Mitik Varlıklar Ansiklopedisi

Bunlarada Bakarsınız

Anadolu ve Türk inanışlarında isimleri geçen bir çok karakter bulunmaktadır. Her bir karakteri ayrı ayrı detaylı bir biçimde tanıtmak için çok daha geniş kapsamlı bir araştırma gerekmektedir.

Abra:

Altay şamanlığında, yeraltındaki büyük denizde (Tengiz) yaşadığına inanılan, Erlik hizmetlisi, timsah biçimli efsane yaratığı. Abura diye bir söylenişi de vardır. Yeşil bir kumaştan yapılmış ve örgülerle süslenmiş Abra'nın tasviri, şamanın giysisine asılır. Abra'nın başı puhu tüyleri (ülberk) ile süslenir. Gözü, parlak bakır düğmelerden, ayakları da genellikle kırmızı kumaşlardan seçilmiş yamalardan yapılır. Bunlara, örülmüş dokuz püskül eklenir.

Alkarısı

Alkarısı ya da Albaştı, bütün Türk boylarında ortak olarak inanılan bir kötü ruhtur. Yörelere ve tarihin akışına göre -birbirine benzer olmak üzere- şu sözcüklerle adlandırılmıştır: Abası, Al, Albaş, Albastı, Albis, Albiz, Alkarası, Alkarısı, Almıs. Doğum sırasında ve sonrasında gerek anne ,gerekse çocuk için çok büyük bir tehlike olarak görülen Alkarısı ve bu ruhla ilgili inançlar Türkler'in çok eski devirlerinden günümüze dek gelen, hala Anadolu ve Anadolu dışı Türkler arasında yaşayan önemli bir mitolojik unsurdur. Doğum sırasında meydana gelen ölümler, erken doğumlar ve sakat doğan bebeklerden Alkarısı sorumlu tutulur

Karakteristik bir Türk motifi olan Al ya da Albastı ruhu Orta ve Batı Türkleri'nde Albaştı,Alkarısı; Osmanlı metinlerinde Albiz; Uranha-Tuba Türkleri'nde Albis; Altay Türkleri'nde Almıs; Saha (Yakut) Türkleri'nde Abası olarak bilinir. Kam /Baskı ve Samanlar Alkarısı’nı genellikle keçi suretinde görürler. Bu inançla ilgili olarak yapılan törenlerde Alkarısı, ana ve çocuktan uzaklaştırılmaya çalışılır. Saptanmış böyle bir törende baksı bir yandan afsun okur, öte yandan bir koyun ciğerini loğusanın ciğeri yerine Alkarısı’na verir. Çünkü Alkarısı’nın amacı loğusanın ciğerini almak ve pişirip çocuklarına yedirmek üzere kaynar suya atmaktır. Eğer ciğer suya düşerse; loğusa olur.

Araştırmacılar tarafından tespit edilen bu baksı ilahisi/afsununun tercümesi şöyledir:

”Ey şeytanlar, şeytanlar, Bu ciğeri alın, buna kanaat edin, bu kadını öldürmeyin, zarar dokundurmayın! Koyun ciğeri size yetmez mi? Bu koyun ciğerini ciğer saymıyor musunuz? Öyle ise elime kılıç alırım, hesapsız ruhlarımla, size saldırırım.”

 Loğuşa kadınlara musallat olan Albaştı hakkındaki inançlar ve Albaştı'nın musallat olma şekli Kırgız, Kazak ve Anadolu Türkleri'nde bütün ayrıntılarıyla aynı biçimdedir (loğusanın ciğerlerini alıp götürmesi ve suya atması, ocak sahibi erkeklerden korkması, tüfek sesinden kaçması, demirden ,iğneden çekinmesi vb). Kazak ve Kırgız Türkleri'nde keçi biçiminde görünen bu kötü ruhun; Ürenha-Tüba Türkleri'nde keçi sesi ile bağırması, Anadolu Türkleri'nde kötü sesle bağırması gibi ayrıntıları da özdeştir.. Kaldı ki bu ruh bütün Türkler'de dışıdır; hoppa, hilekar ve yalancıdır.

Ürenha Türkleri'nin kam (saman) dualarında anılan ve kayalarda bulunan 6 sarı Alkarısı; Kazak, Kırgız ve Başkurt Türkleri'nde Sarı Kız biçiminde olan ruh ve Anadolu Türkleri'nin “Sarı Kızlar Efsanesi” arasında da özdeşlik ilişkisi vardır. Erzurum ve Erzincan inançlarına göre Alkarısı, at yelesini örmekten zevk alır. Yenisey Türkleri'nin bir kolu olan Kalar Türkleri'nin inançlarında da Kaya ve Dağ Ruhu'nun en sevdiği eğlence gece ahirlara girip atların yelesini örmektir. Loğuşanın Kara ya da Kara Bastı'dan korkusunu ve bu Kara'yı kovmak için Kara Baksı çağrılmasını da Manas Destanı'nın devamı olan Yolay Kaan Destanı'nda şu biçimde görmekteyiz:

”Kara baksı bar edi Karabaskan katındın Evliyası bar edi..”.(Kara baksı loğusaya gelen cinlere seslenerek:) ”Alistan kelgen Al-bi deymen Raktan kelgen can-bi deymen..”.der. Burada geçen Al, Alkarısı’ndan başka bir şey değildir.

Kısaca Türk boylarınca Al, Albaştı, Albaş, Albiz vb sözcüklerle adlandırılan kavram hakkında bütün Türk boylarında aynı inanışlar vardır. Logusalara musallat olan bu kötü ruh Çin Seddi'nden Akdeniz kıyılarına, Kuzey Buz Denizi'nden Hindistan'a dek oldukça geniş bir alana yayılmış olan Türkler'in inançlarında tarih boyunca yer alır. Kuşkusuz bu inanç Türk kültürünün derinliklerinden kaynaklanmakta ve kökleri Eski Türkler'in “Atlı Bozkır Kültürü”ne dayanmaktadır. Dolayısıyla Alkarısı inancı, Türkler ve Türk kültürü için tipik ve ayırt edici bir kültürel öğedir.

Çarşamba Karısı:

Dilimizde 'saçı başı karmakarışık, üstü başı özensiz kadın' anlamında kullanılır, zaman zaman Alkarısı’na tekabül eder.Çarşamba gecesi işe başlanırsa, kızan ve o eve kötülük yapan kötücül çirkin bir kadın olarak tanımlanan Çarşamba Karısı, gelip -genelde- evin çocuğunu kaçırır. Yine Anadolu inançlarında haftanın belirli bir günü, yarım kalan işlerin olduğu evlere gelerek işleri karıştıran, insanlara kötülük yapan dişi varlık olarak tanımlanır.

Demirkıynak:

Bigadiç dağlarında yaşayan, her kılığa girebilen, korkunç sesler çıkararak insanların delirmelerine sebep olan, çok pis kokulu kötücül bir yaratıktır. Sudan çok korkar. O göründüğü anda akarsu veya göle giren insanlara bir zarar veremeyeceğine inanılır.

Enkebit:

İç Anadoluda görüldüğü iddia edilen doğaüstü bir varlıktır. Anlatılara göre başında altın bir fesi vardır. Sağ elinin ortası deliktir. Enkebit; uyuyan insanların boğazlarını sıkarak onları boğmaya çalışır. Başından fesini kapan kişiye dokunmayacağına inanlılır.

Germakoçi:

Laz halk inancında orman içlerinde yaşayan, uzun boylu, vücudu kıllarla yarı maymun yarı insan şeklinde bir orman yaratığının adıdır. [Megrelya]'da Oçhokoçi adıyla bilinen efsanevi yaratık pek çok masal ve efsanenin temel kahramanı olup, bazı varyantlarda bir cadı karısının kocasıdır ve yamyamdır. Saf davranışlarından dolayı kolaylıkla kandırılabilen Trabzon folklorundaki Karakoncolos (yaban adamı) ile benzerlikler göstermesine karşın kendine özgü farklılıkları da vardır. Bazı halk bilimciler benzerleri tüm kültürlerde bulunan Amerikan Yerlilerince Sasquatch,Nepal 'de Yeti olarak isimlendirilen yarı insan dev yaratıkların öykülerinin Homo Sapiens'in hafızasına kazınmış MÖ 100,000 -35.000 yılları arasında yaşamış Neanderthal insanların mirası olduğunu ileri sürmüşlerdir.

Gulyabani:

Gul-i beyabani şeklindeki isimle de karşımıza çıkan bu mitik yaratık, gezginlere ve yolculara uğrayıp onları mahveden canavardır. Daha sonraları Anadolu kültüründe Ahubaba’yla beraber anılmaya başlamış ve insan yediği düşünülen kocaman, uzun sakallı ve asalı bir dev olarak tasavvur olunmuştur.Bazı türk halklarının geleneksel demonolojik görüşlerine göre, her zaman kadın kılığında olduğuna inanılan mitlojik bir varlık. "Guleybanı" ve "Aleybanı" şeklinde de rastlanır. Adı hurafelerle ilgili olarak "Gulyabani", korkunç bir varlık olup, karanlık zamanlarda çölde ve mezarlıklarda koşan birinin gözüne canlı gibi görünür. Vücudu tüyle kaplı, kocaman, pis kokulu bu acayip varlığın ayakları tersinedir. Gündüzleri mezara girer. Geceleri ise hortlayıp çıkar. At binmeyi ve at kuyruğu örmeyi ve çocukları çok sever. Bir oyundan çıkarak, onları güldürmeye çalışır. O aynı anda çöllerin ve harabelerin iyesiydi. O, yolcuları yollarından döndürüp mahvederdi.

Etnik-kültürel gelenekte ise bazen onun "Al ruhu", "Al anası" ve "Al kadını" olduğu düşünülür. Bu görüş, aralarındaki benzerlik veya tam yakınlıktan ileri gelir.

Pamir Kırgızlarının mitolojik metin ve efsanelerinde bu şeytanî varlığın adına "Gul" ya da "Gul-i Biyaban" şeklinde de rastlanır.Araştırmacılar bu varlığı en eski Arap rivayetlerine bağlıyorlar. "ıssız yerin ruhu" gibi anlamlandırılan bu şeytanî varlık, "Kar Adam" efsanelerinin yayılmasıyla yeni bir hayat kazanmıştır.

Bütün vücudu sarı-kırmızı tüylerle kaplı bu insanımsı çirkin varlık, dağ yamaçlarında ve kimsenin olmadığı çöllerde akşam üstü ortaya çıkar. Avcılara yaklaşıp onlarla insan gibi konuşur. Bir şeyler ister sonra onlara güreş yapmayı önerir. Avcı kazanırsa "Gulyabani" sessizce çekip gider. Ama eğer o kazanırsa avcı, uzun zaman hasta yatacak demektir. Ya da çöllük ve harabe bir yerde yalnız başına yatan birinin ayağının altını yalaya yalaya kan çıkacak kadar inceltir. Sonra ölünceye kadar kanını içer.

Hınkır Munkur:

Halk hikayelerinde yer alan doğaüstü kötücül bir yaratık. Yakaladığı insanları önce boğarak öldüren sonra da yiyen bir canavar olarak tanımlanır. İnsana benzer, fakat göbeğinde bulunan bulunan bir torbanın içinde yavrusunu taşır. En korktuğu şey üzerine idrar yapılmasıdır. Böyle tehdit edilirse ortadan kaybolacağına inanılır.

Hortlak:

 Korku edebiyatı ve sinemasında; ruhen terk edildikten (ve muhtemelen çürümeye başladıktan) sonra bir varlık tarafından kontrol altına alınarak tekrar kullanılmaya başlanılan beden anlamında kullanılır (Namevt, ing. Undead). Söz konusu varlık bedenin eski sahibi olabileceği gibi, bir başkası da olabilir.

Ölen bir kişinin, mezarından çıkıp dolaşmasına "hortlaklık", bunu yapana ise "hortlak" denir. İnanışa göre yaşarken kötülük edenler, başkalarının ağız tadını kaçıranlar, arabozucu ve dedikoducu, geçimsiz insanların ölünce hortlayacağına inanılır. Hortlak çoğunlukla yaşlı kimselerden olur. Gömüldüğü gece mezarından kalkar.

Eski Türklere göre eğer insan savaşta değil de yaşlılıkta ölürse onun Gök tanrı tarafından Uçmak'a alınmayacağına inanılmıştır. Gene inanışlara göre hortlak gece mezardan kalkan, sırtında kefenle ortalıkta dolaşan bir yaşayan ölü'dür. Bunlar kızdıkları kimselere sataşırlar, hızlı koşarlar, ata binebilirler, silah kullanabilirler, insana kızabilirler, istediklerini döverler, sevdiklerini kaçırırlar, ev basarlar, yol keserler. İnanışa göre hortlağın saldırısından korunmak için mezarlık yakınlarından geçerken dua okumak gerekir. Söylentiler hortlakların genelde çirkin ve ürkütücü olduğunu, sırtında kefen ya da tabut taşıdığını söyler. Anadolu halk inançlarına göre bir kimsenin hortlaması uğursuz bir olaydır. Hortlayan kişinin ahiretten kovulduğuna inanılır.

Hortlaklar dişi de olur, erkek de. Kimi hortlaklar "hayvan" kılığında gezer, çoklukla ıssız kalmış evlerde, tekin olmayan yerlerde, mezarlıklarda bulunurlar.

Humbaba (Asur) veya Huwawa (Babil):

Akad Mitolojisi’ndeki canavarımsı bir devdir. Tanrıların yaşadığı sedir ormanının bekçisi, koruyucusudur. Yüzü aslan yüzüdür.

Huwawa veya Humbaba Hititler ve Hurriler'de Kupapa'dır, ki Kibele olarak Yunan ve Arap dillerine evrilmiştir. Öz olarak mitolojinin belirttiği gibi bir dev değil, bir Tanrıçayı, onun da ötesinde atatanrıçayı temsil eder. Gılgamış destanında geçtiği gibi anatanrıçadan kopup gelen ve "uygarlaşmanın akabinde ona ihanet eden kişi Endiku'dur. Gılgamış destanı Huwawa'yı öldürmekten korkar, zira ona yabancıdır.

Fakat Endiku, onu bilmekte, tanımaktadır. İhanetin mantığı içinde düşünülürse Endiku'nun yaşaması için Huwawa'nın ölmesi zorunludur.

Huma Kuşu:

Söylentiye göre Kıpçak çöllerinde, Çin'de ve Hindistan'da yaşayan mitolojik efsanevi bir kuş. Umay kuşu. Cennet kuşu. Yunanca Feniks denilirdi.

Hırtık ya da Hırtik:

Üst kısmının insan, alt kısmının hayvan şeklinde olduğuna inanılan, bedeni tüylerle kaplı, ayakları ters kötücül cin, yaratık. Akarsularda (Elazığ yöresinde özellikle Fırat Nehri’nde) yaşadığı kabul edilir. Bu yörelerde adına Çay Hırtığı da denilmektedir.Hırtık insan kılığına girip, kılığına girdiği kişinin yakın arkadaşlarına veya akrabalarına gidip, onlarla konuşarak orman ya da akarsu kıyısına götürüp boğmakta, öldürmektedir.

Özellikle karanlıkta ortaya çıkan hırtıktan korunmanın tek yolu ateş yakmaktır. Konuştukları kişinin hırtık olduğundan şüphelenen kişiler, vücutlarının çevresinden veya ayaklarının altından ateş geçirirler. Bu davranışı tekrarlayan hırtık, tüylerinin yanmasıyla kaçıp kendini suların içine bırakır ve gözden kaybolur.

Yine hırtıkın zaman zaman çeşitli kişilerin kılığında, ata binip gezdiğine ve atları yorduğuna inanılmaktadır. Atlarını sabah yorgun ve terli bir şekilde bulan kişiler hayvanlarını hırtıkın götürüp götürmediğini anlamak için atların semerlerine veya sırtına yapıştırıcı maddeler sürmektedir. Bu sayede hırtıkın, bu hayvana binince tüylerinin yapışacağına ve tekrar binmeyeceğine inanılmaktadır.

Kamos:

Harput yörelerinde görülen bir kötücül yaratıktır. Yalnız başına uyuyan insanların üzerine bütün ağırlığı ile çöker, onların çarpılmalarına bazen de ölmelerine sebep olabilirmiş. Geceleri dolaşan bu yaratık anlatımlara göre bazen iriyarı, bazen de cüce görünüşlüdür. Başında daima bir börk taşır. Bir insan bu börkü kapmayı başarırsa elinde börk büyüklüğünde altın kalacağına inanılır. Zaman zaman kara kedi şeklinde de görülebilen kamosun bastığı kişi, kanının çekilip damarlarının kuruduğunu sanır.

Kamos sözcüğünün kabus kelimesinin anlamı ile benzeşmesi dikkat çekicidir (Kalafat 1999: 26).

Kara Korşak:

Türkmen kültüründe eşek, köpek, domuz, keçi kılığına girdiğine inandıkları kötücül ruh ya da cindir. Gece kapıları çalıp, ev sahibinin tanıdığı bir ses ve kılıkla onu kandırarak çağırıp kaçırırmış. Bu cinden korunmak için pantolonun düğmelerini açmak gerektiğine inanılır.

Kara Kırnak: Türkmenler’in demonolojik görüşlerinde, ırmaklar ve bu anlamda suyla ilintili olan şeytanî bir karakter. Ancak onun hakkında inanışlar belli yerlerle sınırlıdır ve Türkmenlerin tamamında pek fazla yayılmamıştır.İnanışlara göre "Kara kırnak"; kadına benzeyen, bedeni baştan başa kıllarla örtülü bir varlıktır. Suda olan bir insanın üstüne gelip, zarar verebilir. Onun için en eski zamanlarda çocuklarının suda oynamasından ve boğulacaklarından korkan anneler, onları "Kara kırnak" ile korkuturlardı. Ondan söz edilirken, adına bazen "Su sahibi", bazen de cin denilir.

Karakoncolos:

Karakoncolos, 'kara renkte ve çirkin olarak tasarımlanan bir umacı, bir kötülük cinidir. Özellikle Kuzeydoğu Anadolu Türk kültüründe yer etmiş ve Bulgar folklorunde de rastlanan bir yaratıktır. Bir tür öcüyü andıran karakoncolos pek dehşetengiz sayılmaz ve zararsız olduğuna inanılır. Bununla birlikte zaman zaman gerçek anlamda şeytanî bir şekilde betimlendiği de olmuştur. Kürklü olduğuna inanılan bu yaratığın isminin Yunanca Kalikantzaris'den gelmiş olması olasıdır.

Bulgar folklorunde yaratığa verilen Bulgarca isim ise Karakondiul’dur ve geceleri gezdiğine inanılır.

Yurdumuzun farklı bölgelerindeki yaygın bir inanışa göre, kışın en soğuk günlerinde insanlara zarar veren bir varlıktır. Kendine has özellikler taşır. Zemherinin (kışın en soğuk zamanı, ocak) ilk oniki gününde sokaklarda dolaşır, rastladığına “Nereden geliyorsun, Nereye gidiyorsun? Adın ne?” diye sorarmış. Verilecek cevapların içinde mutlaka “kara” kelimesi olmalıymış (Kara Köy’den geliyorum, Karasu’ya gidiyorum, Adım Kara Hasan v.b) Aksi takdirde Karakoncolos elindeki kocaman tarakla vurarak karşısındakini öldürürmüş. Bu durumdan korunmak için kış günleri evlerdeki taraklar ortada bırakılmaz, saklanırmış.Bu yaratık kış yarısının cini diye de adlandırılır (Boratav 1976: 99).

Karakura:

Acıklı, kötücül bir ruhun adı. Bazı inanışlara göre yeni doğum yapmış lohusa kadınları korkutan ve ciğerlerini alıp götürdüğüne inanılan ruh, hayali yaratık. İnsanlara korkulu kabusları ve karabasanları gönderen odur. Adıyla çocuklar korkutulur.

Bir başka görüşe göre biçimsiz (şekilsiz) düşünülen bir varlık. Eski çağlarda insanları uykuda yakalayıp korkuturmuş. Sonra nefes almalarını engelleyerek ses çıkarmalarını önler, ciğerlerini alıp götürürmüş. Bu varlıklar kedi gibi hafiften ve sakin sakin gezen canlı biçiminde betimleniyordu.

Erzurum ve Erzincan yöresindeki inanışlara göre bu tabiat üstü güç, albastı gibi lohusalara musallat olan, onları korkutarak, ciğerlerini söküp götüren bir varlıktır. Konya civarında anlatıldığına göre, bu ruh, keçiye benzeyen fakat kedi büyüklüğünde olan, insanların üstüne çökerek onları boğmaya çalışan bir yaratık şeklinde düşünülür. Gün ışığından korkar, güneş doğunca kımıldayamaz, ancak o zaman yakalanabilir. Ona yemin ettirdikten sonra köle gibi kullanmak mümkün olurmuş. Karakura yatağında ekmek kırıntısı olan insanları da çok severmiş. Böyle yataklarda uyuyanlar karakura tarafından bastırılır, kabus görür sıkıntı çekerlermiş.

Kayberen:

Kırgızların iyiliksever ruhlar arasına dahil ettikleri ve "kayıp eren" adıyla andıkları ruhlar, dağlarda yaşarlar ve -geviş getiren- hayvanları korurlar. Kırgızların inancına göre bu ruhlar, hayvanların artıp çoğalmasını sağlarlar. Ancak kızdıkları zaman da hayvanlarını telef edebilirler. Bunun için de ava çıkmadan önce, uğurlu geçmesi için "kayberen"den yardım isterler.

Dağlarda, taşlarda yaşayan ve hayvanları koruyan bu ruhlar aynı zamanda yaşadıkları yerin iyesidirler. Onun için, dağdayken bir tehlike ile karşılaşanlar "kayberen"den yardım isterler, "Başına dolanayım kayberen, kırk çiltan, yardım et'" derlerdi.Kayberen’in mal, hayvan iyesi ve koruyucu olduğuna ilişkin görüşler, zaman zaman "Dağ Ruhu" inancı ve Çiltan motifiyle kaynayıp karışmıştır.

Çiltanlar da Kayberenler gibi dağda yaşayıp hayvanları korurlardı. Onların sayısı 40 olduğu için kırk çiltan denilirdi.Kazak halk kültüründe göze görünmeyen vatlıklar ya da şeytanlar olarak bilinen "kayip iren" adı, "Bab tükti şaştı-Kayıp iren kırk şilten" ifadesinde karşımıza çıkmaktadır.

Işık yüzlü eren olarak bilinen, sayıları kırk olup, insanların gözüne görünmeden onların arasında yaşayan ve doğaüstü güçşere sahip "çiltan" motifleri Orta Asya'nın diğer halklarında da vardır. Kayberen inancı ata kültüyle bağlıdır. Onun adına, Türk halklarının birçoğunda rastlanır. Anadolu Türklerinde "kayb erenleri" şeklinde rastlanır ve eski inanışların bir izi gibi, evliyalar hakkında görüşlerden kaynaklanan bir anlayışı ifade eder. Bu inanışa göre "kayberenler", evliyaların insan kılığına girmiş ruhlarıdır. Göze görünmeyen bu evliyaların yaşadıklarına, daha çok dağ başlarında olduklarına ve yaşadıkları yerin çevresindeki insanları koruduklarına inanılır. İnsanlar onlara saygısızlık etmekten korkarlar.

Yerli halk tarafından her yılın yazı ve sonbaharında "kayberenler" için kurbanlar kesilir.Etimolojik olarak baktığımızda, "Kayberen" adı; göze görünmez anlamındaki "kayıp" ile kutsal, nur yüzlü anlamındaki "eren"den gelmektedir.

Meran ya da Maran:

Daha çok güney, orta ve doğu Anadolu resminde, masallarında, hikayelerinde rastlanan, bellerinden aşağısı yılan üstü ise insan şeklinde tanımlanan, insanların derdine deva olabilen doğaüstü yaratıklar. Yeraltında -akıllı ve iyicil bir dünyada- yaşayan meranların başında Şahmeran adlı bir ece vardır. Şahmeran'ın - insanlarca- öldürüldüğünü henüz bilmeyen, bu nedenle 'Şahmeran geleneği' olarak sürdürdükleri derde deva olma işine devam eden Meranlar’ın,Şahmeran'ın ölümünü duydukları an Meran Ülkesi’nden çıkıp insanların yaşadıkları şehirleri basacakları ve yerle bir edecekleri söylenir.

"Maran" Farsça bir sözcüktür. "Mar" yılan anlamında, "-ar" ise çoğullamasıdır. Maran ya da incelterek söylenilen Meran sözcükleri Anadolu topraklarında birçok yöre ve yer adı olarak ta kullanılmaktadır.

Merküt ya da Markut:

Altay efsanelerinde, gök yolculuğuna çıkan kamın ruhuna, ilk üç gökkatı boyunca kılavuzluk eden dev dişi gök kuşudur.

Anadolu 'da geleneksel Türk kültürünün taşıyıcılarından olan Yörük boyları arasında, yaramazlık yapan çocukları korkutmak için uydurulan düşsel bir varlık olarak ta görünür. Aslında bu düşsel denilen varlığın kökü, ulu dil birliği çağına kadar gider. Bu mitolojik varlık hakkında Yörükler arasında şöyle denilir: "Merküt Merküt ... Bacadan kolunu salla..." Yaşlıların derin inanışlarına göre, Merküt bir kuştur. O sadece adı anılanları korkutur.

W. Radloff, "Sibirya'dan" adlı eserinde, Altay dağlarında yaşayan kamlardan ve kurban törenlerinden söz ederken, "Sema kuşu Merküt"ün adı geçen bir kam duası metnini de kaydetmiştir:

"Gök kuşları beş Merküt, tırnakları bakırdan Ayın tırnağı bakırdan, Ayın gagası buzdan Geniş kanatları muhteşem hareketli.Uzun kuyrukları yelpaze gibi Sol kanadı ayı örter. Sağ kanadı güneşi Ey dokuz kartalın anası! Yayığı geçerken şaşmaz İdil üstünde yorulmez, Öterek gel sen bana! Oynayarak gel sen sağ gözüme! Sağ omzumun üstüne kon. 'i

İtbarak ya da İt Barak:

Eski Türk destanlarında sözü edilen, Türklerin sürekli savaşa tutuştukları, o zamanki Türklerin kuzeybatısında yaşayan "köpek başlı insana benzer yaratıklar". Efsanelere ilk defa "Çok tüylü köpek" manasında geçmiştir. Oguz Kaan destanlarına göre, "Itbarak'ların yurdu, kuzey-batıya dogru uzanan, karanlık ülkeleri içindeydi. Oğuz Han, 'İtbarak'lara karşı bir akın yapmış; fakat yenik ayrılıp, dağlar arasındaki bir nehrin ortasında bulunan, küçük bir adacığa sığınmak zorunda kalmıştı.

Cin:

Modern veya antik birçok din ve inanışta, semavi dinler de dahil, bulunan bir tür ruhani yaratık. Farklı inanışlarda farklı karakteristiklere ve özelliklere sahiptir.

İslam dinine göre, cinler ateşten yaratılmış ve melekler gibi gözle görülmeyen ruhani varlıklardır. İnsanlar gibi yerler, içerler, evlenirler ve çoğalırlar. Erkeklik ve dişilikleri vardır. Fani, yani ölümlüdürler. Fakat insanlardan daha uzun süre yaşadıklarına inanılır. Geleceği ve gaybı bilmezler. Ancak Allah’ın kendilerine bildirdiği kadar bilgiye sahiptirler. Fakat cinler, ruhani varlıklardan olduklarından, insanların görmediği ve bilmediği birçok olayları görür ve bilirler. Cinler de insanlar gibi belli işleri yapmakla sorumludurlar. İslam inancına göre İslam'ın son peygamberi Hz.

Muhammed,İslam’ı cinlere de anlatmıştır. Bir kısmı kabul ederek Müslüman olmuş, bir kısmı ise kabul etmemiştir. Cinlerin, kendileri istemedikleri takdirde, insanların duyu organlarıyla algılanamayacağına inanılır. Ayrıca çeşitli şekillere girebildiklerine, kuvvetli ve hızlı olduklarına inanılır

İslam'da cinler de Allah'a karşı sorumludur, İslam'a inanmak ve ibadet etmek zorundadırlar. Bu nedenle yaşamları sırasında yaptıklarının hesabını insanlar gibi vermek zorundadırlar. Böylece, İslam inancına göre, öldüklerinde, iyi işler yapan ve inanan cinler Cennet’e, kötü işler yapan ve inanmayan cinler ise Cehennem’e gider.

Kuranı Kerim'de Cin Suresi dışında cinlerin bahsi geçen sureler: Zariyat. Hicr, İsra, Rahman, Kehf, Ahkaf, Enam, Neml, Sad, Saffat, Sebe, Fussılet, Secde, Araf, Nas.

Şahmeran:

Daha çok güney, orta ve doğu Anadolu resminde, masallarında, hikayelerinde rastlanan akıllı ve iyicil olarak tanımlanan bellerinden aşağısı yılan, üstü ise insan, Meran adı verilen doğaüstü yaratıkların başındaki hiç yaşlanmayan, ölünce ruhunun kızına geçtiğine inanılan varlık. Farsça yılanların şahı anlamına gelen "şah-ı meran" dan gelir. Ancak, Şahmeran'a ilişkin tüm efsanevi kayıtlar ve Şahmeran efsanelerine özgü tüm betimlemelerde varlık dişidir. Akdeniz Bölgesi’nin Tarsus ilçesinde yaşadığına inanılıyor.

Şeşe:

Azerbaycan Türklerinin inanışına göre, bilinmezler aleminden gelen bir kuştur. Kötücül yapıya sahip olup, yalnızca geceleri uçan bu kuş, daha çok erkek çocuklara zarar verir. Yalnız kalan çocuğu vurup öldürür. Bu nedenle de erkek çocuğun altı aya kadar gözetim altında tutulması gerektiği söylenir. Bu kuşun girdiği evdeki çocuk ölür. Kırkı çıkmamış bebeğin kararıp ölmesi için sadece bir kez üzerinden geçmesi yeterlidir.

Şeşe, vurduğu çocuğu boğazından vurur. Gelip çocuğa zarar vermesin diye çocuğun yanında O'nun adını söylemezler ve çocuğun beleğine iğne saplarlar. İnanışa göre, "Şeşe"yi yakalayan biri, anında öldürmelidir. O'nu öldüren Şeşe Anası olur ve Şeşe'nin vurduğu herhangi bir çocuğun boğazına elini sürerse çocuk kurtulur.

Yek:

Eski Türk dilinde (ve dininde) şeytana verilen ad. Bazı sözlüklerde 'yeg', veya 'yik' biçiminde de geçmektedir. 'Kötü ruh, şeytanın yarattığı hastalık, zarar verme' gibi anlamları da vardır. Başka sözlüklerde 'ig' ve 'iklig' biçiminde geçen ve hastalık anlamı da bulunur.

Yelbegen:

Zaman zaman yedi başlı dev ya da bir evren (ejderha) olarak tanımlanan mitolojik canavar.

”Yedi başlı Yelbegen, adlı büyük dev varmış,

Öç alır ay güneşten, onları yer yutarmış.

Büyük Tanrı Bay-Ülgen, aya bakar sararmış,

Ayı bitirip yiyen, bu deve ok atarmış.

Dev bazan yıldızları, kovalar götürürmüş,

Sonra da parçalarmış, ağzından tükürürmüş.

Yıldızlar bu azgından, kaçarmış hep göklere,

Dev onları ağzından, saçarmış hep göklere.”

Yilbüke, olarak da tanımlayabileceğimiz Yelbegen'in neden olduğu ay tutulmasından sonra Altay Türkleri "Yine Yelbegen ayı yedi" derlermiş.

Yutpa:

 Altay tasarımlarında, Yeraltı Denizi'nde (Tengiz) yaşadığına inanılan, çatal kuyruklu ve dört ayaklı olarak algılanan yılan, yeraltı canavarı. Bazı metinlere göreyse Doymadım Irmağı’nın kıyılarında yeşil baldırlı, beyaz göğüslü, büyük kayığa benzer çeneli korkunç canavarlar vardır. Bunlara Yutpa denir. Yutpa'lar Erlik sarayının bekçileridir. Zaman zaman Abra'nın karşıtı olarak kullanılır.

Şaman giysisinde, cübbenin bir yanında yer alan, yeraltı canavarı olarak algılanan yılanı temsil edecek biçimde çatal kuyruklu ve dört ayaklı olarak tasarımlanan, kötü ruhlardan koruduğuna inanılan, siyah kumaştan şerit olarak Yutpa bezemesini görebiliriz.

Eski Türk inanç sisteminde ve efsanelerinde yer alan bu yaratıkların dışında,bir de Türk Mitolojisi’nin temellerini oluşturan karakterler ve onlara ait çeşitli aletler vardır.

Ak Ana:

İnsanlara yardımcı olan iyi bir ruh (tanrı) tur. Dünyanın ve insanlığın yaratılmasından önce var olduğuna inanılır. Kara Han'a dünyayı, insanları yaratması için suyun içinde Ak Ana seslenmiştir. Ak Ana'nın Hayat Ağacı'nın ( kayın ağacı ) dibinde oturduğunu, kutsal ağacın dallarının gökyüzünün katlarına uzandığını orada da çeşitli varlıkların hayat bulduklarını anlatırlar.

Albız :

Yeni doğum yapmış olan lohusa kadına ve bebeğine zarar vermek için fırsat kolladığına inanılan kötü ruh. Albız'ın zararına uğrayan kadının ve bebeğin durumu da 'al basması' olarak ifade edilirdi. Al basmasın diye hemen hemen her lohusanın başına kırmızı bir eşarp bağlanır veya civarında kırmızı bir nesnenin olmasına, bulunduğu odada demirden makas, v.s. bir eşya bulundurulmasına dikkat edilir. Al karasının verebileceği zararı önleyen bir yöntem de aynadır. Albız'ın evlenmeyen bir kızdan türediği de söylenir.

Eje :

Törüngey'in karısı, Tanrı Erlik Han’ın emriyle ağacın yasak dallardan meyve yemiş ve Törüngey'e de yedirmiştir.Bunun üzerine Tanrı Kara Han tarafından cezalandırılmış ve doğurmak ve doğum sancıları çekmekle cezalandırılmıştır. Eje Törüngey’e; dokuz oğlan ve dokuz kız çocuğu doğurmuştu

Erlik Han:

Tanrı Kara Han'ın oğlu. Kötülüklerin ve kötü ruhların tanrısı. Babası Kara Han'ı dinlemediği için cezalandırılmış ve yer altında yaşamaya mahkum edilmiştir. İnsanları yoldan çıkaran odur. Bir inanışa göre Erlik Han'a kurban kesilirken kurbanın başı batıya çevrilirdi.

Göğün Direği :

Kutup yıldızı ; gökle yeri, ruh âlemi ile maddî dünyayı ve aynı zamanda insanla Tanrı'yı birbirinden ayıran bir sınır olarak kabul edilirdi. Tanrı ile ilgi kuran Kamlar, Kutup Yıldızı’na kadar giderler; fakat daha ötesine geçemezlerdi. Tanrı da ruhlarından birini elçi olarak gönderir ve Kutup Yıldızı kapısına kadar uçup gelen Şamanlar ile, ancak bu şekilde konuşur ve ilgi kurardı. Ruhlar da bu kapıdan aşağıya inemezlerdi.Bu nedenle bu yıldıza "Demir-Kazık" veya "Altun-Kazık" demişlerdir.

Kam - Şaman:

Olağanüstü güçlerini olduğuna inanılırdı. Çok süslü giyinirlerdi. Ayinlerde davullarının eşliğinde, hayvan atalarının koruması altında uçtuklarına inanılırdı. Bu yolculuklarında yeraltının veya gökyüzünün katlarına erişirler. Ancak göğün 5. katında oturan "ak tanrılara" kadar ulaşmalarına izin verilirdi. Yeryüzüne tekrar döndüklerinde, uçuşları sırasında edindikleri bilgilerle kavimlerine yardımcı olurlardı. Kam'lar aynı zamanda ilk şairlerdi.

Kan Kuday : Şamanlarla görüşen iyi ruh (tanrı). Şamanın görüşme yaptığı hastanın iyileşmesine ya da ölmesine karar verir.

Kara Han :

(Tengere Kayra Han / Bay-Ülgen) Kara Han bembeyaz bir kazdır. Sonsuz suyun (zamanın) üzerinde uçar durur. Yalnızlığını yenmek için Er Kişi'yi (Erlık Han) yaratır. Ancak Er Kişi onun gibi ak ve temiz değildir. Birlikte dünyayı kurarlar ama Er Kişi yeraltı dünyasının Hanı olur. İnsanları kandırarak onları yeraltı dünyasının karanlık katlarına çekmeye çalışır. Kara Han ise Tanrı Ülgen adını alarak gökyüzünün üst katlarına çekilir. Buradan yolladığı elçilerle ve kutsal hayvanlarla insanları yönlendirmeye çalışır. Bazı kaynaklara göre sonradan "gök tengri" olarak adlandırılmıştır.

Kayın Ağacı:

 Türkler’in kutsal ağaçlarından biri idi. Tanrı, kendi haberlerini, kayın ağacı yolu ile gönderirdi. Bu ağaç aynı zamanda, bütün insanlığın atası olan, bir "Kadın-Ana" yı da içinde saklardı.Türk Mitolojisi’ndeki bu ağaç gökyüzünde ve cennette bulunuyordu. Fakat bir dişi tanrının;Türkler’in bu ağacının sahibi olduğuna inanılırdı

Körmös:

Şeytan

Kurday Kuşu:

Tanrı Erlik'in örs ve çekici ile yarattığı ilk kadın olduğuna inanılır. Örs ve çekiç ateşe atılınca bir kadın dünyaya gelmiştir. Tanrı Kara Han,bu kadının yüzüne tükürünce kadın, eti yenmez, tüyü yelek olmaz Kurday Kuşu’na dönüşmüştür.

Maytere :

İnsanlara, araba yapmasını, aş yapmasını, ot köklerini öğreten kişi

Mangdaşire:

Tanrı Kara Han'ın oğlu. Erlik Han’la savaşmış ve babasının da yardımı ile onu yer altına yollamıştır. Bir süre, Şal-Yime ve Yapkara ile birlikte dünyada kalıp insanları yönetmiştir. İnsanlara icat etmeyi öğreten Tanrı olarak da bilinir.İnsanlara avlanmayı ve eşya ve silah yapmasını ve kendilerini korumasını öğreten yine O’dur.

Ovo:

Yol kenarlarında bulunan taş yığınlarına Ovo denir ve kutsal sayılırlar. Orada iyi ruhların yaşadığına inanılırdı. Taş yığınlarından meydana getirilen yapay tepelerin, mukaddes dağ ve tepe yerini tuttuğu varsayılırdı.Ovo’nun etrafında dönüp dua etmek aynı zamanda güvenli bir yolculuğun da garantisidir. Ovo’lara taş atmanın, para ve kumaş gibi şeyler bırakmanın şans getireceğine inanılır

Şal-Yime :

Tanrı Karahan gökyüzüne çekildiğinde, Yapkara, Mangdaşire ile birlikte yer yüzünde kalan, kımız içip aklını kaybedenleri, körpe çocukları, kısrak yavrularını ve buzağıları koruyan, iyilik yapan, Tanrı Kara Han ve hakanı için dövüşenlerin , kahramanların, sözüne sadıkların öldüklerinde canlarını yanına alan, onları Körmös'ten koruyan;kendi kendini öldürenleri , zengin malına göz dikeni, hırsızları,kıskançları ve korkakları korumayan, onların aşından yemeyen ve onlarla savaşan, mücadele eden tanrı idi.

Yalban :

 Tanrı Erlik'in örs ve çekici ile yarattığı ilk erkek. Örs ve çekiç ateşe atılınca yaratıldı. Tanrı Kara Han, bu erkeğin yüzüne tükürünce Yalban oldu.

Yarsub :

 (Yer-Su) Yer yüzünde dağlarda, su kenarlarında yaşadığına inanılan iyi ruhlar

Yizimpiy:

Dağ ruhlarının genel adıdır. İnsanları koruduğuna kolladığına, iyilik ettiğine ve kötü ruhlardan koruyup yol gösterdiğine inanılırdı. Saygısızlık edenlere ceza verip, hastalık gönderileceği inancı yaygındı. Her dağın ruhu kendi bölgesinde kalır ve başka bölgelere karışmazdı.

Şaman Davulu:

Davul, bir arşın çapındadır. İskeleti genellikle sepet yapımında kullanılan söğütten yapılır ve at derisiyle kaplanır. Davulun içinde dikey olarak duran sapı ise genellikle kayın ağacından yapılır. Sapta mars denilen, kamın yer altı dünyasında yaşayan Erliklerin lideri Erlik Han 'a ulaşmasını sağlayan on iki delik bulunur. Deliklerin arasındaki kabartmalar, kamın uçarak ya da yürüyerek geçmek zorunda olduğu dağ sıralarını temsil eder. Sapın üst kısmında,enlemesine,kamın kendisinin ya da hastasının düşmanlarını püskürttüğü yay kirişi olarak adlandırılan sopa bulunur.

Törüngey :

İlk günahı işleyen erkek. Karısı Eje'e ve Erlik Hana uyarak Tanrının yasak ettiği dallardan meyve yemiş ve bunun üzerine tüyleri dökülmüştür. Cezalandırılmıştır

Erken Ve Sakat Meydana Gelen Doğumlarda Alkarısı İnancı

Plasenta’nın anne karnında çeşitli deformasyonlara uğraması sonucu, annenin düşük yapması ya da erken doğum gerçekleştirmesi olası sonuçlardandır. Tıp biliminin hâli hazırda sadece 1/5 oranında nedenlerini keşfettiği, doğum sakatlıkları ve özürlülük ise bir başka kaçınılmaz sonuçtur.

Halk dilinde "hilkat garîbesi" olarak bilinen bu vakalarla, tıp biliminin "Teratoloji" dalı ilgilenmektedir. Bugünkü istatistiklere göre, bu gelişme bozuklularının ancak beşte birinin sebebi bilinmekte, geriye kalan beşte dördünün kesin olarak etiyolojisi saptanamamaktadır.

Annenin hamilelik esnasında geçirdiği enfeksiyonlar, radyasyon, rastgele alınan ilaçlar, kortizonlar ve sentetik hormonlar, anne serumundaki antikorlar, vitamin ve mineral eksiklikleri, oksijen yetersizliği, kromozom anormallikleri, alkolizm, zehirlenmeler gibi çeşitli sebeplerden etkilenerek doğanlar, bu vakaların ancak beşte birini oluştururlar. Diğerlerinde ise, büyük ölçüde genetik yapıyla ilgili anormallikler olduğu hipotezi gittikçe doğruluk kazanmaktadır. Özellikle son yirmi yıldaki genetik araştırmaları, teratizm konusunda bilinmeyen birçok noktayı aydınlığa kavuşturmuştur.

Gel gelelim, Türkiye'de doğumla ilgili araştırmalarda da bu konu fazla önemsenmemektedir. Oysa ki, etnolojik alanda uygulanan psikososyal yöntemlerin sonuçları ile teratolojik vakaların karşılaştırılması, bu alanda önemli gelişmeler sağlayacaktır. Örneğin, "tavşandan korkan veya deveye bakan kadının çocuğu yarık dudaklı olur" veya "kırk basan çocuğu, hastalıktan kurtarmak için üç Cuma, açılmış kabre yatırmak gerekir" gibi inançların çok yaygın olduğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde, bu hatâlı bedenlerin doğum oranı da artmaktadır. Türkiye çapında "alkarısı, alruh, albız" gibi isimler verilen ve bütün sebebi bilinmeyen doğum sakatlıklarında parmağı bulunduğuna inanılan mitik bir yaratıktan bahsedilir. Halk inancına bakıldığında, her türlü erken ve sakat doğumdan Alkarısı sorumludur.

Doğu illerinde, "albastı" veya "kırk basması" denilen durumlarda, “kırklama” denen bir tür ritüel ile bu sorunlara çare arandığı bilinmektedir. Eskiden sıklıkla bu ritüelin faydası olmazsa, çoğu kez yeni doğan bebeğin "albız dölü" olduğuna inanıldığına ve gizlice öldürülmesi gerektiğine karar verildiğine dair bir takım bilgiler de mevcut.

"Alkarısı" veya "albız" denilen bu "kötü ruh"un fiziksel özellikleri, genellikle doğan çocuklarda görülen beden bozukluklarına benzemektedir. Teni kırmızı, bazen kızıl tüylü, tek gözlü, canavar görünümlü, hayvan-insan karışımı bir dev olduğuna inanılmaktadır. Esasen burada bahsi geçen Alkarısı, Türk Halkları’nda bahsedilen Alkarısı’ndan ziyade, Gulyabani ile daha fazla özdeşleşen yapıdadır.

Türk mitolojisinde bu motife çok sık rastlanır. Eski Mezopotamya mitolojisinde de "alu" ve "lamasthu" adındaki cinlere, Yukarı Mısır bölgesinde "alabasdria" adında çocuk düşmanı bir dişi şeytana aynı biçimde inanılmakla olduğunu görüyoruz. Fakat, Prof. A. İnan'ın da bir yazısında belirttiği gibi, Türkler’de olduğu kadar bu motife başka hiçbir yerde böylesine büyük önem verildiğine rastlamak mümkün değildir.

Bir tarafta genetik yapı anormallikleri üzerinde durulurken, diğer yandan "alkarısı"nın sebep olduğuna inanılan bu vakaların hangi toplumlarda ve niçin bu kadar sık görüldüğünü araştırmak gerekiyor. Özellikle geri kalmış toplumlarda teratik vakaların ve erken çocuk ölümlerinin fazla olmasını, klasik tıp bilgisiyle açıklamak mümkündür. Alkarısı gibi sembollerin ve şamanizmden kalma "alocaklı" denilen usta kişinin yardımına başvurma yöntemlerinin, bu vakaların önlenebilmesi amacıyla halk arasında benimsendiğini de düşünebiliriz.

Alkarısı Hikayeleri

Alkarısı ile ilgili pek çok hikaye anlatılmaktadır. Bunların bir kısmı köy kahvelerinde kışın anlatılmak üzere uydurulmuş olsa da, pek çok kişinin şahit olduğu yaşanmış olanları da vardır. Rivayetten öteye geçen birkaç anlatı şöyledir.

“Hizmet ettiği eve ekmek yapmaya başlayan bir Alkarısı,su getirmek için kuyu başına gitmiştir. Orada oynayan çocuklardan birini göğsündeki iğneyi çıkarması için kandırır. Çocuk iğneyi çıkarınca, kadın yedi yıl hizmet ettiği eve doğru, ‘Evinizde hiç su bulunmasın; paranızın sayısını hiç bilemeyesiniz ve eviniz yaz kış odunsuz ekmeksiz olmasın’ der. Çocuklara da suya atlayacağını, eğer suyun üzeri kan olursa, yakınlarının kendisini öldürmüş olabileceğini söyler. Alkarısı suya atlayınca, suyun üzeri kanla dolar. Kendi taifesi Alkarısı’nı öldürmüştür. O günden sonra da, bu ailenin evinde hiç su bulunmaz, paralarının sayısını bir türlü öğrenemezler ve yaz kış odunları hiç eksik olmaz. ”

“İsmail Ağa adında bir kişi uzaktan gördüğü ateşe doğru ilerler. Oraya vardığında, bir Alkarısı’nın ciğer pişirerek çocuklarına yedirdiğini görür. Çocukları doymadıklarını belirtince, Alkarısı, ‘Yarın da, İsmail Ağa'nın gelini doğum yapacak, oraya gidip, o üçüncü lokmasını alırken, kıl şeklinde ağzına girip ciğerini alarak size getiririm’ der. Gerçekten de, ertesi gün, İsmail Ağa'nın gelini doğum yapar. İsmail Ağa, bunun yanında bekleyip, gelini yemek yerken, üçüncü lokmayı gelinin elinden alıp, yanında getirdiği ayran tuluğunun içerisine atar. Tuluk şişmeye başlar. Sonra, tuluğun içerisindeki kıl, Alkarısı şeklini alınca bunun göğsüne iğne saplayıp, evlerinde çalıştırmaya başlarlar. Alkarısı 12 yıl bu aileye hizmet eder, ancak hep söylenenlerin tersini yapar. Sonra onların sülalesine dokunmayacağına söz vererek, kendi taifesine dönmek için bir suya atlar. Fakat periler taifesi bunu kabul etmeyerek öldürürler. Köylüler daha sonra bu Alkarısı’nın kanlı cesedini gölde bulurlar.”

Alkarısı bazen de bir kuş şekline girerek loğusanın yanına gelir. Buna "kuşboğması" adı verilir. Kuşa da "Alkuşu" denir. Alkuşu loğusanın yanındaki bebeğe basarak onu öldürür. Bu kuş,eve girerken ağzı açık bir su kabı arar, varsa bunun içerisine bir boncuk atar ve o sırada etrafa bir ışık saçılır. Kuş, bu ışıktan faydalanarak bebeği öldürür. Suya atılan boncuğu, birisi görüp de eline alırsa, kuş kaçamaz ve oradakiler tarafından yakalanır.Çukurova’da anlatılan bir efsane şöyledir:

“Loğusanın bulunduğu odaya Alkuşu gelip de oradaki bir su kalıbına boncuk atınca, bunu, orada bulunan bir adam hemen alır. Boncuk alınınca Alkuşu bir kadın şeklinde göze görünür ve boncuğu geri almak için yalvarmaya başlar. Adam bir daha ailesine ve sülalesine dokunmaması şartıyla boncuğu geri verir”

Albasması denen olayın erkeklerde daha farklı olduğunu belirtmiştik. Erkekler, daha çok, gece uyurken bir sesle uyanırlar. Gaipten gelen bu ses, bunları çok uzaklara, tehlikeli yerlere götürerek orada bırakır. Bazen de kedi, köpek, sırtlan, eşek gibi hayvan şekillerine girerler. Elazığ'da bu yaratığa "Kapos", Bingöl'de "Harparik", Malatya'da "Kibilik veya Hıbilik", Diyarbakır'da ise "Kepoz" adları verilir. Çukurova bölgesinde ise, bu durum "Kırkbasması" adı ile bilinmektedir ve genelde erkekler yastıklarının altına şalvar koydukları vakit olur.

“Bir adam bir gece üzerinde büyük bir ağırlık hisseder, gözlerini açtığında yanında kısa kısa boyları olan kırk adam görür. Bunlar onu götürmek için uğraşır. Kimi kolundan çeker, kimi bacağımdan, kimisi üzerine çıkıp, onu boğmaya çalışır. Adam yardım istemek için seslenmeye kalkışsa kimse duymaz. Dua okuduğunda biraz kendine gelir, ama gözlerimi kapadığında yine aynı kırk adamla yine karşılaşır.

Yatağını değiştirip başka bir odaya gider ama kırk adam da arkasından gelir.Derken şalvarını yastığının altına koyduğunu hatırlar.Şalvarı alır ve götürüp suya basar.Besmele çeker ve tekrar yatar.”

Asalaktır Sanat

Sanat insan duygularından beslenen bir asalaktır. Yapıştığı bedenden gücünü alır ve bedene ihtiyacı olan gücü verir. lnsanın hamurunda yer alan taklit yeteneğinin bir yansıması, bir katarsisidir sanat. Her şeyi taklit edebilen insanoğlu,  söz konusu duygular olduğunda taklit yapma özelliğinin sekteye uğradığını görür. Sevmenin, mutluluğun,  ne kadar duygu varsa hepsinin taklidi yapılabilir ve hepsinin de sahtesi olabilir. Öfke ve korku dışında. . .

Sanatçı doğadan ve toplumdan beslenir. Taklitler çağında farkında olunmalıdır ki,  toplumun taklidi olmaz ve zaten taklit işlere de toplum sahip çıkmaz. Binlerce resme, binlerce şarkıya, binlerce filme hayat verecek kadar zengin topraklar üzerinde yaşarken, tüm bu değerlere gözümüzü kapatıp; uyarlamalar ya da özenti yapımlarla halkın karşısına çıkmak; olsa olsa içimizdeki sanatçı ruhu katletmek demektir.

Aşk hikayelerinin, halk masallarının binlerce uyarlaması filme alınırken, hemen her filmde sevgi, saygı, aşk, üzüntü anlatılırken; belki de aralarındaki tek gerçek duyguya; korkuya besin sağlayacak kaynaklar bulmak konusunda hiçbir sıkıntımızın olmadığı; buna rağmen son dönem korku sinemasının kendini tekrar ettiğini ve kısa sürede klişeleştiğini söyleyebiliriz.

Evet! Bizi sadece biz anlarız. Bizi sadece biz heyecanlandırırız! Ve bizi sadece bizim hikayelerimiz “gerçekten” korkutabilir. (alıntı)

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar