Çeviri
HANGİ ŞAPKA GİYİLECEK
DÜŞÜNME: Tefekkür, idrak,
Teemmül, Zihin, Us, Şuur,
Pensée(Fr), Gedanke (Alm), Thought(Ing),
Pensiero(Ita), Reflexion, Reflection Tanım : Usun kendi kendisini bilgi
konusu yaparak , zihinsel (ansal)
çalışmayı incelemesi.
Pensée sözcüğü Latince danışmak,
karşılaştırmak anlamlarını taşıyan Pensare kökünden türetilmiştir, düşünceleri ölçerek ve kıyaslayarak incelemek
anlamına gelir, kısacası düşünme eylemi
bilgiye yönelen tüm ussal olayları dile getirir; algılama, duyma,
kavrama, isteme, tasarlama,
imgeleme gibi bilinç olgularının hepsini içerir.
Düşünme anlamına gelen ikinci sözcük olan reflexion ise Latince reflexio
kökünden türetilmiştir ve aslı anlamı yansıma demektir. Bu yansıma eytişimsel [diyalektik ] yöntemde,
nesnel gerçekliğin yansıması ile oluşan düşünce seklinde
tanımlanır. Benzer şekilde Kant : "düşünmek
yargılamaktır", İngiliz düşünürü J.
Locke ise "bilincin kendi üstüne dönerek kendi işlemleri hakkında
bilgi edinmesi" olarak
açıklardı. Bu tanım iki katlı bir
düşünmeyi yani düşünmenin düşünülmesini
(Osmanlıca teemmül, Fr. reflexion) anlatır ve normal düşünme olan
(Osm. tefekkür, Fr. Pensée) den ayrılır. Bu düşünmeye "iç düşünme
" adı da verilir.
Aristoteles'e göre düşünme, insanı
hayvandan ayıran belirgin bir özniteliktir,
usun bağımsız ve kendine özgü eylemidir,
karşılaştırmalar yapma,
ayırma, birleştirme, bağlantıları ve biçimleri kavrama
yetisidir.
Aristo'ya göre doğru düşünmenin kurallarını belirleyen bilim mantıktır ve
Aristoteles mantığında da 3 önemli kural vardır:
Özdeşlik ilkesi: Her kavram kendi kendisine özdeştir.
Çelişmezlik ilkesi : Birbiri karşısına konulmuş iki çelişik yargı aynı zamanda doğru
olamaz, birinin yanlış olması gerekir.
Üçüncünün olmazlığı ilkesi: Birbiri karşısına konmuş iki çelişik yargı aynı zamanda yanlış olamaz, birinin doğru olması gerekir.
Bu 3 ilkeye bir dördüncü ilke de bazı mantık bilimciler tarafından
eklenmiştir.
Yeterli neden ilkesi: Her yargının mutlaka yeterli bir nedeni vardır.
İnsanların düşünme biçemleri üzerinde araştırmalarıyla düşünmeyi öğretme
konusunda onculuk yapan De
Bono,
insanların yaygın 6 düşünce biçemi kullandığını
belirtmektedir.
Şimdi Altı Şapkalı
Düşünme tekniği olarak isimlendirilen De Bono’nun fikirleri aşağıdaki gibidir.
Beyaz şapka :Beyaz tarafsız ve objektiftir. Bu
şapka objektif olgular ve rakamlarla ilgilidir.
Kırmızı şapka :Kırmızı öfke tutku ve duyguyu çağrıştırır.
Duygusal bir bakış açısı verir.
Siyah şapka :Siyah karamsar ve olumsuzdur,
kötümserdir. Bir şeyin niçin yapılmayacağım görür.
Sarı şapka :San güneş gibi aydınlık ve olumludur.
İyimser umutlu ve olumlu düşünme ile ilgilidir.
Yeşil şapka :Yeşil bereket ve verimli büyüme demektir. Yaratıcılık ve yeni fikirlerle
ilgilidir.
Mavi şapka :Mavi serinkanlılığı temsil eder ve her şeyin üstündeki göğün
rengidir. Düşünme sürecinin düzenlenmesi
ve kontrolü ile uğraşır.
Şapkalar işlevleriyle değil renkleriyle tanımlanır, bunun iyi bir gerekçesi
vardır. Eğer bir kişiden bir
konu hakkındaki duygusal tepkilerini ortaya koymasını isterseniz, ondan dürüst
bir cevap almanız hemen hemen olanaksızdır.
Çünkü; insanlar duygusal olmanın yanlış bir şey olduğunu düşünürler.
Ancak ”kırmızı şapka” terimi tarafsızdır.
Birisinden bir süre için ”Siyah
şapkasını çıkarmasını istemek”, ondan” Bu kadar olumsuz olmayı bırakmasını” istemekten daha kolaydır. Renklerin
tarafsızlığı, şapkaların sıkıntı duymadan kullanılmalarını sağlar. Düşünme faaliyeti tasvip edilmeme ya da
kınanma tehlikeleri olmayan kuralları tanımlanmış bir oyun haline gelir. Şapkalara doğrudan göndermelerde bulunur.
Senden siyah şapkanı çıkarmanı istiyorum.
Bir süre için hepimiz kırmızı şapkalarımızı takalım.
San şapka düşünmesi için bu kadar yeterli, şimdi beyaz şapkamızı takalım.
BEYAZ ŞAPKA: Beyaz şapka düşünürü bulduklarını masaya koyar
—cebinden bozuk paralar, çiğnenmiş çiklet parçalan ve bir kurbağa çıkaran okul
çocuğu gibi zamanla beyaz şapka rolü doğal bir davranış biçimi haline
gelecektir. Kişi artık tartışmaları
kazanmak için cümle aralarına lehte ifadeler koymaya çalışmayacaktır. Böylece
onda doğayı herhangi bir yan amaç gütmeden inceleyen bilimsel gözlemcinin veya
kaşifin tarafsız objektifliği gelişecektir. Harita yapıcının görevi harita
yapmaktır.
Beyaz şapkaca düşünmesinin amacı pratik olmaktır. Bu yüzden her türlü
bilgiyi ortaya koymalıyız. Önemli olan bilgilerin kesinlik derecesini doğru bir
biçimde belirtmektir.
KIRMIZI ŞAPKA :Genel olarak zihnimizin arka planında korku, öfke, nefret, şüphe, kıskançlık ya da sevgi
gibi güçlü duygular yer alabilir . Bu duygusal arka plan algılama biçimimizi
sınırlar ve yönlendirir. Kırmızı şapka
düşünmesinin amacı, bu arka planı görünür kılmak ve sonradan ortaya çıkan
etkisinin gözlemlemesini sağlamaktır.
Kırmızı şapka takmak düşünüre ”Konu hakkında duygularını
bunlardır” deme olanağı
sağlar. Duygulan düşünmenin önemli bir
parçası olarak meşrulaştım. Duygulan
görünür kılar, böylece duygular düşünme haritasının veya harita üzerinde rotayı
çizen değer sisteminin de bir parçası olurlar.
SİYAH ŞAPKA :Siyah şapka değerlendirmesi özellikle olumsuz değerlendirmelerle
ilgilidir. Siyah şapka düşünürü yanlış ve hatalı olan şeyleri düşünür. Neyin
deneyime ya da doğruluğu kabul edilmiş bilgiye uymadığına işaret eder. Siyah
şapka düşünürü bir şeyin neden İşleyemeyeceğini gösterir, risklere ve tehlikelere işaret eder. Tasarımdaki hataları gösterir.
Bu şapka eleştirme şapkasıdır. Ancak bir tartışmada taraf tutmak anlamına
gelmediğini özellikle belirtmek isterim. Herhangi bir taraf tutma ve herhangi
bir tartışma söz konusu değildir. Olumsuz durumların haritaya katılması için
yapılan objektif bir girişimdir. Düşünme ve yöntemindeki hatalara işaret
edebilir.
SARI ŞAPKA :Sarı şapka düşünmesi olumlu ve yapıcıdır.
San renk güneş ışığının parlaklığını ve iyimserliğini sembolize eder.
Siyah şapka düşünmesinin olumsuz değerlendirmelerine karşılık, sarı şapka
olumlu değerlendirmelerle ilgilenir. Bu şapkanın bir ucunda mantıklılık ve
pratiklik öbür ucunda hayaller ve umutlar olan bir yelpaze vardır.
San şapka düşünmesi değerli ve yararlı olan şeyleri arar ve araştırır. Daha
sonra bu değerli ve yararlı şeyler için mantıklı destekler sağlamaya çalışır.
Sağlam temellere dayanan bir iyimserliği ortaya koymaya çalışır. Bu düşünme, yapıcı ve üreticidir. Somut teklifler ve öneriler çıkar.
YEŞİL ŞAPKA :Yeşil şapka takmak insanları otomatik olarak daha yaratıcı hale getirmez.
Ancak bu şapka
düşünürlere daha yaratıcı olmaları için gerekli zamanı ve dikkati sağlayabilir.
Bu şapkayı takan kişi yaratıcı düşünmenin kavramlarını kullanacaktır. Çevresindeki kişilerden onun yeşil şapka
düşünmesi sonucu ortaya koyduğu fikirleri yaratıcı fikirler olarak ele almaları
beklenir. En ideali hem düşünürün hem de dinleyicinin yeşil şapka takmasıdır.
Verimliliği, büyümeyi ve tohumların
değerini simgeler.
Yaratıcı duraksamayla düşünür. Bir
an için duraksayarak bulunduğu noktada alternatif fikirlerin olup olmayacağını
araştırır. Düşünür bu fikirden ileri doğru hareket ederek yeni bir fikre
ulaşır. Kışkırtma yeşil şapka düşünmesinin önemli bir unsurudur. Kışkırtma
olağan düşünme kalıplamam dışına çıkmamız için kullanılır.
MAVİ ŞAPKA :Mavi şapka kontrol şapkasıdır.
Düşünürün düşünme faaliyetini düzenler.
Konunun araştırılması için gereken düşünme faaliyeti üzerinde düşünce
geliştirmektir. Mavi şapka düşünürü
orkestra şefi gibidir. Diğer şapkaların
kullanılması için çağrıda bulunur.
Üzerinde düşünülecek konuları sorunları tanımlar ve soruları
biçimlendirir. Yerine getirilmesi
gereken düşünme görevlerini kapsar.
Mavi şapka düşünme sürecini gözler ve oyunun kurallarına dikkat edilmesini
sağlar. Tartışmayı durdurur ve harita
türü düşünmede bulunulması konusunda ısrar eder. Disiplini sağlar Soru sorma düşünmeyi
ateşleyen bir yöntem olarak kabul edilir.
İnsanların düşünmesi, daha çok
som işaretleri oluşturarak meydana gelmektedir.
Düşünme bir konu üzerinde somlar sorulmaya başlandığı andan itibaren
oluşmaya başlar.
Öğretmen kendisi bizzat düşünceyi uyarıcı sorular üretmek zorundadır. Sorular düşünmeyi ateşleyici nitelikte olmalıdır. Yüzeysel sorular, yüzeysel anlamaya yol açar ve öğrencinin
düşünmesini engeller. İnsanı bir yere
götürmeyen sorular, ölü sorulardır;
sonunda zihni
Eleştirel düşünme, problem çözme
gibi bazı yüksek düzeydeki düşünsel süreçler için çizelgedeki becerilerin
hepsine birden ihtiyaç duyulabilir
Kaynak: Bilgisayar Eğitimi Bölümü Bilgisayar Sistemleri Öğretmenliği
Düşünme Ve Eleştirel Düşünme Özel Öğretim Yöntemleri Dersi Araştırma Projesi
Raporu, T.C. S. DEMIREL ÜNIERSITESI
TEKNİK EĞITIM FAKÜLTESİ ELEKTRONİK,
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar