diğerini dinlemeyeceksiniz (Çıkış, 23:1)	281/ lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 21:7	Hâkimin taraflardan birinin yokluğunda diğerini dinlemesi haramdır (Çıkış, 23:1)	281 / lo ta‘ase
Ölüm cezalarında çoğunluğa uyup hüküm vermeyeceksiniz (Çıkış, 23:2)	282 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 8:1	Ölüm cezalarında çoğunluk oyunun azınlığa nazaran bir katı olması (çoğunluğun azınlıktan iki katı olması lazım) ve hâkimin buna uyması haramdır (Çıkış, 23:2)	282 / lo ta‘ase
Bir idam davasında önce beraat lehinde savunma yapan bir kişi (hâkim) mahkûmiyet lehinde	283 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 10:2	Hâkimin kendi elindeki deliller üzerinden inceleme yapmadan bir kişinin ceza veya beraati hususunda başka bir	283 / lo ta‘ase

 

 

savunma yapamaz (Çıkış, 23:2)			hâkimin kararını tatbik etmesi haramdır (Çıkış, 23:2)
Tevrat bilgisi olmayan bir hâkim atamayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 1:17)	284 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 10:2	Beyt dinin ve yeşiva başkanının şeriat ilmini mütalaa etmemiş bir hâkim ataması haramdır Yasa’nın Tekrarı, 1:17)	284 / lo ta‘ase
Yalan ifade vermeyeceksiniz (Çıkış, 20:12[605])	285 / lo ta‘ase	Hilhot ‘Edut, 17:1	Yalan ifade vermek / şahitlik yapmak haramdır (Çıkış, 20:9[606])	285 / lo ta‘ase
Günahkâr bir kimse şahitlik yapamaz (Çıkış, 23:1)	286/ lo ta‘ase	Hilhot ‘Edut, 10:1	Hâkimin günahkâr bir adamın şahitliğini kabul etmesi ve o ifadeyle karar vermesi haramdır (Çıkış, 23:1)	286 / lo ta‘ase
Akrabadan birisi şahitlik yapamaz (Yasa’nın Tekrarı, 24:15[607])	287/ lo ta‘ase	Hilhot ‘Edut, 13:1	Hâkimin (tarafların) akrabalardan bazılarının şahitliğini alması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:16)	287 / lo ta‘ase
Bir şahidin şahitliğine göre hüküm verilemez (Yasa’nın Tekrarı, 19:15)	288/ lo ta‘ase	Hilhot ‘Edut, 5:1	Hâkimin bir şahide veya ifadeye dayanarak ceza infaz etmesi haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 19:15)	288 / lo ta‘ase
Masum bir insanı öldürmeyeceksiniz (Çıkış, 20:12; Yasa’nın Tekrarı, 5:16)[608]	289/ lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 1:1	Birbirimizi öldürmek haramdır (Çıkış, 20:13; Yasa’nın Tekrarı, 5:17)	289 / lo ta‘ase

 

 

Varsayım - tahminlere göre hüküm vermeyeceksiniz (Çıkış, 23:7)	290/ lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:1	(Hâkimin) had cezalarını güçlü şüphe üzerine bina etmesi haramdır (Çıkış, 23:7)	290 / lo ta‘ase
Şahitlik eden kişi aynı davada karar verici olamaz (Sayılar, 35:30)	291/ lo ta‘ase	Hilhot ‘Edut, 5:8	Şahitlik eden kişi âlim de olsa fakîh de olsa dava/karar hakkında konuşması, karar vermesi haramdır (Sayılar, 35:30)	291 / lo ta‘ase
Ölüm cezasını hak eden bir kişiyi mahkemeden önce öldüremezsiniz (Sayılar, 35:12)	292 / lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 1:5	Günah işleyeni görünce onu öldürmek (ölüm cezasına çaptırılacak olsa bile mahkemeden önce biz öldüremeyiz) haramdır (Sayılar, 35:12)	292 / lo ta‘ase
Takip edene acımayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 25:12)	293 / lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 1:6-11	Takip edene acımak (iki adam kavga ederken kadın gelip de...) haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 25:12)	293 / lo ta‘ase
Günah işlemeye zorlanmış kimseyi cezalandırmayacaksını z (Yasa’nın Tekrarı, 22:26)	294 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 20:2	Günah işlemeye zorlanmışa ceza vermek haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:26)	294 / lo ta‘ase
Katilden fidye almayacaksınız (Sayılar, 35:31)	295 / lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 1:4	Kasten öldüren kişinin fidyesini kabul etmek haramdır (Sayılar, 35:31)	295 / lo ta‘ase
Kazara adam öldüren kişiden fidye almayacaksınız (Sayılar, 35:32)	296/ lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- ŞemiratNefeş, 5:1	Sehven öldüren kişinin fidyesini kabul etmek haramdır (Sayılar, 35:32)	296 / lo ta‘ase
Bir kimseyi ölüm tehlikesi karşısında ihmal etmeyeceksiniz - bırakmayacaksınız (Levililer, 19:16)	297/ lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 1:14-15	Hayatı tehlikede olan İsrailliyi kurtarmaktan imtina etmek haramdır (Levililer, 19:16)	297 / lo ta‘ase

 

 

Engel ve tökezleri (ortada) bırakmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 22:8)	298/ lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 11:3-4	Evlerimizde ve şehirlerimizde engel ve tökezleri öylece bırakmak (ki insanlar ölmesin) haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:8)	298 / lo ta‘ase
Saf-masum insanların önüne engeller koymayacaksınız, onları yanıltmayacaksınız (Levililer, 19:14)	299/ lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 12:14	Körün önüne engeller koymak (bir başkasının günah işlemesine vesile olmak) haramdır (Levililer, 19:14)	299 / lo ta‘ase
Cezanın üzerine yeni cezalar eklemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 25:3)	300 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 16:12	Hâkimin suçluya gereğinden fazla ceza uygulaması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 25:2-3)	300 / lo ta‘ase
Dedikodu yapmayacaksınız (Levililer, 19:16)	301 / lo ta‘ase	Hilhot De ‘ot, 7:1	Dedikodu yapmak haramdır (Levililer, 19:16)	301 / lo ta‘ase
Bir diğerinden nefret etmeyeceksiniz (Levililer, 19:17)	302/ lo ta‘ase	HilhotDe‘ot, 6:5	Bir diğerinden nefret etmek haramdır (Levililer, 19:17)	302 / lo ta‘ase
Hiçbir Yahudi’yi utandırmayacaksınız (Levililer, 19:17)	303 / lo ta‘ase	HilhotDe‘ot, 6:8	Bir diğerini utandırmak, mahcup etmek haramdır (Levililer, 19:17)	303 / lo ta‘ase
Bir diğerinden öç almayacaksınız (Levililer, 19:18)	304/ lo ta‘ase	HilhotDe‘ot, 7:7	Bir diğerinden öç almak haramdır (Levililer, 19:18)	304 / lo ta‘ase
Bir diğerine kin duymayacaksınız (Levililer, 19:18)	305 / lo ta‘ase	HilhotDe‘ot, 7:8	Bir diğerine kin beslemek haramdır (Levililer, 19:18)	305 / lo ta‘ase
Anne kuşu yavrularıyla birlikte almayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 22:6)	306 / lo ta‘ase	Hilhot Şhîta, 13:1	(Kuş yuvası görürseniz) Anne kuş ile yavrularını topluca yuvadan almak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:6)	306 / lo ta‘ase

 

 

Cüzzam nedeniyle oluşan yaraların etrafındaki kılları tıraş etmeyeceksiniz (Levililer, 13:33)	307 / lo ta‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 10:1	(Cüzzamlının) hastalıklı yerlerini tıraş etmesi haramdır (Levililer, 13:33)	307 / lo ta‘ase
Cüzzam yaralarını tahrip etmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 24:8)	308 / lo ta‘ase	Hilhot Tumat Tsara‘at, 10:1	(Cüzzamlının) derisindeki işaretleri kesip koparması veya rengi değişinceye kadar yakması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:8)	308 / lo ta‘ase
(Faili meçhul cinayetten dolayı kefaret olarak kurban edilen) yerdeki nehrin etrafına ekim - dikim yapmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 21:4)	309 / lo ta‘ase	Hilhot Rotseah u- Şemirat Nefeş, 10:9	(Faili meçhul ölüler için) düvenin kurban edildiği yerde ekim- dikim yapmak, çalışmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 21:4)	309 / lo ta‘ase
Damat hiçbir işte yer almayacak (Yasa’nın Tekrarı, 24:5)	310 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 7:10-11	Büyücüyü yaşatmak haramdır (Çıkış, 22:17)	310 / lo ta‘ase
Büyücüyü yaşatmayacaksınız (Çıkış, 22:17)	311/ lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 14:3	Damadın ilk bir yıl evinden herhangi bir iş için (savaş vs.) dışarı çıkması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:5)	311 / lo ta‘ase
Mahkemenin otoritesini reddetmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 17:11)	312 / lo ta‘ase	Hilhot Mamrim, 1:2	(Sözlü Tevrat) nakilcilerine muhalefet etmek ve onların şeriat amelleriyle ilgili sözlerinden çıkarmalarda bulunmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 17:11)	312 / lo ta‘ase
(Sözlü ve Yazılı) Tevrat’ a mitsvot eklemeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 13:1)	313 / lo ta‘ase	Hilhot Mamrim, 2:9	Sözlü veya yazılı şeriata eklemelerde bulunmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:1)	313 / lo ta‘ase
(Sözlü ve Yazılı) Tevrat’tan mitsvot çıkarmayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 13:1)	314 / lo ta‘ase	Hilhot Mamrim, 2:9	Sözlü veya yazılı şeriatta çıkarmalarda / eksiltmelerde	314 / lo ta‘ase

 

 

			bulunmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 13:1)
Hâkime sövmeyeceksiniz (Çıkış, 22:27)	315 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 26:1	Hâkime sövmek haramdır (Çıkış, 22:27)	315 / lo ta‘ase
Nasiye sövmeyeceksiniz (Çıkış, 22:27)	316 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 26:1	Nasiye sövmek haramdır (Çıkış, 22:27)	316 / lo ta‘ase
Hiçbir Yahudi’ye sövmeyeceksiniz (Levililer, 19:14)	317 / lo ta‘ase	Hilhot Sanhedrin, 26:1	İsrailliye sövmek haramdır (Levililer, 19:14)	317 / lo ta‘ase
Anne ve babanıza sövmeyeceksiniz (Çıkış, 21:17)	318 / lo ta‘ase	Hilhot Mamrim, 5:1-4	Ana-babaya lanet etmek haramdır (Çıkış, 21:17)	318 / lo ta‘ase
Anne ve babanıza vurmayacaksınız (Çıkış, 21:15)	319 / lo ta‘ase	Hilhot Mamrim, 5:5-8	Ana-babaya vurmak, onları dövmek haramdır (Çıkış, 21:15)	319 / lo ta‘ase
Şabat’ta çalışmayacaksınız (Çıkış, 20:9; Yasa’nın Tekrarı, 5:13)612	320 / lo ta‘ase	Hilhot Şabat, 1:1	Sebt günü (Şabat’ta) iş yapmak haramdır (Çıkış, 20:10; Yasa’nın Tekrarı, 5:14)	320 / lo ta‘ase
Şabat günü şehir sınırlarının dışına çıkmayacaksınız (Çıkış, 16:29)	321 / lo ta‘ase	Hilhot Şabat, 27:1	Sebt günü (Şabat’ta) yolculuk etmek haramdır (Çıkış, 16:29)	321 / lo ta‘ase
Şabat günü mahkeme cezaları infaz etmeyecek (Çıkış, 35:3)	322 / lo ta‘ase	Hilhot Şabat, 24:7	Sebt günü (Şabat’ta) günahkârlara ceza vermek ve ahkâmı infaz etmek haramdır (Çıkış, 35:3)	322 / lo ta‘ase
Pesah’ın ilk günü çalışmayacaksınız (Çıkış, 12:16)	323 / lo ta‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1	Pesah’ın ilk günü iş yapmak haramdır (Çıkış, 12:16)	323 / lo ta‘ase
Pesah’ın 7. günü çalışmayacaksınız (Çıkış, 12:16)	324 / lo ta‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1	Pesah’ın 7. günü iş yapmak haramdır (Çıkış, 12:16)	324 / lo ta‘ase
Şavuot’ta çalışmayacaksınız (Levililer, 23:21; Sayılar, 28:26)	325 / lo ta‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1	Şavuot’ta iş yapmak haramdır (Levililer, 23:21)	325 / lo ta‘ase

⁶¹² Çıkış, 20: 10; Yasa’nın Tekrarı, 5:14 şeklinde atıf verilmesi nehyin içeriğine daha uygundur.

 

7. ayın[609] ilk gününde çalışmayacaksınız (Levililer, 23:25; Sayılar, 29:1)	326 / lo ta‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1	Roş Ha-Şana’da (senenin ilk günü) iş yapmak haramdır (Levililer, 23:25)	326 / lo ta‘ase
Yom Kipur’da çalışmayacaksınız (Levililer, 16:29; 23:28)	327 / lo ta‘ase	Hilhot Şvitat ‘Asor, 1:1	Sukkot’un ilk günü iş yapmak haramdır (Levililer, 23:35)	327 / lo ta‘ase
Sukkot’un ilk günü çalışmayacaksınız (Levililer, 23:35; Sayılar, 29:12)	328 / lo ta‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1	Sukkot’un 8. günü iş yapmak haramdır (Levililer, 23:36)	328 / lo ta‘ase
Sukkot’un 8. günü çalışmayacaksınız (Levililer, 23:36; Sayılar, 29:35)	329 / lo ta‘ase	Hilhot Şvitat Yom Tov, 1:1	Yom Kipur’da iş yapmak haramdır (Levililer, 23:28)	329 / lo ta‘ase
Anne ile ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:7)	330 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 1:4	Anne ile birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:7)	330 / lo ta‘ase
Babanın eşi ile ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:8)	331 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 2:1	Babanın eşiyle ile birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:8)	331 / lo ta‘ase
Kız kardeş ile ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:9)	332/ lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 2:4	Kız kardeş ile birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:9)	332 / lo ta‘ase
Anneden veya babadan olma kızkardeş ile ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:11)	333 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 2:3	Babanın karısından olma kızı ile birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:11)	333 / lo ta‘ase
Oğlunuzun kızı ile ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:10)	334/ lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 1:5	Oğlundan olma kız ile birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:10)	334 / lo ta‘ase
Kızınızın kızı ile ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:10)	335 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 1:5	Kızından olma kız ile birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:10)	335 / lo ta‘ase
Kızınızla ilişkiye girmeyeceksiniz	336 / lo ta‘ase	Hilhot îsurey Bî’a, 1:5	(Bir babanın) Kızıyla birlikte olması haramdır	336 / lo ta‘ase

 

 

Anne ve kızıyla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:17)	337 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:5	Anne ve kızıyla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:17)	337 / lo ta‘ase
Anne ve onun oğlundan olma kızıyla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:17)	338 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:5	Anne ve onun oğlundan olma kızıyla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:17)	338 / lo ta‘ase
Anne ve onun kızından olma kızıyla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:17)	339 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:5	Anne ve onun kızından olma kızıyla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:17)	339 / lo ta‘ase
Halanızla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:12)	340 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 2:5	Babanın kız kardeşiyle birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:12)	340 / lo ta‘ase
Teyzenizle ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:13)	341 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 2:5	Annenin kız kardeşiyle birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:13)	341 / lo ta‘ase
Amcanızın karısıyla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:14)	342 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 2:1	Amcanın karısıyla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:14)	342 / lo ta‘ase
Gelininizle ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:15)	343 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 2:1	Oğulun karısıyla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:15)	343 / lo ta‘ase
Yengenizle (kardeşinizin karısıyla) ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:16)	344 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 2:1	Kardeşin karısıyla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:16)	344 / lo ta‘ase
Baldızınızla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:18)	345 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 2:9	Karın hayattayken onun kız kardeşiyle birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:18)	345 / lo ta‘ase
Nidda olan kadınla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:19)	346 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 4:1	Hayızlı kadınla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:19)	346 / lo ta‘ase

 

 

Evli bir kadınla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:20)	347 / lo ta‘ase	Hilhot İsurey Bî’a, 1:6	Evli kadınla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:20)	347 / lo ta‘ase
Hayvanla ilişkiye girmeyeceksiniz (Levililer, 18:23)	348 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:16	Dişi veya erkek hayvanlarla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:23)	348 / lo ta‘ase
Kadınlar hayvanlarla ilişkiye girmeyecek (Levililer, 18:23)	349 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:16	Kadınların hayvanlara birlikte olmak için yaklaşması haramdır (Levililer, 18:23)	349 / lo ta‘ase
Erkekler erkeklerle ilişkiye girmeyecek (Levililer, 18:22)	350 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:14	Erkeğin erkekle birlikte olması haramdır (Levililer, 18:22)	350 / lo ta‘ase
Bir erkek, babasıyla ilişkiye girmeyecek (Levililer, 18:7)	351 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:14	(Bir erkek babasıyla) Babayla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:7)	351 / lo ta‘ase
Bir erkek, amcasıyla ilişkiye girmeyecek (Levililer, 18:14)	352 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 1:14	(Bir erkek amcasıyla) Amcayla birlikte olmak haramdır (Levililer, 18:14)	352 / lo ta‘ase
Nikah düşmese dahi kişinin (akrabalarındaki) kadınlardan birine öpme, sarılma vs. şeklinde yaklaşmayacak (Levililer, 18:6)	353 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 21:1	Birliktelik olmasa dahi kişinin evlenmesi yasak olan bir kadına öpme, sarılma vs. şeklinde yaklaşması haramdır (Levililer, 18:6)	353 / lo ta‘ase
Mamzer'''''' İsrailli bir kızla evlenemez (Yasa’nın Tekrarı, 23:3)	354 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 15:1	Mamzerin İsrailli bir kızla birlikte olması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:3)	354 / lo ta‘ase
Kiduşa (evlilik kutsaması) ve ketuba olmadan evlenmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 23:18)	355 / lo ta‘ase	Hilhot Îşut, 1:4	Ketuba ve kiduşa olmadan birlikte olmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:18)	355 / lo ta‘ase

⁶¹⁴ Veled-i zina.

 

Bir başkasıyla evlenmiş eski eşle tekrar evlenmeyeceksiniz (Yasa’nın Tekrarı, 24:4)	356 / lo ta‘ase	Hilhot Geruşin, 11:12	Bir başkasıyla evlenen önceki eşi tekrar almak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 24:4)	356 / lo ta‘ase
Yevama, yevam harici birisiyle evlenmeyecek (Yasa’nın Tekrarı, 25:5)	357 / lo ta‘ase	Hilhot Yivum ve- Halitsa, 2:18	Yevamanın akrabası dururken bir başkasıyla birlikte olması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 25:5)	357 / lo ta‘ase
Tecavüzcü tecavüz ettiğini (sonra da evlendiği eşini) boşamayacak (Yasa’nın Tekrarı, 22:29)	358 / lo ta‘ase	Hilhot Na‘ara be­ Tula, 1:3	Tecavüzcünün tecavüz ettiği (sonra da evlendiği eşini) boşaması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:29)	358 / lo ta‘ase
(Evlendiğin eşine) kötü lakaplar takmayacaksın (Yasa’nın Tekrarı, 22:19)	359 / lo ta‘ase	Hilhot Na‘ara be­ Tula, 3:4	(Evlenilen eşe) kötü lakaplar takmak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 22:19)	359 / lo ta‘ase
Hadım biri Yahudi bir kızla evlenemez (Yasa’nın Tekrarı, 23:2)	360 / lo ta‘ase	Hilhot Isurey Bî’a, 16:1	Cinsel organları bir şekilde tahrip olmuş ve baba olması mümkün olmayan birinin İsrailli biriyle birlikte olması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 23:2)	360 / lo ta‘ase
Hiçbir erkek türünün - insan, hayvan, vahşi hayvan vs.- cinsel organına zarar vermeyeceksiniz / hadım etmeyeceksiniz (Levililer, 22:24)	361 / lo ta‘ase	Hilhot İsurey Bî’a, 16:10	Herhangi bir hayvanın erkeklik organını tahrip etmek haramdır (Levililer, 22:24)	361 / lo ta‘ase
Mühtediyi Yahudilerin üzerine hükümdar olarak atamayacaksınız (Yasa’nın Tekrarı, 17:15)	362/ lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 1:4	Mühtedi olsa bile İsrailli olmayan birini kral atamak haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 17:15)	362 / lo ta‘ase
Bir kral çok ata sahip olmayacak (Yasa’nın Tekrarı, 17:16)	363 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 3:3	Kralın birçok ata sahip olması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 17:16)	363 / lo ta‘ase

 

 

Bir kral çok kadına sahip olmayacak (Yasa’nın Tekrarı, 17:17)	364/ lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 3:2	Kralın birçok kadına sahip olması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 17:17)	364 / lo ta‘ase
Bir kral çok altın ve gümüşe sahip olmayacak (Yasa’nın Tekrarı, 17:17)	365 / lo ta‘ase	Hilhot Melahim u-Milhamot, 3:4	Kralın kendisi için fazla mala-mülke sahip olması haramdır (Yasa’nın Tekrarı, 17:17)	365 / lo ta‘ase

 

Güneş, Kübra, Yahudilikte 613 Mitsvot: İbn Meymun Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Yasin Meral, v+223s.

ÖZET

613 mitsvot konusunun kökeni ve bu konuyla ilgili telif edilen eserlerin benzerlik ve farklılıklarını genel hatlarıyla vermeye çalıştığımız bu tez çalışması giriş, üç ana bölüm ve sonuç bölümünden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tez çalışmasında takip edilen prensipler ve başvurulan kaynaklar hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra, Yahudi hukuk literatüründen bahsedilmiştir.

Birinci bölümde, Yahudi hukukunda bazı teknik terimlerin açıklamalarına, 613 mitsvotun ne zaman ortaya çıktığına ve âlimlerin konu hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir. Ayrıca 9-15. yy. arasında telif edilen 613 mitsvot eserleri tanıtılmıştır. İkinci bölümde, İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserinde yer alan 14 kurallık metodoloji hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde ise İbn Meymun’un listesiyle kendisinden önceki listelerin arasında mukayese yapılmış, listeler örnekler üzerinden kıyaslanmıştır. Sonuç bölümünde, tezde verilen bilgiler ışığında çeşitli tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Taryag Mitsvot, 613 emir ve nehiy, Sefer ha-Mitsvot, İbn Meymun

Güneş, Kübra, 613 Mitzvot in Judaism: The Example of Maimonides, Master Thesis, Advisor: Assoc. Prof. Yasin Meral, v+223p.

ABSTRACT

This thesis study, which we try to give the origin of 613 mitsvot and the similarities and differences of the works written on this subject. This study consists of an introduction, three main sections and a conclusion. In the introduction, information is given about the principles followed in the thesis and the main works about 613 mitsvot area. Afterwards, Jewish legal literature are mentioned.

In the first chapter, some technical terms in Jewish law, when 613 mitsvot appeared and the views of scholars on this subject are examined. Also 613 mitsvot works copyrighted between the period of Geonim and Rishonim are identified. In the second part, the methodology of Maimonides with fourteen rules in his work Sefer ha-Mitsvot is explained. In the third chapter, a comparison was made between Maimonides’ lists and sages before him, and the lists of them were compared through examples. In the conclusion part, various determinations and evaluations were made in the light of the information given in the thesis.

Keywords: Taryag Mitsvot, 613 commandments, Sefer ha-Mitsvot, Moses Maimonides

---

^[2] İbn Meymun’un hayatıyla ilgili daha detaylı bilgi için bkz. Yasin Meral, Yahudi Düşüncesinde İslam Algısı (Ankara: Ankara Okulu, 2017), ss. 69-77.

^[3] İbn Meymun’un diğer eserleriyle ilgili daha fazla bilgi için bkz. Meral, Yahudi Düşüncesinde İslam Algısı, ss. 77-96.

^[4] E. P. Sanders, Jewish Law from Jesus to the Mishnah (London: SCM Press, 1990), s. 98.

^[5]  Baki Adam, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat (İstanbul: Pınar, 2018), s. 52; Shmuel Safrai, The Literatüre of the Sages (Philadelphia: Fortress Press, 1987), ss. 42-43; Elliot N. Dorff & Arthur Rosett, A Living Tree (New York: State University, 1988), s. 22.

^[6] Dorff, A Living Tree, s. 16.

^[7] Yaratılış Kitabı’nda az da olsa hukuk ile ilgili bazı bilgiler mevcuttur. Küçük topluluklar olarak resmedilen İbranilerde hukuki otorite atalardır: İbrahim, İshak ve Yakup. Yakup’a kadar olan zamanda mahkeme ve yargılanma anlayışı mevcut değildir. Yaratılış, 31:36-37: “Yakup kendini tutamadı. Lavan’a çıkışarak, ‘Suçum ne?’ diye sordu, ‘Ne günah işledim ki böyle öfkeyle peşime takıldın? Bütün eşyalarımı aradın, sana ait bir şey buldun mu? Varsa onu buraya, yakınlarımızın önüne koy. Onlar ikimiz hakkında karar versinler.’” Bu kesitte, Yakup’un dayısı Lavan, Yakup’u hırsızlıkla suçlamaktadır. Yakup ise her iki taraftan şahitlerin getirilmesini ve onların karar vermesini talep etmektedir. Bunlara ilaveten, tarafımızca İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserinde yer alan 613 mitsvot listesinde her ne kadar sayısı az da olsa Yaratılış Kitabı’na dayanan ikisi emir, biri nehiy olmak üzere toplamda üç adet mitsva tespit edilmiştir (İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ‘ase: 212, 215 ve lo fa‘ase: 183). Bunlar sırasıyla; “Çoğalmak ve neslin devamını sağlamak (Yaratılış, 9:7),” “Sünnet olmak / etmek (Yaratılış, 17:10, 14)” ve “Uyluk kemiğinin üzerindeki siniri yemek haramdır (Yaratılış, 32:33).”

^[8]Mişne Tora (Tevrat’ın Tekrarı) olarak da bilinmektedir. Çıkış ve Yasa’nın Tekrarı kitaplarına bakıldığında Musa ile onun yardımcısı ve kardeşi Harun olarak iki hukuki otorite karşımıza çıkmaktadır. Bu dönem İsrailoğullannın çölde kırk küsur sene kaldığı, Sina vahyinin gerçekleştiği (On Emir) ve peyderpey vahyin geldiği bir zaman dilimidir. Bu zaman diliminde ek hükümlere, anlık ihtiyaç duyulduğunda rastlanılmaktadır. Örneğin, Sayılar, 9:8: “Musa, ‘Rab’bin sizinle ilgili bana neler söyleyeceğini duyuncaya dek bekleyin’ dedi.” N. S. Hecht vd. (ed.), An Introduction to the History and Sources of Jewish Law (New York: Oxford University Press, 2002), ss. 1-4. Bu dönem tek adam, tek otorite ve tek hüküm şeklinde özetlenebilir.

^[9]  Marc Zvi Brettler, “The Hebrew Bible and the Early History of Israel”, ed. Judith R. Baskin, The Cambridge Guide to Jewish History, Religion and Culture (Cambridge: Cambridge University Press, 2010), s. 11.

^[10] Daha fazla bilgi için bkz. Shimon Shetreet & Walter Homolka, Jewish and Israeli Law (Berlin: De Gruyter, 2017), s. 5; Ze’ev W. Falk, “Yahudi Hukuku”, İLAM Araştırma Dergisi 3:1 (1998), ss. 169-192.

^[11]  Menachem Elon, Jewish Law, çev. Bernard Auerbach & Melvin J. Sykes (Philadelphia: Jewish Publication Society, 1994), c. 1, ss. 190-191. Sözlü Tevrat’ın içeriği ve kapsam alanı tartışmalıdır. Kimilerine göre Sözlü Tevrat sadece Mişna ve Gemara’dan (Talmud) oluşmaktadır; kimilerine göre ise Rabbani külliyatın tamamı (ana metinde sıralananlara ek olarak midraş agada, Tevrat metinlerinden “kıssadan hisse çıkarmak” şeklinde tanımlanabilecek ahlaki ve etik yorumlar) Sözlü Tevrat’a dahildir. Daha fazla bilgi için bkz. Babil Talmudu, Megilla, 19b. Türkçe literatürde Talmud’a atıf yapılırken bazen İngilizce Babylonian Talmud, bazen Talmud Bavli, bazen de kısaltmayla TB şeklinde atıf yapılmaktadır. Bu çalışmada Türkçe literatürde yaygınlık kazanması için Babil Talmudu şeklinde atıf yapılacaktır. Dorff, A Living Tree, ss. 185, 213; Jacob Neusner, RabbinicLiteratüre: An Essential Guide (Nashville: Abingdon Press, 2005), ss. 1-52; Yasin Meral, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik (İstanbul: MilelNihal Yay., 2021), s. 155. Neusner’in Sözlü Tevrat isimlendirmesine ve bunun kapsamını çok geniş tutmasına karşı yapılan eleştiriler için bkz. Sanders, Jewish Law from Jesus to the Mishnah, ss. 108-115; 309-331; Safrai, The Literature of the Sages, ss. 37-39.

^[12] Marcus Jastrow, A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literatüre, (London: W.C. Luzac & Co., 1903), s. 857; Shaye J. D. Cohen, From the Maccabees to the Mishnah (London: Westminster John Knox Press, 2006), s. 206. Bu kelimenin Aramice karşılığı ise Matnita ’dır. Bkz. Mehmet Sait Toprak, Talmud ve Hadis: Karşılaştırmalı Bir Araştırma (İstanbul: Kabalcı, 2012) s. 179; Shetreet, Jewish and Israeli Law, s. 6). Genel olarak Mişna metninde, “Hillel der ki.... Şammay der ki., Rabbi Akiva dedi, Rabbilerimiz öğrettiler ki” gibi ifadeler bir kişinin belirli bir konu hakkında öncekilerden sözlü olarak aktardığı bilgilere delalet etmektedir. Alexander Samely, Forms of Rabbinic Literature and Thought: An Introduction (New York: Oxford University Press, 2007), ss. 118­119.

^[13] Elon, Jewish Law, c. 3, ss. 1052-1053. Reformist Yahudiliğin öncüsü Abraham Geiger (ö. 1874), Mişna kelimesi ile Hicr suresi 87. ayette geçen “mesânî (^IjJ)” kelimesi arasında bir benzerlik olduğunu ve ayette geçen bu kelimenin Yahudilikteki Sözlü Tevrat’a delalet ettiğini iddia etmektedir. Ona göre Kur’an’daki bu kelime “sözlü gelenek” manasına gelmekte olup, Hicaz Yahudileri tarafından mişna, Arapça “mesani” olarak telaffuz edilmektedir. Bkz. Rabbi Abraham Geiger, Judaism andIslam, çev. F. M. Young, (Vepery: M.D.C.S.P.C.K. Press, 1898), ss. 42-43; Arthur Jeffery, The Foreign Vocabulary of the Qur’an (Baroda: Oriental Intitute, 1938), ss. 257-258.

^[14] Şişa Sedarim (ŞaS) İbranice kısaltma olup, altı bölüm manasına gelmekte ve Mişna’ya delalet etmektedir. Heshey Zelcer, A Guide to the Jerusalem Talmud (California: Universal Publishers, 2002) s. 22.

^[15] Bir risale üç ayrı risaleye (Bava Kamma, Bava Metsia ve Bava Batra) bölünerek bu sayı elde edilmiştir, bu yüzden altmış risale şeklinde de kaynaklarda geçmektedir. Bu üç risale tek midir yoksa ayrı mıdır Amoraim âlimleri bu konuyu tartışmışlardır. Martin Sicker, An Introduction to Judaic Thought and Rabbinic Literature (London: Praeger, 2007), ss. 51-52.

^[16] Shaye J. D. Cohen, From the Maccabees to the Mishnah (London: Westminster John Knox Press, 2006), ss. 205-207.

^[17] Daha fazla bilgi için bkz. Jacob Neusner, Tosefta (Massachusetts: Hendrickson, 2002), c. 1, s. xiv; Shetreet, Jewish andIsraeli Law, s. 7.

^[18] Daha fazla bilgi için bkz. Ömer Faruk Araz, Yahudilikte Tefsir Geleneği (İstanbul: İz Yayıncılık, 2019);

Shetreet, Jewish andIsraeli Law, s. 6.

^[19] Bu dönem yaklaşık olarak MS. 220-550 yıllarına tekabül etmektedir.

^[20] Daha fazla bilgi için bkz. Adam, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, s. 40; Yasin Meral, “Talmud, Mişna ve Gemara’dan mı Oluşmaktadır?”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (2017), ss. 167-170.

^[21] Yahudi âlimlerin yorumlarına göre, Tevrat’ta dolaylı olarak buna işaret eden bazı kısımlar mevcuttur. Levililer, 26:46’daki “Rab’bin Sina Dağı’nda Musa aracılığıyla kendisiyle İsrail halkı arasına koyduğu kurallar (hukim), ilkeler (mişpatim), yasalar (torot) bunlardık’ ifadesi buna örnek olarak verilebilir. Yahudi âlimler burada tora kelimesinin çoğul ifadesiyle geçmesinden dolayı, bu ifadeyi Musa’ya Sina Dağı’nda iki adet Tevrat verildiği şeklinde yorumlamışlardır. Bir başka örnek ise, Çıkış, 24:12’deki “Rab, Musa’ya ‘Dağ’a yanıma gel’ dedi, ‘Burada bekle, halkın öğrenmesi için üzerine yasalar ve buyrukları yazdığım taş levhaları sana vereceğim’” cümlesidir. Burada kullanılan “buyruk (mitsva)’ ifadesi Yahudi âlimlere göre yazılı olmayan bir yasaya delalet etmektedir. Musa’ya yasalar - On Emir - yazılı bir şekilde, buyruklar ise sözlü bir şekilde verilmiştir. Ayrıca bu yoruma ek olarak “halkın öğrenmesi” kısmı ise Gemara’ya işaret etmektedir. Daha fazla bilgi için bkz. Babil Talmudu, Berahot, 5a; Dorff, A Living Tree, ss. 215-217; Elon, Jewish Law, c. 1, s. 193; Meral, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik, s. 155.

^[22]  Dolaylı olarak Mişna, Avot, 1:1’de: “Musa Sina’da Tora’yı aldı, onu Yeşu’ya, Yeşu da ihtiyarlara (zkanim, ileri gelenler, kanaat önderleri), ihtiyarlar da peygamberlere ve peygamberler de Büyük Meclis üyelerine nakletti” şeklinde geçmektedir. Buradaki “tora” ifadesi hem Yazılı hem de Sözlü Tevrat’ı kapsamaktadır. Veyahut “nakletti” şeklinde geçtiği için sadece Sözlü Tevrat’ı kapsamaktadır. Çünkü Yasa’nın Tekrarı, 31:9’a göre Musa, Tevrat’ı yazıya geçirmiş ve İsrailoğulları’na Ahit Sandığı içinde vermiştir. Elon, Jewish Law, c. 1, s. 192. Kanaatimizce, Yazılı ve Sözlü Tevrat ayrımı oluştuktan sonra

“tora” kelimesinin geçtiği yerler daha sonraları her ikisini de içerir şekilde yorumlanmıştır. Bunlara ek olarak bu rivayet zincirinin İslami dönemde oluştuğu bazı araştırmacıların yorumları arasındadır. Marc Daniel Herman, Systematizing God’s Law: Rabbanite Jurisprudence in the Islamic World from the Tenth to the Thirteenth Centuries (Pennsylvania: The Faculty of Religious Studies, Doktora Tezi, 2016), s. 78.

^[23] Babil Talmudu, Şabat, 31a. Konuyla ilgili ayrıca bkz. Adam, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, ss. 146­47. Tek başına bu rivayet, Hillel ve Şammay’ın arasındaki yaklaşım tarzı ve farklılığını da ortaya koymaktadır. Hillel daha sakin ve yumuşak, Şammay ise daha hiddetli ve keskindir. Julian D. M. Lew, “Jewish Law: its Development and its Co-Existence in the Non-Jewish World”, The Rabel Journal of Comperative and International Private Law (1976), ss. 101-122. Bu yüzdendir ki Hillel ekolü dört asır boyunca Yavne akademisinde hakimiyetini sürdürmüştür. Ömer Faruk Araz, Yahudilikte Tefsir Geleneği (İstanbul: İz Yayıncılık, 2019), s. 127.

^[24] Bu dönem yaklaşık olarak MÖ. 160 ve MS. 20 yıllarına tekabül etmektedir.

^[25] Sanders, Jewish Law from Jesus to the Mishnah, s. 114.

^[26] Safrai, The Literature of the Sages, s. 57; Elon, Jewish Law, c. 1. s. 193. İbn Meymun ise bunu 13 iman esasının dokuzuncu kaidesi olarak dile getirmiştir. İlgili yer için bkz. Yasin Meral, “İbn Meymun’a Göre Yahudilikte İman Esasları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53:2 (2011), s. 264.

^[27] Bu dönem yaklaşık olarak MS. 10-220 yıllarına tekabül etmektedir.

^[28] Samely, Forms of Rabbinic Literature and Thought: An Introduction, s. 117.

^[29] Daha fazla bilgi için bkz. Safrai, The Literature of the Sages, ss. 56-60.

^[30] Araz, Yahudilikte Tefsir Geleneği, s. 106; Meral, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik, s. 155.

^[31] Diğerleri: din, tsedaka, davar, mişmeret, tora, mişpat, hok, edut ve ot. Bu terimler genellikle “emir, kural, yükümlülük, öğreti, söz, hüküm” vb. manalara gelmekte ve birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Jacob Chinitz, “Ten Terms in the Torah for Teachings, Commandments and Law”, Jewish Bible Quarterly 33:2 (2005), ss. 113-119.

^[32] The Dictionary of Classical Hebrew, ed. David J. A. Clines (Sheffield: Sheffield Phoenix Press, 2011), ss. 446-448; Jastrow, A Dictionary of the Targumim, the TalmudBabli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature, ss. 823-824, 1267.

^[33] Yasa’nın Tekrarı, 6:25; 8:1; 15:5.

^[34] Yasa’nın Tekrarı, 7:2-5, 11.

^[35] Babil Talmudu, Şabat, 21a; Gittin, 38b.

^[36] Babil Talmudu, Hullin, 106a.

^[37] Babil Talmudu, Sota, 3a.

^[38] Daha fazla bilgi için bkz. Babil Talmudu, Makkot, 12a; Kiduşin, 21a.

^[39] Levililer, 21:13.

^[40] Albert D. Friedberg, Crafting the 613 Commandments (Boston: Academic Studies Press, 2013), ss. 44­46; Rabbi Şimon ben Tsemah Duran, Zohar ha-Rakia, çev., Philip J. Caplan (Boston: Academic Studies Press, 2012), ss. 16-18.

^[41] Josef Stern, Problems and Parables of Law (New York: State University of New York Press, 1998), s.

1.

^[42] Musa b. Meymun, Delâletu ’l-Hâirîn, çev. Osman Bayder & Özcan Akdağ (Kayseri: Kimlik, 2019), s. 510.

^[43] Musa b. Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ed. Yosef Kafih (Kudüs: Mossad Harav Kook), 1994, s. 347.

^[44] Bu iki emir, bir kralın çok sayıda ata ve eşe sahip olmamasıdır. Bu emirler Yasa’nın Tekrarı, 17:16’da “Kral çok sayıda at edinmemeli, daha çok at satın almak için halkı Mısır’a göndermemeli. Çünkü Rab size, ‘Bir daha o yoldan dönmeyeceksiniz’ dedi” ve Yasa’nın Tekrarı, 17:17’de “Atayacağınız kral yüreğinin Rab’den sapmaması için çok kadın edinmemeli, büyük ölçüde altın, gümüş biriktirmemeli” şeklinde geçmektedir. Süleyman peygamber bu iki emrin de farkında olup “çok fazla eşe sahip olup yoldan çıkmam” ve “çok fazla ata sahip olurum ancak halkı Mısır’a göndermem” şeklinde söylemekle hata etmiştir.

^[45]  Babil Talmudu, Sanhedrin, 21b; Isaac Heinemann, The Reasons for the Commandments in Jewish Thought, çev. Leonard Levin (Boston: Academic Studies Press, 2008), s. 2. Krş. için bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 347.

^[46] Örneğin, “Bütün ilk doğanları bana adayın (Çıkış, 13:2)”. Bu emrin illeti Mısır’da Tanrı’nın İsrailoğulları hariç tüm ilk doğanları öldürmesidir. Bkz. Çıkış, 13:15.

^[47] Abraham b. Ezra, The Secret of the Torah: A Translation of Abraham ibn Ezra ’s Sefer YesodMora ve- Sod ha-Torah, çev. H. Norman Strickman (New Jersey: Jason Aronson, 1995), ss. 111-121, 123-137; Abraham b. Ezra, Yesod Mora ve-Sod Tora, ed. Josef Cohen & Uriel Simon (Ramat-Gan: Bar-Ilan University, 2007), 8:1-2, ss. 155-161; 9:1-3, ss. 162-172; Strickman, “Abraham ibn Ezra’s ‘Yesod Mora’”, Hakirah 12 (2011), s. 143.

^[48] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 7; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 1:1, s. 66.

^[49] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. xix, 91, 95; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 7:2-3, ss. 136-139.

^[50] Dini yükümlülük yaşı erkeklerde 13, kızlarda 12’dir. Bu yaşa ulaşan Yahudi bireyler için bar mitsva (emrin/şeriatın oğlu) ve bat mitsva (emrin/şeriatın kızı) törenleri yapılmaktadır. Bu yaşta başlayan dinî yükümlülükler kişi vefat edinceye kadar geçerliliğini korumaktadır. Hatta bu durum, kişi vefat ettiğinde “mitsvaların boyunduruğundan kurtuldu (niftar me‘ol mitsvotf” denilerek ifade edilmektedir.

^[51] Aaron Rothkoff, “Mitzvah”, Encyclopedia Judaica Second Edition, (Detroit: Thomson Gale, 2007), c. 14, s. 372; Irving M. Levey, “Mitzvah”, The Universal Jewish Encyclopedia (New York: Universal Jewish Encyclopedia, 1948), c. 7, ss. 591-593; Friedberg, Crafting the 613 Commandments, ss. 36-46.

^[52] Çıkış, 20:15.

^[53] Çıkış, 20:13.

^[54] Çıkış, 20:8.

^[55] Babil Talmudu, Makkot, 23b-24a.

^[56] Rabbi unvanı, Miladi birinci yüzyıl ile birlikte Hillel sonrası nesli (Ferisiler, Tannaim ve Amoraim âlimlerini) ifade etmek için kullanılmaya başlanmıştır.

^[57] De-Orayta’nın bir diğer isimlendirmesi divrey Tora (Tevrat’ın buyrukları) ve de-Rabanan’vn bir diğer isimlendirmesi ise mi-divrey soferim (yazıcıların buyrukları) şeklindedir. Elon, Jewish Law, c. 1. ss. 207­212. Aslında bu isimlendirme Tannaim döneminden itibaren bilinmektedir. Bkz. Mişna, Yevamot, 2:4; Para, 11:5-6; Yadayim, 3:2. Kanaatimizce, Amoraim dönemine gelindiğinde ise Aramice karşılıkları meşhur olmuştur. Benjamin De Vries, “Halakha”, Encyclopedia Judaica Second Edition (Detroit: Thomson Gale, 2007), c. 8, s. 253. İbn Meymun’un da mi-divrey soferim ile de-Rabanan ifadelerini kullandığı görülmektedir. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 13, 15; Herman, Systematizing God’s Law, ss. 165-166. Ancak iki kullanım arasında küçük bir fark vardır. Mi-divrey-soferim rabbilerin 13 yorum kuralını kullanarak Tevrat’tan çıkardıkları hükümler manasına gelmektedir. Bu çerçevede İbn Meymun’a göre mi- divrey soferim, statü olarak de-Orayta ile de-Rabanan’nın ortasında yer almaktadır. Abraham Hirsch Rabinowitz, Taryag (Jerusalem: Daf-Chen Press, 1967), s. 28; Herman, Systematizing God’sLaw, ss. 114­121; Nathan T. L. Cardozo, The Written and Oral Torah (New York: Jason Aronson, 1997), ss. 55-56, dipnot: 46.

^[58] Yasa’nın Tekrarı, 17:11; Menachem Elon, “Takkonot”, Encyclopedia Judaica Second Edition (Detroit: Thomson Gale, 2007), c. 19, s. 440. Bu ifadenin yorumu ise, Yahudi otoritelerince verilmiş olan her karara itaat etmenin gerektiği ve itaat etmeyenlere de bir uyarı niteliği taşıdığı şeklinde yapılmıştır. De Vries, “Halakha”, s. 253.

^[59] Babil Talmudu, Şabat, 14b. Ketubot, 10a bölümünde bu konunun de-Rabanan ve de-Orayta kökenli olup olmadığı tartışılmaktadır. Elon, Jewish Law, c. 1, s. 211.

^[60] Boşanma belgesi (get) geçmektedir: Yasa’nın Tekrarı, 24:1, 3; Yeşaya, 50:1.

^[61] Mişna, Makkot, 1:1.

^[62] Mişna, Ketubot, 1:2.

^[63] Babil Talmudu, Ketubot, 82b; Ed. N. S. Hecht vd., An Introduction to the History and Sources of Jewish Law, s. 43. Takana ile ilgili daha fazla bilgi için bkz. Zvi Lampel, Maimonides’ Introduction to the Talmud (New York: The Judaica Press, 1998), ss. 92-93.

^[64] Tevrat metninde yer almayan veyahut açık ve net olmayan ifadeler de dahildir. Toprak, Talmud ve Hadis: Karşılaştırmalı Bir Araştırma, ss. 239-241.

^[65] Bu yönüyle İslam Hukukundaki sedd-i zerâi‘ ile benzerlik taşımaktadır.

^[66] Çıkış, 23:19.

^[67] Bu durum koşer (helal) gıda olarak Yahudi hayatında önemli bir yere sahiptir.

^[68] Babil Talmudu, Avoda Zara, 35a.

^[69] Elon, Jewish Law, c. 2, s. 492.

^[70] Joseph Kalir, “The Minhag”, Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought 7:2 (1965), ss. 89-95.

^[71]  Adin Steinsaltz, The Essential Talmud (New York: BasicBooks, 1976), s. 34. 39 melahotun Türkçe tercümesi için bkz. Meral, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik, ss. 229-235. Şabat yasakları içinde; yazı yazmak, ateş yakmak, bir şeyler pişirmek gibi fiiller vardır (Mişna, Şabat, 7:2).

^[72] Babil Talmudu, Avoda Zara, 7a; Beytsa, 3b; Meral, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik, s. 174; Elon, Jewish Law, c. 1, s. 212; François-Xavier Licari, An Introduction to Jewish Law (Cambridge: Cambridge University, 2019), s. 27.

^[73] Elon, Jewish Law, c. 1, ss. 208-212.

^[74] Daha fazla bilgi için bkz. Shetreet, Jewish and Israeli Law, s. 4. Bu kelimeyle ilgili ayrıca bkz. Saul Lieberman, Hellenism in Jewish Palestine (New York: Jewish Theological Seminary, 1962), s. 83 (dipnot kısmı); Sanders, Jewish Law from Jesus to the Mishnah, ss. 117-125.

^[75] Philip Birnbaum, Encyclopedia of Jewish Concepts (New York: Hebrew Pub. Comp., 1998), ss. 163­164.

^[76] Uzun süre geçerliliğini koruduğu takdirde kimse onu geçersiz kılamaz ve değiştiremez. Daha fazla bilgi için bkz. Babil Talmudu, Avoda Zara, 36a; Lampel, Maimonides’ Introduction to the Talmud, s. 91. İbn Meymun gezera ve minhag kelimelerini birbiri yerine kullanmakta olup bu değişmezlik hükmünü gezera için ifade etmektedir. Elon, Jewish Law, c. 2, s. 882 (dipnot kısmı). Halkın genelinin uyguladığı ve adet haline gelen halaha anlayışı, İslam Hukukundaki icmâ‘ anlayışına benzetilmektedir. De Vries, “Halakha”, s. 254. Her ne kadar De Vries böyle bir benzetmede bulunsa da ‘amel-i ehl-i Medine demek daha makul görünmektedir. Çünkü icmâ ‘ tüm ümmetin ittifak halinde olduğuna işaret eden bir kavramdır. Burada bahsedilen ise bölgesel bir ittifak olup bunun karşılığı da ‘amel-i ehl-i Medine olabilir. Bu bilgiyi şifahi olarak dikkatimize sunan Arş. Gör. Gamze Arslan’a teşekkür ederim.

^[77] Elon, Jewish Law, c. 2, s. 905; Kalir, “The Minhag”, ss. 89-95.

^[78] Kudüs Talmudu, Bava Metsia, 7:1; Yevamot, 12:1; Mişna, Bava Metsia, 7:1; Babil Talmudu, Pesahim, 50b-51a.

^[79] Mişna, Bava Metsia, 7:1.

^[80] Mezmurlar, 104:23.

^[81] Elon, Jewish Law, c. 2, s. 906, dipnot: 38.

^[82] İslam Hukukunda kavli örfe karşılık gelmektedir.

^[83] İbn Meymun, Hilhot İşut, 10:14. Şabat yasaklarını ihlal etme gerekçe gösterilerek cuma günü evlenme sakıncalı görülmektedir.

^[84] Mişna, Bava Batra, 8:1; Falk, “Yahudi Hukuku”, s. 180; Mahmut Salihoğlu, “Tora ve Mişna’ya Göre Mirasçılar Listesi”, Dinler Tarihi Yazıları: Prof. Dr. Ömer Faruk Harman ’a Armağan, ed. Durmuş Arık & Yasin Meral (Ankara: Berikan Yayınevi, 2022), s. 367.

^[85] Rabbi Dr. H. J. Zimmels, Ashkenazim and Sephardim: Their Relations, Differences and Problems as Reflected in the RabbinicalResponsa (London: Oxford University Press, 1958), ss. 164-179.

^[86] Birnbaum, Encyclopedia of Jewish Concepts, s. 177.

^[87] Bkz. Meral, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik, ss. 245-246.

^[88] Mişna, Yoma, 8:1; Babil Talmudu, Yoma, 73b; Taanit, 30a.

^[89] Mişna, Hullin, 8:1.

^[90] Licari, An Introduction to Jewish Law, s. 22.

^[91] Israel Moses Ta-Shma, “Issur ve-Heter”, Encyclopedia Judaica Second Edition (Detroit: Thomson Gale, 2007), c. 10, s. 773.

^[92] Steinsaltz, The Essential Talmud, s. 33.

^[93] Asmahtanın terim olarak geçtiği bazı yerler için bkz. Babil Talmudu, Hullin, 64b; Bava Metsia, 48b; 66a- b.

^[94] Daha fazla bilgi için bkz. H. S. Linfield, “The Dependence of the Talmudic Principle of Asmakhta on Babylonian Law”, Journal of the American Oriental Society 40 (1920), ss. 126-133. Asmahtanın bağlayıcılığıyla ilgili ayrıca bkz. Babil Talmudu, Bava Batra, 168a; Nedarim, 27b; Sanhedrin, 24b; Solomon Zeitlin, “Asmakhta or Intention: A Study in Tannaitic Jurisprudence”, Jewish Quarterly Review 19:3 (1929), ss. 263-273.

^[95] Babil Talmudu, Hullin, 17b.

^[96] Yehuda Halevi, Sefer ha-Kuzari, ed. Yosef Kafih (Kiryat Ono: Mahon Mişnat ha-Rambam, 1997), 3:73, ss. 143-146; Mordechai Z. Cohen, Opening the Gates of Interpretation (Leiden: Brill, 2011), ss. 254-255.

^[97] Babil Talmudu, Sanhedrin, 56b.

^[98] Nuh Kanunları ile ilgili geniş bilgi için bkz. Eldar Hasanoğlu, Nuh Kanunları ve Nuhilik (Ankara: İsam, 2019).

^[99] Halevi, Sefer ha-Kuzari, 3:73, s. 144.

^[100] Çünkü o, Tevrat’ın tefsirinin de Musa’ya verildiğine inanmaktadır. Ona göre asmahta da tefsir kategorisine dahildir. İbn Meymun, Şerhu ’l-Mişna, ed. Yosef Kafih (Kudüs: Mosad ha-Rav Kook, 1963­1968), c. 1, ss. 20-21; Lampel, Maimonides’Introduction to the Talmud, ss. 82-83; Elon, Jewish Law, c. 1, ss. 209-210.

^[101] Hasagot ha-Ramban, şoreş: 2; Licari, An Introduction to Jewish Law, ss. 26-27; De Vries, “Halakha”, s. 251. Talmud’da da asmahtamn de-Rabanan olmasıyla ilgili bkz. Babil Talmudu, Avoda Zara, 38a; Berahot, 41b.

^[102]  Daha fazla bilgi için bkz. Abraham Hirsch Rabinowitz, “Commandments, the 613”, Encyclopedia Judaica Second Edition (Detroit: Thomson Gale, 2007), c. 5, ss. 73-85.

^[103] İbn Meymun bu ifadeye dikkat çekmekte ve Tevrat’ın ebediliğine oradan da 613 mitsvotun ebediliğine vurgu yapmaktadır. Herman, Systematizing God’sLaw, s. 170.

^[104] Babil Talmudu, Makkot, 23b-24a. Böylece, bu ilk iki emirle birlikte toplam 613 mitsvot olmaktadır.

^[105] Midraş Tanhuma, Ki Tetse, 2.

^[106] Friedberg, Crafting the 613 Commandments, s. 16; Herbert A. Davidson, Moses Maimonides: the Man and His Works (Oxford: Oxford University Press, 2005), s. 169.

^[107] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 12-15; Christine Hayes, The Cambridge Companion to Judaism and Law (Cambridge: Cambridge University Press, 2017), ss. 169-170.

^[108] Herman, Systematizing God’s Law, s. 13, 15; R. Charles B. Chavel, The Book of Divine Commandments (London: Soncino Press, 1940), c. 1, s. xvi.

^[109] Cardozo, The Written and Oral Torah, s. 54, 57.

^[110] B. Halper, A Volume of the Book of Precepts by Hefes b. Yasliah (Oxford; Oxford University, 1915), ss. 1-2.

^[111] Ephraim E. Urbach, Hazal: Pirkey Emunot ve-Deot (Jerusalem: Magnes, 1969), s. 343; David Henske, “Klum Natnu ha-Tanaim Mispar le-Mitsvot”, Sinay 116 (1995), ss. 47-58.

^[112] Urbach, Hazal, s. 302. Tannaim döneminde Mehilta ve Sifra’da da “tüm mitsvalar״ ifadesinin 613 mitsvot olarak değiştirilme iddiasıyla ilgili bkz. Henske, “Klum Natnu ha-Tanaim Mispar le-Mitsvot”, ss. 48-49.

^[113] Rabinowitz, Taryag, s. 5, 13-14, 33-40. Bu görüşe “İnsan vücudunda 248 organ vardıb’ (Mişna, Oholot, 1:8), “613 mitsvota uyun” (Babil Talmudu, Şabat, 87a; Yevamot, 47b; Nedarim, 25a; Şevuot, 29a) gibi ifadeler gerekçe gösterilmektedir. Cardozo, The Written and Oral Torah, s. 52.

^[114] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[115] Friedberg, Crafting the 613 Commandments, s. 21.

^[116] Mişna, Yoma, 8:9; Gersion Appel, A Philosophy of Mizvot (New York: Ktav, 1975), s. 206.

^[117] Mezmurlar, 119:96.

^[118] Bazıları bu ifadeden İbn Ezra’nın 613 mitsvot konseptini hiç kabul etmediğini çıkarmaktadır. İbn Ezra, The Secret of the Torah, ss. 38-39; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:3, ss. 94-95; Appel, A Philosophy of Mizvot, s. 204.

^[119] İbn Bil‘am, Dvarim, 30:2; Cohen, Opening the Gates of Interpretation, s. 285.

^[120] Moshe Halbertal, Nahmanides (New Haven: Yale University Press, 2020), s. 332; Appel, A Philosophy of Mizvot, s. 204. Nahmanides’in Talmud’un agadayı oluşturan kısmına yönelik eleştirel tavrı farklı konularda da görülmektedir. Böyle söylemesinin ardında bu rivayetin agada kökenli olması yatmaktadır. Bu konuyla ilgili bkz. Yaakov Taubes, “In Denial: A Fresh Approach to Nahmanides and Aggadah at Barcelona”, Jewish Quarterly Review 110:4 (2020), ss. 679-701. Bunlara ek olarak ne İbn Ezra ne de İbn Bil‘am halaha uzmanı değildir. Nahmanides’in bu şüphelerinin sebebi, R. Şimon b. Tsemah Duran’a göre Talmud içinde rabbiler arasında neyin emir neyin yasak neyin de caiz olduğunun farklılık arz etmesidir. Nahmanides bu konuda şüphelerini dile getirse de sonunda çoğunluğa uymuştur. Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 8; Friedberg, Crafting the 613 Commandments, s. 16; Duran, Zohar ha-Rakia, s. 19.

^[121] Friedberg, Crafting the 613 Commandments, s. 13, dipnot: 3; Davidson, MosesMaimonides, s. 172.

^[122] Duran, Zohar ha-Rakia, ss. 12-19. Bununla ilgili ayrıca bkz. Avraham Ohayon, “Ha-Omnam Taryag Mitsvot?”, Şa ’anan: Şenaton ha-Mihlala ha-Datit le-Hinuh 14 (2009), ss. 89-96.

^[123] İbranice minyan mitsvot (mitsvaların sınıflandırılması) ve sifrey mitsvot (mitsvot kitapları) olarak karşılık bulmaktadır.

^[124] Geonim dönemi MS. 650-1050 yıllarına tekabül etmektedir. Gaon, “dahi, yetenek bahşedilmiş, üstad” gibi manalara gelmekte olup Irak’taki Yahudi akademilerinin başındaki kimseye verilen bir isimdir.

^[125] Chavel, The Book of Divine Commandments, s. xvii; Herman, Systematizing God’s Law, s. 14; Robert Brody, Saadyah Gaon (Liverpool: Liverpool University Press, 2016), s. 97. Bu kelimenin tekil versiyonu olan azharat kelimesinin de ebced değeri 613’tür. İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 55, dipnot: 169; Rabinowitz, Taryag, ss. 41-61. Bununla ilgili ayrıca bkz., A. Neubauer, “Miscellanea Liturgica: Azharoth on the 613 Precepts”, The Jewish Quarterly Review 6:4 (1894), ss. 698-709.

^[126] Birnbaum, Encyclopedia of Jewish Concepts, ss. 669-670; Abraham b. Daud, The Book of Tradition: Sefer ha-Qabbalah, çev., Gerson D. Cohen (Philadelphia: The Jewish Publication Society, 2010), s. 47. İbn Meymun da böyle düşünmektedir. Ancak eserinde isim vermekten kaçınarak eleştirel bir tavırla Şimon Kayyara’dan sâhibu Halahot Gedolot, sâhibu kitâb olarak bahsetmekte ve sadece bir kez ismen anmaktadır. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 43; Davidson, Moses Maimonides, s. 170. Kendisi BeHaG (İbr. Ba ‘al Halahot Gedolot; Halahot Gedolot’un sahibi) kısaltmasıyla meşhur olmuştur.

^[127] Elon, Jewish Law, c. 3, s. 1155. Bu eserdeki emir ve yasak sayısı nüshalara göre değişmekte olup, Rabbi Simlay’ın verdiği sayıyla bu tasnif her hâlükârda uyuşmamaktadır. 613 sayısının takribi, yaklaşık bir sayı olarak algılandığını göstermektedir. Davidson, Moses Maimonides, s. 171; Israel Moses Ta-Shma, “Hakdamah”, Encyclopedia Judaica Second Edition, (Detroit: Thomson Gale, 2007), c. 8, s. 242.

^[128]  Tevrat bölümlemesi olan paraşalar değildir. Halahot Gedolofa göre paraşiyotların sayısı 65’tir ki bunlar gufey Toradır (Tevrat’tır) ve her bir paraşa âlimler tarafından açıklanmıştır (ve-şanu hahamim hamişa ve-şişim paraşiyot gufey şel-Tora ve-kol paraşa ve-paraşa pirşuha hahmey Yisrael). Şimon Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ed. Naftali Hildesheimer (Kudüs: Mekitsey Nirdamim, 1986), s. 19. Rabinowitz, İbranice şanu ifadesinin Barayta’dan alıntı yapıldığında kullanıldığını öne sürerek Kayyara’nın günümüze ulaşmayan bir Barayta yazmasından alıntı yaptığını iddia etmektedir. Bkz. Rabinowitz, Taryag, ss. 70-72. Daha sonraki âlimler arasında Halahot Gedolot ve diğer eserlerde neden paraşiyot bölümü olduğu tartışılmıştır. Bir yoruma göre bazı emirler topluma bazıları da şahsa yöneliktir. Örneğin, Saadya litrnjik şiirinin paraşiyot bölümünde cemaat için zorunlu hükümleri listelemiştir. Cemaate ancak mahkeme veya idari otoriteler yaptırım uygulamaktadır. Bir başka yoruma göre de paraşiyot p-r-ş kökünden gelmekte olup bir grup emirleri değil “açıklanmış, tefsir edilmiş emirler”i ifade etmektedir. Bkz. Herman, Systematizing God’s Law, ss. 242-244. Âlimlere göre farklılık arz eden paraşiyot bölümünde Kayyara, Tevrat içinde peşi sıra gelen bir grup emirleri sıralamaktadır. Örneğin, paraşat mumey ha-behama (kusurlu hayvan paraşası) ya da paraşat mişkan (Buluşma Çadırı / Mabed paraşası).

^[129] Friedberg, Crafting the 613 Commandments, s. 21; Zvi Stampher, “A Mechanism for Change in Traditional Culture”, The Jewish Quarterly Review 107:2 (2017), ss. 146-147.

^[130] Brody, Saadyah Gaon, s. 108.

^[131]  Saadya Gaon, Sidur Rav Saadya Gaon: Kitabu Cami‘i-s’Salavat ve’t-Tesabih, ed. Israel Davidson, Simha Assaf ve B. Issachar Joel (Kudüs: Mekitsey Nirdamim, 1963), s. 156; Herman, Systematizing God’s Law, s. 18.

^[132] Brody, Saadyah Gaon, s. 122; Herman, Systematizing God’sLaw, s. 19.

^[133] Brody, Saadyah Gaon, ss. 122-123.

^[134] Saadya Gaon, Kitâbu’ş-Şerâ‘i, terc. Nissim Sabato (Jerusalem: Ben Zvi Institute, 2019), s. 5.

^[135] David Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon and His Cultural World: Texts and Studies (Leiden: Brill, 1996), ss. 167-189; Herman, Systematizing God’sLaw, ss. 20-22.

^[136] İbn Meymun, sâhibuKitâbi’ş-Şerâ‘i el-meşhûr ifadesini kullanmaktadır. İbn Meymun, Seferha-Mitsvot, s. 5.

^[137] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 49.

^[138] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot un mukaddimesinde eserin adından bahsetmez. Ancak fetvasında eserine Sefer ha-Mitsvot adını verdiğini söylemektedir. Bkz. Musa b. Meymun, Teşuvot ha-Rambam, çev. & ed. Joshua Blau (Jerusalem: Mekitsey Nirdamim, 1957-1961), c. 2, s. 725, fetva no: 447. Oğlu Avraham Maymonides ve Daniel ha-Bavli’nin arasındaki mektuplaşmalarda da eserin adı Sefer ha-Mitsvot olarak yazılmıştır. Ezra Blaustein, Cataloging Revelation: Echoes of Islamic Legal Theory in Maimonides’ Sefer ha-Mitsvot [Book of Commandments] (Chicago: The Faculty of the Divinity School, Doktora Tezi, 2019), s. 12. Bunlara ilaveten bazı kaynaklarda İbn Meymun’un eseri Sefer ha-Mitsvot yerine Kitâbu ’l-Ferâid isimlendirilmesinin kullanıldığını tespit ettik. Orta Çağ İbranice çevirilerden yola çıkarak Kitâbu ’l-Ferâid ismiyle anılması kuvvetle muhtemel görünmektedir. Bu bilgiyi bizimle paylaşan Dr. Uri Melamed’e teşekkür ederim.

^[139]  İbn Meymun daha sonraları eserini İbranice kaleme almadığı için pişmanlığını dile getirmiş ve İbraniceye çevireceğini söylemiştir. Ancak bunu yapmaya ömrü vefa etmemiştir. İbn Meymun, Teşuvot ha- Rambam, c. 2, s. 725, fetva no: 447; Herman, Systematizing God’s Law, s. 25.

^[140] İbn Meymun, Teşuvot ha-Rambam, c. 2, s. 725, fetva no: 447. İbn Meymun’un Tevrat hükümlerini listeleme konusunda hazırladığı 14 kurallık metodoloji, Müslüman âlimlerin usûl-i fıkhı geliştirmesi sayesindedir. Diğer Yahudi âlimlerde böyle bir metodoloji göremeyişimizin sebebi bundan kaynaklanmaktadır. Bkz. Blaustein, CatalogingRevelation, s. 94; Herman, Systematizing God’s Law, s. 27, 195.

^[141] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 1.

^[142] Rabinowitz, Taryag, ss. 119-124.

^[143]Sefer                 Mitsvot                   Gadol,                   Sefaria                   (mukaddime                  kısmı),

https://www.sefaria.org/Sefer_Mitzvot_Gadol%2C_Negative_Commandments%2C_Introduction.Plang

=bi&with=all&lang2=en                 (Erişim                 tarihi:                 18                 Kasım                 2022);

https://www.sefaria.org/Sefer_Mitzvot_Gadol%2C_Positive_Commandments%2C_Introduction?lang=bi (Erişim Tarihi: 18.11.2022); Elon, Jewish Law, c. 3, ss. 1261-1263; Rabinowitz, Taryag, ss. 119-124.

^[144]Sefer                  Mitsvot                   Katan,                   Sefaria                   (mukaddime                  kısmı),

https://www.sefaria.org/Sefer_Mitzvot_Katan%2C_Introduction.1?lang=bi (Erişim tarihi: 18 Kasım 2022); Elon, Jewish Law, c. 3, ss. 1263-1265; Rabinowitz, Taryag, ss. 124-126.

^[145] Aaron ha-Levi, Sefer haHinnuch: the Book of Education, çev. Charles Wengrow (Jerusalem: Feldheim Publishers, 1978), ss. 3-5; Rabinowitz, Taryag, ss. 128-133; Elon, Jewish Law, c. 3, ss. 1265-1267.

^[146] İlgili yer için bkz. Duran, Zohar ha-Rakia, ss. 21-64. Duran, İbn Meymun’un tüm kurallarına yorum yapan ilk kişi olabilir. Herman, Systematizing God’s Law, s. 252.

^[147] Rabinowitz, Taryag, s. 62.

^[148] İbn Meymun’un bu tercihinin İslam fıkıh usûlüyle bağlantısı için bkz. Blaustein, Cataloging Revelation: Echoes, ss. 53-82.

^[149] Bu eseri müstakil 613 mitsvot eseri olarak değerlendirenler de vardır. Rabinowitz, Taryag, s. 7. Çünkü Nahmanides bu kitabının sonunda İbn Meymun’un unuttuğunu söylediği bazı mitsvaları ekler ve kendi listesinin doğru olduğunu vurgular. Blaustein, Cataloging Revelation, s. 189.

^[150] El-aslu ’l-evvelu, ennehu lâ yenbeğî en tü ‘adde fi hâzihi’l-cümleti’l-mitsvot elleti hiye mi-de-Rabanan. Bkz. îbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 9.

^[151] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[152] Bu ifade îbn Meymun’un aktarımı olup, “Sina’da” ifadesi Talmud metninde yer almamaktadır. Bkz. îbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 9.

^[153] Kelime anlamı “şükür” olup, Tevrat’ın Mezmurlar Kitabı’nın 113-118. baplarının Sukkot, Hanuka, Pesah, Şavuot ve Roş Hodeş günlerinde okunmasıdır.

^[154] îbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 10.

^[155]  Yehuda Halevi, “Şeriatımızın çoğu Musa otoritesine dayanmaktadır” demekte, Purim ve Hanuka bayramlarını Musa şeriatı içinde saymaktadır. O, bunlar Musa otoritesine dayanmasaydı “Biz onlara farz demezdik” şeklinde bir akıl yürütmesi yaparak îkinci Mabed Dönemi bayramlarının kaynağını rabbilerden öte Musa’ya dayandırmaktadır. îlgili yer için bkz. Yehuda Halevi, Sefer ha-Kuzari, 3:39, ss. 121-123; Cohen, Opening the Gates of Interpretation, ss. 256-257.

^[156] Yeşaya, 58:7.

^[157] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 11-12.

^[158] İbn Meymun, Mişne Tora, Hilhot Yesodey ha-Tora, 7:2-6. İlgili kısmın Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ed. Yasin Meral (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022), ss. 73-76.

^[159] İbn Meymun, Şerhu ’l-Mişna, Sanhedrin, 10:2, c. 4, ss. 212-214. İlgili kısmın Türkçe tercümesi için bkz. Meral, “İbn Meymun’a Göre Yahudilikte İman Esasları”, ss. 260-262.

^[160] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[161] Hasagot ha-Ramban, şoreş: 1.

^[162] Yasa’nın Tekrarı, 33:4.

^[163] Duran, Zohar ha-Rakia, s. 21.

^[164] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[165] Daniel ha-Bavli, Ma ‘ase ha-Nissim (Paris: Y. Bril, 1867), s. 2.

^[166] Yasa’nın Tekrarı, 15:8.

^[167] Daniel ha-Bavli, Ma ‘ase ha-Nissim, s. 3.

^[168] Babil Talmudu, Ta‘anit, 28a-b; Pesahim, 117a.

^[169] Çıkış, 15:21.

^[170] Daniel ha-Bavli, Ma ‘ase ha-Nissim, s. 3.

^[171] El-aslu ’s-sânî, enne leyse külle mâ yüte‘allemu bi-ehadi şaloş esre middot şe-ha-Tora nidreşet bahen o be-ribuyyenbeği ‘adeduhu. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 12.

^[172]   İbn Meymun, middot kelimesi için Arapça “tefsir” yerine “istihrâc ve istintâc” kelimelerini kullanmaktadır. Bu ise yeni hükümlere ve yeni neticelere ulaşma manasındadır. Bkz. Cohen, Opening the Gates of Interpretation, s. 267.

^[173]  İslam hukukundaki kıyâs prensibine benzemekte olup kendi içinde çeşitli dallara ayrılmaktadır. 13 yorum kuralıyla ilgili bkz. Araz, Yahudilikte Tefsir Geleneği, ss. 140-156; Toprak, Talmud ve Hadis: Karşılaştırmalı Bir Araştırma, ss. 235-256.

^[174] İbn Meymun’un listesine bakıldığında nass (Tevrat) desteğinden yoksun dört tane mitsvanın olduğu araştırmacılar tarafından tespit edilmiştir. İbn Meymun, Pinehas ha-dayana (kadı / hakim) yazdığı mektubunda ikinci kuralından bahsetmiş ve Tevrat’tan delil bulamadığı mitsvaların sayısının “üç-dört tane olduğunu (davar şe-amru hahamim şe-hu min ha-Tora ve-hen kmo şloşa (o) arba‘a dvarim bilvadf” söylemiştir. İlgili yer için bkz. İbn Meymun, Teşuvotha-Rambam, c. 2, s. 632, fetva no: 355. Araştırmacılar tarafından bu üç-dört mitsvanın sırasıyla 76, 194, 318, 336. nehiyler olduğu belirtilmektedir. Ancak, ikinci kuralın okuması Marc Herman tarafından farklı yapılmıştır. Herman, Sözlü Tevrat kullanılarak Sina vahyine (Tevrat’a) ait olanlar ve olmayanlar nasıl olur da ayırt edilebilir diye sormaktadır. Bu soruya yanıt olarak İbn Meymun’un guf Tora ve de-Orayta olanları gerekçe göstermesini ise yetersiz bulmaktadır. Ona göre İbn Meymun’un ikinci kuralının amacı, listesinde saydığı ve kaynağını Tevrat’la delillendiremediği mitsvalara gerekçe üretmektir. Bu çerçevede ona göre, İbn Meymun’un listesinde “üç-dört”ten daha fazla bir sayıyla nass dışı hükümler mevcuttur. Herman, Sytematizing God’s Law, ss.179-184; Herman, “What is the Subject of Principle Two?”AJSReview, 44:2 (2020), ss. 345-367. Herman’ın görüşüne uygun olarak, tarafımızca İbn Meymun’un listesine bakıldığında yukarıda sıralanan nehiylere ek olarak 131, 187 ve 196. nehiylerin de Tevrat desteğinden yoksun olduğu görülmüştür. Kanaatimizce ikinci kural, birinci kuralda “rabbani hükümlerin tamamının liste dışı kalmasına” yönelik bir yumuşatma çabasıdır.

^[175] İbn Meymun bu kuralında rabbilerin iki ayrı işlevini ortaya koymaktadır. Buna göre rabbilerin ilk işlevi “Musa’ya indirilmiş olan tefsiri nakletmeleri (nâkilûn)”, ikinci işlevleri ise kendi bilgi ve iradelerine başvurarak “te’vilde bulunmaları”dır. İbn Meymun, Mişne Tora, Hilhot Mamrim, 1:2; Cohen, Opening the Gates of Interpretation, s. 258.

^[176] Babil Talmudu, Yevamot, 70a.

^[177] Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 242-243.

^[178] Çıkış, 18:20.

^[179] Babil Talmudu, Bava Kamma, 100a.

^[180] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 14.

^[181] Duran’a göre İbn Meymun middot yoluyla gelen hükümlerin hukuki statüsünü tartışmamakta sadece listeye alınamayacağını söylemektedir. Duran, Zohar ha-Rakia, ss. 28-29. Nitekim İbn Meymun, middot kaynaklı hükümlerin doğruluğunu tartışmadığını ikinci kuralında belirtmiştir: “ve-le‘alleke tezunnu ennâ nehribu min ‘addiha likevniha ğayri müteyakkine ve kevni’l-hükmi’l-müstahrac bi-tilke’l-mida sahîhun ev leyse bi-sahîh” İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 15. Duran da rabbani hükümlerin 613 mitsvot listesine dahil edilmemesi gerektiğini ifade etmektedir. Duran, Zohar ha-Rakia, s. 28.

^[182]  İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 15. Peşate di-kera (zâhiru’n-nass) Aramice bir terim olup, kutsal metnin açık, literal veya basit (İbr. peşat; Arp. basît) anlamını ifade etmektedir. Bir başka ifade ediliş biçimi peşuto şel-mikradır. İbn Meymun peşate di-kera terimini mukaddime kısmında tespit edebildiğimiz kadarıyla iki defa kullanmaktadır. Ona göre kutsal metnin ilk anlamından öte veya ondan yorumlama tarzıyla çıkarılan hiçbir hükmün 613 mitsvot listesinde yer almaması gerekir. İbn Meymun’un bu kuralındaki genel prensibi bu yöndedir.

^[183] Hasagot ha-Ramban, şoreş: 2; Blaustein, Cataloging Revelation, s. 111, 115; Herman, Systematizing God’s Law, s. 111, 176; Cardozo, The Written and Oral Torah, s. 55.

^[184] Rabinowitz, Taryag, s. 26.

^[185] Herman, Systematizing God’sLaw, s. 176.

^[186] Daniel ha-Bavli de İbn Meymun gibi middot kelimesini Arapça “h-r-c ve h-s-l (çıkarımda bulunma, türetme)” terimleriyle ifade etmektir. Herman, Systematizing God’s Law, s. 208.

^[187] “Musa’ya Sina’da verilen hüküm” manasına gelmekte olup Yahudi kaynaklarında farklı kullanımları mevcuttur. Örneğin, Mişna’da tartışmalı bir hükmün sonucu halaha le-Moşe mi-Sinay şeklinde ifade edilerek hükme otorite kazandırılır ve tartışma son bulur (Mişna, Yadayim, 2:7); Sukkot Bayramı’ndaki sallanan bitki demeti (lulav) içinde söğüt ağacının bulunması Tosefta’da halaha le- Moşe be-Sinay ile ifade edilerek hükme kaynak getirilir (Tosefta, Sukka, 3:2). Daha fazla bilgi için bkz. Christine Hayes, “Halakhah le-Moshe mi-Sinai in Rabbinic Sources: A Methodological Case Study”, The Synoptic Problem in Rabbinic Literature, ed. Shaye Cohen (Providenve: Brown Judaic Studies, 2020), ss. 61-117.

^[188] İbn Meymun bir fetvasında ikinci kuralını açıklarken “halaha le-Moşe mi-Sinay da olsa rabbani hüküm statüsündedir (davar şe-hu halaha le-Moşe mi-Sinay mi-divrey soferim karenan le ve-eyn şam min ha- Tora...)” demektedir. Bkz. İbn Meymun, Teşuvot ha-Rambam, c. 2, s. 632, fetva no: 355; Cohen, Opening the Gates of Interpretation, s. 7.

^[189] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 221, lo ta‘ase: 76.

^[190] Babil Talmudu, Sanhedrin, 83b.

^[191]Ma‘ase ha-Nissim, ss. 4-5.

^[192] Bu eleştiriye İbn Meymun’un oğlu Avraham Maymonides cevap vermiştir. Bu emrin remez yoluyla geldiğini kabul etse de Tevrat kökenli olduğunu söylemektedir. Ona göre (Sözlü Tevrat) nakilcileri bu nehyi - gün batımına kadar beklememenin- ölüm cezası gerektiren nehiylere eklemişlerdir (Bkz. Babil Talmudu, Sanhedrin, 83a). Buradan o, Rabbani emirlerin ihlalinin ölüm cezası gerektirmediğinden dolayı bu nehyin Tevrat kökenli olduğunu ispatlamaktadır. Ancak, Avraham Maymonides’in “Rabbani hükümlerin ölüm cezası gerektirmediği” iddiasına karşın Talmud ifadesi bulunmaktadır. Talmud’a göre rabbani bir emri çiğnemenin cezasının ölüm olduğu ifade edilmektedir: “Rabbani emirlerde Tevrat emirlerine nazaran daha dikkatli ol. Çünkü Tevrat’takiler emir ve nehiy şeklindeyken (ve çoğunun cezası kırbaçlanma iken) rabbani emirleri çiğneyenlerin cezası ölümdür (Bkz. Babil Talmudu, Eruvin, 21b) (hizaher be-divrey soferim yoter mi-divrey Tora. Şe-divrey Tora yeş bahen ‘ase ve-lo ta‘ase. Ve-divrey soferim- kol ha-‘over ‘al divrey soferim hayav mita).״ Ayrıca bkz. Herman, Systematizing God’s Law, ss. 196-232; Duran, Zohar ha-Rakia, ss. 28-29.

^[193]  İbn Meymun, 1168 yılında tamamladığı Şerhu’l-Mişna eserinde “bilinmelidir ki efendimiz Musa’ya Allah tarafından indirilmiş olan her bir şeriat (mitsva) tefsiri ile birlikte indirilmiştir. Allah ona önce nassı daha sonra da tefsirini, te’vilini ve nasstaki hikmetleri bildirmiştir” demektedir. Bkz. İbn Meymun, Şerhu ’l- Mişna, c. 1, ss. 1-2. İbn Meymun’un iki eserinde Yazılı ve Sözlü Tevrat yaklaşımları farklıdır. Özellikle Sözlü Tevrat’ı her yazısında aynı anlamda kullanmamaktadır. Şerhu ’l-Mişna’da Yazılı ve Sözlü Tevrat’ı neredeyse aynı derecede kabul etmektedir. Sefer ha-Mitsvotta ise ikisi arasında derece farkı göze çarpmaktadır. Sefer ha-Mitsvot eserinde Sözlü Tevrat ikinci derecede sunulmakta, Sözlü Tevrat’ı nakil ve indirilmiş tefsir manasında, Yazılı Tevrat’ı ise Sina vahyi manasında kullanmaktadır. Bununla ilgili ayrıca bkz. Herman, Systematizing God’sLaw, ss. 110-195.

^[194] El-aslu ’r-râbi‘a, ennehu lâ yenbeğî en tü ‘adde ’l-evâmir elleti te‘ummü ’ş-şerâ ‘i küllühâ. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 18.

^[195] Yasa’nın Tekrarı, 17:11.

^[196] Yasa’nın Tekrarı, 10:16.

^[197] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 19.

^[198] El-aslu ’l-hâmis, ennehu lâ yenbeğî ‘addu ta ‘lîli ’l-mitsva mitsva bifney atsma. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 19.

^[199] Yasa’nın Tekrarı, 19:29.

^[200] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 20.

^[201] Hasagot ha-Ramban, şoreş: 5.

^[202] El-aslu ’s-sâdis, inne’l-mitsva elletî yekûnü fîhâ ‘ase ve-lo-ta ‘ase yenbeğî en yü ‘adde ‘ase şe-be ma ‘a mitsvot ‘ase, ve-lav şe-be ma ‘a mitsvot lo ta ‘ase. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 20.

^[203] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 20.

^[204] El-aslu ’s-sâbi‘a, ennehu lâ yenbeğî en yü ‘adde fıkhu ’ş-şerî‘a. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s.

21.

^[205]  Tevrat hukukuna göre kazara bir kimseyi öldüren kişi öç alınmadan (maktulün yakınları kısas yapmadan) önce sığınak kent ilan edilen yerlere kaçabilir. Sığınak kentlerde canı muhafaza altında olur ve adil bir yargılamayı beklerdi. Sayılar, 35:6-34.

^[206] Sayılar, 35:16-28; İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 22-24.

^[207] El-aslu ’s-sâmin, ennehu lâ yenbeğî ‘addu ’l-nefyi ma ‘a ’n-nehyi. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s.

26.

^[208] Levililer, 19:20. Bir adamın nişanlı, bedeli ödenmemiş ve azad edilmemiş bir cariyeyle birlikte olması durumunda.

^[209] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 28.

^[210] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 31.

^[211] Me‘aser Şeni ikinci ondalığın (öşür) ayrılması. Kişinin mahsullerinden Kudüs’te yenmesi için ayırdığı kısmı ifade eder.

^[212] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 32.

^[213] Amacı dışında kullanmak ölüye harcamaya benzetilmiştir. Bu ayrılan kısımla ticaret yapmak, takas yapmak veya başkasına sarf etmek yasaktır. Ayrıntı için bkz. İbn Meymun, Mişne Tora, Me‘aser, 3:1-25.

^[214] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 149-150.

^[215]  Ve’l-aşlu’t-tâsi‘a, ennehu lâ yenbeğî en yü‘adde’l-lâvîn ve’l-‘ase, beli’l-eşyâü’l-menhî ‘anhâ ve’l- me’mûr bihâ. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 32.

^[216] Levililer, 19:18.

^[217] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 32-33.

^[218] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 34.

^[219] İlgili yer için bkz. Babil Talmudu, Pesahim, 24a.

^[220] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 34.

^[221] İki set ve daha fazla kırbaçlanmayla ilgili bkz. Babil Talmudu, Hullin, 82b; Temura, 27a.

^[222]  Bu örnek, konunun daha iyi anlaşılabilmesi için tarafımızca verilmiş olup, Sefer ha-Mitsvot mukaddimesinin ilgili kısmında nazir örneği yer almamaktadır.

^[223] Sayılar, 6:2-6.

^[224] Babil Talmudu, Nazir, 38b.

^[225] Sayılar, 30:2.

^[226] İbn Meymun, Mişne Tora, Hilhot Nezirut, 1:2.

^[227] Çıkış, 12:9.

^[228] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 38-39.

^[229] İbn Meymun, Talmud terimi olan lav şe-be-klalot ifadesini bu anlamda kullanmaktadır. Genel nehiyler kendi içinde birçok konuyu barındırmakta olup, kırbaçlanma cezasını gerektirmez (Babil Talmudu, Sanhedrin, 63a). Burada da “haşlamayın veya çiğ et yemeyin” ifadesi lav şe-be-klalottan sayılmaktadır. Yazılı Tevrat veya Sözlü Tevrat bu ikisini ayırmamış ve her biri için ayrı cezai yaptırımlar belirtilmemiştir. Çünkü her bir eylem için cezai yaptırım uygulanması ancak Yazılı Tevrat’ın veya Sözlü Tevrat’ın belirlemesiyle mümkün olmaktadır. Bkz. İbn Meymun, Mişne Tora, Hilhot Sanhedrin, 18:3.

^[230] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 238, lo ta‘ase: 125.

^[231]  Bu çerçevede İbn Meymun, genel nehiylerin kırbaç cezası gerektirmemesiyle ilgili olan Talmud hükmünü göz ardı etmektedir. Herman, Systematizing God’s Law, s. 318, 323.

^[232] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 36.

^[233] Levililer, 19:20.

^[234] Yasa’nın Tekrarı, 24:19-20.

^[235] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 36-37.

^[236] Ve’l-aşlu ’1- ‘âşir, ennehu lâ yenbeğî ‘addu ’l-tavtıyât elletî hiye li-ğâyâtin mâ. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 42.

^[237] Çıkış, 25:30.

^[238] Levililer, 24:5.

^[239] Çıkış, 20:27.

^[240] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 42-43.

^[241]  Ve’l-aşlu’l-hâdi ‘aşar, ennehu lâ yenbeğî ‘addu eczâi’ş-şerî‘a ‘ale’l-infirâdi cüz’en cüz’â izâ kâne mecmû ‘uhâ mitsva ahat. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 43.

^[242] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 44.

^[243] Levililer, 14:4-5.

^[244] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 115, ‘ase: 111.

^[245] Levililer, 13:45; İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 117, ‘ase: 112.

^[246] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 44.

^[247] Dua şalı olan tallitin dört köşesinden sarkıtılan iplikler.

^[248] Mişna, Menahot, 4:1.

^[249] Sayılar, 15:38-40.

^[250] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 45.

^[251] Ve ’l-aşlu ’s-sânî ‘aşar, ennehu lâ yenbeğî en tü ‘adde eczâü sın ‘ati mâ me’mûru bi- ‘ameliha külli cüz ’ ‘alâ infırâdihi. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 45.

^[252] Çıkış, 25:8.

^[253] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 45.

^[254] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 46.

^[255] Levililer, 2:3; İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 90, ‘ase: 62.

^[256] Levililer, 22:27; İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 90, ‘ase: 60.

^[257] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 47.

^[258] Ve’l-aşlu ’r-râbi‘a ‘aşar, keyfe yenbeğî en tü ‘adde ikâmetü ’l-hudûd be-mitsvot ‘ase. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 50.

^[259]  Kendisinden önceki listelerde cezalar nehiylerin içinde sayıldığından İbn Meymun buna dikkat çekmiştir. Emir formunda olan ifadelerin nehiylerde sayılmasını eleştirmiştir.

^[260] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 51.

^[261] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 171-172, ‘ase: 229.

^[262] İbn Meymun,   Sefer ha-Mitsvot, s.  171, ‘ase: 228.

^[263] İbn Meymun,   Sefer ha-Mitsvot, s.  171, ‘ase: 226.

^[264] İbn Meymun,   Sefer ha-Mitsvot, s.  171, ‘ase: 227.

^[265] Babil Talmudu, Sanhedrin, 49b; İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 172, ‘ase: 230.

^[266]  Ölüm cezalarının hangi suç ve günahlar için verildiğiyle ilgili bkz. Mişna, Sanhedrin, 7:1; Babil Talmudu, Sanhedrin, 49b-50b; İbn Meymun, Mişne Tora, Hilhot Sanhedrin, 14:1.

^[267] Bununla ilgili daha fazla bilgi için bkz. Babil Talmudu, Makkot, 13a-b.

^[268] Ve’l-aşlu ’s-sâlis, ennehu lâ yenbeğî en tü ‘adde mitsvot şe-eynan nohegot le-dorot. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 16.

^[269] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 16.

^[270] İbn Meymun nesh kelimesini bu kuralında hiç zikretmemiş olsa da üçüncü kural aslında üstü kapalı olarak nesh konusunu işlemektedir. Blaustein, Cataloging Revelation, s. 170.

^[271] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 17-18.

^[272]  Ve’l-aşlu ’s-sâlis ‘aşar, inne’l-mitsvot lâ yetekesseru ‘adedühâ bi- ‘adedi’l-eyyâm elleti telzimü fihâ tilke’l-mitsvot. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 48.

^[273] Levililer, 23:42.

^[274] Mabed zamanında özel gün ve bayramlarda ek sunular sunulurdu. Mabed yıkıldıktan sonra ise bu sunuların yerini dualar almıştır. Günümüzde ise bu ek duaların adı musaf olarak isimlendirilmektedir.

^[275] Levililer, 23:36.

^[276] Yeni ay/ay başı.

^[277] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 49.

^[278] Araştırmacıların iddialarına göre Şerhu ’l-Mişna, Sefer ha-Mitsvot ve Mişne Tora bir hukuk üçlemesidir (triology). Rabinowitz, Taryag, s. 89, dipnot: 20.

^[279] O, Mişne Tora mukaddimesinin sonlarına doğru bunu belirtmektedir: “Bu yüzden ona Mişne Tora (İkinci Tevrat / Tevrat’ın Tekrarı) ismini verdim, kişi önce Yazılı Tevrat’ı sonra Sözlü Tevrat’ın tamamını içeren bu eseri okuyacak ki Sözlü Tevrat’ı öğrenecek ve bu ikisi (Tevrat ve Mişne Tora) arasında başka kitaba başvurmayacak (Lefikah kara ’ti şem hibur ze Mişne Tora. Lefi şe-adam kore Tora şe-bihtav tehila ve ahar kah kore ba-ze ve yodea mimmenu Tora şe-beal-pe kula ve eyno tsarih likrot sefer aher beyneyhem) ” Bkz. İbn Meymun, Mişne Tora, ed. Yohai Makbili (Hayfa: The Mishneh Torah Project, 2009), s. 5. Ayrıca bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, s. 37.

^[280] Rabinowitz, Taryag, s. 90.

^[281] Çıkış, 20:2.

^[282] Yasa’nın Tekrarı, 6:4.

^[283] Yasa’nın Tekrarı, 10:20; 11:22.

^[284] Sayılar, 7:9.

^[285] Sayılar, 7:4-8.

^[286] Yeşu, 3:6. Tevrat içinde hem Levililer hem de kohenler Ahit Sandığı’nı taşıma işini üstlenmiştir: 2.

Samuel, 15:24; 1. Tarihler, 15:14-15, 26-27.

^[287] Tahıl sunusu.

^[288] Levililer, 6:20.

^[289] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 125.

^[290] Yasa’nın Tekrarı, 26:5.

^[291] Yasa’nın Tekrarı, 22:8.

^[292] Çıkış, 23:5.

^[293] Yasa’nın Tekrarı, 22:4.

^[294] Yasa’nın Tekrarı, 22:13.

^[295] Yasa’nın Tekrarı, 24:1.

^[296] Çıkış, 21:11. Bu pasajın birkaç cümle öncesinde cariye olarak satılan İbrani bir kızın, efendisi veya onun oğluyla evlenmediği durumda serbest kalacağı anlatılmaktadır.

^[297] Yasa’nın Tekrarı, 24:1.

^[298] Yasa’nın Tekrarı, 24:5.

^[299] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 170.

^[300] Çıkış, 22:15.

^[301] Levililer, 6:30.

^[302] Levililer, 6:29.

^[303] Levililer, 11:44.

^[304] Yasa’nın Tekrarı, 17:18, kralın ikinci bir Sefer Tora’yı yazmasından bahsetmektedir. Yasa’nın Tekrarı, 31:19, herkesin (erkeklerin) Sefer Tora’yı yazmasından (el yazmasına sahip olmasından) bahsetmektedir.

^[305] Sefaria nüshasına göre bu şekildedir.

^[306] Sadece kohenlerin yemesi gereken günah ve suç kurbanları.

^[307] Çıkış 29:33.

^[308]  Sadece 213. emirde farklı Tevrat pasajı delil olarak gösterilmiş olup, geri kalan ifade ve sıralama farklılıkları aynı Tevrat pasajlarına dayanmaktadır.

^[309] Halahot Gedolot mukaddimesinde rivayet bu şekilde aktarılmaktadır. Bkz., Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 24; Davidson, MosesMaimonides, s. 170; Cohen, Opening the Gates of Interpretation, s. 287; Hefets b. Yatsliah da mukaddimesinde rivayeti bu şekilde aktarmaktadır. Bkz. Moshe Zucker, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, Proceedings of the American Academy

for Jewish Research 29 (1960 -1961), s. 14 (Judeo-Arabic metin).

^[310] Herman, Systematizing God’s Law, s. 57.

^[311] Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 7, 9, 16, 58, 181, 183.

^[312] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 4.

^[313] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 9, 16, 18, 20, 22, 23, 41, 43, 47.

^[314] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 5.

^[315] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 6.

^[316] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[317] O dönem Karailere yönelik çok yoğun bir reddiye geleneği oluşmuştur. Karailerin en önemli düşüncesi Sözlü Tevrat’ın reddidir.

^[318] Herman, Systematizing God’s Law, s. 57.

^[319] Bu anlayış İbn Meymun’la ön plana çıksa da daha önce dile getirilmiştir. İbn Bil‘am da metodoloji sorununu ortaya atmış ve nasıl olur da bu listelerde Rabbani kaynaktan gelen hükümlerin sayıldığını anlayamadığını ifade etmiştir. Ancak o, bunu müfessir olarak dile getirmektedir. Ezra Blaustein’e göre İbn Meymun rabbani hükümlerin 613 mitsvot listesinde sayılmaması görüşünü İbn Bil‘am’dan almıştır. Çünkü İbn Bil‘am, Hanuka mumları, Purim’de Megila okunması, hasta ziyaretinde bulunma ve yaslı kişileri teselli etme gibi rabbani emirlerin 613 mitsvot listesinde yer alamayacağını söylemektedir. İbn Meymun ise İbn Bil‘am’ın verdiği bu örnekleri birebir birinci kuralında kullanmaktadır. Blaustein, Cataloging Revelation, s. 18, 105-106, 118, 167; İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 9; Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 7.

^[320] Genellikle gündelik yapılan veya yapılacak işle -Tora çalışması, elleri yıkama gibi eylemler- ilgili olan şükür ve hamdı ifade eden dualar.

^[321] Babil Talmudu, Şabat, 23a.

^[322] Yasa’nın Tekrarı, 17:11.

^[323] İlgili yer için bkz. Babil Talmudu, Yevamot, 20a.

^[324] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 11-12.

^[325] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 15. Hefets b. Yatsliah da böyle düşünmektedir. Hefets, öncekilerin usûl ve für ‘u ayrımına dikkat etmediklerinden emirleri karıştırdıklarını iddia etmektedir. Zucker, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, s. 14 (Judeo-Arabic metin); Cohen, Gpening the Gates of Interpretation, ss. 284-285; Herman, Systematizing God’s Law, s. 249.

^[326] Babil Talmudu, Pesahim, 22b. Kayyara’nın listesinde “bilgelerden (hahamlardan) korkun” ifadesi yer almaktadır. Bkz. Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ss. 86-87, ‘ase: 155.

^[327] Yasa’nın Tekrarı, 6:13.

^[328] Babil Talmudu, Ketubot, 103a.

^[329] Çıkış, 20:12.

^[330] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 12-15.

^[331]  Sayılar, 8:25. Kayyara’nın listesinde “artık çalışmayacak” ifadesi yer almaktadır. Bkz. Kayyara,

Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 34, lo ta‘ase: 24.

^[332] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 16.

^[333] Çıkış, 16: 19.

^[334] Yasa’nın Tekrarı, 2:9.

^[335] Sayılar, 21:8.

^[336] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 17.

^[337] Levililer, 19:2.

^[338] Levililer, 11:44. Kayyara’nın listesinde “kendinizi kutsayın / takdis edin” ifadesi yer almaktadır. Bkz.

Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 88, ‘ase: 164.

^[339] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 18-19.

^[340] Yasa’nın Tekrarı, 24:4.

^[341] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 19-20.

^[342] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 22.

^[343] Mitsvot grupları, bir konuyla ilgili alt hükümler.

^[344] Çıkış, 20:13.

^[345] Levililer, 20:10.

^[346] Daha fazla bilgi için bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 23; Duran, Zohar ha-Rakia, ss. 33-64; Blaustein, Cataloging Revelation, ss. 105-130.

^[347] Çıkış, 21:7.

^[348] Sayılar, 17:5. Yeni Türkçe çevirilerde bu ifade yer almayıp, ifadenin İbranicesi lo-yihye ke-Korah u-ke- ‘edato şeklindedir. Bkz. Moşe Farsi, Tora Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Tora ve Aftara (İstanbul:

Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, 2010), c. 4, s. 341.

^[349] Midraş Tanhuma, Tsav, 13:1.

^[350] Babil Talmudu, Sanhedrin, 110a.

^[351] Ancak Kayyara, “Korah ve yandaşları gibi olmayın” ifadesini nehiylerin içinde saymıştır. Bkz. Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 46, lo ta‘ase: 118.

^[352] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 27-28.

^[353] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 43.

^[354] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 47-48.

^[355] Çıkış, 20:10.

^[356] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 32, lo ta ‘ase: 15.

^[357] Kayyara’nın mukaddimesine bakıldığında cezalar nehiylerin içinde sayılmıştır. Taşlama cezası içinde de Şabat’ı ihlal edenler bulunmaktadır. Bkz. Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ss. 25-26, onaş: 12.

^[358] İbn Meymun bu kuralındaki prensibine uygun olarak, Mişne Tora eserinde 613 mitsvot listesinde yer vermediği farklı cezai yaptırımlar içeren 168 nehiy sıralamaktadır. Bu nehiyleri çiğneyenlerin cezaları kırbaçlanma veya karet (Tanrı tarafından verilen bir ceza olup insanın yaşamında elli yaşını göremeden ölmesini ifade eden, nasibinin kesilmesine ve Tanrı’nın insan üzerindeki lanetine işaret eden terim) olarak değişmektedir. İlgili yer için bkz. İbn Meymun, Mişne Tora, Hilhot Sanhedrin, 19:1-4; Rabinowitz, Taryag, s. 111.

^[359] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 53.

^[360] Her ne kadar İbranice çevirilerde bu kişinin Hefets olduğu söylense de Halper burada bahsi geçenin Hefets olmadığını çeşitli gerekçelerle iddia etmektedir. Bkz. Halper, A Volume of the Book of Precepts, ss. 54-55. Bu yüzden İbn Meymun’un ifade ettiği şekilde isim vermekten kaçındık.

^[361] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 53.

^[362] Cohen, Opening the Gates of Interpretation, ss. 285-286.

^[363] İbn Ezra, The Secret of the Torah, ss. 56-58; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:14, s. 110; Herman, Systematizing God’sLaw, ss. 58-89.

^[364] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 38; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:3, ss. 94-95; Friedberg, Crafting the 613 Commandments, ss. 286-287.

^[365] Çıkış, 23:19; 34:26; Yasa’nın Tekrarı, 14:21.

^[366] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 38; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:3, ss. 94-95.

^[367] Bunun başka bir nedeni de rabbilerin bu ifadeden üç farklı nehiy çıkarmalarıdır. İlgili yer için bkz. Babil

Talmudu, Hullin, 115b.

^[368] Çıkış, 23:25.

^[369] Yasa’nın Tekrarı, 14:23.

^[370] İbn Ezra, The Secret of the Torah, ss. 40-41; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:5-6, ss. 96-97.

^[371] Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 60-61, ‘ase: 4 ve 5.

^[372] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 42; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:7, ss. 98-99.

^[373] Çıkış, 29:7.

^[374] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 43; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:8, ss. 100-101.

^[375] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 47; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:10, ss. 103-104.

^[376] Çıkış, 12:10.

^[377] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 235-236, lo ta‘ase: 117.

^[378] Çıkış, 12:10.

^[379] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 47; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:10, s. 104.

^[380] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 168-169, ‘ase: 216 ve 217.

^[381] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 51; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:12, s. 105.

^[382] Yasa’nın Tekrarı, 21:11.

^[383] Yasa’nın Tekrarı, 21:12-13.

^[384] Yasa’nın Tekrarı, 21:14.

^[385] İbn Ezra, The Secret of the Torah, ss. 51-53; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:12, s. 107.

^[386] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 304, lo ta‘ase: 263.

^[387] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 304-305, lo ta‘ase: 264.

^[388] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 170, ‘ase: 221.

^[389] Mayasız ekmek.

^[390] Pesah sunusunun ekmeğin üzerine acı otlarla birlikte yenmesi.

^[391] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 78; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 5:2, s. 126.

^[392] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 45.

^[393] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 55; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:13, s. 108.

^[394] Yasa’nın Tekrarı, 17:17.

^[395] Yasa’nın Tekrarı, 17:16.

^[396] İbn Ezra, The Secret of the Torah, ss. 55-56; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:13, s. 108.

^[397] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 58; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:15, s. 110.

^[398] Çıkış, 20:8.

^[399] Yasa’nın Tekrarı, 5:12.

^[400] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 58; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:15, s. 110.

^[401] Abraham b. Ezra, The Secret of the Torah, s. 59; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:16, s. 111.

^[402] Yasa’nın Tekrarı, 10:16.

^[403] Yasa’nın Tekrarı, 10:16.

^[404] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 59; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:16, ss. 111-112; Herman, Systematizing God’s Law, s. 251.

^[405] İbn Ezra, The Secret of the Torah, s. 60; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 2:16, s. 111.

^[406] İbn Bil‘am, Dvarim, 30:2.

^[407] İbn Bil‘am, Dvarim, 30:2; Cohen, Opening the Gates of Interpretation, s. 285; Friedberg, Crafting the 613 Commandments, s. 19; Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 7.

^[408] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[409] İbn Gabirol de kronolojik olarak İbn Meymun’dan önce 613 mitsvot listesi hazırlamıştır ancak listesi azharot şeklinde olup şiirdir. Sefer mitsvot kategorisinde olmadığı için konu dışında bırakılmıştır.

^[410] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[411] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 24. Bu rivayetin alıntılanmasındaki farklılık önem arz etmektedir. “İsrailoğulları 613 emir ve yasakla emrolundu” ifadesiyle hem de-Orayta hem de de-Rabanan hükümler kastedilmektedir. İbn Meymun ise “Musa’ya 613 emir ve yasak öğretildi” şeklinde alıntılayarak sadece de-Orayta hükümleri kastetmektedir.

^[412] Kelime anlamı “ölüm” olup, Tevrat içinde yapılmasının sakıncalı olduğu ve yapılınca Tanrı tarafından ölüm cezasının verildiği durumlardır. Örneğin Tevrat’ta, kirli bir kohenin kutsal sunulardan yemesinin yasaklandığı, temizlenmeden yerse öleceği ifade edilmektedir. Bkz. Levililer, 22:3-9.

^[413] Kelime manası “kesmek”tir. Kişinin bu dünyada erken ölümü tatması, nasibinin ve nesebinin kesilmesi anlamına gelen Tanrı tarafından verilen bir ceza çeşididir.

^[414] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 25.

^[415] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ss. 25-31.

^[416] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ss. 31-68.

^[417] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ss. 68-94.

^[418] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, ss. 94-112.

^[419] Bu sayılar nüshalara göre farklılık arz etmektedir.

^[420] Bu rivayet zinciri ilk olarak Mişna, Avot, 1:1’de geçmektedir. Buna göre Musa Sina’da Tevrat’ı alır ve onu Yeşu’ya, Yeşu zkanime (kanaat önderleri), zkanim peygamberlere, peygamberler Kneset ha-Gdola’nın (Büyük Meclis) üyelerine nakletmiştir.

^[421] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 15.

^[422] Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ss. 25-32.

^[423] Örneğin; paraşat nazir (nazir paraşası). Nazir paraşası, Sayılar, 6:1-21 arasını kapsamaktadır. Buradan hareketle paraşiyot, Tevrat içindeki mitsvot grubunu ifade eden yasalardır.

^[424] İbn Meymun’un on dördüncü kuralında değindiği husus budur, cezaların yapısı gereği “emir” olduğunu ve nehiylerin içinde sayılmaması gerektiğini vurgulamıştır.

^[425] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[426] İbn Meymun’un Saadya’nın müstakil olarak hazırladığı Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i eserini görüp görmediği kesin değildir. İbn Meymun ne Saadya’dan ne de onun eserinden bahsetmektedir. Bu konuyla bağlantılı olarak R. Hayim Sabato, “Ha-im Hekir ha-Rambam et Sefer ha-Mitsvot ha-Şalem le-Rasag?” adlı ders notlarında İbn Meymun’un, Saadya’nın müstakil eserini görmediğine dair iddiasını çeşitli örneklerle sunmaktadır. https://www.ybm.org.il/Admin/uploaddata/LessonsFiles/Pdf/10212.pdf (Erişim tarihi: 15 Eylül 2022).

^[427] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 2.

^[428] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 3

^[429] Her ne kadar isim vermese de Kayyara’nın eserinden bahsettiği kuvvetle muhtemeldir.

^[430] Bununla paraşiyot bölümünü kastettiği açıktır.

^[431] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, ss. 4-5.

^[432] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 5.

^[433] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 6.

^[434] Bu başlık altındaki emir ve nehiylere bakıldığında Kayyara’nın listesindeki mita kategorisinde yer alan hükümlere denk geldiği görülmektedir. Tevrat’ta, insanın eylemi yapması sonucunda cezai yaptırım olarak Tanrı tarafından öldürüleceğini ifade eden hükümlerdir.

^[435]   26 kategorinin başında verdiği sayı hesaplandığında Saadya toplamda 608 mitsva sıralamış bulunmaktadır. Küçük farklılıklarla Saadya’nın 26 kategorisini başlıkları ve mitsva sayılarıyla birlikte Samuel b. Hofni Gaon da eserinde zikretmektedir. Bkz. Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, ss. 12-13 (Judeo-

Arabic metin). Ancak Hofni’nin verdiği sayılar hesaplandığında Saadya toplamda 611 mitsva sıralamaktadır. Tarafımızca bunun sebebi, Babil Talmudu, Makkot, 23b rivayetinde geçen “İlk ikisini İsrailoğullan Tanrı’dan işitti” ifadesidir. Buna ilaveten, Hofni’nin ismen ve sayılarla böyle bir alıntıda bulunması Saadya’nın eserini elinde bulundurduğunun göstergesi olabilir.

^[436] Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 184.

^[437]  David Sklare, bu bölümde Hofni’nin emir ve nehiylerin yapısal özelliklerini inceleme tarzıyla İbn Meymun’un 14 kuralının içeriğinin birbirine paralel olduğunu iddia etmektedir. Bkz. Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 174, dipnot: 15. Hofni’nin ilk bölümüne bakıldığında, 16. fasılda zamanla muvakkat emirleri işlediği (İbn Meymun’un üçüncü kuralı), 24. fasılda kıyasla (13 yorum kuralı) gelen hükümleri işlediği (İbn Meymun’un ikinci kuralı) görülmektedir. Ayrıca Hofni, 18. fasılda mitsvaları yerine getirmede yaptığı “niyet” vurgusu, 20. fasılda Tevrat’ın verilmesinden (matan Tora) önce farz kılınan hükümler ile de İbn Meymun’dan ayrılmaktadır. Bkz. Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 207, 213. Bu çerçevede, her iki âlim de içerik olarak aynı olmasa da mitsvaların karakteristik özelliklerini belirlemede aynı çabayı göstermiştir.

^[438] Hofni eserinin mukaddimesinde üç ana bölüme ayırdığını ifade etmiş olsa da bu bölüm günümüze ulaşmamıştır. Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 3 (Judeo-Arabic metin); s. 171.

^[439] Hofni’ye göre toplamda 55 tane aklî 558 tane sem‘î hüküm vardır. Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s.

18 (Judeo-Arabic metin). Bu sayı toplandığında ise 613 sayısı elde edilmektedir.

^[440] Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 28 (Judeo-Arabic metin).

^[441] Kalple ilgili mitsvalar, fragmanların eksik olmasından dolayı anlaşılamamaktadır.

^[442] Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 172.

^[443] Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 33 (Judeo-Arabic metin).

^[444] Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 3 (Judeo-Arabic metin).

^[445] Halper’in eserinde kitabın mukaddimesi yer almamaktadır. Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 50. Ancak Hefets’in mukaddimesi, 1961 yılında Moşe Zucker tarafından keşfedilmiş ve bazı kısımları yayınlanmıştır. Bkz. Zucker, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, Proceedings of the American Academy for Jewish Research 29 (1960 -1961), ss. 1-68.

^[446] Zucker, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, s. 18 (Judeo-Arabic metin).

^[447] Zucker, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, s. 19 (Judeo-Arabic metin).

^[448] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 52.

^[449] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[450] Zucker, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, s. 19 (Judeo-Arabic metin).

^[451] Halper, A Volume of the Book of Precepts, ss. 55-58.

^[452] Rabinowitz, Taryag, ss. 115-119.

^[453] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere’im (Litvanya: Vilna, 1892-1901), s. 13.

^[454] Bu tercih, Elon’a göre Çıkış, 26:32’de Buluşma Çadırı’nın tarifi için kullanılan “. akasya ağacından altın kaplı dört sütun (direk). altın kancalar.”; Rabinowitz’e göre Özdeyişler 9:1’de geçen “bilgelik kendi evini yaptı, yedi direğini koydu.” ifadelerine dayanmaktadır. Elon, JewishLaw, c. 3, ss. 1259-1261; Rabinowitz, Taryag, ss. 117-119.

^[455] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[456] Nahmanides de bu durumu doğrulamakla beraber Kayyara’nın listesinde Tanrı’nın varlığına ve birliğine iman etmenin yer almamasının gerekçesi olduğunu söylemektedir. Ona göre, emir ve yasakları listelemek mantıken Tanrı’nın varlığını ve birliğini kabul etmek demektir. Bu çerçevede Nahmanides’e göre, Kayyara’nın mitsvot listesi hazırlamış olması Tanrı’nın varlığına ve birliğine iman ettiğinin göstergesidir. Hasagot ha-Ramban, ‘ase: 1.

^[457] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 34, lo ta ‘ase: 27.

^[458] Yasa’nın Tekrarı, 6:4’te bulunan ifade, Tanrı’nın birliğini vurgulamaktadır.

^[459] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 68, ‘ase: 1.

^[460] Bu çerçevede bazı araştırmacılara göre Kayyara dolaylı olarak Tanrı’ya ve onun birliğine iman etmeyi saymış bulunmaktadır. Buna ilaveten Saadya, Şema ‘ duasını “tevhid suresi” şeklinde adlandırmaktadır. Bkz. Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 9.

^[461] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 8.

^[462] Yasa’nın Tekrarı, 4:39.

^[463] Kişiye, zamana ve mekâna göre değişmeyen zorunlu hükümler. Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, ss. 16­

17 (Judeo-Arabic metin).

^[464] Yasa’nın Tekrarı, 4:39.

^[465] Sklare, Samuel Ben Hofni Gaon, s. 14 (Judeo-Arabic metin).

^[466] Eserin Judeo-Arabic aslında ilk iki mitsva günümüze ulaşan fragmanlarda yer almamaktadır. Ancak Orta Çağ’da Arapça’dan yapılan İbranice tercümesinde ilk iki mitsva yer almaktadır. Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 30. Zucker’in yayınladığı mukaddime kısmında da bir ve ikinci mitsvalar yer almamaktadır. Ancak Hefets, “zatının bir olduğunu bilmekten sonra (ba ‘de ma ‘rifetinâ bi-vahdeti zâti)” diyerek üçüncü mitsvaya geçmektedir. Buradan anlaşılmaktadır ki Hefets’in “tevhid mitsvası״ ikinci mitsva olarak sıralanmaktadır. Bkz. Zucker, “Keta‘im Hadaşim mi-Sefer ha-Mitsvot le-Rav Hefets Yatsliah”, s.

23 (Judeo-Arabic metin).

^[467] İlgili yer için bkz. Halper, A Volume of the Book of Precepts, ss. 31-40; Friedberg, Crafting the 613 Commandments, ss. 139-140.

^[468] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 58.

^[469] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 58.

^[470] Yasa’nın Tekrarı, 5:6; 8:14; Levililer, 11:45; 19:36; Çıkış, 29:46; Sayılar, 15:41; On Emir’de de bu bağlamda kullanılmaktadır, bkz. Çıkış, 20:2. Aynı şekilde İbn Ezra’ya göre, Çıkış, 20:2’deki “Tanrı’ya iman etme” emri imanla yani kalple (ha-mitsvot ha-lev) yerine getirilen ilk mitsva, “Tanrı’nın birliğine iman etme” ise kalple yerine getirilen bir diğer mitsvadır. İbn Ezra, The Secret of the Torah, ss. 104-105; İbn Ezra, YesodMora ve-Sod Tora, 7:8, ss. 147-148.

^[471] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 58.

^[472] Yasa’nın Tekrarı, 6:4.

^[473] Bu ifadeyi Yosef Kafih midraşlarda bulamadığını ifade etmektedir. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 58, dipnot: 9.

^[474] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 58.

^[475] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 58.

^[476] Çıkış, 20:2-3.

^[477] Babil Talmudu, Makkot, 23b.

^[478] “Benden başka Tanrı’n olmayacak” ifadesi form olarak olumsuz bir yapıdadır. Burada ilginç olan, İbn Meymun’un olumsuz formdaki bu ifadeyi mitsva ‘aseye delil getirmesidir. Friedberg, Crafting the 613 Commandments, s. 150. Friedberg her ne kadar böyle bir eleştiri yöneltse de İbn Meymun “Benden başka Tanrı’n olmayacak” ifadesini mitsva ‘aseye delil olarak kullandığını ifade etmemektedir. Buna ilaveten İbn Meymun’un, mitsvot listesindeki ilk nehiy “Tanrı’dan başka varlıklara inanmak haramdır,” “Benden başka Tanrı’n olmayacak” ifadesini ise bu nehye delil getirmektedir. Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 181, lo ta ‘ase: 1.

^[479] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 58; Tanrı’nın varlığına ve birliğine iman ile ilgili ayrıca bkz. İbn Meymun, Mişne Tora, Hilhot Yesodey ha-Tora, 1:1-12. İlgili kısmın Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ss. 42-46.

^[480] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 58-59. Bu konuyla ilgili ayrıca bkz. Davidson, “The First Two Positive Commandments in Maimonides’ List of the 613 Believed to Have Been Given to Moses at Sinai”, Creation or Re-Creation in Jewish Thought, ed. Rachel Elior & Peter Schafer (Tübingen: Mohr Siebeck, 2005), ss. 113-145.

^[481] Numaralandırma İbn Meymun’un Sefer ha-Mitsvot eserindeki mitsvot ‘aseye göredir.

^[482] Çıkış, 25:8. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 68-70, ‘ase: 20.

^[483] Levililer, 19:30. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 70, ‘ase: 21.

^[484] Sayılar, 18:2. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 70-71, ‘ase: 22.

^[485] Sayılar, 18:23. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 71-72, ‘ase: 23.

^[486] Çıkış, 30:19-20. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 72, ‘ase: 24.

^[487] Yasa’nın Tekrarı, 12:14. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 103-104, ‘ase: 84.

^[488] Yasa’nın Tekrarı, 12:26. îbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 104. ‘ase: 85.

^[489] Saadya Gaon, Kitâbu’ş-Şerâ‘i, ss. 110-113.

^[490] îbr. karşılığı Şekina‘dır. Tanrı’nın varlığını ifade eder.

^[491] Çıkış, 25:8.

^[492] Çıkış, 25:10.

^[493] Çıkış, 25:31-40.

^[494] Çıkış, 25:23.

^[495] Çıkış, 27:1.

^[496] Çıkış, 30:1-10.

^[497] Çıkış, 20:25.

^[498] El-kavl fi’l-mitsvot el-vâcibe ale’l-kefâya na ‘nî bihâ men kâme bihâ min Yisrael ve kanet fihi kifâyetün sukita vücübüha ani’l-bâkûn. Bkz. Sklare, SamuelBen Hofni Gaon, s. 25 (Judeo-Arabic metin).

^[499] Çıkış, 25:8.

^[500] Çıkış, 25:10.

^[501] Çıkış, 25:31.

^[502] Çıkış, 25:23.

^[503] Çıkış, 27:1.

^[504] Çıkış, 30:1.

^[505] Çıkış, 20:25.

^[506] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 149 (Judeo-Arabic metin).

^[507] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 74, ‘ase: 47.

^[508] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 31, onaş: 69.

^[509] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 97, paraşa: 5.

^[510] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 129.

^[511] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 155.

^[512] Saadya Gaon, Kitâbu’ş-Şerâ‘i, s. 16.

^[513] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 321, siman: 289.

^[514] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 459, siman: 409.

^[515] Bkz. 3/Al-i İmran, 35.

^[516] Mişna, Nedarim, 1:1.

^[517] Sayılar, 30:1-2.

^[518] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 108, ‘ase: 92.

^[519] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 108, ‘ase: 93.

^[520] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 280, lo ta ‘ase: 202.

^[521] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 281, lo ta‘ase: 203.

^[522] İbn   Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 281, lo ta‘ase: 204.

^[523] İbn   Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 281, lo ta ‘ase: 205.

^[524] İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 281, lo ta‘ase: 206.

^[525] İbn   Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 282, lo ta ‘ase: 207.

^[526] İbn   Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 282, lo ta‘ase: 208.

^[527] İbn   Meymun, Sefer ha-Mitsvot, s. 282, lo ta ‘ase: 209.

^[528] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 104, paraşa: 33.

^[529] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s.  49, lo ta ‘ase: 141.

^[530] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s.  49, lo ta ‘ase: 142.

^[531] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s.  49, lo ta ‘ase: 143.

^[532] Kayyara, HakdamatSefer Halahot  Gedolot, s.  50, lo ta‘ase: 144.

^[533] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 50, lo ta ‘ase: 146.

^[534] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 50, lo ta ‘ase: 147.

^[535] Tarafımızca bu sayının daha fazla olduğu tahmin edilmekle beraber diğer hükümler fragmanlarda yer almamaktadır.

^[536] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 89.

^[537] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 90

^[538] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 90.

^[539] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 90.

^[540] Hefets, nazir kelimesini kullanmak yerine “zahit, sofu” anlamında Arapça nâsik terimini kullanmaktadır.

Metnin aslını korumaya özen göstererek nazir kelimesini kullanmadık.

^[541] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 171 (Judeo-Arabic metin).

^[542] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 171 (Judeo-Arabic metin).

^[543] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 173 (Judeo-Arabic metin).

^[544] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 176 (Judeo-Arabic metin).

^[545] Halper, A Volume of the Book of Precepts, s. 178 (Judeo-Arabic metin).

^[546] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 57, siman: 79.

^[547] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 59, siman: 80.

^[548] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 77, siman: 105.

^[549] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 388, siman: 353.

^[550] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 389, siman: 355.

^[551] Bkz. Meral, Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik, ss. 253-254.

^[552] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 81, ‘ase: 111-118. Kayyara genel olarak 18 adet Hallel duası okuma emrini Sukkot, Hanuka, Pesah, Şavuot ve Roş Hodeş bayramları için ifade etmekte olup, bunlardan 8 tanesi Hanuka Bayramı’na tekabül etmektedir.

^[553] Saadya Gaon, Kitâbu ’ş-Şerâ ‘i, s. 199.

^[554] Yasa’nın Tekrarı, 33:11.

^[555] Makkabilerin de bu soydan geldiği söylenmektedir.

^[556] Ayrıca bkz. Herman, Systematizing God’sLaw, ss. 99-102.

^[557] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 239, siman: 262.

^[558] Kayyara, Hakdamat Sefer Halahot Gedolot, s. 84, ‘ase: 140.

^[559] Eliezer b. Samuel, Sefer Yere ’im, s. 496, siman: 429.

^[560] Bu konuyla ilgili ayrıca bkz. Moshe Zucker, “İyunim ve ha-Arot”, Proceedings of the American

Academy for Jewish Research 49 (1982), ss. 97-100.

^[561] Bkz. İbn Meymun, Sefer ha-Mitsvot, ss. 278-279.

^[562] İbn Meymun, Delâletu’l-Hâirîn, ss. 531-534.

*Mitsvaların kaynakları olarak gösterilen Tevrat pasajları, Yahudi Tevrat bölümlenmesine göre verilmiştir.

Karşılaştırma için bkz. Farsi, Tora Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Tora ve Aftara.

^[564] Bu risalenin Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ss. 41-87.

^[565] Bu risalenin Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ss. 88-120.

^[566] Bu risalenin Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ss. 121-150.

^[567] Yedinci yıl.

^[568] Bu risalenin Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ss. 217-259.

^[569] Yosef Kafih, edisyonunda bu şekilde verilmiştir. Yasa’nın Tekrarı, 12:14 şeklinde verilmesi emrin içeriği açısından daha makul görünmektedir.

^[570] Yosef Kafih edisyonunda bu şekilde yer alsa da Yasa’nın Tekrarı 21:4 daha makul görünmektedir, çünkü 21:1’de yasanın mahiyeti yer almamaktadır.

^[571] Bu risalenin Türkçesi için bkz. İbn Meymun, İlim Kitabı, ss. 151-216.

^[572]Çıkış, 20:12 olması daha makul görünmektedir. Çünkü kaved (saygı göster) ifadesi 20:11’de değil 20:12’de geçmektedir.

^[573]  Yosef Kafih’in edisyonunda bu şekilde yer alsa da Yasa’nın Tekrarı 4:16’da “... sakın yozlaşıp kendinize herhangi bir simgenin suretinde heykel yapmayın - [ister] bir erkek ya da kadının sureti...” şeklinde geçmektedir. Yasa’nın Tekrarı 5:16 olması daha makuldür çünkü anne-babaya hürmet etmekten burada bahsedilmektedir.

^[574]       Evliliğin ilk aşaması olup, nişanlılık dönemine benzemektedir. Kiduşin aşamasında gelin-damat birliktelik olmaksızın karı-koca sayılırlar. Her ne kadar birliktelik olmasa da boşanma olacağı zaman ise get belgesiyle boşanırlar. Bkz. Mişna, Kiduşin, 1:1.

^[581] Çıkış; 20:3 ve Yasa’nın Tekrarı, 5:7 cümleleri bu nehiy için daha makul görünmektedir.

^[582] Çıkış; 20:4 ve Yasa’nın Tekrarı, 5:8 cümleleri bu nehiy için daha makul görünmektedir.

^[583] Çıkış, 20:20 içerik olarak daha makuldür.

^[584] Yosef Kafih edisyonunda bu şekilde yer alsa da Çıkış, 20:20 içerik olarak daha makuldür.

^[585] İçerik açısından Çıkış, 20:5 ve Yasa’nın Tekrarı, 5:9 daha uygundur.

^[586] Çıkış, 20:4 ile Yasa’nın Tekrarı, 5:8 cümleleri “put yapma ile ilgili” nehiyler olup bahsi geçen nehiyle bir ilgisi bulunmamaktadır.

^[587] Çıkış, 20: 25 nehyin içeriği açısından daha uygundur.

^[588] Çıkış, 20: 26 nehyin içeriği açısından daha uygundur.

^[589] Sefaria’da bu iki mitsvaların sırası tam tersi şekilde verilmiştir. Buna göre, Mişne Tora"da 81. nehiy “Altın altarın üzerinde buhur ve kurban sunmayacaksınız” ve 82. nehiy “Altarın ateşini söndürmeyeceksiniz” şeklinde yer almaktadır.

^[590] Tevel, ondalıklar veya herhangi verilmesi gereken sunu ve armağanların verilmeden önceki haline denilmektedir.

^[591] Yosef Kafih her ne kadar bu şekilde atıf yapmış olsa da Sayılar, 6:4 daha uygun görünmektedir. Çünkü “çekirdek” ifadesi atıf verilen yerde değil bir sonraki cümle olan 4. cümlede geçmektedir.

^[592] Yosef Kafih her ne kadar bu şekilde atıf yapmış olsa da Sayılar, 6:4 daha uygun görünmektedir. Çünkü “kabuk” ifadesi atıf verilen yerde değil bir sonraki cümle olan 4. cümlede geçmektedir.

^[593]  Çıkış, 20:13 olması daha makuldür, çünkü bu nehyin gerekçesi olan “Çalmayacaksın” ifadesi 13. cümlede geçmektedir.

^[594] Yasa’nın Tekrarı, 5:17 olması daha makuldür, çünkü bu nehyin gerekçesi olan “Çalmayacaksın” ifadesi 17. cümlede geçmektedir.

^[595]  Çıkış, 20:13 olması daha makuldür çünkü bu nehyin gerekçesi olan “Çalmayacaksın” ifadesi 13. cümlede geçmektedir.

^[596] Çıkış, 20:14 nehyin gerekçesinde yer alan “(ele geçirmek) arzulamak” ifadesinin yer alması sebebiyle daha uygundur.

^[597] Üst dipnottaki aynı gerekçeyle Yasa’nın Tekrarı, 5:18 daha uygundur.

^[598] Yosef Kafih bu şekilde atıf yapsa da Çıkış, 20:14 nehyin gerekçesinde yer alan “(ele geçirmek) arzulamak” ifadesinin yer alması sebebiyle daha uygundur.

^[599] Putların ateşe verilmesiyle ilgili olan bu Tevrat pasajının ilgili nehiyle hiçbir ilgisi yoktur. Yosef Kafih muhtemel ki bir yanlışlık yapmıştır. Üst dipnottaki gerekçe uyarınca Yasa’nın Tekrarı, 5:18 daha uygundur.

^[600] Çıkış, 20:14 nehyin gerekçesinde yer alan “(ele geçirmek) arzulamak” ifadesinin yer alması sebebiyle daha uygundur.

^[601] Yosef Kafih bu şekilde atıf yapsa da Çıkış, 20:14 nehyin gerekçesinde yer alan “(ele geçirmek) arzulamak” ifadesinin yer alması sebebiyle daha uygundur.

^[602] Yosef Kafih bu şekilde atıf yapsa da Yasa’nın Tekrarı, 22: 3 daha uygun olup “görmezden gelme” ifadesi 3. cümlede geçmektedir.

^[603] Babil Talmudu, Bava Batra, 89b.

^[604] Yosef Kafih bu şekilde atıf yapsa da Yasa’nın Tekrarı, 25: 14 daha uygundur çünkü, 13. cümlede “Kesenizde bulundurmayacaksınız” ifadesi yer almaktadır. 14. cümlede ise “Evinizde farklı ölçüleri bulundurmayacaksınız” yer almaktadır.

^[605] Çıkış, 20:13’te yalan yere ifade vermenin nehyedildiği yer almaktadır.

^[606] Çıkış, 20:13’te yalan yere ifade vermenin nehyedildiği yer almaktadır.

^[607]  Yasa’nın Tekrarı, 24:16 içerik olarak daha uygun olup, 15. cümlede işçiye ücretini vermekten bahsetmektedir.

^[608] Çıkış, 20: 13; Yasa’ nın T ekran, 5:17 daha makuldür, çünkü “Öldürmeyeceksin” ifadesi yukarıda verilen atıfta yer almamaktadır.

^[609] Ayların sayımına Nissan’dan başlanır, Tişri yedinci aydır.

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar