Bitkisel Boyalar
Bilinen bazı boyayıcı bitkiler ve özellikleri
şöyledir;
Armut ağacı:
Yurdumuzun hemen hemen her bölgesinde yetişen
ve yapraklarının kaynatılması ile kahverengi elde edilen bir ağaçtır.
Aspir: Bu bitkinin çiçeklerinin kaynatılması
ile kırmızı renk elde edilir. Yurdumuzda daha çok Doğu Akdeniz’de yetişir.
Ayva ağacı:
Bu ağacın
yaprağı, soğan kabuğu, ceviz yaprağı ve is ile kaynatılırsa, koyu kahveden,
sarıya çalan kahveye kadar pek çok renk elde edilebilir. Kabuğu ve çekirdeği
birlikte kaynatıldığında ise, lacivert renk elde edilir.
Bakam ağacı:
Bu
ağaca Adana ve Tokat haricinde rastlanmaz. Odun kısmı kaynatılıp, çeşitli
mordan maddelerle karıştırıldığında birçok renk elde edilir. Örneğin mordan
olarak tanin kullanılırsa kırmızı, krom şapı kullanılırsa mavi kırmızı, krom
sülfat kullanılırsa koyu mavi renk elde edilir.
“Mordan:
Boyanın elyafa doğrudan bağlanması halinde boya maddesini elyafa
bağlayan ara maddeye ‘mordan’ denir. Aynı zamanda bu katkı maddesi renk tonu
vermeye de yarar.’’ 17
Cehri:
Yazmacılıkta çok kullanılan, Karadeniz’den İç Anadolu’ya kadar geniş bir
alanda yetişen cehriden sarı renk tonları elde edilir.
Ceviz ağacı:
Taze
cevizin kabuğundan, yaprağından ve özünden kahverengi tonları elde edilir.
Yurdumuzda çok rastlanan bir ağaçtır.
Çivit otu:
Çivit
yazma boyamada çok kullanılan bir bitkidir. Bu otun yapraklarının kaynatılması
ile indigo denilen mavi renkte bir boya elde edilir.
Çınar ağacı:
Yurdumuzda çok bulunan bir ağaçtır. Kabuklarının kaynatılması ile
kırmızı renk elde edilir.
Ebegümeci:
Bu
bitkinin yaprakları kaynatılarak yeşil renk elde edilir.
Haşhaş:
Bu
bitkinin çiçeğinin kaynatılması ile eflatun renk elde edilir.
Havacivaotu:
Akdeniz Bölgesi’nde yetişen bitkinin köklerinin kaynatılması ile kırmızı
renk elde edilir.
Ispanak:
Ispanak yaprakları kaynatılarak yeşil renk elde edilir.
Ihlamur ağacı:
Yurdumuzda çok bulunan bu ağacın kabukları kaynatılarak kahverenginin
tonları elde edilir.
Kadın tuzluğu:
Bu
bitkinin köklerinin kaynatılması ile sarı boya elde edilir.
Kestane ağacı:
Bu
ağacın kabuklarının kaynatılması ile ışığa karşı dayanıklı olmayan kestane
renginde boya elde edilir.
Kızıl ağacı:
Kızıl
ağacının kabuklarının kaynatılması ile kırmızı renkte boya elde edilir.
Ülkemizde daha çok Marmara ve Karadeniz Bölgeleri’nde yetişir.
Kökboya:
Bu
otun kaynatılması ile ışığa ve yıkamaya karşı dayanıklı kırmızı renkte bir boya
elde edilir. Kökboyanın şap ile kaynatılmasıyla ise mavimtrak kırmızı renk elde
edilir. Bu bitki İstanbul, Bursa, Adana, Bayburt gibi birçok şehirde yetişir.
Meyan otu:
Bu
otun köklerinin şapla kaynatılmasıyla sarı renkte boya elde edilir.
Nar ağacı:
Bu
ağacın kabuklarının is ile kaynatılmasıyla sarı renkte bir boya elde edilir.
Nevruz otu:
Ülkemizde çok çeşidi yetişen otun çiçeklerinin şap veya paslı çivilerle
kaynatılmasıyla kırmızı renk elde edilir.
Papatya:
Özellikle Ankara ve Bursa civarında yetişen papatyadan sarı renkte boya
elde edilir.
Safran:
Bu
bitkinin kaynatılması ile sarı renkte boya elde edilir. Bu sarı boyadan
sülfürik asitle açık mavi, nitrik asit ile yeşil renk elde edilir. Safran
bitkisi eskiden özellikle Safranbolu’da bol miktarda yetişirmiş.
Sarı kök:
Bu
bitkinin kabuklarının kaynatılması ile sarı renkte boya elde edilir. Bu
bitkiden alkalilerle kırmızı, kalay tuzları ile kırmızımtrak, şap ile sarımtrak
renk elde edilir. Sarı kök aslında Jamaika ve Antil Adaları’nda yetişen bir
bitkidir. Yurdumuzda ise Trabzon ve Adana’da yetişir.
Sarı yonca:
Bu
bitkinin yapraklarının kaynatılması ile sarı renk elde edilir. Ankara, Sinop,
Trabzon, Erzincan ve İstanbul’da yetişir.
Şeftali ağacı:
Şeftali
ağacı yapraklarının bakır sülfat ile kaynatılmasıyla, yıkama ve ışığa dayanıklı
sarıya bakan yeşil renkte boya elde edilir. Bu boyayla ipek, pamuk ve yün
elyafları boyanır.
Sığır kuyruğu:
Sığır
kuyruğunun şap ve paslı çivilerle kaynatılmasıyla sarı renkte boya elde edilir.
Bu bitki Ankara, Kayseri, Kahramanmaraş, İzmir, İstanbul gibi şehirlerde
yetişir.
Soğan:
Bu
bitkinin kabuklarının kaynatılması ile açık kahverengi boya elde edilir.
Sumak:
Bu
bitkinin kaynatılması ile mora çalan kahverengi elde edilir. Mordan olarak da
kullanılır.
Yabani gül:
Yurdumuzun birçok bölgesinde yetişir. Şap veya paslı çivi ile
kaynatıldığında ışığa ve yıkanmaya karşı son derece dayanıklı kırmızı boya elde
edilir.
Yarpuz:
Yarpuz’un kök ve yaprakları paslı çiviler ve şapla kaynatıldığında,
yıkanmaya ve ışığa dayanıklı, parlak siyah renk elde edilir. Ankara, İzmit,
İstanbul, Bursa, Malatya, Adana, Zonguldak gibi birçok şehirde yetişir.
Eskiden hayvanlardan elde edilen doğal boyalar
da bulunmaktaymış. Kırmız böceğinden parlak ve koyu kırmızı olmak üzere iki
tonda kırmızı elde edilir ve yazmacılık sanatında kullanılırmış. Bir çeşit
sümüklü böcekten elde edilen purpurdan da kırmızı menekşe renginde çok değerli
bir boya elde edilirmiş. Ayrıca maden bileşiklerinden elde edilen inorganik
boyalar da boyacılıkta kullanılırmış
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar