DUİNO AĞITLARI, Rainer Maria RİLKE

Bunlarada Bakarsınız

Çeviren A. Turan Oflazoğlu

ÖNSÖZ

I

Rilke, Ağıtlara 1912 yılında, Trieste’ye yakın Duino Şatosu’nda başladı. Şatonun sahibi Thurn ve Taxis Hohenlohe Prensesi Marie, yakın arkadaşı olduğundan, aylarca kendi evindeymiş gibi, yalnız kalabilmişti burada. Bir gün, hemen karşılık isteyen bir iş mektubu aldı. Ne yazacağını şaşırmıştı; karmakarış olan düşüncelerini yatıştırmak, düzene sokabilmek için dışarı çıktı. Zorlu bir fırtına esiyordu; şatonun tam bitiminde başlayan uçurumun dibinde deniz, uğul uğuldu. Dalgın gezinirken, birdenbire fırtınanın içinden ona biri seslendi sanki:

Kim duyar, ses etsem, beni melekler katından?

O akşam Birinci Ağıt tamamdı. Çok geçmeden İkinciyi yazdı. Ama ötekiler için hayli beklemesi gerekti. Altıncı Ağıt’ın büyük bir kısmıyla Dokuzuncunun birkaç mısraı 1913’te, İspanya’da yazıldı. Duino’da başladığı Üçüncü Ağıt’ı, yine 1913 yılında, Paris’te bitirebildi. Dördüncü Ağıt’ı 1915’te, Munich’de yazdı.

Birinci Dünya Savaşından sonra yorgun düşmüştü; 1919’da, dinlenmek üzere İsviçre’ye gitti; kesintiye uğramayan, sürekli bir yalnızlık kurmak istiyordu kendine. 1912’de Duino’da başlayan işi bitirmesi gerekti. Bir dostunun yardımıyla, 1921’de Muzot Şatosuna yerleşti. 1922’de beklediği olmuş, dili çözülmüştü yine. Bir arkadaşına çektiği telgrafta “Yedi ağıt tamam” diyordu. Postaneden eve döndüğünde, daha önce yazdığı parçalardan, Sekizinci ile Dokuzuncu tamamlandı. Birkaç gün sonra, Duino Şatosunun sahibi Prenses Marie’ye Onuncu Ağıt’ın da bittiğini taşkın bir sevinçle bildiriyor, diyor ki:

“Birkaç gündür, (hani o Duino’dakine benzer) adsız bir fırtına, bir kasırga vardı içimde, varlığımın bütün örgüsü lif lif olmuş, çözülmüştü,yemeyi içmeyi düşündüğüm yoktu, Tanrı bilir kim besledi beni.

Ama artık var o . VAR.

Âmin.

Demek ayakta durabildim buraya dek, baştan sona. Baştan sona. Ve buydu gereken, yalnız bu.

Kassner’e adadım birini. Bütünü sîzindir, Prenses, nasıl sizin olmasın ki! Adı, Duino Ağıtları olacak.

Kitapta (tâ baştan beri sizin olanı size veremeyeceğimden) ayrıca adanma olmayacak, yalnız '...nin mülkünden’ olacak”.

Rilke, kasırgaya benzettiği bu yaratma döneminde yalnız Ağıtları tamamlamakla kalmamış, on sekiz günde, elli dört şiirlik Orfeus’a Soneler’i de yazmış, kendisini Muzot’da ziyarete gelen Kippenberg’e eserinin tamamlandığını, artık toplu baskı için hazırlıklara başlayabileceğini söylemiştir.

2

Duino Ağıtları’nın ana simgesi “melek”tir. Buradaki melek, Rilke’nin daha önceki şiirlerinde, örneğin, Görüntüler Kitabı’nda rastladığımız, çocuğu kara düşlerinden kurtaran, yüreğin karanlığından çıkarıp “bütün kuleler üstüne kızıl bayraklar gibi yerleştiren” o yardımcı melek değildir; ana sevgisi gibi hazır ve nâzır bekleyen, belirsiz ve korkulu durumlarda gecenin görüntülerini bildik, zararsız nesnelere çeviren melek değildir. Rilke, Duino Ağıtları’nın meleği geleneğin melek anlayışıyla karıştırılmasın diye, sık sık açıklamalarda bulunmuştur. Ağıtları Lehçeye çevirene yazdığı bir mektupta şöyle der:

“Ağıtlardaki meleğin, Hıristiyanlığın meleğiyle hiçbir ilgisi yoktur; o daha çok, İslam’ın meleklerine yakındır...

Bizim yapmakta olduğumuz, görünürü görünmeyene çevirme işi, Ağıtların meleğinde tamamlanmış gibidir artık... Ağıtların meleği, görünmeyende daha yüksek bir gerçeklik derecesinin tanınmasına tanıklık eden varlıktır. Bu yüzden 'ürkünç’ gelir bize, çünkü biz, onu sevenler ve değiştirenler, görünüre sarılmaktayız daha”.

Rilke, Ağıtların meleği İslam’ın meleklerine daha yakındır derken, Cebrail’in Muhammed’e ilk kez görünmesini düşünüyordu herhalde: Bir gün peygamber, Hıra Dağında yapayalnız otururken, Cebrail ansızın belirince önünde, korkudan dili tutulur, zangır zangır titrer, ve Melek der: OKU! (Rilke’ nin daha önce yazdığı şiirler arasında, MUHAMMED’İN YAKARMASI adlı bir sone vardır.)

Rilke’nin bu 'ürkünç’ meleğine daha başka kaynaklar aramak gerekirse, El Greco’nun o nerden gelir bilinmez ışıklar içre devinen, gökle inercesine heybetli meleklerini ve Nietzsche’nin “her şeyin üstünde göğü gibi duran” Üstinsan’ını düşünebiliriz. Sonra, on altıncı yüzyılın ünlü simyacılarından Paracelsus’un melekleri anlatışı var:

“Meleklerin gücü neye mi yeter? Her şeye. Çünkü onlardadır Tanrı’nın bütün bilgeliği, bütün sanatı. Melekler dupduru ve tertemizdirler, uyumazlar, sonrasız bir uyanıklık durumundadırlar. Kişinin gövdesi uykuya kapatılmıştır; bunun içindir ki, meleklerin bilgeliğine, yani Tanrı’nın bilgeliğine ve sanatına erişmek istiyorsa, uyandırılması gerekir”.

Ağıtların meleğinde de tam bir uyanıklık, tam bir bilinçlilik vardır; kişinin uyanmaya çalıştığı bütün uykulardan uyanmıştır o; kişinin aşmaya çalıştığı bütün sınırları aşmıştır, bütün zıtlıkları kendinde eritmiştir o; düşünce ve eylem, iç ve dış, görünen ve görünmeyen, gerçek ve ülkü, onda birdir. Bu yüzden, kişi ona baktıkça, kendi yetersizliğini bütün kesinliğiyle duyar da umutsuzluğa kapılır; ama bu ürkünç varlığın altında ezilirken, birden çakar içinde: “Benim yarıda bırakmak zorunda kaldığım her şeyi tamamlamış, benim bütün özlemlerimi gerçekleştirmiş biri var işte, ben de ona benzemeye çalışmalıyım.” Böylece melek, bir yandan yılgı salarken, bir yandan da devinme kaynağı olur kişinin.

Ağıtların, melekten başka bellibaşlı simgeleri, kahramanlar, sevgilerine karşılık görmemiş (hepsi de kadın) büyük sevenler, analar, genç yaşta ölenler, oyuncak bebekler, hayvanlardır; bir de Onuncu Ağıt’ın Yasları var. Rilke’ye göre, ozanın ödevi bunları ve bütün nesneleri, ağaçları, testileri, araçları, yıldızları, çiçekleri, evleri, vb. ayrı gayrı gözetmeden dile getirmek, övmektir. Dışarda kendi başlarına duran şeyleri görünmeyenle değiştirerek, yürek nesneleri yapmaktır, Melekle yarışmaktır.

3

Rilke, Duino Ağıtları’nı, yaratıcı gücünün en büyük başarısı sayar, daha önce yazdığı şiirlerin hepsini bunlara hazırlık olarak görür. Ozan bu şiirlerde, kolay kavranmayan, yer yer soyut deyimlerle yüklü bir dil kullanır. Bu dilin güçlüğünden Almanlar bile yakınırlar.

Kitabın sonuna bazı açıklamalar koymayı gerekli buldum. Özel yorumlarla okurun önüne durmak istemediğimden, nesnel bilgiler sunmakla yetindim.

A. Turan OFLAZOĞLU

THURN VE TAXIS-HOHENLOHE PRENSESİ MARIE’NİN MÜLKÜNDEN

BİRİNCİ AĞIT

Kim duyar, ses etsem, beni melekler katından?

Onlardan biri beni ansızın bassa bile bağrına,

yiterim onun daha güçlü varlığında ben. Güzellik

güç dayandığımız Ürkü’nün başlangıcından özge nedir ki;

ona bizim böylesine tapınmamız, sessizce hor görüp bizi

yok etmediğinden. Her melek ürkünçtür.

Kendimi tutar bu yüzden, yutkunurum

baştan çıkaran çağrısını karanlık hıçkırığın. Ah, kim var ki

kullanalım? Ne melekler, ne insanlar;

kurnaz hayvanlar bile farkındadır ki

pek rahat değiliz bu yorumlanan dünyada biz. Olsa olsa

yamaçtaki bir ağaç kalıyor bize

her gün görülecek; dünün sokağı kalıyor bize

ve sarsılmaz bağlılığı bir alışkanlığın

bizi seven ve kalan ve gitmek istemeyen.

Ah, bir de gece var, gece, gökle dopdolu yel

yüzümüzle beslenirken; kime kalmaz ki o, özlenen,

tatlı tatlı büyü bozan, yalnız yüreğin karşısında

yorgun argın durup. Sevenlere karşı daha mı yumuşaktır o?

Ah, onlar yazgılarını gizlerler ancak kendi aralarında.

Bunu bilmiyor musun daha? At boşluğu kollarından

solunduğumuz uzaylara; belki kuşlar böylece

duyar genişleyen havayı, daha tutkulu uçuşlarında.

*

Evet, sen baharlara gerektin. Nice yıldız

bekler dururdu sen göresin diye. Nice dalga

yükselirdi geçmişte sana doğru, ya da

bir açık pencerenin önünden geçerken

verirdi bir keman kendini. Bütün bunlar görevdi.

Ama sen yeterli miydin ki? Beklemek yüzünden

dalgın değil miydin hep, bir sevgilinin gelmesini

bildirmiş gibi her şey? (Onu barındırmak

sanki elinden gelirmiş gibi; o büyük, garip düşünceler

girip çıkarken sana, sık sık gece yatısına kalırken.)

Özlersen ama, türküle sevenleri; onlar neler duyarlar,

ünü daha yeterince ölümsüz kılınmadı.

Onlar, nerdeyse imrenirdin, o bırakılmış olanlar, gördün ki

daha çok severler o dindirilmiş olanlardan. Başla

hep yeniden, onların erişilmez övgüsüne;

düşün: ilerler Kahraman, onun batması bile

bir araçtır ancak üst varlığa: son doğumuna.

Ama sevenleri yorgun doğa kendine alır

iki kez yaratılmazmış gibi böylesi güç. Gaspara Stampa’yı

düşündün mü ki yeterince; sevgilisi çekip giden kız,

bu seven kadının üstün örneğine bakarak

duyabilsin: onun gibi olsam ben de? Bu en eski acıların

daha verimli olması gerekmez mi sonunda bizim için?

Vakti gelmedi mi, sevgide kendimizi

sevgiliden kurtarmanın ve titreyerek katlanmanın:

nasıl katlanırsa ok yaya, gerilen fırlayışta

kendinden arta bir şey olmak için. Kalmak nerede var ki..

*

Sesler, sesler. Dinle gönlüm, eskiden ancak

ermişlerin dinlediğince: onları dev çağrı

kaldırırdı yerden; ama bu olmaz kişiler

diz çökerlerdi hep, hiç mi hiç aldırmadan:

böyle dinlerdi onlar. Sen Tanrı’nın sesine

dayanamazsın, nerde! Ama dinle soluğu,

sessizlikten üreyen kesintisiz bildiriyi.

Hışırdar işte sana doğru genç ölenlerden.

Ne zaman bir kiliseye girsen Roma’da, Napoli’de,

onların yazgısı sessizce sana seslenmedi mi?

Ya da bir yazıt yücelikle kabul ettirdi sana kendini,

Santa Maria Formosa’daki levha gibi, daha geçenlerde.

Benden ne isterler? Ruhlarının dupduru devinmesini

zaman zaman bir parça engelleyen

o haksızlık belirtisini gidermeliyim usulca.

*

Artık yeryüzünde barınmamak yadırganır elbette,

güç kazanılmış alışkanlıkları artık kullanmamak,

güllere ve neler vadeden öbür nesnelere

bir insanca geleceğe göre anlam vermemek;

eskiden her neysen sonsuzca kaygılı ellerde,

artık hiçbiri olmamak; kendi adını

bırakıvermek bir yana, kırık bir oyuncak gibi.

Yadırganır, istememek artık isteklerini. Yadırganır

eskiden bağlantı olan ne varsa, şimdi gevşek, uçuşur

görmek boşlukta. Ölü olmak da güçtür,

gecikmeyle yüklü olmak, kişi daha rastlamadan

sonrasızlık izine.Bir var ki canlılar

aynı yanlışı yaparlar hep: pek kesin sınırlar çizerler.

Melekler bilmezmiş, ölüler arasında mı gezerler

diriler arasında mı. Sonsuz akıntı

kürer bütün çağları hiç durmadan,

her iki ülkeden geçip ikisinin de seslerini bastırarak gürleyişiyle.

*

Sonunda bizi gereksinmezler artık, erken göçenler,

kişi artık yeryüzü şeylerinden kesilir, nasıl kesilirse

ana memesinden usul usul. Peki biz, böyle yaman sırları

gereksinenler, biz, kutlu ilerlemesi sık sık

acıdan doğanlar: var olabilirmiyiz onlarsız?

o öykü boşuna mı, Linos’un yasını tutarken hani

atılgan ilk ezgi işleyince uyuşukluğa,

ürkmüş uzayda sanki tanrımsı bir genç ansızın

ayrılınca büsbütün, duymaya başlamıştı boşluk

o titreşi mi, -şimdi bizi büyüleyen, avutan, yardım eden?

değiştiği dile gelmez yer,

döner bu boş pek çoğa.

O çok büyük sayıların

sıfır ettiği yer.

*

Alanlar, ey Paris’teki alan, sonsuz panayır,

kadın şapkacısı Madame Lamort’un

sarıp bağladığı yer tedirgin yollarını yeryüzünün,

o sonsuz şeritleri; bunlardan hep yeni fiyongalar,

süsler, çiçekler, düğmeler, meyveler yaptığı, hepsi

yalancıktan renkli, yazgının

kelepir kış şapkalarını süslemek için.

…………………………………………..

Melek: bir yer olsa, bizim bilmediğimiz, orda,

dile gelmez bir kilim üstünde, gösterse sevgililer

burda bir türlü ortaya koyamadıkları

gönül uçuşlarının yüce, korkusuz örneklerini,

haz kulelerini, nicedir

duracak yer olmadığından titreyerek

birbirine dayanan merdivenlerini, bunu becerseler

önünde halka olmuş seyircilerin, sayısız, sessiz ölülerin

onlar atmaz mı o son, hep saklanan,

hep gizlenen bizim bilmediğimiz, sonrasızca

geçerli mutluluk sikkelerini

dinmiş kilimin üstünde en sonu

gerçekten gülümseyen bu çiftin

önüne ?

ALTINCI AĞIT

İncir ağacı, öteden beri anlam yüklüdür gözümde

senin çiçek açmaya nerdeyse hiç yer vermemen

ve tam vaktinde kesin kararlı meyveye,

övgüsüz, iletivermen en katkısız sırrını.

Eğik dalın, çeşme borusu gibi, sürer özsuyu hep

aşağı doğru ve yukarı: uyanmış uyanmamışken,

sıçrar uykusundan en tatlı başarının mutluluğuna.

Bak: kuğudaki tanrı gibi.

.. .Bizse geç kalırız,

âh, çiçeklenmeyle övünürüz; çoktan açığa çıkmış,

gireriz ertelenmiş özüne son meyvemizin.

Eylemin basıncı pek az kimsede öyle güçlü yükselir ki,

gece havasınca baştan çıkaran çiçeklenme ayartısı

ağızlarının gençliğine dokununca, göz kapaklarına dokununca,

parıl parıl yanan yürekleriyle hep dururlar sımsıkı:

belki ancak kahramanlarda ve erken ayrılmaya seçilenlerde

bunların, bahçıvan Ölüm başka türlü bükmüş damarlarını.

Fırlar ileri bunlar: önünde giderler fatih gülümseyişlerinin,

usul biçimli Karnak kabartmalarındaki o

üstün gelmiş hakanın atları gibi tıpkı.

*

Şaşılası bir yakınlık görülür erken ölenlerle kahraman arasında.

Süre ilgilendirmez onu. Kahramanın yükselişi varlıktır. Hiç

durmadan ilerleyerek, girer değişmiş takım yıldızına

sürekli tehlikesinin. Onu pek az kimse bulur orada. Oysa yazgı,

bizi karanlık karanlık gizleyen, kendinden geçip ansızın

türküler onu taşkın dünyasının fırtınası içine.

Kimse yok onun gibi duyduğum. Birdenbire,

akan havayla gelen karanlık yankısı yarar geçer beni.

*

Derken nasıl gizlenesim gelir bu özleyişten: keşke âh,

keşke bir küçük oğlan olsaydım, ona yaklaşsaydım,

otursaydım dayanıp gelecekteki kollara, Samson’u okusaydım: anası

önce nasıl hiçbir şey doğurmamış ve sonra doğurmuş her şeyi.

*

O daha senin karnındayken, ey ana, kahraman değil miydi,

senin karnında başlamadı mı hakanca seçmesine?

Binlercesi kaynardı dölyatağında, O olmayı arzulardı,

oysa bak: kavrayıp atardı, seçerdi, elinden gelirdi bu.

Sütunları devirdiyse, senin gövdenin dünyasından

daha dar dünyaya fırlarken oldu bu: orda

seçer dururdu hep, eylerdi. Ey kahraman anaları,

ey azgın ırmakların kaynakları! Siz, yüreğin tâ

kenarından, ağlayarak, genç kızların çoktan

atıldığı vadiler: oğula sungu olmaya.

Kahraman hışımla geçerken sevgi duraklarından,

uğrunda çarpan her yürek ancak yukarı kaldırırdı onu:

öteye döner dönmez, gülümseyişlerin bittiği yerde dururdu,

bir başkası.

*

YEDİNCİ AĞIT

Gönül okşamak değil artık, gönül okşamak değil, bundan çıkan ses

olacak çığlığının örneği; kuş gibi dupduru seslensen de-

kabaran mevsim onu kaldırırken hani, kuş nerdeyse unutur ya

tedirgin bir şey olduğunu, baharın gönlü açık göğe

fırlattığı bir yürek olmadığını sadece. Onun gibi,

sen de, ondan geri kalmadın, ardına düşmek istersin

daha görülmemiş, seni sessizce farkedecek bir eşin:

onda bir karşılık uyanır usulca ve dinleyerek ısıtır kendini,-

senin yoğun duyguna parıl parıl yanan bir eş duygu olmak için.

Âh, anlardı bahar, hiçbir kuytu, bildirinin sesini

yankılamaktan geri durmazdı. Dupduru, evetleyen bir sabah

o soran, küçücük kavalı önce bir yankılayarak

büyülten sessizliğe bürür ortalığı.

Sonra merdivenden yukarı, çağrı merdiveninden, geleceğin

düşlenen tapınağına; sonra titreyen ses, o çeşme:

fışkıran suyunu, daha yükselirken, Düşmenin kavradığı

umut veren bir oyunda.. .Ve bundan önce, yaz.

Yaz sabahları değil yalnız, bu sabahların

güne dönmesi ve Başlangıçla akması değil yalnız.

O günler değil yalnız, çiçeklerin çevresinde incecik ve yukarda,

çevresinde biçimli ağaçların, o güçlü ve yaman.

Bu açılmamış güçlerin kaynaması değil yalnız,

yollar değil yalnız, akşam çimenleri değil yalnız,

geçmiş gökgürültüsünden sonraki canlı duruluk değil yalnız,

gelen uyku ve bir önsezi değil yalnız, akşamları...

geceler de! O pek yüce, o yaz geceleri,

AÇIKLAMALAR

 BİRİNCİ AĞIT

44. mısra Gaspara Stampa

1523’te Padua’da doğdu. Yirmi altı yaşında, Venedik’te Collalto Kontu’na gönül verdi. Kont, Fransa’ya gidince, Gaspara’yı unuttu; döndüğünde, başka biriyle evlendi. Kadın, yeni sevgililerle, dinle avuttu kendini. 1554’te, otuz bir yaşında öldü. Collalto Kontu’na duyduğu sevgiyi dile getiren iki yüz kadar sonesi vardır.

64. m. Santa Maria Formosa

Venedik’te bir kilise. Rilke’nin bu kilisede gördüğü levhada şunlar yazılıdır:

“Hayat sürdükçe, başkaları için yaşadım; şimdi, ölümden sonra, yok olmadım, soğuk mermer içre kendim için yaşamaktaydım. Ben Hermann Wilhelm idim. Flandır yasımı tutar, Adria bana ağlar, yoksulluk beni çağırır.

16 Eylül 1593’te öldü.”

83-84-85. m. Sonsuz akıntı

Kürer bütün çağları hiç durmadan, her iki ülkeden geçip ikisinin de seslerini bastırarak gürleyişiyle.

Rilke, Ağıtları Lehçe’ye çevirene yazdığı bir mektupta diyor ki: “Ağıtlarda, hayatın evetlenmesi ve ölümün evetlenmesi, tek şey olarak açığa vurur kendini. Burda yaşandığı ve kutlandığı gibi, birine hak tanıyıp ötekine tanımamak, sonunda bütün sonsuzluğu dışarda bırakan bir sınırlama olur. Ölüm, hayatın bizden öteye dönmüş, bizce aydınlatılmamış yüzüdür: Bu sınırlanmamış ülkelerin ikisinde de barınan, ikisinden de bitmez tükenmez besinler alan varlığımızın en büyük, mümkün olan en büyük bilincini gerçekleştirmeye çalışmalıyız.. .Gerçek yaşama yolu her iki ülkeden geçer, en güçlü dolaşımın kanı akar her ikisinde: Ne bura var ne öte, ancak büyük birlik var, 'Meleklerin', o bizi aşan varlıkların barındığı birlik.”

91. m. Linos’un yasını tutarken hani

Linos, Eski Yunanın doğa tanrılarından, Linos türküsü de, geçmekte olan yaza ağıt. Bazen türkünün ve genel olarak müziğin kaynağıyla bu türkü arasında bağlar kurulur, Linos’un ölümünden duydukları korku ve ürküyle uyuşanların, Orfeus’un türküsüyle canlandırıldıkları söylenirdi.

İKİNCİ AĞIT

3. m. Tobias’ın günleri nerde

İsrailoğullarından Tobit, tutsak gittiği Ninova’da ölümünün yaklaştığını anlayınca, oğlu Tobias’a, Media’da birine para bıraktığını, bu parayı gidip almasını söyler. Tobias, kendisine kılavuzluk edecek birini aramaya çıktığında, meleklerden Rafael’i bulur. Ama onun melek olduğunu bilmez; ve ona der: “Benimle Rages’e gelir misin? Ve sen oraları iyi bilir misin?” Melek, oraları iyi bildiğini, kendisiyle geleceğini söyler.

BEŞİNCİ AĞIT

Rilke bu şiiri yazarken, Picasso’nun Les Saltimbanques adlı tablosundan geniş çapta esinlenmiştir. Resmi, Munich’te bir arkadaşının evinde görüyor; bir süre resimle birlikte kalmak istiyor. Daha sonra Beşinci Ağıt'ı, resmin sahibi Frau Hertha Koenig’e adamıştır.

1415. m. Dura’nın büyük ilk harfi...

Picasso’nun resmindeki figürler D biçiminde dizilmişlerdir. D ile başlayan “Dastehen”i (Ordadurma Ordalık), Türkçe’ de de D ile başlayan bir sözle karşılamak gerekir: Dura.

17. m. Zorlu Augüst

Saksonya kralı. Çok güçlü bir adamdı. Üç yüz çocuğu olduğu söylenir.

61. m. ’Subrisio Saltat.’

Saltat, Saltatoris’in kısaltılmışıdır. Subrisio Saltatoris, Latince 'Cambaz Gülümsemesi’ demektir.

SEKİZİNCİ AĞIT

60. m. O Etrüsk Ruhlarından biri gibi tıpkı

Etrüskler lâhitlerin konduğu odaların duvarlarına ruhu, kuş olarak resmederler, lahdin üstüne de ölünün heykelini yerleştirirlerdi.

ONUNCU AĞIT

82. m. ürkütür bir baykuşu çifte tacın gerisinden Aşağı Mısır’la Yukarı Mısır’ın çifte tacı.

ONUNCU AĞIT

Bir gün bu korkunç görüşten çıkıp en sonu,

ağdırsam sevinçli bir övgü doğrulayan meleklere ben.

Yüreğin duru sesli çekiçlerinden hiçbiri

gevşek, kararsız, ya da kırılan teller üzre

düşüp de susmasın, Akan yüzüm daha da

parlatsın seni: gösterişsiz ağlayış

çiçeğe dursun. Ne severim o zaman sizi, ey

ağrı geceleri. Neden, ey avunmak bilmez bacılar,

daha çok diz çökerek karşılamadım sizi, daha çözük bırakmadım

kendimi çözük saçlarınıza? Bizler, acıları har vurup harman sasavuranlar.

Nasıl onlardan öte, üzgün süreye bakar dururuz

sonralarını görmek için çırpınıp. Oysa bizim ancak

kış yapraklarımızdır onlar, loş her-dem-yeşilimiz,

iç yılımızın mevsimlerinden biri, mevsim değil yalnız,

yer, konut, karargâh, toprak, barınak.

*

Gerçek, âh, ne gariptir Acı Kenti’nin sokakları:

bastırılan gürültünün düzme sessizliğinde,

bir boşluk kalıbının dökümü, azgın,

yaygaraya boğar ortalığı, apansız anıtı.

Onu melek nasıl tepeler âh, iz bırakmadan, onların avuntu pazarını

hazır alınmış kiliseyle birlikte, kenardaki: pazarları temiz

ve kapalı ve büyüden kurtulmuş postane gibi tıpkı.

Oysa dışarda hep, yıllık panayırın kenarları dalgalanır durur.

Özgürlük salıncakları! Çaba dalgıçları, hokkabazları!

Süslü püslü mutluluğun resimli atış salonu:

usta nişancı vurunca, teneke hedeflerin sıçrayıp

düşüverdikleri. Adam sevinçten raslantıya doğru sendeler;

çünkü barakalar bütün meraklıları

davullarla, çığırtkanlarla çekmektedirler. Özellikle

görülmeye değer, yalnız büyükler için: Paranın üreyişi! Anatomiktir,

eğlence değil sadece! Paranın uzuvları, hepsi,

tekmili birden gösterilmekte, öğreticidir,

verimli kılar sizi...

...Ah, hemen dışarda,

üstünde “Ölümsüz” yaftaları asılı son tahta perdenin arkasında,

içenlere, taze eğlenceliklerle çiğnedikçe,

pek tatlı gelen şu acı bira...,

tam gerisinde tahta perdenin, tam arkasında, gerçek.

Çocuklar oynar, sevgililer kucaklaşırlar, -bir yanda,

üzgün otlar içinde, ağır başlı, uyar doğaya köpekler.

Çekilir ileri doğru genç; belki eldeğmemiş bir Yas’a

gönül verdiğinden .. .İzler onu çimenliğe dek. O der ki:

uzak. Tâ orda oturuyoruz...

Nerde? Ve genç

izler. Halleri dokunmuştur kendisine. Omuzlar, boyun-,

ünlü bir soydan olmasın? Ondan ayrılır ama, geri döner,

bakınır, başını sallar.. .Neye yarar? O bir Yas’tır ancak.

*

Yalnız genç ölenler, süresiz durgunluğun

ilk döneminde, dünyadan kesilirken

seve seve izlerler onu. Bekler kızları,

onlara yardım eder. Usulca gösterir onlara

neler var üzerinde. Acı incileri, ince

Sabır Örtüleri. Yürür gençlerle

sessizce.

*

Oysa orda, barındıkları yerde, vadide, geçkin Yaslardan biri

dinler genci soru sorarken: -Biz eskiden,

der, büyük bir aileydik, biz Yaslar. Atalarımız

şu dağlardaki madenleri işletirlerdi; insanlar arasında

o parlak, ilk acıdan bir külçe görürsün bazen,

ya da, eski bir yanardağın taş kesilmiş öfkesinden.

Evet, ordan çıkardı. Eskiden zengindik.-

*

Ve gezdirir onu geniş Yaslar görünümünde,

tapınak sütunlarını gösterir, kale yıkıntılarını: buradan

Yas Hakanları bilgece yönetirmiş ülkeyi

çok eskiden. Uzun

gözyaşı ağaçlarını gösterir, çiçeklenen üzüntü tarlalarını,

(yaşayanlarca yalnız yumuşak yapraklar diye bilinen);

otlayan Yas Hayvanlarını gösterir, -ve bazen

ürken bir kuş, görüş alanlarının tam ortasından geçerek,

çizer ıssız çığlığının kargacık burgacık görüntüsünü.

Akşamleyin götürür Yas Soyundan en uzun yaşamışların

mezarlarına, falcı kadınların, uyaranların.

Gece yaklaşırken ama, daha bir yavaş yürürler ve çok geçmeden

yükselir ayca, her şeyi gözetleyen

mezar taşı. İkiz kardeşi Nil’dekinin,

yüce Sfenks’in: gizli bölmenin bakışı.

Ve şaşarlar önünde hakan başının,

o hep susan, kişinin yüzünü

yıldızların terazisiyle tartan.

*

Gencin görüşü, erken ölümden başı döner de hâlâ,

kavrayamaz bunu. Yasın bakışıysa

ürkütür bir baykuşu çifte tacın gerisinden. Ve kuş

usulca sürtünerek, yanak boyunca,

en olgun değirmesi boyunca, belli belirsiz

çizer ölümde doğan işitme üzre, sanki açık bir kitabın

çift sayfasına, anlatılmaz taslağı.

*

Ve yukarlarda, yıldızlar. Yeniler. Acı Ülkesinin yıldızları.

Ağır ağır sayar adlarını Yas: “İşte,

bak: Atlı, Gönder, şu kalabalık takımyıldıza da

Meyve Çelengi denir. Sonra, ilerde, Kutba doğru:

Beşik, Yol, Yanan Kitap, Kukla, Pencere.

Oysa güney göğünde, sanki bir kutsanmış elin

ayasında tertemiz duran, dupduru görkemle parlak A,

Anaların simgesidir...”

*

İlerlemesi gerek ölünün daha; geçkin Yas

vadiye götürür onu, burda pırıl pırıl

durmaktadır ay ışığında:

Sevincin kaynağı. Yas

saygıyla söyler adını, der: “Kişiler dünyasında

alıp götüren ırmaktır bu.”

*

Dağın eteğinde dururlar.

Ve burda Yas kucaklar onu, ağlayarak.

*

Yalnız, yükselir İlk Acı dağlarına doğru genç.

Ve sessiz yazgıdan bir kez olsun yankılanmaz adımları.

*

Oysa bu sonsuzca ölenler içimizde bir simge uyandırsalardı,

bak, gösterirlerdi belki sarkan çiçekleri yapraksız

fındık ağaçlarından, yağmuru belki de,

ilkbaharda kara toprağa düşen.-

*

Biz de, yükselen mutluluğu

düşünenler, bir mutlu düştüğünde

bizi nerdeyse şaşırtan

duyguyu yaşardık.

Kaynak: Duino Ağıtları, Rainer Maria Rilke, Çeviren A. Turan Oflazoğlu, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1979, Ankara

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar