RİSALE-İ NUR AÇISINDAN DUA VE UBUDİYET

Bunlarada Bakarsınız

1. DUA

a. Lügat Açısından

Lügatlerde dua "Allah'a yalvarma, niyaz, birini çağırma, bir yere gönderme, birinin iyiliği için Allah'a yalvarma, Allah'tan inayet, rahmet, nusret ve selâmet istemek, fizik ve afiyet talep etmek" vb. şeklinde tarif edilmiştir. Çeşitli lügatlerden derlenen bu tariflerden de anlaşılacağı üzere duada, doğrudan doğruya aracısız olarak Allah'tan dilekte bulunma, Ona yalvarma, rahmet, inayet, yardım, selâmet, rızık ve afiyeti de yine Ondan istemek önem taşımaktadır. Çünkü yaratılışın özünde, temelinde Allah'ın idrak edilmesi, tam bir imanla Ona teslim oluş, Onun birliğini tanımanın, dileklerini yalnızca Ona sunmanın göstergesi bulunmaktadır.

Bediüzzaman'a göre duanın kabul veya reddedileceği bir makam vardır. Müracaatlar ancak Ona yapılabilir. Her şey Ondadır. Bundan dolayı da bütün istekler, bütün hasenat, bütün ihsanat Onun hazinesindendir:

"Biyedihi'l-hayr: Yani bütün hayrat Onun elinde, bütün hasenat Onun defterinde, bütün ihsanat Onun hazinesindedir. Öyleyse, hayır isteyen Ondan istemeli, iyilik arzu eden Ona yalvarmalı"dır.

b. Terim Açısından

Ruh hallerimizin coşkulu ve derûnî şeklini teşkil eden dua insanı kalb huzuruna kavuşturan en yüce tatmin vasıtasıdır. Diğer bir açıdan dua, ruhî güçlerimizin belli bir gayeye doğru sevk edilmesidir. Bütün ümitler kırıldıktan sonra Allah'a sığınarak yalvarmak ve yalnız Ondan yardım dilemek olan duadan maksat, ruha doğan Allah ilhamının sükûneti içinde yine Ona yönelerek tecellisini beklemektir. Dua, insanın Allah ile olan münasebetlerinin doruğa ulaşmış halinin adıdır; en büyük hürmet duygusunun ifade vasıtasıdır. Kâinattaki her şey insanı Allah'a çağırdığına göre dua Ona teslim oluşun en güzel bir ifadesini teşkil etmektedir.

Bediüzzaman'a göre, mü'min için dua bir zırh, bir koruyucudur; onu cesaretlendiren manevi bir hazinedir. Rahmet hazinesinin kapısı da ancak dua ile açılır:

"Mü'min, her şeyde bir rahmet hazinesi kapısını bulur, dua ile çalar, Rabbine iltica eder. Her hakiki hasenat gibi, cesaretin dahi kaynağı imandır. Her seyyiât gibi korkaklığın dahi kaynağı dalâlettir."

Beşeri ihtiraslarına gem vurmak bir insan için, hemen hemen olmayan işlerin en başında gelir. Yine bu durumda da duaya ilticadan başka çare yoktur:

"İnsan nihayetsiz şeylere muhtaç olduğu halde, sermayesi hiç hükmünde, hem nihayetsiz musibetlere maruz olduğu halde iktidarı hiç hükmünde bir şey..."

İnsan ancak dua sayesinde yüca mertebelere, azim manevî tecellilere mazhar olabilir. Bu babta Üstad Bediüzzaman şu tesbitte bulunuyor:

"Kul öyle bir maksat, öyle bir gaye için saadet isteyip dua ediyor ki, insanı ve bütün mahlûkatı esfel-i sâfilin olan fena-yı mutlaka sukuttan, kıymetsizlikten, faydasızlıktan, abeslikten âlâ-yı ilîiyîn olan kıymete, bekaya, mektubat-ı Samedaniye olması derecesine çıkarıyor.

"Kul öyle yüksek bir fizâr-ı istimdatkârâne ile istiyor ve öyle tatlı bir niyaz-ı istirhamkârane ile yalvarıyor ki, güya bütün mevcudata, semavata, arşa işittirip, vecde getirip duasına 'Amin, Allahümme âmîn' dedirtiyor."

2. Ubudiyet

a.    Lügat Açısından

Eski dilde "ubudiyet" kelimesi ile ifade edilen ve lügatte "Kulluk, kölelik, aşırı bağlılık, mensup olma" vb. anlamlarına gelen bu söz öncelikle Allah'a karşı vazifelerin dile getirilmesinde kullanılır.

Kulluğun göstergelerinden biri olan duanın en güzel örneklerini, hem de insanlığa hidayet rehberi olan peygamberlerin kendi dillerinden Kur'ân-ı Kerimde bulmaktayız.

Mutlak kudret sahibini imdada çağırmanın bir diğer adı olan dua, ruhun Allah'a yükselişi, kalbin Allah ile konuşmasıdır.

b.   Terim Açısından

Lügat yönünden yaptığımız açıklamadan da anlaşılacağı üzere kulluk, öncelikle ve özellikle Allah'a karşı yükümlü-

Kiklerimizin yerine getirilmesinde hemen hatırımıza gelen bir terimdir.

Burada, insanın, yaratılmışların en üstün vasıflısı ' ve yeryüzünde Allah'ın halifesi olduğu mutlaka düşünülmeli, değerlendirme ona göre yapılmalıdır.

İşte meseleye bu pencereden bakan Bediüzzaman Sözlerinde ubudiyetle saadet kapısının açılacağını, Resul-i Ekremin (sallallâhü aleyhi ve sellem) de ubudiyetiyle âhiret kapısını açtığını şöyle izah ediyor:

"Ubudiyet dâr-ı saadetin açılmasına sebebiyet vermiştir. Acaba hiç mümkün müdür ki, akıllan hayrette bırakan âlemin şu intizamı, misilsiz cemâl-i Rubûbiyet, o duaya icabet etmemekle, böyle bir çirkinliği kabul etsin? Yani en ehemmiyetsiz arzuları yerine getirsin, en ehemmiyetli arzuları önemsiz görüp yapmasın? Hâşâ ve kellâ! Böyle bir cemâl böyle bir çirkinliği kabul ederek çirkin olamaz. Demek ki Resul-i Ekrem (sallallâhü aleyhi ve sellem) risaletiyle dünyanın kapısını açtığı gibi, ubudiyetiyle de âhiretin kapısını açar"

Bu tesbitiyle de iktifa etmeyen Üstad, bir vaiz edasıyla sözlerine şöyle devam ediyor:

"Ey insan! Madem ki hakikat böyledir. Gururu ve bencilliği bırak. Uluhiyetin dergâhında acz ve zaafını, istimdat lisanıyla, fakr ve hâcâtını, tazarru ve dua lisanıyla ilân ve kul olduğunu göster. 'Allah bize yeter, O ne güzel vekildir' de, yüksel. Hem deme ki, 'Ben hiçim, ne ehemmiyetim var ki, bu kâinat bir Hakim-i Mutlak tarafından kasdi olarak bana teslim edilsin, benden bir umumi şükür istenilsin.'

 Çünkü sen nefsin ve suretin itibariyle hiç hükmündesin. Fakat ilâhi sevginin ziyasını içine alan imanın nuruyla parlayan İslâmiyetin terbiyesiyle tekemmül edip, insaniyet cihetinde kulluğun içinde bir sultansın"

"Allah'a tam manasıyla gönül vermiş bir kul musibet karşısında, 'Biz Allah'ın kullarıyız, yine Ona döneceğiz' deyip, itminân-ı kalble Rabb-i Rahim'ine itimad eder. Evet ârif-i billah aczden, Allah korkusundan lezzet alır. Onun içindir ki, kâmil insanlar, Allah'a acz ile sığınmışlar, aczi ve havfi kendilerine şefaatçi yapmışlardır.

"Diğer ilaç ise, şükür ve kanaat ile talep ve dua ve Rez-zâk-ı Rahîmin rahmetine itimattır."

İşte dua ve ubudiyeti bu azim manalarında tefekkür eden bir kul, ubudiyetin mehasinini, Resulullah'ın (sallallâhü aleyhi ve sellem) tarif ettiği veçhile idrak edebilirse, Cenab-ı Hakkın ulûhiyetine karşı, ubudiyet kusur işlemez. Bakın Üstad burada ne diyor:

"Mehâsin-i ubudiyetin binlerinden yalnız buna bak ki, Nebi (sallallâhü aleyhi ve sellem) ubudiyet cihetiyle muvahhidinin kalblerini bayram ve Cuma ve cemaat namazlarında birleştiriyor ve dillerini bir kelimede topluyor. Öyle bir surette ki, şu insan, Yüce Allah'ın hitabının büyüklüğüne hadsiz kalblerden ve dillerden çıkan sesler, dualar zikirlerle mukabele ediyor. O sesler, dualar, zikirler birbirine yardımla birleşerek öyle geniş bir surette Cenab-ı Hakkın ulûhiyetine karşı bir ubudiyet gösteriyor ki, güya küre-i arz kendisi o zikri söylüyor, o duayı ediyor."

3. KUR'ÂN-I KERİMDE DUA

Lügatlerde, "Allah'a yalvarma, niyaz, birini çağırma, bir yere gönderme" vb. manalara gelen duanın en güzel anlam ve örneklerini öncelikle Kur'ân-ı Kerimde bulmak mümkündür. Çeşitli mana ve lafız farklılıklarıyla  dua âyetinin Kur'ân-ı Kerimde yer aldığı düşünülürse bu konuda yüce Kitabımızın ne kadar zengin bir kaynağa sahip olduğu kolayca anlaşılabilir.

Kur'ân-ı Kerim bize, duada haddi aşmamamızı, Rabbimize yalvara yakara ve gizlice dua etmemiz  tavsiyesinde bulunmakta, azabından korkarak ve rahmetini umarak  teşbih ve secdenin yalnız Ona yapılmasına dikkat çekmektedir.

Hak duanın yalnız Allah'a yapılacağını sabah, akşam, sırf Allah rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte Resulün de sebat etmesi,  ümit ve korkuyla Rabbe yalvarmak gerektiği Cenab-ı Hakkın "Bana dua edin size icabet edeyim"  buyurduğu, dua ettiği anda kulun niyazının Allah'a ulaştığı,  duası olmayan bir kula Rabbin değer vermediği duada kalbi de devreye sokmak gerektiği, Allah veya Rahman isimleriyle dua etmenin farkı bulunmadığı vb. hususlarla Kur'ân-ı Kerim duanın sadece Allah'a yöneltilmesini önemle vurgulamıştır. Allah'tan başkasına, putlara veya kendilerine mutlak nitelikler izafe edilen diğer yaratıklara dua ve ibadet edilmesini Kur'ân kesinlikle yasaklamıştır.  Yine Kur'ân Allah'tan başkasına dua edenlerin ellerinin boşa çıkacağını  bunun "açık bir sapıklık" olduğunu,  "kâfirlerin yaptığı duanın boşuna yapılmış sayıla-cağını"  açıklamıştır. .

Kur'ân-ı Kerim, peygamberlerden bazılarının dualarından örnekler vermiş, böylece biz kulların yüce Rabbimize karşı nasıl dua edeceğimizi bildirmiştir. Ayrıca, "Bana dua ediniz, size cevap vereyim"  âyeti de mü'minlerin her zaman Cenab-ı Hakka dua etmeleri gerektiğini hatırlatmaktadır.

4. HADİS-İ ŞERİFLERDE DUA

İnsan, yaratılışı gereği, hem günah, hem de sevap işlemeye müsait bir varlıktır, bu bakımdan sevap işleme iradesini geliştirdiği ölçüde Allah nazarında makbul bir kul durumuna gelir.

Hz. Peygamber Efendimizden (sallallâhü aleyhi ve sellem) bize intikal etmiş çeşitli konuları içine alan birçok dua vardır. Kitabımızın sınırlı çerçevesi içinde bunların tamamını zikretmemizin mümkün olamayacağı da ortadadır. O bakımdan Hz. Peygamber Efendimizin (sallallâhü aleyhi ve sellem) dua tekniğinde uymamız gereken prensipleri tesbit etmeye çalışacağız.

Bir peygamber olmasına, geçmiş gelecek bütün günahlarının affedilmesine rağmen Hz. Peygamberin (sallallâhü aleyhi ve sellem) tevbe ve istiğfarı hiç ihmal etmemesi, niçin böyle yaptığı sorulunca:

"Allah'a şükreden bir kul olmayayım mı?" diye cevap vermesi, üzerinde dikkatle durulması gereken bir husustur. "Allah katında duadan daha değerli bir şey yoktur' buyuran yine bizim peygamberimizdir.

Dua, Müslümanın her an Allah'a sığınmasının en emin bir yoludur, ancak dua yalnız sıkıntı, meşakkat ve çaresizliğe düşüldüğü zamanlarda bir sığmak olmamalıdır. "Darlık zamanında Allah'ın kendisine yardım etmesini isteyen kimse, rahat ve genişlik zamanında çok dua etsin. Genişlik zamanında dua etmek kadar Allah'a hoş gelen bir şey yoktur" buyuran Hz. Peygamberin (sallallâhü aleyhi ve sellem) buradaki mesajı gayet açıktır.

Yine Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) bir başka hadislerinde "Dua mü'minin silahıdır" buyurmuşlardır.

Bilindiği üzere Hz. Peygamberin (sallallâhü aleyhi ve sellem) dualarından bir kısmı genel manada, bir kısmı da belli zamanlarda, belli işleri yaparken okunacak dualardır. Bu manada Resulullah Efendimizin (sallallâhü aleyhi ve sellem) en çok yaptığı bir dua:

"Ey Allah'ım, ey Rabbimiz, bize dünyada iyi olan her şeyi ver. Ahirette iyi olan her şeyi ver, bizi cehennem azabından koru."

Hz. Peygamberin (sallallâhü aleyhi ve sellem) çokça yaptığı dualardan bir diğeri de "Allah'ım şu dört şeyden sana sığınırım: Fayda vermeyen ilimden, korkunla ürpermeyen kalpten, doymak bilmeyen nefisten ve kabul edilmeye lâyık olmayan duadan" mealinde olanıdır.

Hz. Peygamber Efendimizin (sallallâhü aleyhi ve sellem) cümle itibariyle çok kısa, mana yönünden çok zengin olan, "Ey kalbleri evirip çeviren Rabbim, kalbimi senin dinin üzere sabit ve daim kıl" hadisi de hiçbir zaman dilimizden düşüremeyeceğimiz niteliktedir.

Bu konuyu Hz. Peygamber Efendimizin (sallallâhü aleyhi ve sellem) iki hadis-i şerifi ile noktalıyoruz:

"Allah'ım, öğrettiğim bilgilerle bana fayda ver. Bana, benim için faydalı olan öğret. İlmimi arttır. Her hal ve durumda hamd Allah'a mahsustur. Cehennem azabından Allah'a sığınırım."

"Allah'ım yaptıklarımın şerrinden de, yapmam gerektiği halde yapmadıklarımın şerrinden de Sana sığınırım."

Burada Hz. Peygamberin (sallallâhü aleyhi ve sellem) dualarının kısa ve özlü olduğunu, onun dualarında bayağı ve geçici isteklerin hiçbir zaman yer almadığını özellikle belirtmeliyiz.

5. DUAYA OLAN İHTİYAÇ

Yüce bir Yaratıcıya dua etme ihtiyacı tarihin hiçbir döneminde, hiçbir din ve inanç sahibi insanın vazgeçemediği bir gerçek olmuştur.

"Eğer insan bir gün kendi insanlığının en mükemmel haline yükselmek istiyorsa, en yüksek diyebildiği varlığa sena ve perestiş etmeli ve kendinde olanın en iyisini Ona vermelidir."

Yine tarihi araştırmalardan anlıyoruz ki, dua etmek ihtiyacından ilkel kabile dinlerine mensup olanlar da, medeniyet seviyesi yüksek toplumlar da vazgeçememiştir. Kitab-ı Mukaddes (Tevrat, Zebur, İncil) ve Kur'ân-ı Kerimde insanları duaya çağıran âyetler bulunmaktadır.

En ilkel toplum olarak bilinen ve Afrika'da yaşayan Pigmelerin, mukaddes saydıkları varlığa karşı:

"SEN Kİ DÜNYADA İNSAN YERDİN, OGİRİ.

KULÜBEMİZE YAKLAŞMA OGİRİ.

KARANLIK GECEDE GÖZLERİNİN PARLADIĞINI GÖRDÜK EY OGİRİ"

sözleriyle dile getirdikleri duaları buna tipik bir örnek teşkil etmektedir. Aynı şekilde Nil'in aşağı vadisinde yaşayan Denka kabilesinin de buna benzer bir dualarının olduğu bilinmektedir.

Uzun süredir yapılan araştırmalar, her din ve seviyedeki insanın duaya ihtiyaç duyduğunu, dua fenomeninin inkâr edilmesinin mümkün olmadığını, izahı gereken hususun duanın şeklinde düğümlendiğini insanlarının, dileklerini tanrılara arz ederken bunu "dans" şeklinde dile getirdikleri bilinmektedir.

Duaya ihtiyaç konusunda, "Allah Taâla, görünen görünmeyen gizli-açık herşeyi, hatta kalbimizden geçenleri dahi en ince ayrıntısına kadar bildiğine göre duaya ve lüzum var" diyenlere her zaman her toplumda rastlamak mümkündür. Bu tür düşünenlere en güzel cevaplardan birini Hamdi Yazır veriyor:

Duadan maksat ilâm (bildirme) değil, kulluğu göstermektir; insan dua ettiğinde (hâşâ!) Allah'ın bilmediği bir şeyi Ona bildirmiyor, halini arzederek kulluk vazifesini yerine getirmeye çalışıyor. Bundan dolayı insanın Allah katında elde edebileceği en yüce makamlardan biri rıza makamı, Allah'tan gelen her şeye razı olma şuurudur.

Duaya olan ihtiyaç bir bakıma ister istemez Uluhiyet ve ubudiyet mefhumlarını da tedai ettirmektedir. Üstad Bediüzzaman bu kavramlar arasındaki alakaya Risale-i Nurların birçok yerinde dikkatimizi çekmiştir. İşte onun sözleri:

"Uluhiyet, hikmetin bir gereği olarak tezahür etmesine mukalif en azami bir derecede İslam dinindeki azami ubudiyeti ile en parlak bir derecede göstermiştir. Hem âlemin Yaratıcısının sonsuz kemâldeki cemalini bir vasıta ile göstermek, muktezayı hikmet ve hakikat olarak istemesine karşılık en güzel bir surette gösterici ve tarif edici gayet açıklıkla o Zâttır."

6. DUANIN ÖNEMİ VE FAYDALARI

Duanın önemi ve faydaları üzerinde uzun uzadıya söz edilmeyecek kadar açıktır. Dua, bazılarının iddia ettikleri gibi, sadece zayıf ruhların, dilencilerin veya miskinlerin meşgul oldukları bir fiil olarak ele alınmamalıdır. Hele Nietzsche'nin "Dua etmek ayıptır" şeklindeki tavsifine hiç mi hiç uymamaktadır. İnsanın suya ve oksijene ihtiyacı gibi Allah'a muhtaç olması dua fenomenini ister istemez zaruri kılmaktadır.

Bir bakıma dua, vücudumuzun oksijen gibi önemli bir hayat unsurudur. Bünyeden bünyeye değişen biyolojik bir faaliyet bütünlüğü içinde dua da bu önemli fonksiyonunu yerine getirmektedir. Bazı yönleriyle âdeta teneffüse benzeyen dua, her bünyenin yapısına uygun olarak fiziki bir hareket gibi, şuurun hudutları çerçevesinde fonksiyonunu yerine getiren muntazam bir faaliyettir.

Birçok yönden önem arzeden duanın faydaları da sayılmayacak kadar çoktur.

Her şeyden önce insanın başarıya ulaşmasını sağlayan dua, Allah'tan hidayet ve başarı dilemenin bir adıdır. Rızkın artması/sağlığın devamı, ömrün bereketlenmesi dua iledir. İnsan dua ile Allah'ın rahmetine, ihsanına ve yardımına kavuşur, Allah'a itaati sağlayan en büyük etken duadır. İnsan duayı terk ettiği ölçüde günaha girer ve Allah'a karşı kibirlenir. Kişi darlık ve hastalık zamanlarında çaresizliğe düştüğü anlarda, eli bol iken, sağlığı yerinde iken, yaptığı duaların faydalarını çokça görür.

Bir diğer açıdan dua, kişiyi hayra götürür, zararlı şeylerden korur. Sabırla ve azimle duaya devam edenler, bunun faydalarını hayatlarında görmeseler bile öldükten sonra mutlaka görürler; çünkü dua Allah'ın nezdinde muhafaza edilmektedir.

Gelmiş ve gelecek musibetlere karşı bir kalkan olan dua, insanı her zaman belâlardan korur; en azından âfetlerin zararını asgari düzeye indirir.

Kaza ile dua arasındaki çarpışmada dua, kazanın kötü sonuçlarını önler, tesir gücünü azaltır.

Dua, insana musallat olan üzüntü, keder ve tasaları giderir, kişinin ruhunu temizler, hayata bağlar.

Düşmanların düzenlerini, plânlarını bozan dua, kişiye nefis emniyeti, kendine güven duygusu verir.

7. DUANIN TEDAVİDEKİ TESİRLERİ

Genel manada duanın tesirlerini maddî ve manevî olmak üzere iki noktada toplamak mümkündür.

Duanın, sayılamayacak kadar çok olan tesirleri arasında tıp, genellikle psiko-fizyolojik olanları üzerinde çokça durmaktadır.

Uygun şartlar altında yapılan duanın müsbet sonuçlar verdiği her zaman müşahade edilmiştir, ancak duanın az yapılışı karşısında, insanoğlu onun müsbet sonuçlarını yeterince görememektedir. Hâlbuki iyi düşünürsek dua, âdeta patlamaya hazır bir tesire sahiptir. Bu yolla kanser, böbrek iltihapları, ülser, deri, akciğer, kemik ve karın zarı veremi gibi hastalıkların süratle iyileştikleri görülmüştür. Hadise hemen tamamıyla aynı şekilde vuku bulmakta, önce büyük bir ızdırap, sonra iyi olduğunu hissetme anı yaşanmaktadır. Birkaç saniye, en fazla birkaç saat içinde arızalar kaybol-makta ve anatomik yaralar kapanmaktadır.

Duanın tedavi üzerindeki tesirlerinden hemen her devirde bahsedilmiş, bu konuda çeşitli kitaplar yazılmıştır. Günümüzde de dünyanın birçok ülkesinde dua ve telkinlerle tedavi yapılan merkezlerin varlığı bilinmektedir. Dua ve telkin sayesinde birçok hastalıkların iyi edildiğine inanılan yerlerden biri Fransa'daki Lourdes şifa merkezidir.

Ruhî değişimler diyebileceğimiz duanın manevî tesirleri gözle görülmemekle beraber, bazı müşahedeler sonucunda tesbit edilebilir.

Zihnin bir çeşit istihalesi sayılması gereken dua sayesinde sanki şuurun derinliklerinde parlayan ışık insanın kendini olduğu gibi görmesini sağlar. Böylece insan fikir ve zihin yapısı itibariyle tevazu sahibi olur, asabi hareketlerini frenler; ölüm karşısında daha metin davranır.

Burada vurgulanması gereken bir diğer husus, duanın tesirinin, onun şiddet ve kalitesine bağlı oluşudur.

"Dua sinir sistemini kuvvetlendiren ve uzvi kuvvetler arasında muvazene sağlayan bir unsurdur. Dua, kalitesine, şiddet ve kuvvetine, tekerrürüne göre ruh ve beden üzerinde tesir yapar. Duanın frekansını ve belli ölçüler içinde şiddetini tanımak kolaydır." Gerek fizloyojistler, gerekse cerrahlar, duaya sıkı sıkıya bağlı olan hastalarının daha kısa ve kolay bir şekilde şifaya kavuştuklarını, morallerinin her zaman üst düzeyde olduğunu tesbit etmişlerdir.

Alelade bir su olmasına rağmen Efes'te Meryem Ana Evi denilen yerdeki su Katolik Hıristiyanlarca mukaddes sayılmakta, telkin ve dua ile içildiği takdirde şifa vereceğine inanılmaktadır.

Üzülerek ifade edelim ki, birtakım mikroplar ihtiva ettiği yapılan tahliller sonucu ispatlanan bu sudan bazı gafil Müslümanlar da içmekte ve hastalıklarına şifa ummaktadırlar.

İnsanın gönlünde bir ferahlık ve serinlik hissettiren dua, isteğinin yerine getirileceği konusunda kişiye ümit verir; bu yönüyle de insan için şifa, ruhi bunalımlara karşı koruyucu bir sağlık tedbiri yerine geçer. Sosyologlara göre dua geleneğini sürdürmeyen toplumlar ruhen çökmeye ve geleceğe ait ümitlerini yitirmeye mahkumdur.

İnsanın maneviyatım kuvvetlendiren en büyük âmillerden biri, en başta geleni duadır; dua en ağır hastaların bile manevi direnç sayesinde hayattan ümit kesmeyerek yaşama azmine dinamizm kazandıran göründüren bir güce sahiptir.

8. DUANIN ÂDABI

Şüphesiz her şeyin bir usulü olduğu gibi, duanın da bir usulünün, âdabının olması gerekir. Nitekim duada olur olmaz şeyler istenmeyeceği gibi, din ve ahlâka aykırı bir dilekte de bulunulamaz. "Duada lâyık olmayan bir şey istemek, mesela harika talep etmek, peygamberlik mertebesi istemek veya mâsiyet olan şeyler dilemek de duada tecavüz sayılır."

Dua edenin dinine göre şekillenen dua, bir imanın kaidelerine göre olur, daha doğrusu fethedilmiş bir kalbten akar.

Dua eden, duaya gönülden inanmalı ve yönelmelidir. Dua eden kişi duasında samimi olduğunu bizzat tavırlarıyla ortaya koymalıdır. Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) "BİLİNİZ Kİ, ALLAH TEÂLA, KENDİSİNDEN GAFİL BİR KALBİN DUASINI KABUL ETMEZ" buyurmuştur.

Kur'ân-ı Kerimde Cenab-ı Hak kullarına kendisine nasıl dua edilmesi gerektiğini kullarına öğretmiş, Peygamberlerin dualarını da bize bildirmiştir. İşte bütün bu bilgiler göz önünde tutulduğu zaman duanın âdabı problemi de kendiliğinden halledilmiş olmaktadır.

Peygamberlerin Kur'ân-ı Kerimde açıklanan duaları incelendiğinde dua âdabı ile ilgili bilgilenmemiz açıklığa kavuşmaktadır.

Hz. Eyyub'un (aleyhisselâm) "Ya Rabbi, gerçekten benim başıma belâ geldi. Halbuki sen merhametlilerin merhametlisisin"

Hz. Zekeriyya'nın (aleyhisselâm) "Rabbim, beni yalnız bırakma..."

Hz. Yunus'un (aleyhisselâm) "Senden başka hiçbir ilah yoktur. Seni tenzih ederim. Ben zalimlerden idim" vb. tarzdaki duaları bize hem dua âdabını, hem de peygamberlerin duaların da ki mesajları aksettirmesi açısından önem arzetmektedir.

Duanın yalnız Allah'a yapılması, istek ve yardımın sadece Allah'a arz edilmesi, Allah'tan başkasından yardım talebinde bulunulmaması da duada uyulması gereken diğer şartları teşkil etmektedir. Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) Efendimizin, "Biriniz dua edeceği zaman Allah'a hamd ve sena ile başlasın. Resulüne salavat getirsin ve bundan sonra artık dilediği duayı yapsın" şeklindeki ikazı da duanın âdabını ifade etmektedir. Aynı şekilde Resulullahın (sallallâhü aleyhi ve sellem) dua ederken seslerin aşırı şekilde yükseltilmesine izin vermediği de bilinmektedir.

Duanın bir diğer âdabı da gönülden, gizlice, bağırmaksızın, samimiyetle yapılmasıdır. Başkalarına karşı dua ediyormuş gibi bir görüntü vermek, seçili, kafiyeli ve yazılı duada bulunmak, gözyaşlarıyla çevresindekileri etkilemek için özel bir komutla dua etmek de duanın âdabını perdeleyen ve insanları riyaya sevkeden davranışlardır.^[1]

Bütün benliği ile dua etmek, duaya hemen isteğini söyleyerek değil, Allah'ın adını anaraka, Ona hamdederek, Eûzü Besmele ile başlamak, yine aynı şekilde Allah'a hamd ve Resulüne salât ve selâm getirmekle bitirmek, elleri kaldırarak dua etmek, kıbleye yönelerek dua etmek, mümkünse duadan önce abdest almak, niyet etmek, dua bitince âmin demek, âdap cümlelerinin diğer ayrıntılarını teşkil etmektedir.

Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) bir hadis-i şeriflerinde "Gafil, boş bir kalbin duasını Allah kabul etmez" buyurur. Buna paralel olarak Alexıs Carrel  "Dua, manasını bilmediğimiz kelimeleri kuru kuru söylemekten ibaret değildir" sözleriyle duanın gerçek manasını açıklamaya çalışmıştır.

Duada dikkat edilecek bir diğer husus, haddi aşmamak ve olmayacak şeyleri (peygamberlik, dünya hayatında ölümsüzlük vb.) istememektir.

9. Duanın Mâhiyeti, Yeri, Zamanı

Dua, öncelikle ve özellikle ruhun iç âleme doğru yönelmesidir. Dua, insanın bütün başarı ve teşebbüslerine rağmen, birtakım eksiklikleri, acizlikleri, korku ve ümitleri olduğu düşüncesinin bir sonucu gibi düşünülürse de, yüce bir Yaratana sığınma burada en önemli faktörü oluşturur.

Mutasavvıflara göre duanın mahiyetinde öncelikle Allah'tan dilekte bulunma anlamında ruhun Allah'a doğru yükselişi yatmaktadır.

Dua ile istenen şeyin Allah tarafından bilinmesi duanın gereksizliği anlamına hiç gelmez. Kişinin dua ile gerçekleştirdiği faaliyette Allah'a olan saygısının dile getirilişi müşahade edilmektedir.

Kur'ân-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde duanın gerekliliğini vurgulayan işaretler bir bakıma onun mahiyetini de ortaya koymaktadır.

Tarih boyunca, tek başına veya toplu bir şekilde müşahade edilen dua, bir bakıma bütün dinlerin müşterek özelliklerinden birini teşkil etmektedir; çünkü dinlerin hepsinde dua fenomeninin özünü kutsala yönelme idraki oluşturmaktadır.

Her ne kadar Allah insanın kalbinden geçenleri ve ihtiyaçlarını biliyorsa da, dil ile dua etmek insanın bizzat kendi kendini eğitmek anlamına geldiği için ayrı bir önem ve değer arz eder; burada Allah emrinin yerine getirilmesi gibi ibadeti ilgilendiren bir husus söz konusudur.

Nerede, ne zaman dua edilir veya edilmesi gerekir/sorusu hemen her din mensubunun ortak problemi durumundadır. Ancak hemen belirtelim ki, İslâmda dua için özel bir mekân yoktur. Tuvalet ve banyoda dua etmek iyi görülmemekle beraber, bazı mekânlarda yapılan dua ve zikirlerin daha faziletli olduğunu âyet ve hadisler açıklamaktadır.

Allah'ın evleri sayılan mescitler, özellikle Kabe, Mes-cid-i Nebi ve Mescid-i Aksâ'da yapılan duaların kabul göreceğini Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) müjdelemiştir. Nitekim bir hadis-i şeriflerinde: "Sadece üç mescide hususi sefer yapılır (Bu üç mescidin diğerlerinden üstünlüğü vardır). Bunlar Mes-cid-i Haram, (Kabe'nin bulunduğu mescid) Benim Mescidim ve Mescid-i Aksâ'dır"  "buyurmuşlardır.

Bir diğer hadis-i şeriflerinde Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) Efendimiz "Yeryüzünün tamamı mesciddir, kabirler ve hamamlar müstesna" buyurarak mekân kavramına dikkatimizi çekmiştir.

Bediüzzaman'a göre de dua için belli bir zaman ve mekân yoktur. Kişi her zaman ve yerde dua edebilir. Dua etmek için gündüzün aydınlığı ile gecenin karanlığı arasında fark yoktur. Yerin altında olmakla fezanın derinliklerinde bulunmak farksızdır. İmanı elde eden insan ruhu, mânisiz, müdahalesiz her halinde, her arzusunda, her anda, her yerde o ezel ve ebed sultanı, rahmet hazinelerinin mâliki, saadet definelerinin sahibi olan Allah Taâlâ'nın huzuruna girip ihtiyaçlarını arzedebilir ve rahmetini bulup kudretine dayanarak ferah ve sürürün en yüce derecesine ulaşabilir.

Kabul olunması daha çok umulan Kadir, Berat geceleri, Arefe günü, Ramazan boyunca iftar ânında, Cuma günü, gecesi, gecenin ikinci yarısı, seher vakti, ezan okunduğunda, ezan-ikamet arasında, harp esnasında, namazlardan sonra, Kur'ân-ı Kerim okuduktan sonra, Zemzem içildiğinde, ölüm anında, yağmur yağmaya başladığında vb. zamanlan iyi gözetlemek lâzımdır.

Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) , bir hadis-i şeriflerinde duanın kabul edileceği bir zamanın her gecede mevcut olabileceğine dikkatimizi çekmiştir.

Şüphesiz ki duaların kabul olacağı kuvvetle ümit edilen zamanlar bu sayılanlarla sınırlı değildir. Kur'ân-ı Kerim ve hadis-i şerifler gözden geçirildiğinde Ramazan öncesi Recep ve Şaban aylarında, bayramlarda vb. zamanlardaki duaların daha fazla makbuliyetine dair işaretler görülmektedir.

"Dua bir alışkanlık haline gelmek şartıyla karaktere tesir eder. O halde sık sık dua etmek lâzımdır. Epiktet 'Nefes aldığın gibi sık sık Allah'ı düşün' der. Sabahtan dua edip de, günün geri kalan kısmını barbarca geçirmek manasız ve saçmadır. Bir anlık düşünce ve zihnî müracaatlar, insanı Allah huzurunda tutabilir. Bütün hatt-ı hareketimiz ilhamını o zaman duadan alacaktır. Böyle anlaşılırsa dua, bir yaşayış tarzı haline gelir."

Burada bir noktayı daha hatırlatalım: İnsan, yapı itibariyle, uzak ve tehna olan mekânlarda, kimsenin bulunmadığı yerlerde kendini Allah'a daha yakın hisseder. Kalabalık ve gürültülü mekânlarda, arzu ettiği gönül huzurunu tam anlamıyla bulamaz; Rabbiyle istediği diyalogu kuramaz. Nitekim Hz. Peygamberin (sallallâhü aleyhi ve sellem) peygamberlik öncesinde, ibadet ve dua için sık sık Hira Mağarasına inzivaya çekildiği bilinmektedir.

Yine Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) bir hadis-i şeriflerinde duanın zamanı konusunda şöyle buyurur:

"Rabbimiz her gecenin son üçte birinde dünya semasına müteveccih olur ve der ki: Yok mu bana dua eden, duasına icabet edeyim! Yok mu benden isteyen istediğini vereyim! Yok mu istiğfar eden mağfiretime mazhar kılayım!"

10. DUA-İBADET ALÂKASI

Niyaz ve ibadetin bir parçası, inanan kişinin Allah'a hitap etmesi, Ona yaklaşmak için gayret göstermesi, şükranlarım bildirerek günahlarından mağfiretini dilemesi, ruhun Allah'a yönelmesi vb. anlamlara gelen dua, gerçekte ibadetten ayrı düşünülmesi mümkün olmayan bir kavramdır.

Tapmak, kulluk, itaat etmek, boyun eğmek, niyete bağlı olarak yapılmasında sevap umulan, Allah'a yakınlık ifade eden, her dine göre değişik şekillerde yerine getirilen davranışlar bütününün adı olan ibadet, genel değerlendirme ile Allah'ı yüceltmek gayesini güden bir kulluk görevidir. Cenab-ı Hakka karşı gösterilen hürmetin en yüksek dereesi olan ibadet, Allah'ın hoşnut olduğu bütün fiil ve davranışları içine alır.

İslâm açısından ibadet yalnız Allah için yapılır. Peygamber ve diğer insanlar için ibadet asla söz konusu değildir. Kur'ân-ı Kerimin Allah'a kulluk çağrısı bütün insanlığı içine alır.

İslâm insanın yaratılış gayesinin Allah'a ibadet olduğunu açıklamış, amellerin niyetlere göre şekilleneceğini bildirmiştir.

Dua ile kul Yaratanından dileklerini, dilinin döndüğü, akimin yettiği kadarı ile ister. Bunda samimi olduğu, kalbini her tür vesvese ve cin fikirlikten uzak tuttuğu ölçüde arzularına kavuşacağı inancını taşır. İşte bu düşünce ölçüsünde ele alındığında dua bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkar.

İbadete gelince, o bir vazife olarak düşünülmelidir. İbadet, Allah'ın, kullarından istediği kulluk görevinin belli zamanlarda, belli şartlarla yerine getirilmesidir. Kulun isteğine bağlı olmayan ibadet fenomeninde mecburiyet söz konusudur ve Allah'a karşı olan kulluk görevi de ancak bir takım ibadetlerle yerine getirilebilir.

Dua ve ibadetlerin her dine göre tesbit edilmiş özel zaman ve mekâna göre formüle edilmişliği bulunduğu gibi, bu kayıtlardan âzâde olanları da vardır.

Kalbi fenalıklardan, kötü düşüncelerden temizleyerek kişinin ahlâkî yönden yücelmesini sağlayan ibadetle, aynı gayeleri gerçekleştirmek için girişilen gayretleri ifade eden dua arasında fark bulunduğunu söylemek mümkün değildir.

Resulullah (sallallâhü aleyhi ve sellem) bu manada "Dua ibadettir" buyurmuşlardır.

İbadet nasıl karakteri sağlamlaştırır, inşânı yalandan, tembellikten, günah işlemekten sakındırarak kişinin kendine güvenini, metanet ve cesaretini arttırırsa^ dua da aynı şekilde ibadet için bu sayılanların gerçekleşmesini sağlar. Bu bakımdan dua ile ibadet arasında sıkı bir alâka vardır; çünkü ibadet yüce Yaratana karşı kulluk görevinin en iyi şekilde yerine getirilmesi için girişilen bir gayrettir. Dua bu gayret ve isteklerin yine Yüce Allah'tan kabulü ve mükâfatının umulmasıdır. İbadetin çok önemli sırlarından biri olan dua, aynı zamanda hâlis bir imanın sonucudur.

Dua ile ibadet arasındaki alâka mevzuunda veciz bir ifade olması açısından Bediüzzaman'ın şu tesbitine kulak verelim:

"Malumdur ki, zararsız yol, velev on ihtimalden bir ihtimal ile de olsa, zararlı yola tercih edilir. Halbuki meselemiz olan ubudiyet yolu, zararsız olmakla beraber, onda dokuz ihtimalle bir ebedi saadet hazinesine sahiptir.

"Sözün kısası âhiret gibi dünya saadeti dahi, ibadette ve Allah'a asker olmaktadır. Öyleyse biz daima 'Bize taat ve muvaffakiyet nasip eden Allah'a hamd olsun' demeliyiz ve Müslüman olduğumuza şükretmeliyiz."

11. DUANIN KABULÜNÜ SAĞLAYAN ETKENLER

Dua, Allah'a hitap etmek, Ona yaklaşmaya çalışmak için bir çabadır; maddi ve manevi ihtiyacın Allah'a arzedilmesidir.

Hangi dinden olursa olsun her mü'min yaptığı duanın kabul edilmesini arzu eder; duanın müsbet sonuçlarını en kısa zamanda görmek ister. Ancak her dinde olduğu gibi İslam dininde de duanın kabulüne yardımcı olan birtakım faktörlerin varlığı bilinmektedir.

Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) "MUHAKKAK Kİ ALLAH ISRARLA DUA EDEN KULUNU SEVER"  buyurarak, duanın kabulünde ısrar faktörünün önemine dikkatimizi çekmiş bulunmaktadır. Bu hadis-i şeriften kastedilen mana, kulun dileğini ısrarla - Allah'a sunması, kalbinden de başka meşguliyetleri silerek yalnız Yüce Yaratanına yönelmesidir.

İmam Gazali, duanın kabulü için şu şartlara uyulması gerektiğini açıklar:

1.   Şerefli gün ve zaman gözetmek,

2.   Şerefli ve mübarek hal gözetmek,

3.   Kıbleye dönerek dua etmek,

4.   Alçak sesle dua etmek,

5.   Duada tevazu ve huşu halinde bulunmak,

6.   Kabul olacağına inanarak dua etmek,

7.   Dileğini üç kere tekrar etmek,

8.   Duaya Allah adıyla başlamak,

9.   Pişmanlık duygularıyla dua etmek.

Yine Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) Efendimiz bir başka hadislerinde, "Her gecede duanın kabul olacağı bir saat vardır ki herhangi bir Müslüman ona rastlar da dünya ve âhirete dair Allah'tan hayır dilerse muhakkak Allah dileğini yerine getirir. Bu hal her gecede vardır" buyurmuşlardır.

Şüphesiz duanın kabulünü sağlayan etkenler bu sayılanlardan ibaret değildir.

Bütün benliği ile yalnız Allah'a yönelerek dilinin döndü-ğünce isteklerini arzeden mü'min, duasının kabul edildiğini de bazı karinelerden anlar, çektiği sıkıntıları unutur.

Mü'min nankörlük ederek Allah'tan yüz çevirmemelidir. Nitekim böylelerinin durumunu açıklamak üzere şöyle buyurulur:

"Denizde bir sıkıntıya düştüğünüz zaman Allah'tan başka yalvardıklarınız kaybolur gider, fakat O sizi karaya çıkararak kurtarınca Ondan yüz çevirirsiniz. Zaten insan pek nankördür."

Duanın kabul edildiğini anlamak her ne kadar kolay değilse de bazı İslâm âlimleri, insan vücudunda meydana gelebilecek değişikliklerin duanın kabulüne bir işaret olabileceğini söylemişlerdir. Duanın kabul olunduğunun belirtilerinden biri de rüyadır. İslâm kültür tarihinde bunun birçok örneğine rastlamak mümkündür.

Duanın kabulünü sağlayan etkenlere bir başka açıdan bakan Bediüzzaman, kulun, duasının kabul olması veya olmaması hallerinde takınması lâzım gelen tavır hakkında bakın nasıl bir makul ve mantıkî izah getiriyor:

"Zalimlerin tasallutu ve belâların nüzulü, bazı hususi dualara vakittir. Bu vakitler baki kaldıkça, o namazlar, o dualar yapılır. Eğer bu vakitlerde dünyevî maksatlar hasıl olursa, zaten nurun alâ nur. Ve illâ 'İCABET DUAYA İKTİRAM ETMEDİ' diyemezsin. Ancak, 'HENÜZ VAKİT İKTİZA ETMEMİŞ DUAYA DEVAM LÂZIMDIR' diyebilirsin. Çünkü o maksatlar duaların mukaddemesidir, neticesi değildir. Cenab-ı Hakkın duaların icabetine vaad etmesi ise, icabet ayn-ı kabul değildir. Yani icabet kabulü istilzam etmez. Duaya herhalde cevap verilir. Cevapsız bırakılmaz."

12. DUA VE SABIR

İlk bakışta dua ile sabır arasında nasıl bir alâka var suali akla gelebilir. Gerçekte dua ve sabır birbiriyle yakından ilgisi olan iki kavramdır; çünkü kişinin sabırla ve ısrarla dua ettiği ölçüde duasının kabul göreceğini Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) haber vermiştir.

Bu dünya hayatında herkesin başına zaman zaman birtakım felâketler, belâlar gelebilir. Allah'a tam imanla bağlanan bir mü'min, musibet ve sıkıntılara göğüs gererek bunları kendinden uzaklaştırmasını Cenab-ı Haktan dilerse Yüce Mevlâ onun ızdırabını giderir; çünkü bu dünya bir ba-kıma imtihan yeridir. Unutulmamalıdır ki, sıkıntı ve meşakkatlere uğrayanlar yalnız insanlar değildir. Peygamberlerin hayatları incelendiği zaman her birinin nice musibet ve felaketlere uğradıkları görülecektir. Peygamberlerin sonuncusu Hz. Muhammed'in (sallallâhü aleyhi ve sellem) İslâmı tebliğ davasında birtakım çile, keder ve itirazlarla karşılaştığı hatta Taif-te taşa tutulduğu, mübarek vücuduna isabet eden taşlarla ayaklarının kan içinde kaldığı, buna rağmen bu işkenceyi reva görenlerin ıslahı için dua ettiği bilinmektedir. Nitekim Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) Efendimiz bir hadis-i şeriflerinde bu konuda şöyle buyurur: "Şunu unutmayın ki, insanların en çok belâya duçar olanları peygamberlerdir. Sonra bunlardan sonrakiler daha sonra bunlardan sonrakiler."

Burada bir noktayı daha belirtmeliyiz: Mü'min Allah'ın rahmetinden ümidini kesmeyecektir; zira Allah'ın rahmetinden ümit kesmek haramdır. Yine mü'min, sadece başı dara düştüğünde, ihtiyaç ve sıkıntı içinde kıvranırken değil, sıhhat, bolluk ve mutlu günlerinde de sık sık Allah'ı anacak, samami bir kalble yalnız Ona dua edecektir. Nitekim Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) Efendimiz şöyle buyurmuştur: "ALLAH'IN, BAŞI DARA GELDİĞİNDE DUASINI KABUL ETMESİNDEN HOŞLANAN İNSAN, RAHATLIK ANINDA BOL BOL DUA ETSİN."

Duada sabırlı olmak, ilerisini düşünerek, dikkatli davranmak mütevekkil her Müslümanm şiarı olmalıdır. Başına bir felaket gelir gelmez Allah'a dua ederek hemen o musibetin giderilmesini aceleyle beklemek gibi bir tavır içerisine girmemelidir. Bu konuda Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) şöyle buyurur: "ACELE EDEREK DUA ETTİM KABUL EDİLMEDİ DEMEDİKÇE BİRİNİZİN DUASI KABUL EDİLİR."

13. TEVBE İSTİĞFAR VE DUA

lügatte tevbe "İşlenmiş günah veya suçun bir daha işlenmeyeceğine dair verilen söz"dür. İstiğfar ise "Allah'tan günahın bağışlanmasını istemek, tevbe etmek" demektir. Dua önceki bahislerde açıkladığımız üzere, "Allah'a yalvarma, niyaz" anlamlarına gelmektedir. Dikkatle incelendiğinde görülecektir ki her üç terim, Cenab-ı Haktan günahların affını istemek esasına dayanmaktadır.

Kur'ân-ı Kerim ve hadis-i şerifler mü'minleri devamlı olarak tevbe, istiğfar ve duaya çağırmıştır. Bir âyet-i kerimede, Yüce Allah "... Ben, yürekten teslimiyetle yapılan tevbeleri hemen kabul ederim"  buyurur.

Tevbe ve istiğfar duaların hemen ardından yapılabileceği gibi, müstakil olarak her an, her fırsatta yapılabilir, yapılmalıdır; çünkü mü'minin her zaman tevbe ve istiğfarda bulunmaya ihtiyacı vardır, bu da insanın hem sevap, hem de günah işleme özelliğine sahip oluşundan kaynaklanmaktadır. İnsanın Allah katındaki değeri, günahlardan sakınarak sevap işleme kabiliyetini geliştirdiği ölçüde artar. Yüce Mevla günah işleyen kulunu o haliyle terk etmez, rahmet kapılarını açık tutar, onun yüzüne kapamaz; çünkü insan günah işlemeyen melek değildir, aksine günah işlemeye eğilimli "zâlim- ve câhil"  bir yaratılışa sahiptir. Akıl, irade, nefis vb. hasselerle donatılmış olan insan, iradesini iyi yolda kullanmadığı nisbette günah işlemekten kendini kurtaramaz. Bu bakımdan günah işlemeyen, hata yapmayan bir insan düşünmek zordur. İnsanın günah işlemesi ne kadar kaçınılmaz ise, suçunun ve günahının idraki içerisinde tevbe-istiğfar etmesi, bağışlanmayı Yüce Allah'tan dilemesi de o nisbette görevi olmalıdır: Bakınız bu konu ile ilgili olarak Hz. Peygamber Efendimiz (sallallâhü aleyhi ve sellem) ne buyuruyor?

"Hayatım elinde olan Allah'a yemin ederim ki, sizler hiç günah işlemeseydiniz Allah sizi yok eder, günah işleyip Kendisinden af ve mağfiret dileyen ve Kendisinin de onları affedeceği bir kavim getirirdi." Bir diğer hadis-i şeriflerinde,

"Ey insanlar! Allah'a tevbe ediniz, ben günde yüz kere tevbe ediyorum" buyurarak tevbenin önemini vurgulamıştır. Bütün geçmiş gelecek günahları Allah tarafından affedildiği halde niçin bu kadar tevbe ve istiğfarda bulunduğu sorulduğu zaman;

"Allah'a şükreden bir kul olmayayım mı?" diye cevap vermesi ne kadar manalıdır.

Gerçekte tevbe ve istiğfarın duadan pek fazla farkı olmadığını söylemek mümkündür; çünkü her üçünde de günahların affı Yüce Allah'tan istenir. Tevbe ve istiğfarda bir daha günah işlememek arzusu en içten dileklerle Cenab-ı Hakka sunulur. Duada ise bu arzuya ilâve olarak, dünyaya ait bazı hususlarda da isteklerde bulunulur. Söz tevbe ve istiğfardan açılmışken Yüce Allah'ın, tevbe eden kulundan memnun ve razı olduğunu özellikle belirtmeliyiz.

14. KAZA-KADER VE DUA ALÂKASI

Kaza ve kader problemi İslâmda en çok münakaşa edilen, ancak kesin sonuca ulaşılması kolay olmayan bir meseledir. Bundan dolayı da problemin açıklanması konusunda ortaya birçok görüş atılmıştır.           

İslama göre kaza ve kadere iman etmek farzdır; bu iman gerçekte Allah Taâlâya imana dâhildir. Kader olacak şeylerin zaman ve mekânını, niteliklerini, keyfiyetlerini, ayrıntılarını Allah'ın bilip ezelde takdir ve sınırlandırmasıdır; Cenab-ı Hakkın ilim ve irade sıfatına râcidir. Kaza ise, Allah Taâlâ’nın irade ve takdir ettiği şeyleri zamanı gelince, ilim ve iradesine uygun olarak vücuda getirmesidir; Allah Taâlâ nın tekvin sıfatına râcidir.

Kaza ve kader meselesinin mahiyetini tam anlamıyla idrak etmek mümkün olmadığı için, Müslümanlar imanla mükellef tutuldukları bu problemin sırlarını araştırmaktan ve tartışmaktan menedilmişlerdir. Hz. Peygamberin (sallallâhü aleyhi ve sellem) kaza ve kader meselesini yasakladığı bilinmektedir.

Burada kaza ve kader üzerinde yapılan tartışmalardan çok, dua ile kaza-kader arasındaki alakadan söz edilecektir.

Kader Allah'ın ezeli takdiri, kaza da o takdir olunan şeylerin zamanı gelince vuku bulması olduğuna göre dua bu takdir ve zuhura gelmede ne derece etkili olabilir? Derler ki "kaderler sabık, kazalar mütekaddimdir. Dualar bunu ne arttırır, ne azaltır. O halde duanın faydası ne?" Bu tür suallere ve endişelere şöyle cevap verilmiştir: İnsanın dua etmesi, duaya inanması biliniyorsa o halde dua yapılacaktır. Duadan maksut bildirme değil kulluğu göstermedir. Gaye bu olduğuna göre kaza ve kadere rıza göstererek Allah'a dua etmek, Onun kudretini bir şeyin üstünde tutarak tazim anlamına gelir.

Kaderiyecilere göre kul fiilini kendi yarattığı için duaya hacet yoktur. Cebriyecilere göre de bu âlemdeki hadiseler ve her şey ezelde yazılmıştır, duanın tesiri olmaz.

15. SOSYOLOJİK AÇIDAN DUA

Sosloyojinin genel kaidelerinden biri, toplumların sağlam temeller üzerine oturtulması gerektiği gerçeğidir; çünkü insan gibi, toplum da zaman zaman birtakım olumsuz şartların muhatabı olabilir. Hiç umulmadık bir anda zuhur eden bu olumsuzluklar toplum yapısında onulmaz yaralar açabilir. O bakımdan toplumun sağlamlığı manevi değerlerle olan barışıklığı ile doğru bir orantı meydana getirir. Nitekim toplumun sadece bu yönünü araştıran soyologlar, maneviyatsız bir cemiyetin eninde sonunda yıkılmaya mahkûm olduğunda hemfikirdirler. Manevi yapının en temel dinamiği de duadır.

İnsan gibi duasız toplum da boşluktadır. Dua etme duyarlılığını yitirmiş böyle bir cemiyeti genelde de insanlığı hüzünlü ve ümitsiz bir gelecek karşılayacaktır. Ahlâkî ve manevî duygular bir milletin faal unsurları arasında yer alır. Bunlar yok oluşa yönelirse o milletin kesin çöküşü başlamış ve bağlarından koparak yok olmaya giden ortama girilmiş demektir. Bu sebeple dua ihtiyacını kendinde öldüren bir toplum pratikte fesat ve çöküşten korunabilecek unsurlara artık sahip değildir. Hiçbir millet duayı terk ettiği olduğu kadar kendini ölüme hazırlamamış, çöküş ve alçalmaya maruz kalmamıştır.

Allah'a dua eden fertlerden meydana gelen toplum sağlam bir toplumdur. Anarşiden, kargaşadan, intiharlardan, ahlâkî çöküntülerden uzak bir toplumdur.

Cemiyetler fertlerden meydana gelmekle beraber, o cemiyetin her bakımdan mükemmel olabilmesi öncelikle o cemiyeti meydana getiren fertlerin olgunluğuna bağlıdır. İşte bu bakımdan insan unsurunun önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

İnsanın kendi değerini önce kendisinin bilmesi gerektiğine risalelerin birçok yerinde dikkatimizi çeken Bediüzzaman, Hz. Ali kerremallâhü vechenin "Sen kendini ruhsuz küçücük bir varlık mı zannediyorsun? Halbuki büyük bir âlem senin içinde dürülüp bükülmüştür" sözünü açıklama babında şöyle diyor:

"Küçüklüğün içinde bir âlemsin ve hakaretin içinde öyle makamın, büyük ve daire-i nezaretin geniş bir nazırsın ki, diyebilirsin: Benim Rabb-i Rahim'im dünyayı bana bir hane yaptı. Ayı ve güneşi o haneme bir lamba ve baharı bir deste gül ve yazı bir nimet sofrası ve hayvanı bana hizmetkâr yaptı. Sözün özü:

"Eğer sen nefis ve şeytanı dinlersen aşağıların da aşağısına düşersin. Eğer hak ve Kur'ân'ı dinlersen yücelerin de yücesine çıkarsın, kâinatın bir güzel takvimi olursun."

16. DUADA KÖTÜLÜK İSTEMEK

Bazan insanın bilerek veya bilmeyerek duasında kötülüğü istediği de olmuştur. "İnsan hayrı istediği gibi şerri de ister. İnsan pek acelecidir" âyetinde insanoğlunun psikolojik bir yönüne işaret edilmektedir. Gerçekten de insan öfkelendiği, sıkıldığı veya bir güçlükle karşılaştığında beddua eder. Zorluklara sabır ve metanet göstereceği yerde acelecilikle hemen kurtulmak isteriz. Bu olmayınca da ümitsiz ve kötümser bir ruh haleti içinde, "Allah'ım, canımı al da beni bu sıkıntıdan kurtar" vb. sözlerle kendisi için beddua eder ki, bu doğru değildir.

Yine insan, kendi hakkındaki bir şerri hayır zannederek isteyebilir. Nitekim sahabeden Salebe, mal ve servet vermesi için Cenab-ı Hakka dua etmiş, fakat bu nimetlere şükredeceği yerde bunlarla şımarmıştır.

Aynı cümleden olarak kâfirlerin azap istemeleri de zikredilebilir:

"Hani o kâfirler bir zaman da, Ey Allah'ım! Eğer bu kitap senin katından gelmiş bir gerçekse üzerimize gökten taş yağdır, yahut bize elem verici bir azap getir! demişlerdi" O âyet-i kerimesinde görüldüğü üzere kâfirler, bu kitabın Allah katından geldiğini kabul ederek kendilerinin doğru yola şevkini dileselerdi kurtuluşa ermeleri daha kolay olurdu.

Ancak hemen şunu da özellikle belirtelim ki, küfür asırlar boyu hep aynı sakat düşüncenin temsilcisi olmuştur. Nitekim, günümüz iman nasipsizlerinin "Allah varsa bizi taş etsin" tarzındaki hezeyanlarına zaman zaman şahit olunmuştur.

17. DUADA İMAN MAZHARİYETİNE ERMEK

İman ve şükür nimetine ermek her kula nasip olmayan büyük mazhariyettir. Bu büyük saadete sahip olması umulanlardan niceleri görülmüştür ki, kendilerine bu nimet ihsan edilmemiştir. Birer peygamber hanımı olan Hz. Nuh ve Hz. Lut'un eşleri de bu saadet nasipsizliğinin iki ünlü kişisidir. Buna mukabil, küfrü ile şöhret bulmuş Firavun'un eşi Âsiye'-yi, Cenab-ı Hak Hz. Musa'ya iman mazhariyetine erdirmiştir. Kocası Firavun'un amansız zulmüne karşı da: "Ya Rabbi! Bana katında, Cennette bir ev yap, beni Firavun'dan ve onun işinde çalışmaktan koru ve beni zâlimler topluluğundan kurtar"  diye dua etmek suretiyle âhirete göçen Âsiye, "Allah'a tevekkül edene Allah kâfidir"  âyetindeki ilâhi müjdenin sırrına nail olmuştur.

Buna benzer bir dua örneği de, Cennet ehlinin Cennete girdiklerinde gördüklerinden hayret içinde kalarak, "Allah'ım! Seni takdis ve tenzih ederiz" diyerek duada bulunmaları, sonunda da "Hamd, âlemlerin Rabbi Allah'adır"  demeleridir.

İman gibi bir cevhere mazhariyetin ehemmiyetine hemen her fırsat düştükçe temas eden Bediüzzaman, insanın bu manevi ihsan sayesinde insanlığına kavuştuğunu, kulun aslî vazifesinin iman ve dua olduğunu veciz cümleleriyle Sözler adlı eserinde şöyle ifade ediyor:

"İman insanı insan eder; belki insanı sultan eder. Öyle ise, insanın aslî vazifesi iman ve duadır. Küfür, insanı gayet âciz bir canavar hayvan eder. Evet insaniyet, iman ile insaniyet olduğunu, insan ile hayvanın dünyaya gelişindeki farkları gösterir."

18. EN GÜZEL BİR DUA

Dikkatle incelendiği zaman Kur'ân-ı Kerimin dua ile ilgili âyetlerinden her birinin kendi has bir yapısı ve özel bir mesajı olduğu anlaşılır. Duanın bütün özelliklerini bir arada görmek isteyen kişiye hemen okuması tavsiye edilen âyetler ise, Kur'ân-ı Kerimin ilk suresi olan Fatiha'da toplanmıştır.

"Hamd, âlemlerin Rabbi Allah'a mahsustur. O, Rahman ve Rahimdir. Ceza gününün mâlikidir. Ancak Sana kulluk ederiz ve yalnız Senden medet umarız. Bize doğru yolu göster. Kendilerine lütuf ve ikramda bulunduğun kimselerin yolunu, gazaba uğramışların ve sapmışların yolunu değil."

Aynı zamanda güzel bir dua örneği olan Fatiha Suresi, namazın her rekâtinde okunduğu gibi, namaz haricinde de okunabilir. Fatiha Suresinin önemini anlatması açısından burada bir anekdottan söz edeceğiz:

KIRK YIL ÖNCE AMERİKA'DA KİLİSE TARAFINDAN BİR MÜSABAKA AÇILMIŞ VE  EN İYİ BİR DUA YAPANA MÜKÂFAT VERİLECEĞİ İLÂN EDİLMİŞ. BİRÇOK ÂLİM VE VAİZ DUA YAZIP GÖNDERMİŞLER. BUNU HABER ALAN BİR MÜSLÜMAN FATİHA SURESİ'Nİ TERCÜME EDEREK GÖNDERMİŞ. BİRİNCİLİĞİ KAZANDIĞI İÇİN İLÂN EDİLEN MÜKÂFATI ALMIŞ."

Fatiha Suresi hakkında bugüne kadar çok şey söylenmiş, çok şey yazılmıştır. Bu sûreyi en güzel yorumlayanlardan biri belki de en başta geleni büyük Türk müfessiri M. Hamdi Yazır'dır (1878-1942). Onun büyük eseri olan Hak Dini Kur'ân Dini adlı Türkçe tefsirinin Giriş'ine zaydığı Fatiha Sûresi ile ilgili şahane münâcâtını aynen buraya alıyoruz:

"İlâhi! Hamdini sözüme sertâc ettim.

Zikrini kalbime miraç ettim.

Kitabını kendime minhac ettim.

Ben yoktum vâr ettin, varlığından haberdar ettin.

İnayetine sığındım, kapma geldim.

Hidayetine sığındım, lütfuna geldim.

Kulluk edemedim, afvine geldim.

Şaşırtma beni, doğruyu söylet, neşemi duyur, hakikati öğret.

Sen söyletmezsen ben söyleyemem, sen sevdirmezsen ben sevdiremem.

Sevdir bize hep sevdiklerini, yerdir bize hep yerdiklerini.

Yâr et bize erdirdiklerini.

Sevdin Habibini kâinata sevdirdin.

Sevdin de hil'at-ı risaleti giydirdin.

Makam-ı İbrahim'den makam-ı Mahmud'a erdirdin.

Server-i asfiya kıldın.

Hâtem-i Enbiya kıldın.

Muhammed Mustafa kıldın.

Salat ü selam, tahiyyat ü ikram, her türlü ihtiram Ona, Onun âl ü ashab ü etbama ya Rab."

Bütün bu açıklamalardan sonra diyebiliriz ki, Fatiha Suresi, hem bir dua niteliğinde olması/hem de Kur'ân-ı Kerimin özünü teşkil etmesi açısından ayrı bir özelliğe sahiptir.

En güzel bir dua numunesi olmak cihetinden Bediüzzaman'ın Fatiha Suresi'ni izah sadedindeki ifadeleri de câlib-i dikkattir. Sadece bir fikir vermek için onun bu mevzudaki iki yorumunu veriyoruz:

"Madem, 'Yardım diliyoruz, ibadet ediyoruz' âyetleri namazda bulunan milyonlarca cemaati bize gösterip bizi içlerinde bulunduruyor, dualarına ve söylediklerini aynen tasdiklerine hissedar olmamıza yol açıyor. Biz dahi bu 'Amin' kelimesiyle o cemaatin dualarına ve şefaatlerinin makbuli-yetine 'Âmin' ile bizim cüz'i ubudiyet ve duamızı küllî, geniş bir ubudiyete çevirip, küllî, umumî rububiyete mukabele ettirir."

"Elhamdü lillah, yani bütün mevcudatta medih ve sena sebebi olan kemalât Onundur. Öyleyse hamd dahi Ona aittir. Ezelden ebede kadar her kimden her kime karşı gelen ve gelecek medh ü sena Ona aittir. Evet Kur'ân âyetlerinin işaretiyle bütün mevcudattan daimi bir surette dergâh-ı ilahiyeye giden bir ubudiyettir, bir tesbihtir, bir secdedir, bir duadır, bir hamd ü senadır ki, daimi o dergâha gidiyor."

Üstad, Fatiha Sûresi hakkındaki bu iki izahtan sonra, İstanbul Beyazıt Camiinde bir vakit namazı kılarken kalbine tahattur eden manevi bir atmosferden bizleri de haberdar etmek için diyor ki:

"Ben o zaman İstanbul'da Beyazıt Camiinde namaz kılarken 'Ancak Sana ibadet eder, ancak Senden yardım isleriz' dedim. Baktım, o. camideki cemaat, benim gibi diyerek bu duama ve 'Bize hidayet ver'deki duama tamamen iştirak edip tasdik ettikleri zamanda bir perde daha açıldı. Gördüm ki İstanbul'un bütün mescidleri büyük bir Beyazıt hükmüne geçtiler. Aynen benim gibi dualarıma imza basıyorlar, âmin diyorlar." Hayret ve mahviyet içinde günahları terk ederek muhabbet ve ubudiyetini ilân ediyorlar."

"Allah'tan başka hiçbir ilâh yoktur. O birdir. Hiçbir ortağı yoktur. Mülk sadece Onundur. Hamd de Ona mahsustur. Hayatı veren Odur. Ölüme mazhar eden Odur. O, ölmeyen hayat sahibidir. Her hayır sadece Onun elindedir. Onun herşeye gücü yeter" diyerek dua ediyorlar.

Kaynak:

Osman CİLACI, Risale-i Nur Açısından DUA ve UBUDİYET, Nesil Yayın, Eylül, 1997, İstanbul

 

BEDİÜZZAMAN SAİD NURSİ’DEN DUA SIRLARI

1. DUA MEFHUMU

Dua, olağanüstü bir olay karşısında kulun Rabbine hitap etme düzeyine ulaşmasıdır.

 Allah'a ibadet etmek için yaratılmış olan insan kendini günah işlemekten her zaman koruyamaz. Bu açıdan zaman zaman Yaratanına yalvarmak, günahlarından tevbe ederek Ondan bağışlanmasını istemek durumundadır.

Dua, Müslümanın şahsiyetinin gelişmesini ve sağlam karakterli olmasını sağlayan bir ibadettir. "Ben öyle sağlam bir imana sahibim ki, Senden başka kimsenin önünde eğilmem. Sen benim Allah'ımsın, beni Sen yarattın" duasını daha küçük yaştan itibaren kalb ve diliyle tekrarlayan Müslümanm karakterini sağlamlaştıran bu dua, onun Allah'tan başkası huzurunda eğilmesine izin vermez.

Dua, kulun Allah nazarındaki değerinin bir ölçüsüdür.

"Ey Muhammedi De ki; Sizin duanız olmasa Rabbim size ne diye değer versin." Bu hususu teyit eden bir diğer âyette şöyle buyurulur:

"Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım." "Dua etmekten kibirlenenler hakir olarak cehenneme gireceklerdir."

Yüce Rabbimiz her zaman dua etmemizi istemiş, samimiyetle yalvardığımız takdirde kabul buyuracağını bize duyurmuştur. "Allah katında duadan daha değerli bir şey yoktur" buyuran Hz. Peygamber Efendimiz (sallallâhü aleyhi ve sellem) de bunu vurgulamıştır. “Allah'a yapılan dua hiçbir zaman karşılıksız kalmayacaktır." Aynı zamanda dua mü'minin silâhıdır.

Kalitesi ve tekrar edilmesine göre ruh ve bedene tesir eden duanın, kutsiyet ve ahlâk duygusunu da kuvvetlendirdiği bilinen bir gerçektir. Duanın doğurduğu huzur, tedavi için kuvvetli bir yardımcıdır.

Dua ve ibadet insanı diğer canlı varlıklardan ayıran en büyük özelliktir. Dua, rızkın genişlemesini, sağlığın artmasını, ömrün hareketli olmasını sağladığı gibi felaketleri de önler.

İnanmış insanın hayatında önemli bir yeri olan dua ancak yaşanarak bilinebilir, onun yazı anlatılması güçtür.

İnsanoğlu tarihin hiçbir döneminde dua etmek ihtiyacından uzak kalmamıştır. Duadan maksat, unutur gibi olduğumuz bir an Onun huzuruna yeniden çıkmaktır. Üçü muharref olmakla beraber dört ilahi kitap, insanları Allah'a duaya davet etmiştir. Nitekim iptidai kabile insanları bile duygularını birtakım dua ve dans şeklinde ifadeye çalışmışlardır.

Büyük İslâm mutasavvıflarının dualarında orijinal yalvarma örnekleri bulunmaktadır. Rabia Hatun'un, "Ey Rabbim, eğer ben cehennem korkusu ile sana ibadet ediyorsam beni o cehenneminde yak" diye başlayan duasındaki samimiyeti iyi anlamak lâzımdır.

Vird ve zikir de duanın başka şekillerdeki tezahürü olarak değerlendirilmelidir.

Dua ve ubudiyet birbirinden ayrılması mümkün olmayan iki mühim mefhumdur. Mücerret mânâda, isteklerimizi Allah'a duyurmanın en mükemmel aracı olan dua, kulun ubudiyet vazifesinin bir vasıtasıdır. Ubudiyet ise ibadetlerle yerine getirilir.

Dinlere göre farklılıklar gösteren ubudiyet inanç ve tatbikatı, o din mensubunca kendi şartlarında ve kendine has kaidelerine göre yerine getirilir. Bunun dışında yine her dinde, ubudiyetin muayyen şartlarını yerine getirmekle yetinmeyen züht ve takva ehli kişiler vardır.

Dua ve ubudiyet üzerinde defalarla ve ısrarla duran Bediüzzaman, peygamberlikle ubudiyet arasında güzel bir alâka kurarak bu ehemmiyetli noktayı Sözler'inde şöyle ifade ediyor:

"Nübüvvetin birinci vechi. ubudiyet-i mahzânın menşeidir. Yani ene kendini abd bilir, başkasına hizmet eder. Başka birisinin vücuduyla kaim ve icadıyla sabittir. Vazifesi ise, kendi Halikının sıfat ve şuûnâtma mikyas ve mizan olarak şuurkârâne bir hizmettir."

"Errahmâni'r-Rahîm isimlerinde öyle bir nûr-u azam vardır ki, bütün kâinatı kuşatır ve her ruhun bütün ebedi ihtiyaçlarını tatmin edecek nur ve kuvvettedir. Bu iki büyüknura yetişmek için en mühim bulduğum vesile, fakr ile şükür, acz ile şefkattir, yani ubudiyet ve iftikardır,"    

2. UBUDİYETİN İNSAN FITRATINDAKİ VARLIĞI MESELESİ

İnsanlarda fıtraten mevcut olan ubudiyet, onların kalb ve imanlarını kuvvetlendiren, ahlâkî ve fikrî yapılarını yücelten bir olgunluk alâmetidir.

İnsanın mesud ve bahtiyar hayat sürmesini sağlayan, ona insanlığın şerefini idrak ettiren dua ve ubudiyet, kulun aczini itiraf ederek Halikına karşı kulluk vazifelerinin en doruk noktasındaki tezahürüdür.

Hayatını öncelikle imanın kurtarılmasına hasreden Bediüzzaman Said Nursî hemen bütün eserlerinde, çok çeşitli imanî ve İslâmî problemler yanında hususiyle dua ve ubudiyet mevzularına geniş yer vermiştir. Ona göre fert, Allah'a kul olduğunu idrak ettiği ölçüde nefsini birtakım sultaların esaretinden kurtarabilir. Bu da dua ile başlar, ubudiyetle kemâle erer.

Bediüzzaman imanı kuvvetlendirmek ve İslâmı bütün cemiyete maletmek yolunda giriştiği mücadelede ömrü boyunca haddi aşmaktan, siyaseti, mücadelesinin mihveri haline getirmekten son derece uzak durmuş, biricik kurtuluşun Kur'ân'a sımsıkı sarılmak olduğunu vurgulamıştır.

Said Nursî uzun yıllar hapislerde kalmasına rağmen Risale-i Nur telif ve neşrini inkıtaa uğratmamıştır. Van'ın Erek Dağı'nda birkaç talebesiyle münzevi hayatından (1923-25) sonra onun asıl çileli ömrü başlamıştır. Hayatını gönüllerde iman ve Kur'ân hakikatlerini yerleştirmekle geçirmiş, millet ve memleket için canım vermekten çekinmemiştir. Kendisine zulmedenlere bile bedduada bulunmamak onun bir başka özelliğini teşkil etmektedir.

"Benim fıtratım zillet ve hakarete tahammül etmez" diyen Bediüzzaman'ın, ihlasla giriştiği ve ömrünün sonuna kadar aynı safiyette sürdürdüğü iman ve Kur'ân hizmeti ne yazık ki bazı kalem erbabınca anlaşılamamış, onun mücadelesi bir siyasî ekole hizmet veya ayrı bir dinî cereyan gibi vasıflandırılarak neşriyat yapılmıştır.

3. BEDİÜZZAMAN'A GÖRE DUA-UBUDİYET ALÂKASI

Dua ve ubudiyete ayrı bir ehemmiyet veren Bediüzzaman, bu iki mefhumu ayrı ayrı ele aldığı gibi, birlikte de mütalaa etmiştir. Bu arada "Rububiyet" kavramını da değerlendirerek Mesnevi-i Nuriye'de şöyle diyor:

"Ey gözleri sağlam ve kalbleri kör olmayan insanlar! Bakınız, insan âleminde iki daire vardır:

1.   Rububiyet dairesi.

2.   Ubudiyet dairesi.

"Bu iki daire arasındaki münasebete bakınız ki, ubudiyet dairesi bütün kuvvetiyle rububiyet dairesi hesabına çalışıyor.

"Bu hakikati gözümle gördükten sonra, rububiyet ve ubudiyet dairelerinin reisleri arasında en büyük bir münasebetin bulunmamasına aklınca imkân var mıdır?

"Rububiyet-i amme, ubudiyet-i külliye ister. Bu da zülcenaheyn resullerin vahdet-i ilahiyeyi halka ilan etmeleriyle mümkün olur. Çünkü resul ubudiyetiyle Hâlıkın hüsnüne aynadır. Risaleti cihetiyle de halka izhar ve ilân eder."

Bu husustaki fikirlerine devamla, evveliyetle "Rububiyet"e yöneldiği Şuâlar'da, kâinatın her tarafında Cenab-ı Hakkın yüce kudretinin belirgin işaretlerinin bulunduğunu, buna karşılık kulun ubudiyetle mükellef tutulduğunu şöyle açıklıyor:

"Evet, kâinatın her tarafında, kendini tanıttırmak ve sevdirmek içinde merhametkârane bir haşmet-i rububiyet, haşmet ve merhamete karşı şükür ve takdis içinde ihatalı ve şuurlu bir ubudiyetle mukabele etmek lâzım ve katidir. O saltanat-ı Rububiyetin her tarafta, serada, Süreyya'da, zeminin temelinde hakimane icraatını ancak işte onlar temsil edebilirler."

Gayet açık ifadelerle dile getirilen bu hakikatler karşısında daha fazla söz söylemek lüzumsuzdur; çünkü kulun ubudiyete mutlak surette yönelmekten başka bir çaresinin olmadığı gayet açıktır. Yeri geldiğince ayrıca belirteceğimiz üzere, kâinattaki bütün varlıklar hal diliyle Kâdir-i Mutlakı takdis ve tekbir ediyorlar, saltanat-ı Rububiyet'e kullukta bulunuyorlar. Bu durumda insan ibret aldığı ölçüde ibret alıyor, hissedar ve behredar oluyor:

"Şu kâinat denilen ağacın dalları olan unsurlar ve unsurların uçlarında bulunan ve çiçekleri ve yaprakları hükmünde olan nebatlar ve hayvanlar ve o yaprakların ve çiçeklerin en yukarısmdaki meyveler olan insanlar ve o meyvelerin en mühim meyveleri ve semereleri ve netice-i hilkatleri olan ubudiyetlerini ve şükürlerini ve bilhassa o meyvelerin cemiyetli çekirdekli olan kalblerini hiçbir cihetle kıpırdatmaz ve saltanat-ı rububiyetini kırmaz."

Allah'a kulluğun özlü bir karşılığı olan "Ubudiyet" manasız, boş bir kavram değildir. Cenab-ı Hakkın bir emridir; kulluğun bir güzel nişanesi, rızâ-yı İlâhiyenin tecellisidir. Yerine getirildiği ölçüde kul için uhrevî, binlerce faydası vardır. Üstadı dinleyelim:

"Ubudiyet bir emr-i İlâhiye ve rızâ-yı İlâhiye bakar. Ubudiyetin dâîsi emr-i İlâhi ve neticesi rızâ-yı haktır. Semereleri ve faydaları uhrevidir. Fakat ille-i gaiye olmamak, hem kasten istenilmemek şartıyla dünyaya ait faydalar ve kendi kendine terettüp eden ve istenümeyerek verilen semereler ubudiyete münafi olmaz. Belki zayıflar için müşevvik ve müreccih hükmüne geçerler. Eğer o dünyaya ait faydalar ve menfaatler o ubudiyete, o vird ve zikre illet veya illetin bir cüz'i olsa, o ubudiyeti kısmen iptal eder. Belki o virdi akîm bırakır, netice vermez."

Bununla beraber "Ubudiyet"in dünyevî bir takım istenilmeyerek verilen semereleri bir tezat gibi anlaşılmamalıdır. Hem kul ubudiyetinde, Cenab-ı Hakka, evet yalnız ona ibadette bulunduğunu, ibadete lâyık başka hiçbir mâbud tanımadığını ifade etmektedir. Zâten kulun halisane ubudiyeti bir bakıma Yüce Rabbine teşekkürdür. Bediüzzaman diyor ki:

"Bu kâinatın tek Yaratıcısı yüce Rabbimiz bu kadar hadsiz nimetiyle kendini hayat sahiplerine bildirip sevdirdiğine karşılık, teşekkür ve kendisini sevmelerini bekler. Rabbani emirlerine karşı itaat ve ubudiyetle mukabele etmelerini ister.

"İşte bu rububiyet sırrına göre teşekkür ve ubudiyet, bütün enva-ı hayatın ve dolayısiyle bütün kâinatın en ehemmiyetli gayesi olduğundandır ki, Kur'ân-ı Kerim pek çok hararetle ve şiddetle ve halavetle şükür ve ibadete sevkediyor, 'İbadet Cenab-ı Hakka mahsus, şükür Ona lâyık ve hamd Ona hastır' diye çok tekrarla beyan ediyor."

4. DUA VE UBUDİYETİN BİR BAŞKA YORUMU

Dua ve ubudiyetle alâkalı mevzuları ana hatlarıyla tespit ettikten sonra şimdi aynı mevzuların teferruatı olarak Risale-i Nur Külliyatı'nda nasıl geçtiğini, izah ve yorumunun nasıl yapıldığını görmek için Sözler'e bakalım:

Bediazzaman bu eserinde, dua mevzuunu tetkike, "De ki: Eğer duanız olmasa Rabbim katında ne ehemmiyetiniz var?" âyet-i kerimesi ile başlıyor ve hemen sözün başında "İmanın duayı bir vesile-i kat'i olarak iktiza ettiği, fıtrat-ı insaniye onu şiddetle istediği gibi, Cenab-ı Hak "Duanız olmasa ne ehemmiyetiniz var?" diye ferman ediyor cümleleriyle dikkatleri çektikten sonra, "Bana dua edin, size cevap vereyim" âyet-i kerimesi ile mevzuyu pekiştiriyor.

Bu âyet-i kerimenin devamında, Cenab-ı Hakka karşı ibadeti terkederek büyüklük taslayanların aşağılanacağı ve Cehenneme girecekleri açıklanmaktadır. Çünkü kulun ibadet edeceği bir merci vardır o da Allah Taâlâ'dır. Ondan başkasına karşı ibadetin bir manası yoktur. Aynı şekilde duayı kabul edip etmemek de Cenab-ı Hakka ait olduğu için boş yere başkalarına yalvarmanın insana kazandıracağı bir şey düşünülemez.

Bu âyet-i kerimede dikkati çeken bir diğer husus dua ve ubudiyet kavramlarının aynı anlamda kullanılmış olmasıdır. Nitekim birinci cümlede "dua" kelimesi kullanılırken, ikinci cümlede de aynı manayı ifade etmek üzere "Ubudiyet" kelimesi seçilmiştir. Bediüzzaman'ın burada ve Risale-i Nurun diğer bölümlerinde gayet büyük bir vuzuhla izah ettiği üzere, ibadetin ruhu duadır. Nitekim Üstad da Allah'a yalvarmak ve dua etmenin, ibadetin tâ kendisi olduğunu birçok defalar tekrarlamış ve meselenin ana noktasına dikkatimizi çekmiştir.

Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) Efendimizin "Dua tam bir ibadettir" buyurduktan hemen sonra yukarıda mealini verdiğimiz âyeti okuması da bu açıdan ayrı bir ehemmiyeti haizdir.

Burada söz Hz. Peygamber Efendimizden (sallallâhü aleyhi ve sellem) açılmışken, Bediüzzaman'ın Sözler ve Mesnevi-i Nuriye'de, Resulullahın (sallallâhü aleyhi ve sellem) dualarını tavsif ederek verdiği birkaç numuneyi ehemmiyetine binaen aynen nakletmeyi lüzumlu görüyoruz:

"Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) öyle bir salât-ı kübrâda dua ediyor ki, güya şu ada, belki yeryüzü onun azametli namazıyla namaz kılar.

"Bak, hem öyle bir cemaat-i uzmada niyaz ediyor ki, güya insanlığın Hz. Âdem zamanından asrımıza, kıyamete kadar bütün nûranî ve kâmil insanlar ona uymakla duasına âmin diyorlar.

"Hem bak, öyle bir umumi ihtiyaç için dua ediyor ki, değil yeryüzü insanları, belki gökyüzündekiler, belki bütün mevcudat niyazına 'Evet ey Rabbimiz, ver, biz dahi istiyoruz' diyerek katılıyorlar,  O, öyle tatlı bir niyaz-ı istir-hamkârâne ile istiyor, yalvarıyor ki, güya bütün mevcudata, semâvât ve arşa işittirip, onları vecde getirip duasına 'Amin, Allahümme âmin' dedirtiyor."

Bu güzel Peygamberi numuneden sonra Üstad okuyucuyu Resulullahın (sallallâhü aleyhi ve sellem) mübarek beldesine götürüyor ve âhir zaman Peygamberi'ni ziyaret ettiriyor:

"Evet, münacât-ı Ahmediye (sallallâhü aleyhi ve sellem) zamanından şimdiye kadar bütün ümmetin bütün salatları ve salâvatları onun duasına bir âmin-i daimi ve bir iştirak-i umûmidir. Hatta ona getirilen herbir salâvat dahi, onun duasına birer âmindir. İşte bütün beşerin, yaratılış gereği ve hal diliyle, bütün o insanlık namına Zât-ı Ahmediye (sallallâhü aleyhi ve sellem) istiyor ve onun arkasında âmin diyorlar."

"Acaba bütün Âdemoğullarını arkasına alıp, şu yeryüzünde durup, Arş-ı Azama müteveccihen el kaldırıp, nev-i beşerin hulâsa-i ubudiyetini toplayan hakikat-ı ubudiyet-i Ahmediye (sallallâhü aleyhi ve sellem) içinde dua eden şu şerefi nev-i insan ve ferîd-i kevn-ü zaman olan Fahr-i Kâinat ne istiyor, dinleyelim. Bak, kendine ve ümmetine saadet-i ebediye istiyor, beka is-tiyor, Cennet istiyor."

Üstad Bediüzzaman, Hz. Peygamber Efendimizin (sallallâhü aleyhi ve sellem) duasındaki özelliklerden birine daha dikkatimizi çekerek ve bizi Resul-i Ekremin mübarek beldesine götürerek diyor ki:

"Gel bu zamandan tecerrüd edip, fikren Asr-ı Saadete ve havalen Arap Yarımadasına gidiyoruz. Tâ ki Resul-i Ek-remi (sallallâhü aleyhi ve sellem) vazife başında ve ubudiyet içinde görüp ziyaret ederiz.

"Bak, o Zat nasıl ki risaletiyle, hidayetiyle saadet-i ebediyenin sebeb-i husulü ve vesile-i vusulüdür. Onun gibi, ubudiyetiyle ve duasıyla o saadetin sebeb-i vücudu ve Cennetin vesile-i icadıdır."

Hz. Resulullah Efendimizin (sallallâhü aleyhi ve sellem) duasının, bütün insanlık adına beka ve saadet istemekten ibaret olduğuna, onlar için Cenneti dilediğine, onun duasına bütün insanlığın "âmin" diyerek iştirak ettiklerine Ustad, bir kere daha önem vermemiz gerektiğini işte böyle ifade ediyor.

5. RİSALE-İ NUR'UN SİSTEMATİĞİ NEDİR?

Malum olduğu üzere onun eserleri her şeyden önce Kur'ân'ın bir tefsiri mahiyetindedir ve mevzular iyi anlaşılsın diye temsil ve tesbihlere yer vermiştir. "Risale-i Nur Külliyatı Kur'ân-ı Kerim'in cihanşümul bahçesinden derilen bir gül demetidir."

Risale-i Nur Külliyatında dikkatimizi çeken diğer bir husus, mevzuların yeri geldikçe soru-cevap şeklinde izah edilmesi, yeri geldikçe de mücmelen yazılan bölümün mufassal olarak ele alınmasıdır. Nitekim dua mevzuuna da Bediüzzaman aynı tarzda girmiş ve, "BİRÇOK DEFA DUA EDİYORUZ, KABUL OLMUYOR. HÂLBUKİ ÂYET UMÛMİDİR, HER DUAYA CEVAP VAR" dersen, "işte benim cevabım" sözleriyle mevzuu böyle tevcih etmiştir:

"Cevap vermek ayrıdır, kabul etmek ayrıdır. Her dua için cevap vermek var, fakat kabul etmek hem aynı matlubu vermek Cenab-ı Hakkın hikmetine tabidir. Hasta bir çocuk, hekime seslenerek 'bana bak' der. Hekim: 'Ne istersin, cevap ver' der. Çocuk: 'Şu ilâcı bana ver,' der. Hekim, ya aynen çocuğun istediğini verir, yahut onun maslahatına binaen ondan daha iyisini verir, yahut hastalığına zarar olduğunu bilir, hiç vermez. İşte Cenab-ı Hâkim-i Mutlak, hâzır nazır olduğu için abdin duasına cevap verir. Vahşet ve kimsesizlik dehşetini huzuruyla ve cevabıyla ünsiyete çevirir."

Bediüzzaman'a göre dua aynı zamanda bir ubudiyettir. Ubudiyet ise meyveleri uhrevî olan bir neşve halidir. Dünyaya ait maksatlar ise o nevi dua ve ibadetin vakitleridir.

Meselâ yağmur namazı ve duası bir ibadettir. Yoksa o ibadet ve dua yağmuru getirmek için değildir. Eğer sırf. o niyetle olsa, o dua ibadet halis olmadığından kabule lâyık olmaz.

Aynı şekilde güneşin batışı akşam namazının vakti demektir. Yağmursuzluk da' yağmur namazının vaktidir. Bir takım belâların ve muzır şeylerin insanlığa tasallutu, bazı duaların kendilerine has vakitlerinin olduğunu gösterir. İşte insan o özel vakitlerde aczini anlar.

"DUA İLE, NİYAZ İLE KÂDİR-İ MUTLAK'IN DERGÂHINA İLTİCA EDER. EĞER DUA ÇOK EDİLDİĞİ HALDE BELÂLAR UZAKLAŞMAZSA, 'DUA KABUL OLMADI' DENİLMEYECEK, 'DUANIN VAKTİ KAZA OLMADI' DENİLECEKTİR. EĞER CENAB-I HAK FAZL VE KEREMİYLE BELÂYI UZAKLAŞTIRSA NURUN ALÂ NUR, O VAKİT DUA VAKTİ BİTER KAZA OLUR."

Bütün bunlardan da anlaşılıyor ki dua, bir ubudiyet sırrıdır. "Ubudiyet ise sırf Allah rızası için olmalı, yalnız aczini izhar edip dua ile Ona iltica etmeli, Rububiyetine karışmamalıdır; Allah'ın hikmetine güvenmeli, rahmetini it-ham etmemelidir."

Evet, gerçekte âyet-i kerimelerin bey aniyle sabit olmuştur ki, bütün mevcudat kendilerine has tesbih, kendilerine has ibadetlerle secde ettikleri gibi, bütün kâinattan dergâh-ı ilâhiyeye giden bir duadır. Dua:

1.    Kişinin istidat lisanı iledir; bütün hayvan ve bitkilerin dualarında olduğu gibi.

2.    Kişinin fıtrî ihtiyaç lisanı iledir; bütün canlıların, iktidarları dâhilinde olmayan zaruri ihtiyaçları için yaptıkları dualarda olduğu gibi.

3. Zor durumda kalan bütün canlıların kat'i bir iltica için yaptıkları dualarda olduğu gibi.

İşte bu üç çeşit dua, herhangi bir engel çıkmazsa kabul olacak dualardır.

Bu sayılanların dışında bir dördüncü dua daha vardır ki, işte bizim duamız odur; iki kısma ayrılır:

1.    Fiilî ve hâlî, yani esbaba teşebbüste olduğu gibi hal diliyle müsebbibi Cenab-ı Haktan istemek için alınan vaziyet.

2.    Dille, kalble dua etmek, eli yetişmediği bir kısım isteklerini talep etmektir. Burada dua eden kişi anlar ki, onun kalbinden geçenleri işiten, her şeye gücü yeten, her arzusunu yerine getiren Birisi var. O, aczine merhamet eder.

Bu ayrıntılı açıklamaları yaptıktan sonra Üstad, bizlere bir hatırlatmada bulunmadan da edemiyor. Diyor ki:

"İşte ey âciz insan ve ey fakir beşer! Dua gibi rahmet hazinesinin anahtarı ve tükenmez bir kuvvetin medarı olan vesileyi elden bırakma. Ona yapış; âlâ-yı illiyyîn-i insaniyete çık, bir sultan gibi bütün kâinatın dualarını, kendi duan içine al, bir abd-i küllî ve bir vekil-i umumi gibi, 'Ancak Senden yardım dileriz' (Fatiha, ) de, kâinatın güzel bir takvimi ol."

"Demek dua, bir sırr-ı ubudiyettir. Ubudiyet ise, halisen livechillah olmalı, yalnız aczini izhar edip, dua ile Ona iltica etmeli; Rububiyetine karışmamalı. Tedbiri Ona bırakmalı, hikmetine itimad etmeli, rahmetini ittiham etmemeli."

Bu izahlardan da gayet vazıh olarak anlaşılmaktadır ki Bediüzzaman burada önce duayı açıklamakta, kulun vazifesini izah ettikten sonra dua-ubudiyet alâkasını belirtmektedir.

6. DUANIN EHEMMİYETİ ÜZERİNE

Üstad Bediüzzaman, Furkan Suresi 17. âyetinin tefsiri sadedinde, "Bütün mevcudat, herbiri birer dergâh-ı ilâhiyeye giden bir duadır" ifadesiyle kâinatta her varlığın, kendine mahsus lisanıyla Cenab-ı Haktan talepte bulundukları, "fıtrî lisanlarıyla Cevâd-ı Matlaktan idame-i hayatları için bir nevi rızık hükmünde bazı metalibi istiyorlar" neticesine ulaşmaktadır.

Bediüzzaman'a göre insanın yanıldığı en önemli noktalardan biri, belki de en başta geleni budur; yani dua gibi bir rahmet hazinesinin anahtarına sahip olmak...

"Derya içindeki mâhi gibi deryayı bilmemek" (su içinde yaşayan balığın suyun kıymetini bilmemesi). Mü'mine yakışan, öncelikle bu tükenmez hazineden imkân nisbetinde yararlanma yollarını aramak, daha açık bir ifade ile, dileklerini bu yolla yüce Yaratanına sunmaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, sadece sıkıntılı ve çaresiz kaldığı anlarda değil, genişlik ve her türlü imkân içinde yüzerken de kulun yalnız ve sadece Cenab-ı Hakka yalvarması, yâlnız Ona iltica etmesidir. Fatiha Süresinde de buyurulduğu üzere "Ancak Senden yardım isteriz" dileğinde samimi olması, bu dileğe bütün kalbî hasleti eriyle bağlanmasıdır.

Risale-i Nur Külliyatında dua mevzuunu Mektubat şu şekilde ifade etmektedir: "Mü'minin mü'mine en iyi duası nasıl olmalıdır?" Bu suale Bediüzzaman'ın cevabı:

"Esbab-ı kabul derecesinde olmalı. Çünkü bazı şerait dâhilinde dua makbul olur. Ezcümle dua edileceği vakit istiğfar ile manen temizlenmeli, sonra makbul bir dua olan salavât-ı şerifeyi şefaatçi gibi zikretmeli ve âhirde yine salavât getirmelidir."

Bir âyet-i kerimede şöyle buyurulur:

"Ey Rabbimiz! Bize dünyada da iyilik ver, âhirette de iyilik ver ve bizi Cehennem azabından koru."

Bediüzzaman'a göre dua bir gayret, bir faaliyet, bir taleptir. Herhangi bir işe girişmezden önce nasıl hazırlık safhasına ihtiyaç duyulursa, aynen bunun gibi, duaya başlamadan Önce de mânevi hazırlığa ihtiyaç vardır. Mânevi temizliğin ilk merhalesi tevbe ve istiğfar getirmek, sonra da salavât-ı şerifeyi şefaatçi gibi zikretmektir. Bunlar bir bakıma ön hazırlık gibi düşünülmeli, duaya konsantrasyon sağlanmalıdır. Böylece mâsiva ile alâka kesilmeli, dünya bir tarafa bırakılarak âdete ebedî hayata yönelmelidir.

Bediüzzaman'a göre "Duanın en güzel, en leziz, en hayır meyvesi onun bir dinleyeninin" bulunmasıdır. Yine Ona göre dua halis bir imanın neticesidir. Halis bir iman duayı, dua da imanı zaruri kılar. Burada Bediüzzaman'ın "Bütün ehl-i imanın mütemadiyen kemal-i hulûs ve dua ile istedikleri saadet-i ebediye onlara verilmesin, O Rahîm-i Mutlak bütün onların duasını kabul etmesin"  tarzındaki tespitleri, hassaten dikkatimizi çekmektedir. Gayet vazıh olarak anlaşılmaktadır ki, mü'min tam bir olgunlukla inkıtasız şekilde duaya mülazemette bulunacak, mutlak kabulünü de yalnız Hâlık-ı Keriminden bekleyecektir.

İnsanda, yaptığının karşılığını görmek duygusu müşterek bir dilek halinde mevcuttur. Sevdiği birine mektup yazan kişinin, en kısa zamanda cevap beklemesi, cevap umması, beşeri münasebetler çerçevesinde nasıl normal bir istek ise kulun yüce Rabbine niyazının müsbet cevabını, kabul edilmişliğini görmesi de onu mesut ve bahtiyar kılacaktır. Ancak burada kula düşen, yaptığı her duaya halis bir iman damgası vurabilmesidir. Böyle bir damgayı taşıyan duanın müstecap olacağına dair Rabbânî ve Muhammedi müjdeler bulunduğunu her mü'min idrak etmelidir.

Bediüzzaman bir başka eserinde "Dualar, tevhid ve ibadetin esrarına numunedir; dua eden kimse de, kalbinde dolaşan arzu ve isteklerini, Cenab-ı Hak işitir deyip Kadir olduğuna itikat etmelidir" cümlesiyle, dua mevzuuna bir başka zaviyeden bakarak, tevhid ve ibadet sırlarına duanın bir numune teşkil ettiğine dikkatimizi çekmektedir. İstek ve arzularımızı Cenab-ı Hakka arzetmenin yegâne yolunun dua olduğu bu açıklamanın akabinde yer almaktadır. Yine aynı eserinin bir başka yerinde "Bana dua edin size cevap vereyim" âyetinin tefsiri sadedinde şu izahatı veriyor:

"BAZI DUALAR İCABETE İKTİRAN ETMEZ DİYE İDDİADA BULUNMA. ÇÜNKÜ DUA BİR İBADETTİR. İBADETİN SEMERESİ ÂHİRETTE GÖRÜLÜR. DÜNYEVÎ MAKSATLAR İSE, NAMAZ VAKİTLERİ GİBİ, DUALAR İBADET İÇİN BİRER VAKİTTİRLER, DUALARIN SEMERESİ DEĞİLDİRLER. KEZA, ZÂLİMLERİN TASALLUTU VE BELÂLARIN NÜZULÜ BAZI HUSUSÎ DUALARA VAKİTTİR."

Bütün hayatını, öncelikle imanın şüphe ve tereddütlerden kurtarılmasına hasreden Said Nursî, tevhid meselesini daima ön plânda tutmuş onsuz hiçbir dinî esasın yerli yerine oturtulamayacağını savunmuştur. Ona göre dua, bu açıdan tevhid ve ibadetlerin sırlarını keşfetmeye bir numunedir, bir methaldir; duasız bir yere ulaşmak mümkün değildir. Tevhid ve ibadetin inceliklerine nüfuz etmesinin duadan geçtiğini açıklayan Üstad, kulun istek ve arzularını Cenab-ı Hakka arzetmesinin biricik yolunun da yine dua olduğunu vurgulamaktadır.

7. DUADAN CEVAP ALMAK

Bazıları herhangi bir arzusunu iletir iletmez Cenab-ı Haktan müsbet bir tecelliye hemen mazhar olmak ister. Eğer arzusunun yerine getirilmesi biraz gecikirse "DUA EDİYORUM, EDİYORUM, EMELİME KAVUŞAMIYORUM VB." şeklinde serzenişte bulunur; hatta yakınlarına artık bundan sonra duayı bırakacağını bile söyler. Böyle düşünenlere karşı Risale-i Nurun mantıkî, ilmî, psikolojik ve muknî cevapları vardır. Bu tür sual ve cevapları mütalaa edenler, hem imanlarını şüpheden kurtarmış, hem de kalblerini mutmain kılmış olurlar.

Mesnevî-i Nuriye'nin bir başka yerinde dua üç kısma ayrılmaktadır:

1.    İnsanın lisanıyla yaptığı kavli dua.

2.    Nebatat, eşcârın, bilhassa bahar mevsiminde lisan-ı ihtiyaçla yaptıkları ihtiyaç duaları.

3.    Tahavvül, tekemmül şe'ninde olan şeylerin, lisan-ı istidat ile hissedilen istidâdi duaları; herşey Cenab-ı Hakkı tesbih ettiği gibi lisanıyla, ihtiyacıyla, istidadıyla dahi Allah'a dua eder.

İnsanoğlunun pek aceleci bir yapıya sahip olduğunu, "İnsan hayrı istediği gibi, şerri de ister. İnsan pek acelecidir" âyeti veciz şekilde açıklamaktadır.

Gerçekten bu âyet insanın önemli bir psikolojik yönüne işaret etmektedir. İnsanlar öfkelendiği, sıkıldığı veya bir güçlükle karşılaştığı zaman umumiyetle bedduaya sarılır. Güçlüklerden sabır ve metanetle kurtulmak için çaba göstereceği yerde aceleci bir tavırla tezden kurtulmak ister. Bu olmayınca da ümitsiz ve kötümser bir ruh haleti içinde "Allah'ım, canımı al da beni bu sıkıntıdan kurtar" gibi sözlerle kendisi için beddua eder ki, bunlar doğru değildir..

İslamî ölçüler içinde mü'mine yakışan tedbiri elden bırakmaksızın teenni ile hareket etmektir. Duasının hemen kabul görmemesine üzülmeksizin, hakkında hayırlı neticelerin yine Cenab-ı Hak tarafından yaratılması için ümitle beklemek kulun imanının bir gereği olmalıdır.

Yine bir mü'min bilmelidir ki, kâinatta canlı-cansız her varlık, kendi lisanı ile Cenab-ı Hakka dua etmekte, niyazda bulunmaktadır. "Yedi gök, dünya ve bunlarda bulunan herkes, Onu tesbih eder. Onu övgü ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur..."

Bütün eşyanın atomlardan meydana geldiğini, atom çekirdeklerinin etrafındaki elektronların sürekli,ve muntazam bir şekilde çekirdeğin etrafında dönmelerini, bu dönüşlerinde en ufak bir sapma göstermeksizin boyun eğmelerini Kur'ân-ı Kerim "Allah'ı tesbih" olarak nitelendirmiştir.

Risale-i Nur Külliyatı bir bütün olarak mütalaa edildiğinde görülecektir ki, çoğu zaman dua ve ubudiyet mefhum-' ları birlikte izah edilmiş, bu iki terimin birbiriyle olan alâkasına dikkat çekilmiştir. Gerçekten de sıhhatli bir netice elde etmek için bu iki kavramı birlikte düşünmek, birlikte mütalaa etmekte yarar vardır. Çünkü dua ve ubudiyet kavramları, insanın yaratılışındaki ince sırların açıklanmasına da ışık tutmaktadır.

Bediüzzaman'a göre, insan bu dünyaya bir memur, bir misafir olarak gönderilmiş, ona çok ehemmiyetli istidat verilmiş, bu istidata göre ehemmiyetli vazifeler tevdi edilmiştir.

İnsan bu kâinata geldikten sonra iki cihetle ubudiyeti vardır.

1.    Gâibane bir surette bir ubudiyet, bir tefekkür.

2.    Hazirane, muhataba suretinde bir ubudiyet, bir münâcat.

Yine Ona göre bu husus iki vecihle anlanalabilir:

1. Kâinatta görülen Rububiyetin saltanatını itaatkâr bir şekilde tasdik edip kemalâtina ve mehasinine hayret edercesine bakmaktır. Yine kula düşen bundan sonra kutsi ilahi isimlerin nakışlarından ibaret olan güzel sanatları birbirinin ibret nazarlarına gösterip tellallık etmektir. Bundan sonra yine kul, herbiri birer gizli manevi hazine hükmünde olan Rabbani isimlerin cevherlerini idrak terazisiyle tartacak, kalbinin kıymet bilirliliği ile takdir ederek gereken kıymeti verecektir. Sonra kudret kaleminin mektupları hükmünde olan mevcudat sayfalarını arz ve sema yapraklarını mütalaa ederek şaşkınlık derecesinde tefekküre dalacaktır. Sonra şu mevcudattaki süslerin ve lâtif sanatların hakkını vererek seyredecek, onların, Yüce Yaratanın marifetine muhabbet etmek ve Onun huzuruna çıkmaya, iltifatına mazhar olmaya derin bir arzu duymak için birer vesile olduğunu idrak edecektir.

2. Huzur ve hitap makamıdır ki, eserden müessire geçer. Görür ki Yüce Allah, kendi sanatının mucizeleriyle kendini tanıttırmak ve bildirmek ister. O da iman ile, marifet ile mukabele eder. Sonra görür ki, Rahim olan Allah rahmetinin güzel meyveleriyle kendini sevdirmek ister. O da Ona muhabbet etmek ve ibadetini Ona ayırmak suretiyle kendini Allah'a sevdirir.

Bu duygular içinde Allah'a kulluk yani ubudiyette bulunan olgun her mü'min, maddi ve manevi nimetlerin lezzetleriyle Cenab-ı Hak tarafından duyurulacaktır.

Kul Halikına bütün benliği ile ubudiyette bulunduğu nisbette, görür ki, Yüce Allah şu mevcudatın aynalarında, kibriya ve kemâlini, celâl ve cemalini gösterip nazar-ı dikkati çekiyor. Buna karşılık kul da "Allahu ekber, Sübhanallah" diyerek mahviyet içinde hayret ve muhabbetle secde ediyor.

İmanını kemâl derecesine ulaştırmış bir kul sonra görür ki, Allahu Zülcelâl, yeryüzünü bir sergi hükmünde yapmış, bütün antika sanatlarını orada teşhir etmektedir. Kul da bunlar karşısında ubudiyetin bir gereği olarak "Maşaallah" diyerek takdir ile, "Barekallah" diyerek tahsin ile, "Sübhanallah" diyerek hayret ile, "Allahu ekber" diyerek istihsan ile karşılık verir. Kul idrak eder ki, Cenab-ı Hak bütün bunlarla vahdaniyet bayrağını dikmiş, rububiyetini ilân etmiştir. Bundan sonra kulun üzerine düşen ubudiyetle cevap vermektir.

Kul ancak bu çeşit ibadet ve tefekküratla hakiki insan olur, ahsen-i takvimde olduğunu gösterir."

8. İBADETTE İHLAS FAKTÖRÜ

İslâmda ubudiyet mühim bir yer işgal eder ve Cenab-ı Hakka kulun yakınlığının bir işareti sayılır. Kul ne kadar samimiyet ve ihlasla ubudiyete mülazemet ederse, o nisbette Kadîr-i Mutlakın sevgilisi olur. Bu ehemmiyetli noktayı hemen bütün eserlerinde yeri geldikçe vurgulayan Said Nursî, aynı ehemmiyeti bir kez daha izah ederek şöyle demektedir:

"İŞTE BU SIRRI ANLAMAYANLAR, EVRAD-I KUDSİYE-İ NAKŞİBENDİ'Yİ VEYA CEVŞEN-İ KEBİRİ O FAYDALARIN BAZILARINI MAKSUD-I BİZZAT NİYET EDEREK OKUYORLAR. O FAYDALARI GÖREMİYORLAR, GÖREMEYECEKLER VE GÖRMEYE DE HAKLARI YOKTUR... ONLAR NİYET ETSE, İHLASI BİR DERECE BOZULUR, BELKİ UBUDİYETTEN ÇIKAR VE KIYMETTEN DÜŞER."   -

Bediüzzaman'a göre "Ubudiyetin esası olan acz ve fakr, medar-ı necat ve halas yalnız ihlastır. İhlası kazanmak çok mühimdir. Bir zerre ihlaslı amel, batmanlarla halis olmayana müreccahtır".

Lügatlerin ve ansiklopedilerin açıkladığı ubudiyet kavramında aşırı bağlılık ve kullukta bulunulacak makam da gösterilmiştir; çünkü yaratılmanın önemli bir manası "Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım" âyet-i kerimesinde de gayet vuzuhla açıklandığı üzere öncelikle kulluktur, ubudiyettir. Gerçek manada Cenab-ı Hakka karşı ubudiyette bulunulmazsa, kulluğun bir önemi ve değeri olmaz. Kul, ahsen-i takvim üzere yaratılışının şuuruna ancak Cenab-ı Hakka karşı kulluğunu gösterdiği ölçüde erebilir. İşte bu ince ve nazik noktayı yakalayanlar hem dünyalarını, hem de âhiretlerini ma'mur kılmış olurlar; çünkü Islâhtım önemle üzerinde durduğu noktalardan biri, dünya için âhiretin, âhiret için dünyanın muvazeneli bir şekilde yürütülmesidir. Bu nazik dengeyi en iyi bir şekilde sağlamakla yükümlü olan kişi Cenab-ı Hakka kulluk görevini ifa ederken her türlü aşırılıktan sakınacak, Bediüzzaman'a göre ubudiyetin esası olan acz ve fakrı elden bırakmayacaktır.

Lügatte, "Doğru ve samimi sevgi, samimiyet, riyasız ve samimi ibadet, gönülden gelen dostluk, bağlılık" vb. şekilde tarif edilen ihlâs, İslâmın en temel ilkelerinden biri, belki de en başta gelenidir. İhlâs her şeyin her teşebbüsün başıdır. Said Nursî'nin kalemi ile, "Bu dünyada hususan uhrevî hizmetlerde en mühim bir esas, en büyük bir kuvvet, en makbul bir şefaatçi, en metin bir nokta-i istinat, en kısa bir tarik-i hakikat, en makbul bir duayı manevi, en yüksek bir haslet, en safi bir ubudiyet ihlas"tır.

Diyebiliriz ki, onun hemen bütün eserlerinde üzerinde durduğu en mühim husus ihlâs olmuştur. İhlâssız hiçbir müsbet neticenin alınamayacağı da bir hakikattir. Ubudiyetin tam manâsıyla ifasında kulun ihlâslı davranışının büyük ehemmiyetini izah eden Said Nursî, ubudiyette aslolan bir diğer temel faktörü de şöyle açıklamaktadır.

"UBUDİYETTE ANCAK TESLİMİYET VARDIR, TECRÜBE YOKTUR; ÇÜNKÜ SEYYİD, ABDİNİ İMTİHAN EDEBİLİR; KEZA İNSAN RABBİNİ TECRÜBE EDEMEZ."

Ona göre kul her şeyden ziyade bütün kuvvetiyle ihlâsı kazanmaya mecbur ve mükelleftir. Kul, ihlâsm sırrını ruhuna yerleştirmek için son derece bir gayrete muhtaçtır.

İhlâsı kazanmak ve muhafaza etmek, ortaya çıkacak engelleri defetmek için Üstad iki önemli düstura yapışmamızı tavsiye etmektedir.

1.    Kul amelinde Allah'ın rızasını gözetmeli; çünkü o rıza olduğu takdirde bütün dünya küsse ehemmiyeti yoktur. Eğer o kabul etse, isterse bütün halk reddetsin, önemi yoktur.

2.    Kur'ân hizmetinde bulunan Müslümanları tenkid etmemek ve onların üstünde fazilet füruşluk cinsinden gıpta damarını körükleyerek lüzumsuz çekişmelere meydan vermemek.

Yine Bediüzzaman'a göre "İbadet, dünya ve âhiret saadetlerine vesile olduğu gibi, dünya âhiret işlerini tanzime sebeptir; şahsî ve nev'î kemâlâta vasıtadır. Allah ile kul arasında pek yüksek bir nisbet ve şerefli bir rabıtadır."

Said Nursî "ihlâs sahibi bir kul Halikına ubudiyetle yaklaşır ve Onun rızasını da yine bu yolla kazanabilir" tesbitinden sonra:

"Ey nefis! İnsan, şecere-i hilkatin meyvesi olduğundan dünyaya bakan bir mahluktur. Ubudiyet ise, onun yüzünü fenadan bekaya, halktan Hakka, çeviren mebde ve münteha ortasında bir nokta-i ittisaldir"  sonucuna varmaktadır.

Gerçekten de ibadet, ihlâsla yapıldığı zaman onun müsbet semeresini görmek mutlaka mümkündür. Zaman geçse de kul bu mükâfatı görür ve Yüce Rabbine olan bağlılığı bir kat daha artar; bundan itminan-ı kalb ve muhabbetullaha ulaşır. Bir kul için, hem de bu dünyada böylesi bir saadete kavuşmaktan daha ideal ne olabilir?

Muntazam ve şartlarına uyularak yerine getirilen bir ibadet, kulun dünya işlerini de o nisbette ve intizam duygularıyla yapmasını sağlar. Meselâ günün beş ayrı zamanında eda edilen namaz, bir kul için aynı zamanda vakitleri ayarlayan bir sigorta vazifesi görür. Hayatını belli bir disiplin içinde sürdüren kul, işlerini ayarlamada namaz vakitlerini nazar-ı itibara alırsa sonuçta önce kendisi rahat eder. Öyle mü'minler görülür ki, randevularını falan namazda falan camide buluşalım diye verirler. Böylece hem bir farz namazı cemaatle eda etmiş, hem de randevularını kaçırmamış olurlar.

İbadetler Allah ile kul arasındaki irtibatın en yüksek ve en şerefli iletişim vasıtasıdır. Kulun, dileklerini Yüce Rab-bine sunduğu en önemli ve en samimi ortamdır. Allah'a yaklaşmanın, arzu ve istekleri Ona sunmanın en emin yolu ibadetlerdir. Bütün bunların da ötesinde ibadetler insanı kemâ-lâta ulaştıran, ona ubudiyetin lezzetini tattıran bir ölçüdür. Kulun Yaratıcısına yaklaşması ancak ubudiyetle mümkündür. Allah rızasını kazanmanın tartışmasız yolu da yine ubudiyettir. Ancak ibadetin de, ubudiyetin de makbuliye-tinde en önemli faktör ihlâstır. Bir bakıma "ihlâs" kavramı gerçek mü'minle özdeşleşmiştir; özdeşleşmek zorundadır.

Bir diğer açıdan insan yaratılış vakıasının en güzel meyvesidir; âlemin özüdür. Çünkü Allah insanı "... yeryüzündeki bir hâlife olarak yaratmıştır..."  "... cinleri ve insanları kendine kulluk etsinler diye yaratmıştır."

Kur'ân-ı Kerim, insanın "En güzel biçimde yaratıldığını"  açıklamakla beraber, onun hırsına düşkünlüğünü,  hilkatinin zayıflığını kendisine doğru yol gösterildiğini onu en iyi bilenin bizzat Yaratıcısı olduğunu acizliğini Allah’ın emanetine talip oluşunu insanın çektiğinin kendi ettiği yüzünden meydana geldiğini kâinatın, insanın emrine verildiğini mâhiyetini, farklılıklarını, kabile ve milletlere ayrılmışlığını, gafletini vb. hususları da açıklamıştır.

Bediüzzaman'ın bu mevzuda üzerinde durduğu önemli noktalardan biri de insanın, ibadet etmek suretiyle yüzünü yok oluştan ebediliğe, halktan Hakka çevirme gücüne erişmesidir. Kul ibadet ve ubudiyetin hakkını verdiği ölçüde, geçici olan süfhî emellerinden yakasını kurtararak sonsuzluğa ve ebediliğe yelken açabilir.

9. BEDİÜZZAMAN'IN DUADA İNSAN ACZİNİ TESBİTİ

İnsan psikolojisini çok iyi bilen Bediüzzaman, onun ihtiras ve acz içinde bocaladığını, zaman zaman hem ihtiras, hem de aczinin kurbanı olduğunu, bunlardan kurtulmanın da bir yolunun bulunduğunu şu veciz cümleleriyle ifade ediyor:

"İnsan hadsiz aczi ve nihayetsiz zaafı karşısında bir dayanak noktası aramakla vicdanı daima Vacibu'l-Vücuda bakar. Hem nihayetsiz fakrında, sonsuz ihtiyaçları içinde, nihayetsiz maksatlara karşı.bir istimdat noktası aramaya mecbur olduğundan vicdanı daima o naktadan bir Ganiyy-i Rahimin dergâhına dayanır. Dua ile el açar. Demek her vicdanda şu nokta-i istinat ve nokta-i istimdat cihetinde iki küçük pencere Kadîr-i Rahîm'in rahmet kapısına açılır, her vakit onunla bakabilir."

İşte insan bu iki vakıa karşısında bir melce aramak mecburiyetini daima hissetmiştir. Bu melceye müracaatın ilk kapısı da "dua"dır. Duayı "ubudiyet" takip eder. Bu arada enaniyet duygusu da insanın bir diğer açıdan handikapıdır. Bu duygunun zebunu olan insan kendini birçok kötülüklerden koruyamaz. Hususan dünyaya yalnız "enaniyet" penceresinden bakanlar için hüsran daha da büyüktür:

"İnsanda iki vecih var. Birisi enaniyet cihetinde şu dünyevi hayata bakmaktır. Diğeri, ubudiyet cihetinde ebedi hayata bakar:

1.   İnsan öyle bir çaresiz mahlûktur ki, sermayesi yalnız mevcudiyetten çabuk çürüyen bir cisimdir.

2.   Özellikle insan ubudiyete yönelik acz ve fakr cihetinde pek büyük bir vüs'ati var, pek büyük bir ehemmiyeti bulunuyor."

İnsanın, dünyada yaşadığı sürece kurmakla mükellef, hatta zorunlu olduğu bir denge vardır. İşte bu dünya-âhiret muvazenesini tesis edemeyenler çaresizlik içinde çürüyüp giden bir cisim hükmündedir. Halbuki insan âlemin bir zübdesi, Hâlıkın bir halifesidir. İnsanoğlunun, bu geçici dünya hayatında girdiği bütün çıkmazlar kendi idraksizliğinin bir neticesidir:

"İnsan, hilkat ağacının şuurlu bir meyvesidir. Burada iki önemli nokta vardır

1. Gayet muhteşem, muntazam bir daire-i Rububiyet ve gayet musanna, murassa bir levha-i sanat.

2. Gayet münevver, müzehher bir daire-i ubudiyet ve gayet vasî, cami bir levha-i tefekkür ve istihsan ve teşekkür ve iman vardır. İkinci daire, bütün kuvvetiyle birinci dairenin namına hareket eder."

Bir bakıma insan bu dünyaya imtihan için gönderilmiştir. Âhirete hazırlık manasında bu imtihanda muvaffak olmak, ubudiyet şuuruna ererek Rububiyet sarayını keşfetmekle ancak mümkündür. İnsan öncelikle sahip olduğu sayısız hazinelerin kıymetini bilmek mecburiyetindedir. Başıboş yaratılmadığını düşünmek zorundadır. İnsanın bu cephelerini de nazar-ı itibara alarak Ustad diyor ki:

"İnsandaki şu zenginlik tarzı gösteriyor ki, insanın asli vazifesi, aczini ve fakrını ve kusurunu düşünerek ubudiyetle ilan etmek ve ihtiyaçlarının yerine getirilmesini temin için dua etmek ve mevcudatın tesbihatını görüp müşahade ederek şahadet etmek ve nimetleri görüp tefekkür içinde şükretmek, ibret içinde bakmaktır.

"En düşük aklı olan anlar ki, şu cihâzat, şu fâni hayatın idamesi için verilmemiştir. Belki bir baki hayatın sermayesidir." İşte bu yüce idraki yakalaması yolunda insanın, bütün gayretini harcamasını isteyen Bediüzzaman, Rububiyetin kemâl bulmasının da kulun kendi elinde olduğunu tebarüz ettirmek için, onu ubudiyete sevkediyor; aczini, fakrını bilmesini istiyor. Bir hiç mesabesinde olduğunun şuuruna ermesi gerektiğini söylüyor ve şöyle diyor:

"Rububiyetin kemal-i kudreti dahi ister ki, kul kendi zaafını ve mahlûkatın aczini görmekle kudret-i Samedâniyenin azamet-i asarına karşı istihsan ve hayret içinde Allahu Ekber deyip huzû ile rükua gidip Ona iltica ve tevekkül etsin.

"Hem Rububiyetin nihayetsiz hazine-i rahmeti de ister ki abd, kendi ihtiyacını ve bütün mahlukatın fakr ve ihtiyaçlarını sual ve dua lisaniyle izhar ve Rabbinin ihsan ve nimetlerini şükür ve sena ile Elhamdü lillah ile ilân etsin."

Bütün bu söylenenlerden çıkan netice şudur ki, bir kul için ubudiyet yegâne çare-i halâstır. Kul, ubudiyetiyle Halikına karşı şükür ve sena ile vazifesini de ifa etmiş olmaktadır. Bu bir bakıma, bir borcu ödemenin rahatlığını insanın kazanması demektir. Bakın Üstad Bediüzzaman bu noktaya nasıl açıklık getiriyor:

"Yalnız beşerin duası, bir fiilî dua nevinde samimi bir ihtiyaç ile cüz'i kesbi, bir makbul dua hükmüne geçer. Onu da Cenab-ı Hak kabul eder. Fiili dua etmek neticesinde Cenab-ı Erhamürrahimin Risale-i Nuru o çekirdekten halk edip ihsan etmiş. Benim hissem hiçbir cihette fahir olamaz, belki yalnız ve yalnız şükürdür. Öyle ise kâinat adedince eş-şükrü Lillah, elhamdü Lillah..."

10. RİSALE-İ NUR AÇISINDAN HAYAT-KÂİNAT DENGESİ

Hayat ve kâinat arasındaki alâkaya çeşitli zaviyelerden dikkat çeken Risale-i Nur, âdeta bu iki mefhumun tamamlayışlarına önem verilmesi zaruretini dile getirmekte, kavramın bu iki ubudiyetle olan bağlantısına veciz bir şekilde dikkat çekmektedir:

"Kâinatın neticesi hayat olduğu gibi, hayatın neticesi olan şükür ve ibadet dahi kâinatın sebeb-i hilkati ve neticesidir. Kâinatın Sani-i Hayy-ı Kayyûmu zîhayatlardan nimetlere karşı teşekkür ve evâmir-i Rabbanisine karşı itaat ve ubudiyetle mukabele etmelerini ister."

Göklerde ve yerdeki her varlığın kendi lisanı ile Allah'ı tesbih ettiğini bildiren Hac Sûresi . âyetinin tefsiri hakkında Bediüzzaman Said Nursî şöyle diyor:

"Kur'ân-ı Hakîm tasrih ediyor ki, arştan ferşe, yıldızlardan sineklere kadar herşey Cenab-ı Hakka ibadet, hamd ve tesbih eder. Fakat ibadetleri mazhar oldukları esma ve kabiliyetlerine göre çeşit çeşittir."

Şu bilinen bir hakikattir ki insan için iki âlem, iki hayat vardır:

1.    Dünya.

2.    Âhiret.

İnsanın en başta gelen vazifesi de bu iki âlem arasında çok hassas bir denge kurabilmesidir. Çünkü her iki âlemin kendine has kriterleri vardır. Her iki âlem de belli bir ölçüde sapma ve inhiraf kabul etmez. Eğer istenilen şekilde âdil bir denge bu iki âlem arasında kurulamazsa o zaman insanın işi oldukça zor demektir. Bu dengelerin nasıl ve ne şekilde kurulması gerektiği İslam’ın iki ana kaynağı Kur'ân-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde açıklanmıştır. İman ve ibadetine kavi bir mü'min, öncelikle bu iki kaynağa müracaat edecek, buralardan aldığı direktif ve ilhamla her iki hayat tarzına yön verecektir. Yani Peygamberi bir irşadla "Hiç ölmeyecekmiş gibi bu dünya için, yarın ölecekmiş gibi de âhiret için çalışacaktır.

Zaman zaman bu iki hayat arasındaki hassas dengeyi kuramayan insanların bocaladıkları, terazinin bir tarafına ağırlık verince diğer kefenin sarktığı olmuştur. Dengeyi herhangi bir tarafın lehine kullanmak hatalı ve noksan bir davranıştır.

İbadet ve ubudiyet konusunda insan bir de şu noktayı gözden uzak tutmamalıdır: Kâinatta her varlık kendi diliyle Yüce Yaratanına dua ve ibadet etmekte, ubudiyette bulunmaktadır. Nitekim bu konuda Cenab-ı Hak şöyle buyurur:

"Görmedin mi ki, göklerde olanlar ve yerde olanlar, güneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaçlar, hayvanlar ve insanların birçoğu Allah'a secde ediyor..." Âyet-i kerimenin devamında birçok kimsenin üzerine azabın gerçekleşeceği, Allah'ın hor ve hakir gördüğü kişilere ikramda bulunacak hiç kimsenin olmadığı açıklanmıştır.

Aynı meale yakın bir diğer âyet-i kerimede kâinattaki bütün varlıkların kendi lisanları ile Cenab-ı Hakkı tesbih ettikleri açıklanmıştır.

Günümüzde tabiat ilimlerindeki gelişmeler bu ve benzeri âyetlerin daha iyi açıklanmasına ve anlaşılmasına imkân vermektedir. Nitekim, önceleri cansız ve hareketsiz oldukları zannedilen varlıklar ile görünen bütün eşyanın atomlardan meydana geldiği artık ispat edilmiş bulunmaktadır. Atom çekirdeklerinin çevresindeki elektronlar da sürekli ve muntazam bir şekilde çekirdeğin etrafında dönmektedirler. İşte onların bu şekildeki dönüşlerini ilim adamları "Allah'ı tesbih" olarak tefsir etmişlerdir.

İnsanın dışındaki diğer canlıların ibadetini açıklamak bakımından şu âyet-i kerime de önemlidir:

"Göklerde ve yerde bulunanlarla dizi dizi kanat çırpıp uçan kuşların Allah'ı tesbih ettiklerini görmez misin? Her biri kendi tesbihini ve duasını bilmiştir. Allah onların yapmakta olduklarını hakkıyla bilir."

Kâinattaki bütün varlıkların ibadetlerini incelendiğinde bunların üç ana grupta toplandıklarını söylemek mümkündür:

1.    Câmid (cansız varlıklar).

2.    Bitkiler.

3.    Hayvanlar.

Câmidlerden örnek olarak "dağ"a bakalım. Dağlar âyet-i kerimede geçmektedir. Cenab-ı Hak dağlara dikilmelerini, hareket etmeden durmalarını emretmiştir.  Bu takdirde dağların ibadeti hareket etmeden dikilip durmalarıdır. Öyle ise Müslümanların namazında cemâdatın (hareketsiz, cansız varlıklar) ibadetlerinin mündemiç olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Aynı şekilde hayvanların ve bitkilerin bazı özel durumlarının, onların ibadetlerine birer işaret olduğunu söylemek yanlış bir tesbit değildir. Bütün bunlara ilâveten bir âyet-i kerimede, gölgenin Allah'a secde ettiği, güneşe göre kısalıp uzamasının onun ibadeti olduğu açıklanmıştır.

Yine Kur'ân-ı Kerim, güneş, ay ve yıldızların da Allah'a ibadet ettiklerini bildirmektedir. Onların ibadet şekilleri devamlı doğup batmaları, kendi mihver ve yörüngelerinde sapmadan dönmeleri olsa gerektir.

11. HZ. EYYUB'UN DUASINA GETİRİLEN YORUM

Enteresan ve calib-i dikkat bir dua numunesi de Hz. Eyyub'undur (aleyhisselâm) Bediüzzaman'ın kaleminde okuyalım:

"Hz. Eyyub (aleyhisselâm) hastalığın azim mükâfatını düşünerek kemal-i sabırla tahammül edip kalmış, sonra yaralarından tevellüd eden kurtlar kalb ve lisanına iliştikları için:

'Ya Rab! Zarar bana dokundu. Lisanen zikrime ve kalben ubudiyetime halel veriyor' diye münacat edip, Cenab-ı Hak hâlis ve safi, gararsız, o münacâtı kabul etmiş".

Said Nursî, Hz. Eyyub (aleyhisselâm) hakkındaki, onun duasını ihtiva eden âyet-i kerimeyi kısaca beyan ettikten sonra sözü, cemiyetimizin içinde bulunduğu duruma getirerek şöyle bir neticeyi gözler önüne seriyor:

"Hz. Eyyub'un (aleyhisselâm) zahiri yara hastalıklarının mukabili, bizim bâtınî, ruhi ve kalbî hastalıklarımız vardır. İç dışa, dış içe bir çevrilsek Hz. Eyyub'tan daha ziyade yaralı ve hastalıklı görüneceğiz; çünkü işlediğimiz her bir günah, kafamıza giren herbir şüphe, kalb ve ruhumuza yaralar açar."

Müfessirlerin açıklamalarına göre Hz. Eyyub hali vakti yerinde, aile efradı oldukça kalabalık bir zât idi. Evinin yıkılması üzerine ailesinden çok kişi ölmüş, malı mülkü telef olmuştu. On yıldan fazla süren ağır bir bedenî hastalığa tutulmasına ve başına gelen bütün bu felâketlere rağmen, halinden bir an bile şikâyet etmeyerek takdir-i ilâhiye rıza göstermiştir. O, bir yandan da durumunu Cenab-ı Hakka ar-zederek sıhhat ve afiyet istemekten çekiniyordu. Nihayet hanımının bu konudaki ricasını kıramayarak, sadece "... başıma bir dert geldi. Sen, merhametlilerin en merhametlisisin" âyetinde ifadesini bulan sözlerle niyazda bulunmakla iktifa etmiştir.

Dikkatle ve ibretle düşünülürse Hz. Eyyub'un (aleyhisselâm) gerek şahsi ve ailevi durumunda, gerekse başına gelen bunca felâkete rağmen duada gösterdiği istiğna ve sabır her tür tavsifin üstündedir. Hz. Eyyub'un (aleyhisselâm) hiç de kısa sürmeyen, bu dayanılması güç halinden şikayet etmeksizin sabır göster-mesinden şikâyette bulunmamasından mü'minlerin alacakları çok dersler vardır. Gerçekte mü'mini ayakta tutan, sabır ve metanet değil midir?

İşte buradan hareketle Bediüzzaman, "Hayat musibetlerle, hastalıklarla berraklaşır, kemal bulur, kuvvet bulur, terakki eder, tekemmül eder, netice verir, vazife-i hayatiyeti yapar. Yeknesak istirahat döşeğindeki hayat, Jıayr-ı malız olan vücuttan ziyade, şerr-i mahz olan âdeme yakındır ve ona gider" diyor.

Bediüzzaman, dua ve ubudiyete verdiği ehemmiyetin çok güzel bir tecellisini Rububiyet ve sabırla meczederek gösterdiğinden Hz. Eyyub'a (aleyhisselâm) ve onun davranışlarına dikkatimizi çekmek için diyor ki:

"Hz. Eyyub (aleyhisselâm) münâcâtında, nefis istirahati için dua etmemiş. Belki lisânî zikir ve kalbi tefekküre mâni olduğu zaman ubudiyet için şifa taleb eylemiş. Biz o münacâtla birinci maksadımız, günahlardan gelen manevî ruhî yaralarımızın şifasını niyet etmeliyiz.

"Maddi hastalıklar için ubudiyete mâni olduğu zaman iltica edebiliriz. Madem Onun rububiyetine razıyız; o noktada verdiği şeye rıza lâzım."

Bu tesbit ve izahlardan anlaşılmaktadır ki, kul hem maddî, hem manevî hastalıklarından şifa bulmak için Hâlık-ı Hakîmin Rububiyetine razı olmak durumundadır; böylece verdiği şeylere de rıza lâzımdır.

Lem'alar'ın giriş kısmında hayatın bir nevi felsefesini yapan Üstad, birkaç nükte halinde izah ettiği dua mevzuuna şu cümleleriyle devam ediyor:

"ŞU DÂR-I DÜNYA, MEYDAN-I İMTİHANDIR VE DÂR-I HİZMETTİR. LEZZET, ÜCRET VE MÜKÂFAT YERİ DEĞİLDİR. MADEM DÂR-I HİZMETTİR VE MAHALL-İ UBUDİYETTİR. HASTALIKLAR VE MUSİBETLER DİNİ OLMAMAK VE SABRETMEK ŞARTIYLA O HİZMETE VE O UBUDİYETE ÇOK MUVAFIK OLUYOR VE KUVVET VERİYOR. HER BİR SAATİ BİR GÜN İBADET HÜKMÜNE GETİRDİĞİNDEN, ŞEKVA DEĞİL, ŞÜKRETMEK GEREKİR."

Yine Üstada göre ibadet iki kısımdır:

1.    Müsbet.

2.    Menfî.

"Müsbet kısmı malûm. Menfî kısmı ise hastalıklar ve musibetlerle, Rabb-i Rahîm'ine teveccüh edip, Onu düşünüp, Ona yalvarıp hâlis bir ubudiyette bulunmaktır. Bu ubudiyete riyâ girmez, hâlistir. Eğer sabretse, musibetin mükâfatını düşünse, şükretse, o vakit her bir saati bir gün ibadet hükmüne geçer. Kısacık ömrü uzun bir ömür olur.

Bu açıklamalardan sonra Bediüzzaman "Asıl musibet ve muzır musibet, dine gelen musibettir. Musibet-i diniyeden her vakit dergâh-ı ilâhiyeye iltica edip fefyad etmek gerekir" şeklindeki tesbiti ile asıl felâkete dikkatimizi çekmektedir.

12 . BİR ÂYET VE BEŞ NÜKTE

Said Nursî, "Dua etmek, hem hulûs ve huşu ile dua etmek, her namazın sonunda bilhassa sabah namazından sonra, hu-susan mescidlerde, hususen leyali-i meşhûrede, Ramazan'da, Leyle-i Kadir'de dua etmek kabule karin olması Rahmet-i İlahiyeden kaviyyen memuldur" sözleriyle, duanın âdabını, makbuliyet şartlarını, vakitlerini, duaya istiğfar ile başlamak gerektiğini, kabul olması müjdelenen hususî anlarını, dua edilecek mahalleri, mübarek gecelerde dua etmenin faziletini, âyet ve hadis-i şeriflerde dua etmenin bereketini mücmelen beyan etmektedir.

Burada söz konusu olan Bakara suresinin . âyetinde kul, Cenab-ı Haktan hem bu dünyada, hem de âhirette iyilik vermesini ve kendisini Cehennem azabından korumasını ister.

Âyet-i kerimede geçen "hasene" kelimesi çok çeşitli manalara gelmektedir. Özet olarak söylemek gerekirse "hasene", insanın nefsinde, bedeninde, ahvalinde, nailiyetle mesrur olacağı bir nimettir ki, isim manasıyla güzel ve güzellik demektir. Kur'ân-ı Kerimde varid olan hüsünler (güzellikler) ise ekseriyetle basiret cihetinden müstahsen olanlardır. Bunun için yalnız bidayeti nazar-ı itibara alarak dünya güzelliği istemek akıl kârı değildir.

Bediüzzaman, Sözler'de (23. söz, 1. mebhas, 5. nokta) izah ettiği "De ki: Eğer duanız olmasa Rabbim katında ne ehemmiyetiniz var?" âyet-i kerimesini bu kere Mektubat'ında (25. mektubun 1. zeyli) beş nükte halinde açıklamaktadır:

1.    Nükte: Dua bir sırr-ı azim-i ubudiyettir; ubudiyetin ruhu hükmündedir.

2.    Nükte: Duanın tesiri azimdir. Hususan duâ külliyet kesbederek devam etse, netice vermesi galiptir. Halık-ı âlem istikbalde o Zâtı (Hz. Muhammed), nev-i beşer nâmına, o gelecek duayı kabul etmiş, kâinatı halk etmiş. İşte ey Müslüman! Senin rûz-ı mahşerde böyle bir şefîin var. Bu şefîin şefaatini kendine celbetmek için onun sünnetine ittiba et!  

3.    Nükte: Duayı kavlî-i ihtiyarinin makbuliyeti iki cihetledir; ya aynı matbulu ile makbul olur veyahut daha evlası verilir. Meselâ, birisi kendine bir erkek evlat ister, Cenab-ı Hak Hz. Meryem gibi bir kız evlâdını verir. "Duası kabul olunmadı" denilmez; "daha evlâ bir surette kabul edildi" denilir. Bazan kendi dünyasının saadeti için dua eder, duası âhiret için kabul olunur; "duası reddedildi de- nilmez"; belki "daha evlâ bir surette kabul edildi" denilir. Biz Cenab-ı Haktan isteriz, O da hikmetine göre bizimle muamele eder. Meselâ hasta bal ister, tabib-i hazık, sıtması için sulfata verir. Buna "Tabib beni dinlemedi" denilmez.

4.    Nükte: Duanın en güzel, en lâtif, en leziz, en hâzır meyvesi şudur: dua eden adam bilir ki, birisi onun sesini dinler, derdine derman yetiştirir. Onun kudret eli herşeye yetişir. Bir Kerim Zât var, ona bakar, ünsiyet verir. Bu kişi Onun huzurunda kendini tasavvur ederek bir ferah, bir inşirah duyar, dünya kadar ağır yükü üzerinden atıp "Elhamdü lillah" der.

6. Nükte: Dua ubudiyetin ruhudur ve halis bir imanın neticesidir; çünkü dua eden adam, duasıyla gösteriyor ki, bütün kâinata hükmeden birisi var, en küçük işlerime ıttılaı var. Nitekim, "Rabbiniz buyurdu ki: Bana dua edin, size cevap vereyim" Eğer vermek istemeseydi, istemek vermezdi. Burada mantıkî bir cümle ile mesele en veciz şekilde anlatılmıştır.

Bediüzzaman'ın Furkan Suresi 77. âyetine getirdiği izah cidden çok manidardır. "VERMEK İSTEMESEYDİ, İSTEMEK VERMEZDİ" cümlesi tek başına ve bu haliyle bile âyet-i kerimeyi mantık dokusu içinde vermektedir. "Ne kıymet verir size Rabbim, duanız olmasa" cümlesi, insan yaratılışının hikmetinin ibadet ve ubudiyet olduğunu, ibadet ve ubudiyetten yoksun bir kulun Allah indinde bir değerinin bulunmadığını bize bildirmektedir. Ayetin devamında, duanız olmadığı takdirde tekzip etmişsiniz, Rabbinize inanmamışsınız demektir. O takdirde tekzibin cezası yarın boynunuza geçer, diye buyurulmaktadır.

Yine bu âyet-i kerimenin tefsirinde, Allah'ın gerçek kullarına vaad edilen büyük mükâfatlara zıt olarak kâfirlere yapılan bir ikazla şöyle buyurulmaktadır: "Yardım ve himaye için Allah'a dua etmez ve Ona ibadette bulunmazsanız, Onun yanında hiçbir değer ve öneminiz olmayacak ve sizden müstağni olduğunu, hiçbir şekilde yardımınıza muhtaç bulunmadığı için size hiç itibar etmeyecektir. Size rah-metiyle davranması için, kendisine dua etme fırsatı tanıması, şüphesiz kendi yararınızadır. Bunu da yapmazsanız, diğer yaratıklarla aranızda hiçbir fark kalmaz" Kısaca bu âyet-i kerimede dua ve ibadeti olmayan insanın, Allah Teâlâ indinde bir değerinin bulunmadığı, bu gerçeği yalanlayanlara azabın mutlaka uğrayacağı kesinlikle bildirilmiştir.

…………

15. DUA HASTALIĞA ŞİFA MIDIR?

Her insan, hayatının çeşitli dönemlerinde bazı hastalıklara tutulabilir. Her hastalığa duçar olduğunda Halikına karşı gelmeksizin şükür edebilecek noktaları yakalamak insanın hem ızdırabını dindirir, hem de onu ümitsizliğe düşmekten korur, duaya daha fazla zaman ayırma imkânına kavuşabilir. Bu duyguları izah sadedinde Bediüzzaman diyor ki:

"Hastanın duasının makbuliyeti ehemmiyetli bir meseledir. Ben - seneden beri, bendeki kulunç denilen bir hastalıktan şifa için dua ederdim. Ben anladım ki, hastalık dua için verilmiş. Dua ile duayı, yani dua kendi kendini kaldırmadığından, anladım ki, duanın neticesi uhrevîdir, kendisi de bir nevi ibadettir ve hastalıkla aczini anlayıp der-gâh-ı ilahiyeye iltica eder.

Hem dua istediğimiz tarzda kabul olmazsa, makbul olmadı denilmez. Hâlık-ı Hakîm daha iyi biliyor, menfaatimize hayırlı ne ise onu verir. Bazan dünyaya ait dualarımızı menfaatimiz için âhiretimize çevirir, öyle kabul eder."

Hastalığın insanı bir takım aktif faaliyetlerden alıkoymasının hasta için bir menfilik olmadığını, insanın hastalık sebebiyle de sevap kazanacak vesileleri yakalamasının mümkün olduğunu beyan için Said Nursî Lem'alar'da şöyle diyor:

"Ey hastalık vasıtasıyla hayrat yapamamaktan şikâyet eden hasta! Şükret. Hayratın en halisinin kapısını sana açan hastalıktır. Hastalık mütemadiyen hastaya ve lillah için hasta bakıcılara sevap kazandırmakla beraber, duanın makbuliyetine en büyük bir vesiledir. Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) Efendimiz, 'Hastaların duasını alınız, onların duası makbuldür' buyurmuşlardır."

Bu izahın sonundaki hadis-i şerif de bize inşirah veren bir hasleti bir itmi'nanı ihtiva etmektedir.

Bediüzzaman Said Nursî'nin birçok âyet-i kerime ve hadis-i şeriflere mantıkî, ruhî, tatminkâr ve muknî yorumlar getirdiğini 'ifade etmiştik. Şimdi arzedeceğimiz "Senden başka İlâh yoktur. Seni her türlü noksandan tenzih ederim. Gerçekten ben kendine zulmedenlerden oldum" âyet-i ke-rimesi de bunlardan biridir. Balığın karnında kalan Hz. Yu-nus'un (aleyhisselâm) Cenab-ı Hakka bu münacatı aynı zamanda mühim bir vesile-i icâbe-i duadır. O vaziyette esbab bilkülliye sükut etmiştir; çünkü o halde ona necat verecek öyle bir zât lâzım ki, hükmü hem balığa, hem denize, hem geceye, hem cevv-i semaya geçebilsin.

Bediüzzaman bu âyet-i kerimeyi tefsirden sonra sözü yine cemiyetin içler açısı durumuna getirerek bir sosyolog edasıyla şu ibret dolu tabloyu dikkatimize sunuyor:

"Hz. Yunus'un (aleyhisselâm) birinci vaziyetinden yüz derece daha müthiş bir vaziyetteyiz. Gecemiz istikbaldir, istikbalimiz nazar-ı gafletle Onun gecesinden yüz derece daha karanlık ve dehşetlidir... Madem hakiki vaziyetimiz budur; biz de Hz. Yunus'a (aleyhisselâm) iktidaen, umum esbabtan yüzümüzü çevirip, doğrudan doğruya Müsebbibü’l-Esbab olan Rabbimize iltica ederek aynı duayı tekrarlamalıyız. Nasıl ki o münâcâtın neticesinde Hz. Yunus'a (aleyhisselâm) balık bir binek, bir denizaltı, deniz güzel sahra, gece mehtaplı bir lâtif suret almış, biz dahi o münâcâtın sırrıyla bu duayı okumalıyız."

Bediüzzaman'a göre gaflet ve dalaletimiz sebebiyle aleyhimize ittifak eden istikbal, dünya ve hevay-ı nefsin zararlarını uzaklaştıracak yalnız o Zât olabilir ki, istikbal taht-ı emrinde, dünya taht-ı hükmünde, nefsimiz taht-ı idaresindedir.

"Acaba gökleri ve yeri Yaratan'dan başka hangi sebep vardır ki, en ince ve en gizli hâtırat-ı kalbimizi bilecek? Ve bizim için istikbali, âhiretin icadıyla ışıklandıracak ve dünyanın yüzbin boğucu dalgalarından kurtaracak —hâşâ— Zât-ı Vâcibü'l-Vücuttan başka hiçbir şey, hiçbir cihette, Onun izni ve iradesi olmadan imdat edemez ve halaskar olamaz.

"Madem ki hakikat-ı hal böyledir. Biz dahi o münâcâtın sırrıyla aynı duayı okumalıyız. Böylece istikbalimize, dünyamıza, nefsimize Onun merhamet nazarlarını çekmeliyiz."

16. BEDİÜZZAMAN'IN HZ. PEYGAMBER (SALLALLÂHÜ ALEYHİ VE SELLEM) İÇİN HUSUSİ DUASI

Bediüzzaman, umumi dualarının dışında bazı dualarını hususi surette yapmıştır. Risale-i Nur Külliyatı içinde Onun sadece Hz. Peygamber Efendimize (sallallâhü aleyhi ve sellem) ayırdığı dualarının birkaçını bu mevzuda da bir fikrimiz olması derç ediyoruz.

"ALLAH'IM! İKİ CİHANIN EFENDİSİ, CİN VE İNSANLARIN MEDAR-I İFTİHARI, DÜNYA VE ÂHİRET SAADETİNİN SEBEBİ, PEYGAMBERLİK VE KULLUK OLMAK ÜZERE İKİ MANEVİ KANADIN SAHİBİ, KULUN VE RESULÜN HABİBİNE SALAT VE SELÂM EYLE! AMİN."

Kur'ân-ı kerimi de mevzuu bahsederek Hz. Peygamber efendimizi (sallallâhü aleyhi ve sellem) yadettiği bir diğer duası şudur:

"EY KUR'ÂN'Î İNDİREN ALLAH'IM!

KUR'ÂN VE KENDİSİNE KUR'ÂN İNDİRİLEN ZÂT HAKKI İÇİN KALBLERİMİZİ İMAN VE KUR'ÂN NURUYLA NURLANDIR, DUAMIZI KABUL BUYUR, EY KENDİSİNDEN YARDIM İSTENEN YÜCE MEVLÂ, BİZİ MAHCUP EYLEME."

Bediüzzaman’ın, sadece resulullah efendimizle (sallallâhü aleyhi ve sellem) iktifa etmeyerek âl ve ashabını, peygamber kardeşlerini de dahil ettiği duası ise şöyledir:

"ALLAH'IM! EFENDİMİZ MUHAMMED'E, ONUN ÂL VE ASHABINA VE PEYGAMBER" KARDEŞLERİNE, SENİN İÇİN HOŞNUTLUK VE ONUN HAKKINI EDA EDECEK BİR MERHAMET VE SELÂM EYLE! BİZİ VE DİNİMİZİ SELÂMETTE KIL. DUAMIZI KABUL BUYUR, EY ÂLEMLERİN RABBİ!"

Sünnet-i seniyyeye ittiba mevzuunda çok hassas olan bediüzzaman, bu hassasiyetini şu duasıyla dile getirmektedir:

"ALLAH'IM! SÜNNET-İ.SENİYYEYE UYMAYI BİZE NASİP EYLE EY RABBİMİZ! BİZE İNDİRDİĞİN KİTABA İNANDIK VE PEYGAMBER'E UYDUK. SEN DE BİZİ SENİN BİRLİĞİNE VE PEYGAMBER'İN DOĞRULUĞUNA ŞAHİTLİK EDENLERLE BERABER YAZ."

Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) efendimizin hürmetine, anne babamızın cehennem ateşinden korunması ve cennete dahil edilmesi dileğini üstad şu cümleleriyle dile getiriyordu:

"ALLAH'IM! SEÇTİĞİN PEYGAMBERİN (SALLALLÂHÜ ALEYHİ VE SELLEM) HÜRMETİNE BİZİ, ANNE VE BABAMIZI CEHENNEM ATEŞİNDEN KORU. BİZİ, ANNE VE BABAMIZI İYİLERLE BERABER CENNETE KOY. DUAMIZI KABUL BUYUR."

Yine resulullah (sallallâhü aleyhi ve sellem) hürmetine Cenab-ı haktan bir diğer dileği, bize ihsan edilen maddi ve manevi nzıklarımızın bereketlenmesidir:

"YA RAB! ŞU RESUL-İ EKREM'İN (SALLALLÂHÜ ALEYHİ VE SELLEM) BEREKETİ HÜRMETİNE BİZE İHSAN ETTİĞİN MADDİ VE MANEVİ RIZKIMIZA BEREKET İHSAN EYLE".

Bediüzzaman, Hz. Peygamber efendimizin (sallallâhü aleyhi ve sellem) ümmeti hakkında nasıl bir duada bulunduğunu izah sadedinde şöyle bir ifade-i kelâm ediyor:

"İŞTE BAK O ZÂT ÖYLE BİR SALÂT-I KÜBRADA, BİR İBADET-İ UL-YÂDA SAADET-İ EBEDİYE İÇİN DUA EDİYOR Kİ, GÜYA BU CEZİRE, BELKİ BÜTÜN ARZ ONUN AZAMETLİ NAMAZIYLA NAMAZ KILAR, NİYAZ EDER; ÇÜNKÜ UBUDİYETİ İSE, ONA İTTİBA EDEN ÜMMETİN UBUDİYETİNİ TAZAMMUN ETTİĞİ GİBİ, MUVAFAKAT SIRRIYLA BÜTÜN ENBİYANIN UBUDİYET SIRRINI TAZAMMUN EDER."

17. BEDİÜZZAMAN'IN UMUMİ DUALARINDAN NUMUNELER

Bediüzzaman'ın Hz. Peygamber Efendimiz (sallallâhü aleyhi ve sellem) ve ferdi dualarından ayrı olarak umumi manada çeşitli mevzuları ihata eden duaları da bulunmaktadır. Daha çok Mektûbat'ında yer alan bu dualarından birkaç numuneyi burada takdim ediyoruz:

"Ya İlâhi ve ya Rab!

"Ben iman gözüyle ve Kur'ân talimiyle ve nuruyla ve Resul-i Ekrem'in (aleyhisselâm) dersiyle ve İsm-i Hâkimin göstermesiyle görüyorum ki, gökyüzünde hiçbir deveran yoktur ki, böyle intizamıyla Senin mevcudiyetine işaret ve delalet etmesin.

"Ey Kâdir-i Zülcelâl!

"Cevv-i fezadaki hava, bulut ve yağmur, yıldırım ve şimşek Senin mülkünde Senin emrinle, Senin kudretinle musah-har ve vazifedardır."

Üstat Bediüzzaman'ın, daha çok Cenab-ı Hakkın yüce adını zikrederek yaptığı ve "Besmele"ye ağırlık verdiği bir duası da şöyledir:

"Ey dünyada daha çok Rahman ve âhirette de Rahîm isimlerini tecelli ettiren Allah'ım! Bismillahirrahmanirra-him hürmetine, Rahimiyetine yakışır şekilde bize merhamet et! Rahmâniyetine yaraşır şekilde bize Bismillâhirrahmânirrahîm'in sırlarını anlamayı nasib eyle! Âmin..."

"Allah'ım! Bismillah'ın sırları hürmetine, âlemlere rahmet olarak gönderdiğin Zâta, onun bütün âl ve ashabına, Senin rahmetine ve onun şanına yakışır şekilde salât ve selâm eyle. Bize öyle bir merhamette bulun ki, bu, Senin dışındaki yaratıklarına ihtiyaç bırakmasın. Âmin!"

Ustad Bediüzzaman'ın şimdi takdim edeceğimiz duası da, her ne kadar ferdi bir mahiyet arzediyor gibi görünse de, her mü'min için numune alınabilecek durumdadır:

"İlâhi! Günahlar dilimi tuttu. Emrine karşı itaatsizliğimin çokluğu utancımdan ne diyeceğimi bilemez hale getirdi. Şiddetli gaflet sesimi kıstı. Rahmet kapını çalıyor ve efendim, dayanağım olan Şeyh Abdülkadir Geylânî'nin Sence makbul ve kapıcının yanında tanınan sesiyle mağfiret ka-pında durarak sesleniyorum."

Yukarıda bir numune olarak takdim ettiğimiz dua, bazı noktalarda bir önceki duaya müşabih gibi telakki edilse de, burada hususan Şeyh Abdülkadir Geylânî'nin himmeti talep edilmektedir.

Bilinen bir hakikattir ki, Bediüzzaman, dünyanın fâniliğini, aldatıcılığını daima göz önünde bulundurmuş, hep ebedî olan âhiret âlemine yönelmiştir. Bunun, dualarına akseden ifadelerinden bazılarını aşağıya alıyoruz:

"Allah'ım! Bize dünyada sevgini, bizi Sana yaklaştıracak şeylerin sevgisini emrettiğin şekilde istikamet üzere yaşamayı ve âhirette de rahmetini ve cemalini görmeyi nasip eyle."

"Fâniyim, fâni olanı istemem. Âcizim âciz olanı istemem. Ruhumu Rahman'a teslim eyledim, gayr istemem. İsterim, fakat bir baki yar isterim. Zerreyim, fakat bir Sermed isterim."

"Bâkî-i hakiki yalnız Sensin. Mâsiva fânidir. Fâni olan elbette baki bir muhabbete ve ezeli ve ebedî bir aşka ve ebed için yaratılan bir kalbin alâkasına medar olamaz. Madem o hadsiz mahbubat fânidir, beni bırakıp gidiyorlar. Onlar beni bırakmadan evvel ben onları 'Ya Baki! Ente'l-Bâki' diyerek bırakıyorum."

Üstad Bediüzzaman'ın aşağıda okuyacağımız şu duası da, evvelki dualarından bazısının teyit ve tekrarı durumunda olmakla beraber sonlarına doğru hususiyet arz eden cümleler ihtiva etmektedir. Birlikte okuyalım:

"İlâhi! Evim ve menzilim gibi olan dünyama karşı şiddetli alâkalarım var. Hâlbuki 'Yeryüzünde her şey fânidir. Celâl ve ikram sahibi olan Rabbinin Zâtı müstesna' âyeti, benim bu evimin harabiyetini ve yıkılacak olan bu evle birlikte taşımakta olduğum arzularımın da sona ereceğini ilân ediyor. Bu korkunç musibetten ve sönüp giden sevgililerden ayrılıktan kurtuluş gücü ancak Sendedir. Beni bu güçlerden mahrum eyleme Ya Rabi!"

Ölümünü kesinlikle hisseden mü'minin yapabileceği basit ve kısa bir dua numunesi olmak açısından onun iki duasını veriyoruz:

"Ya Rahman! Ya Hannân!

"Beni günahlarımın ağır yüklerinden kurtar!

"İşte kabrime girdim, kefenime sarıldım. Taşıyanlar beni kabre bırakıp gittiler. Senin af ve rahmetini bekliyorum. Senden başka sığınacak yer yok. Beni çirkin günahlarımın arkadaşlıklarından kurtar! Yerimi genişlet!"

Dünyanın geçici olduğunu, alâyişine kapılmamak gerektiğini, gaddarlığını, hilekârlığını, insanın bu durum karşısında uyanık bulunmak mecburiyetini vb. de Mektûbât'ında şu cümlelerle ifade etmektedir:

"Ey Rabb-i Rahîmim, Hâlık-i Kerimim!

"Benim sû-i ihtiyarımla ömrüm ve gençliğim zayi olup gitti, ömür ve gençliğin meyvelerinden elimde elem verici günahlar ve zillet verici elemler, dalâlet verici vesveseler kalmıştır. Bu ağır yük ve hastalıklı kalb ve hacâletli yüzümle kabre yaklaşıyorum. O kabir bir menzil ve birinci kapıdır. Şu dünya çok gaddardır, hilecidir. Bir lezzet verse bin elem çektirir. Bir üzüm yedirse yüz tokat vurdurur."

İnsanın emellerinin çokluğu ve bu emellerine kavuşmak için gösterdiği ihtiras, neticede de bunlara nail olamayışın dile getirildiği iki dua numunesi, bize Onun bu mevzudaki düşüncelerini aksettirmesi açısından mühimdir:

"İlâhi! İhtiyarım zayıf bir kıla benzer. Emellerim ise sayılamayacak kadar çoktur. Onlarsız yapamayacağım şeyleri

 "Hiçbir şeyi dualarıma, niyazlarıma hedef edinmem. Ancak küre-i arzı harekete getiren, felek çarklarını durdurmaya ve güneş ve ayın yerleştirilmesiyle zamanın hareketini teskin ettirmeye ve vücudun şahikalarından yuvarlanıp gelen şu dünyayı sakin kılmaya kadir olan, kudreti nihayetsiz, Cenab-ı Hakka dualarımı, niyazlarımı arz ve takdim ediyorum."

Bediüzzaman'ın bu hususi dualarından ayrı olarak her Müslümanın her zaman okuyabileceği tarzda bazı münacatları bulunmaktadır. Okuyucularımızın bu mevzuda da bir fikir sahibi olmaları bakımından o tür dualarla alâkalı birkaç numune takdimi ediyoruz:

"İslâm dini ve kâmil iman nimetini bahşettiği için Allah'a hamdolsun."

"Emirlerine itaat etme ve hayırlı işleri yapmada muvaffak kıldığı için Allah'a hamdolsun."

"Ya Rab! Kusurumuzu affet. Bizi Kendine, kul kabul et. Emanetini kabzetmek zamanına kadar bizi emanette emin kıl! Âmin!"

"Allah'ım! Kalblerimizi iman ve Kur'ân'ın nuruyla nurlandır. Bizi Sana muhtaç olma şuuruyla zenginleştir. Sana ihtiyaç duymama yoksulluğuna düşürme."

Son olarak teberrüken şu duasını da okuyalım:

"Allah'ım! Kur'ân'ı bizim için dünyada yoldaş, kabirde candaş, kıyamette şefaatçi, Sırat köprüsünde nur, Cehennem ateşine karşı örtü ve engel. Cennette arkadaş ve bütün hayırlı işlerde rehber ve önder eyle."

Faydalanılan Kaynak:

Osman CİLACI, Risale-i Nur Açısından DUA ve UBUDİYET, Nesil Yayın, Eylül, 1997, İstanbul

---

[1] "Rabbinize gönülden ve gizlice yalvarın. Doğrusu O, aşırı gidenleri sevmez." (Araf,55 )

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar