KETENCİZÂDE MEHMED RÜŞTÜ EFENDİ KADDESELLÂHÜ SIRRAHU’L AZÎZ (1834-1916)

“Mezârın üzre elbet ehl-i diller bir duâ eyler
O devlet sana besdir kim o şâha reh-güzâr oldun”

Erzurum topraklarından yetişmiş eşsiz değerlerin başında Ketencizâde Hacı Hafız Mehmed Rüştü Efendi, Erzurum’da doğmuştur.

1914 (1332) yılında Envar-ı Şarkî Matbaası’nda “İstirham” adıyla basılan Mevlidinin sonundaki

“Ne ilmim var, ne âmâlim, ne malım

Ne hayr u tâata kaldı mecalim

Erişti seksene gafletle sâlim

Aceb rûz-ı cezada n’ola hâlim”

dörtlüğünden çıkardığımız sonuca göre 1834 yılında doğmuş oluyor.

Babası keten bezi alıp satmakla geçinen Rizeli Bekir Efendi adında bir kişidir. Bu yüzden Mehmed Rüştü Efendi “KETENCİZÂDE” diye anılmıştır.

Tüm öğrenimini Erzurum medreselerinde yapmış, icazetname (diploma)sını burada almış ve üne yine bu kentte ulaşmıştır.

Cemaleddin Server REVNAKOĞLU’nun deyimiyle “kendi çağında ve çapında her zaman tek ve rakipsiz kalmış” olan Ketencizâde, bir süre Kavak Camiinde müezzinlik yapmış. Daha sonraları Ulu Camii gibi büyük bir camiye imam-hatip olmuş. Uzun yıllar burada görev yaptığı için “Ulu Camii İmamı” olarak ta tanınmıştır.

Ketencizâde Mehmed Rüştü Efendi, bir yandan da Nakşibendî tarikatına gönül vermiştir. İlk olarak Kishalı (Tortumlu) H. Feyzullah Efendiye bağlanmıştır. Onun ölümünden sonra Ketencizâde, Erzurum’a küsüp ayrılmış. Oldukça uzun bir zaman gurbet elde gezmiş, dolaşmış. Bir ara Hacc’a giderek bu dinî görevi de yerine getirmiş. Bu arada nice insan-ı kâmilleri ziyaret etmiş, derdine derman aramış. Derken Bursalı Şeyh Süleyman Efendi’yi bulmuş, ona gönül vermiş. Gerek gönlünün dolması ve gerekle kutsal toprakları ziyaret etmesi yavaş yavaş eski sağlığına ulaşmasını sağlamış. Günleri neşe içerisinde geçerken Erzurum’un esir düştüğünü büyük üzüntüyle öğrenmiş. Böyle kederli bir vaziyette İstanbul’a gelmiş. Ne var ki, doğduğu kentin içinde bulunduğu durum orada daha fazla kalmasına izin vermemiş ve artık geri dönmeye karar vermiş. Tabii derdi yeniden tazelenen Ketencizâde, bu kez gönülden bağlı kalmıştır.

Ketencizade’nin hakkında bildiklerimizden biride evli olduğudur. Fakat kaç çocuğu hakkında tam bilgimiz yoktur. Bu konuda “Güz Destanından” anlaşılana göre erkek çocuğu yoktur. Rivayetlere göre Şakire ve Sakine adlı iki kızı varmış. Fakat onlarında çocuğu olmamıştır. Esma adında manevi bir kızı var olduğu rivayetleride bulunmaktadır.

ÖLÜM TARİHİ VE İKİNCİ KEZ DEFNEDİLİŞİ

Ketencizade’nin 1962 yılında Salim Bağcı tarafından yeni mezarlığı için hazırlanan aşağıda sunduğumuz mezartaşındaki kitabeye göre:

Hüvel Baki

“Kalbi mahzun, ciğeri hûn, bülbül-veş dildâdedir

Sönmez aşkın sebebi içtiği bir bâdedir

Hem hafız Rüştü derler idi, hem hatip

Üslûbu gayet akıcı, lisanı hoş-sâdedir

Tam Seferberlik içinde gitti ukbaya

331 yılında ölüme amâdedir

1962 Eylülünde nakleden

Şairi (mağfûr hüve) bizzat Ketâncizâde'dir.”

ölüm tarihi rumî 1331 (1915/16) yılıdır.

26 Eylül 1962 tarihli Milletin Sesi gazetesinde yer alan “Ketencizâde Kimdir?” başlıklı yazıya göre ise —C. S. Revnakoğlu'nun Ketencizâde hakkında hazırladığı kitaptan öğrenildiği söylenenvefat tarihi—12 Mayıs 1332, yani 25 Mayıs 1916 tarihidir.

Biz bunlardan onun hakkında en geniş araştırma yapmış olan Revnakoğlu'nun verdiği tarihi daha doğru buluyoruz. Nitekim büyüklerimiz “Ketencizâde, Erzurum Rus işgalindeyken ve de seksen yaşının üzerindeyken vefat etmiştir.” derken Divanından aldığımız aşağıdaki beyitlerde onun Erzurum'un son kez düşman eline düşüşünü gördüğünü anlıyoruz :

“...Dediler Erzurum’u düşman almış Esârette ahâli cümle kalmış

Cemel gibi dize çöktüm duyunca Müyesser olmadı kalmak doyunca...”

(Mesnevi)

Demek ki, 1916 yılındaki bu üzücü olaya tanık olmuştur. Sonra Erzurum’un işgalini, şehir halkının çektiği çileleri dile getirdiği Divanında yer alan Mesnevi nin tarih mısraında

“Gelip ibretle bak ahz-ı belâ lafza olur tarih” 1334

görüleceği üzere hicrî 1334 (1916) yılı veriliyor ki, bu da Ketencizâde’nin daha önceki bir tarihte vefat etmiş olmayacağını gösterir.

Diğer yandan merhumun yattığı yer uzun zaman pek bulunamamıştır. O zamanın valisi Fahrettin Akkutlu, belediye başkam Hadi Koçak’e birçok hayırsever kişinin yardımlarıyla, özellikle de C. S. Revırakoğlu’nun araştırmaları sayesinde Ketencizâde’nin Yetim Hoca ve Sarı gümrükçü ile birlikte yattıkları kabristan bulunmuştur. Daha sonra 1962 yılının 28 Eylül günü Cuma namazından sonra seçkin bir kitlenin katıldığı toplulukla üç büyük kişi “Asrî Mezarlık” ta “Meşhurlar Suffesi” adıyla hazırlanan bugünkü yerlerine bakiyeleri nakledilmiştir.

B-KİŞİLİĞİ

Ketencizâde, hafızdır, âlimdir, mütefekkirdir mutasavvıftır, hatiptir sairdir hattattır, kâmil insandır, gönül adamıdır. Ayrıca onu Erzurum tarihi ile ilgili manzumeleri nedeniyle kentin manzum bir tarihçisi Hatta bazı günlük olayları yansıtmasından ötürü kentin vakanüvisi de sayabiliriz. Kısacası tüm bu nitelikleri kendisinde toplamış ustun yetenekli bir kişidir.

O, her insanda bulunmayacak derecede doğru, dürüst, görevine bağlı, temiz ahlâk sahibi, alçak gönüllü, çalışkan bir insandır. Yeri geldiğinde son söyleyeceğini ilkten söyleyen ve yeri geldiğinde de doğru bildiğini budaktan esirgemeyen, haramdan çok korkan, Hakk’tan-hakikatten yana birisidir.

Oldukça kültürlü bir insan olduğu, yaptığı tahsil ve edindiği bilgiler eserlerinden anlaşılmaktadır. Arapça ve Farsça'yı çok iyi bilir, özellikle yaşadığı dönemde Erzurum'da Farsça'yı en iyi bilen kişilerden biri olduğu söylenilmektedir.

Onda kalabalıktan kaçma diye bir şey yoktur. Tam tersine halk ile haşır-neşir, hoş-sohbet bir meclis adamıdır. Aynı zamanda çok hazır cevaptır da...

Kimi zaman bol bol güldüren, kimi zaman bol bol düşündüren Ketencizâde, çoğu zaman da öğüt veren, yol gösteren bir insan kimliği taşır.

C— S AN’ATI

Ketencizâde çok yönlü bir sanatçıdır.

1- Şairliği

Ketencizâde, gazeller, kasideler, seciyyeler, manzum tarihler, mersiyeler, veladetiyyeler yazmıştır. Fakat bunların büyük çoğunluğu kaybolmuştur. Bizim derleyebildiklerimiz öyle sanıyoruz ki, az bir kısmıdır. Buna örnek olarak o günün Erzurum'undaki otuz iki esnaf teşekkülüne yazdığı manzumeleri gösterebiliriz. Uzun zaman aramamıza rağmen ancak bunların yedi tanesini bulabildik, diğer yirmisini ise bulamadık.

Şairimiz toplumu ilgilendiren olaylara hiçbir zaman seyirci kalmamıştır. Kiminin doğan çocuğuna, kiminin ölen büyüğüne, kiminin yaptırdığı binaya, kimilerinin de kış ortasında zorluk çekmemeleri için dilinin döndüğünce birşeyler söylemiş, öğütler vermiştir. İşte bunlar gösteriyor ki, Ketencizâde çok sayıda eser vermiştir. Ne yazık ki, günümüze çoğu ulaşamamıştır.

Onun şiirleri sayesinde Erzurum'un tarihi, o günkü yaşayışı, yapılan ve kimi kişileriyle ilgili bilgi edinebiliyoruz. Böylesine günlük konulan şiirleştirirken gösterdiği beceri onun bilgisini, şairliğini, sanat gücünü ve hatta Erzurum'u, Erzurumluyu nasıl tanıdığını göstermeye yeter sanırız.

Ketencizâde, hem medreselerde okutulan bilgilere sahip olması, hem de tarikat ehli bir kişi olması dolayısıyla şiirlerinde Tekke ve özellikle Divan edebiyatı geleneğine bağlıdır. Bu yüzden bol ve güçlü eserler vermiş, ardında zengin bir şiir mirası bırakmıştır.

Ketencizâde'nin musikiden de oldukça iyi anladığı şiirlerinden anlaşılıyor. Nitekim bazıları bestelenmiş izlenimi verirler. Bunda musikişinas kişilerin bulunduğu topluluklara, irfan meclislerine, tekkelere girip çıkmış olmasının da büyük etkisi vardır. Bu sayede de kimi gazelleri tarikat ehli kişilerin, gazelhanların dillerinde yaşaya yaşaya günümüze kadar gelebilmiştir.

Ketencizâde Mehmed Rüştü Efendi, şiirlerinde kimi zaman “Ketencizâde”, kimi zaman “Rüşdi”, kimi zaman da “Ketencizâde Rüşdi” mahlaslarını kullanmıştır.

2- Hattatlığı

İyi bir hattattır. Onun birbirinden güzel hat levhaları Erzurum’un tarihi camilerinde görmek mümkündür. Özellikle “talik” yazıda sağladığı başar, tartışılmaz. Bu yazı türünde Erzurum'un yetiştirdiği hattatların başında gelir.

Ketencizâde’nin oldukça güzel bir el hattı vardır. Gerek hatta (yazıda), gerek yerleştirişte ve gerekse tezyinatta (süslemede) başarılı olduğu söylenebilir. Bugün kimde ve nerede olduğu bilinemeyen elyazması Kur’an-ı Keriminin, eline geçenler tarafından yıllarca gizli bölmelerde büyük titizlikle saklanmış olması, satıldığı zamanlarda da gününe göre oldukça yüksek fiyatlarla satılmış olması Ketencizâde'nin hattının değerini göstermeye yeter sanırız.

Ne yazık ki, Ketencizâde’nin çok az sayıda levhası günümüze ulaşabilmiştir.

3- Kitabeciliği

Ketencizâde’nin Erzurum'un yalnızca edebiyatında değil, tarihinde de başlı başına bir yeri olduğunu daha önce de belirtmiştik. Ketencizâde'nin tesbit edebildiğimiz manzum olarak hazırladığı mezartaşı kitabelerinin tümünün tarihî değerleri büyüktür. Çünkü bunların her biri Erzurum tarihinin birer parçasını aydınlatmaya yarayan tarihî belgelerdir. Onun hazırladığı bu manzum kitabeler genellikle yörede tanınmış, iz bırakmış kişilere aittir. İşte bu kitabeler, hem o kişilerin mezarlarının Onun demirciler için yazdığı,

Yansam da ocak gibi gamım eylemem izhar
Sokma beni ateşlere ey çarh-ı cefakâr

Gürcükapı’daki Leblebici Hacı Ahmet Usta için yazdığı,

Nevcivanlar ekli derse leblebi
Pir olanda istemez kuvvet habi

Bezzazlara için,

Hor görme sakın sanatını sıdk ile sa’y et
Ser mezhebimiz Hazret-i Numan idi bezzaz

Seyfullah Çeşmesi için,

Hudaya teşnegân-ı Kerbelâ ervâhını şâd et
Okuyup besmele nûş edeni her gamdan azat et
Niyâzımdır ki Seyfullah Efendi ber- murâd olsun
Kamu sevdikleriyle ömr ü ikbâlini müzdâd et
Bu zibâ çeşmeye “feyz-i hayatı” eyledi tarih

Yurdunun güzelliklerini, güzel sevgisi halinde anlatan Ketencizâde’nin yine meselâ Erzurum'un üç buçuk saat kuzey doğusunda, soğuk sıcak iki çermiği ve bir de küçük şelâlesi olan, hakikaten şirin ve yazlık ova köylerinden “Akdağ”ı öğmek için ise:

Erzurum'da her kimin seyrangehi Akdağ ola,

Görmeye cevr ü meşakkat, cism ü cânı sağ ola,

Bir teferrüçgâhtır kim belde içre misli yok,

Bed nazarlardan, kederlerden bütün irağ ola.

kaybolmalarını önlemiş, hem de bizlerin o kişiler hakkında az-çok bilgi sahibi olmamızı sağlamıştır.

4- Tarih Düşürmedeki Becerisi

Ketencizâde, ebced hesabıyla tarih düşürmede de ustadır. Onun önemli yanlarından birisi de budur!. Özellikle hazırladığı levhalar için ebced hesabıyla düşürdüğü tarih mısraları yapıldığı her bakımından büyük tarihî değer taşır. Ayrıca başlı başına tarih düşürmede ustalığını göstermek için yazdığı, bol bol tarih düşürdüğü manzumeleri de vardır.

Aşağıda Erzurum'da Narmanlı Mahallesi, Tabakhane Cadddesi, 56 daki A. Hamit Bey Konağı için yazdığı ve Haşim Karpuz’un “Eski Erzurum Evleri” üzerine yaptığı araştırma sırasında tesbit ederek resmini çektiği kaside (inşa levhası) yeni harflerle sunulmuştur.

Zehi tarzı nevin gayret de ra'nâ bir müferrih ca

Rızayı Hakk için Abdülhamid bey eyledi inşa

Otursun cümle evlâd ü iyaliyle bekâm olsun

Umârım iki âlemde olalar her cihet â’lâ

Görenler barek okusun ihlâs ile daim

Dua'yı hayr edenler derd ü mihnet görmesin kat â

Yapıldı hatır-ı dilber gibi çok nakd ile lâkin

Perişan oldu hasidler yıkıldı hane-i a'da

Gülistan-ı cihanda gonca-veş babı açıldıkça

Kapansın çeşm-i zâlim düşmen-i îman ola rüsva

İmaret oldu kat kat dostların yağ bağladı cismi

Ehibba, esdikaayı şad ü handan eylesin Mevlâ

Açıldı sine-i âşık gibi her cânibe revzen

Sanasın naz u işve eylemiyor mahbûb-i müstesna

Muhabbet asi için fer'a olursa asla raci'dir

Kişinin kalbine nazır olur çün Hâlik-ül-eşyâ

Hudayâ Hızr-ı tevfikin bize her dem refik eyle

Umarız lûtfunu ya Rab eğer dünya eğer ukba

Alıp her mısraın ser harfini cana hesab eyle

Sana tâ kim görüne Rüşdî gibi tarihi ra'nâ

Vezan olsun Ketencizâde bâd- rıza-yı hakk

Ne dünyada elem çeksin ne ukbada keder asla

Bütün mısraların ilk harfleri ebced değerlerinin toplamı 1305 (hicri) tarihini vermektedir.

11 Beyitten meydana gelen kasidenin altında tezyinatlı bir kısım içerisinde iki madalyon mevcuttur. Bu iki madalyon üzerinde damla biçimli sahalar üzerinde Arapça olarak, kasidenin nazımı Ketencizâde Rüşdi Efendinin olduğu belirtilmiştir. Ayrıca talik olan hattın hattatının Erzurum Müftüsü Ömer Fazıl Efendinin oğlu Abdullah Edip olduğu yazılarak en sonda ebced hesabı gösterilmiştir. Ebced hesabı gerçek ten 1305 hicri, 1887/1888 miladi tarihini vermektedir.

(Tarih Yolunda Erzurum, Sayı : 1 (17), Haziran 1980)

5- Eserleri

Ketencizâde'nin şiirleri gibi, diğer alanlarda verdiği eserlerinden de birçoğunu kaybolmuş olmaları nedeniyle bulamadık. Onların bulunamamasının en büyük nedeni, Rus işgali ile Ermeni mezalimi sırasındaki tahribattır. Sonra kültür hayatındaki büyük değişiklik, eski eserlere olan ilginin azalmış olması ve yakınlarının kalmaması gibi nedenleri ¿e sayabiliriz.

Onun tespit edebildiğimiz eserleri şunlardır :

1— Mevlid

A — İSTİRHAM (Yazma Mevlid) : Aynı adlı “matbu mevlid “in asıl elyazmasıdır. Hicri Receb 1324 (Ağustos, 1906)'da Hüseyin Avni tarafından kaleme alınmıştır. “Matbu”nun son sayfasında yer alan açıklama niteliğindeki bitim sayfası sonradan “yazma”ya da eklenmiştir. Bu yüzden birbirlerinin aynısıdırlar. Zaten bu “yazma” mevlidi halen elinde bulunduran İbrahim özdemir'e her yıl okuması için (o zamanlar) komşusu olan Ketencizâde’nin evlatlığı Esma abla vermiştir.

B — İSTİRHAM (Matbu Mevlid) : 1332 (1914) yılında Erzurum Envâr-ı Şarkî Matbaası'nda basılmıştır. Halen mevcudu vardır.

C — NAĞMETU'R-RUH : Bu adı taşıyan ve Mevlidin diğer nüs-halarındaki birkaç bolümün [(İstirham va. 1/a-b), (Der Beyân ı Miracı Hatemü’l Enbiya Salla Aleyhi Halikul Eşyâ va. 1 l/b, 12/a-b, 13/a-b, 14/a-b, 15/a)] yer almadığı bu eksik nüsha (İstanbul) Millet Kütüphanesi (Ali Emir! Kısmında (Kayıt No : 900/2) bulunmaktadır. Erzurum eski mebuslarından Yeşilzade Mehmed Saîih Efendi tarafından 1351 (1935)'de bağışlanmış olan bu nüsha, 1320 (1902) yılında Karahanoğîu Mustafa Muhtar tarafından istinsah edilmiştir.

2— Divan

Müellif nüshası değildir. Basılıp basılmadığını bilmiyoruz. Bizim elimizdeki, halen H. Nazif Şehidoğlu’ndaki yazma nüshadır. Aslının ne zaman yazıldığı belirtilmeyen bu nüsha sonradan 1959 da İbrahim Toraman tarafından kaleme alınmıştır. Bu nüshanın içerisinde yer alan birkaç gazel, kaside ve tahmisi bazı kişilerin özel def terlerinde, birkaçını sözlü olarak, birkaçını da Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özeğe Kütüphanesindeki (29037 nolu) cönkün içerisinde aynen bulduk. Bunlar Divanın H. Nazif Şehidoğlu'ndaki yazma nüshanın doğruluğunu göstermesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Hemen hemen her divanda olduğu gibi Ketencizâde’nin Divanında da tevhid, münacât, na't, kasideler, gazeller, kıtalar, müfredler, müstezatlar tahmisler... vardır.

“Müretteb halde” olmayan Divanı biz müretteb hale getirdik.

3— Yazma Kur an-ı Kerîm

Ketencizâde'nin kendi hattıyla yazılmış olan Kur an-ı Kerim'in çok aramamıza rağmen ne kendisini, ne de bir izini bulabildik.

4— Levhaları

Bu (inşa) levhaların kimileri hatt sanatının inceliklerini göstermesi bakımından, kimileri de yapılış nedenlerini anlatması bakımından değerlidir.

KETENCÎZADE'NÎN ÜNLÜ DEVRİYESİ (NUN İLE BAŞLAYIP BİTEN İNŞÂ LEVHA)

Aşağıya tümünü aldığımız, Ketencizâde’nin büyük değer taşıyan bu inşa levhası başlı başına bir san'at eseridir. Bakılınca çok emek sarf edildiği hemen anlaşılır. (63 x 46 cm.) boyutlarındaki -kıblegâh olarak da asılan bu levhayı Erzurumlu eski ailelerle bazı camii ve mescidlerde bulmak mümkündür. (Lalapaşa Camii’nde, Ketencizâde Mescidi’nde olduğu gibi...)

Kendine ait elyazmasının yanı sıra bu levhanın matbusu da mevcuttur. Zaten ellerde mevcut bulunanlar matbudur. (h. 1310 tarihlidir.)

Bu levha, iki bölümden oluşmaktadır. Üstte halkalardan oluşan bir bölüm; altta ise bir saksının bulunduğu bölüm yer alır. Halkaların ve saksının içerisi manzum bir biçimde yazılmıştır. Asıl değerli olan halkalardan oluşan üstteki bölümdür. Halkaların tam ortasında yer

alan NUN (j) harfi bütün beyitlerin (yani halkaların) başlangıç ve bitiş harfidir. İçeriden dışan doğru hareket ederken de, son olarak içeriye girerken de hep NUN (ن) harfini gözönünde bulundurmak gerekir. Ancak bu biçimde okunabilir; yoksa ne okunulabilir, ne de bir anlam çıkar.

Ketencizâde, NUN ile başlayıp biten bu Devriye’sini Kırım Şahı Şahin Giray'dan esinlenerek yazmıştır. Şahin Giray Devriyesinin ortasında YA (ى) harfini kullanmıştır ki, bu harf içeriden dışarıya çıkarken başlattığı kelimeyi YA olarak okutturur, içeriye tekrar girerken ise bitirdiği kelimeyi (İ) ile okutturur. Bu bakımdan Ketencizâde'nin levhasında böyle bir durumla karşılaşılmaz. Zaten onunkisini üstün kılan yanlardan birisi de budur.

Divanında bu çok emek verdiği Devriyesinin şifresini çözüp de okuyabilenler için şöyle diyor:

“Bakıp devriyeme kim kılsa dikkat

Huda'dan her cihanda bula izzet”

(Halkaların bulunduğu üstteki bölümün okunuşu)

Nâr-ı aşkın setr ederdim dilde ey mahbûb-ı Hakk

Halka ifşâ etmek ister dembedem didemde kan

Nâka-veş her hâre meyil etmek dilerdi dil dedim

İncelirsin rişte-tek münkir olur hep şâdumân

Nâm-daşım kıssa amma anlara talîm-i aşk

Eylerim sâyende ey Peygamber i âhir-zamân

Nâm-ı zibâm duyanlar nâ-bedid etti kamu

Her ne varı var ise senden dilerler hep âmân

Nâm-ı Ahmed ârî olsa çünki harf-i Mimden

Sırr-i vahdetten haber söylerdi ehl-i zahirân

Nârâ can attıysa ger pervâne âciz dertten

Âşık-ı sâdık olur mu râhat-ı nefse uyan

Nây-veş sûrâh sûrâh olmayan âşık değil

Cân-ı âşık terkeder etmez özün ez-nâdümân

Nâmdânna nazar etmek ne mümkün âşıkın

Gonce-i vasim dilerler ermeden ömre hazân

Nâz-i handânın umanlar rişte-tek incelmeden

Peyk-i lütfün anlara olsa n'ola müjde-resân

Nâs rumûz-i aşktan gâfildir ey mihr-i münîr

Gün doğanda nâ-bedid olmaz mı necm-i Kehkeşân

Nâ-şekîb olmuş ise ger iyd-i vasla âşıkın

Tâ n olunmaz çünki hivrin gibi yok bâr-ı girân

Nâr-ı kürbet âşıka söyler ki Hak’tan bil beni

Çâresinde âciz olmuştur etibbâ-yı zamân

Na-mizâc-ı aşk olan ister mi çâre özgeden

RUŞDİ-i bî-çâre âşıktır, değil ez-şâirân

Rikkat üzre nazar et resmine bakma sâde

Fâ i lâ tün Fa i lâ tün Fa i la tün Fa i Iün

(Saksının bulunduğu alttaki bölümün okunuşu)

Çunki sûrette değil her ne ki var manâda

Cümle ebyâta rakamlarla işaret yazdım

Okuyanlar olalar tarifeden

Bu rakamlar yazılan dâireden taşra dahi

Şu iki dâirenin harflerini al yâd'a

Yani bu harfleri bir hoşça hesab etsen eğer

Sâl-i tarihi sana elbet olur âmâde

Nâr ı aşkın diyerek bed' edegör cananım

Râbt kıl harfleri sehv etmeyesin imlâda

Lübb ü kalb ins ile cin mâden ü nokta birdir

Noktanın sırrım say et bulasın eşyâda

Nutka bak nokta bu ziynettir ey cân peder

Noktanın dersini al medrese-i suğrâda

Nokta-i nefsini bilmezse eğer bir âlim

Ne kaziyye yapacak mahkeme-i kübrâda

Nokta-i kalbini Hakk lâ yetecezzâ kılmış

Hakk a ver kalbini, kalma bu kuru sevdâda

Nokta-veş dâire-i havf u recâdan çıkma

Mutekîd olmayanın kaldı seri kavgada

Cümle şey' mazhar-ı esmâ-i İlâhi olmuş

Kâmil oldur ki müsemmâyı bula esmâda

Böyle bir kâmili bul kendini teslim eyle

Katre-i nefsin ere râhat ede deryâda

Cümle esrârını Hakk nokta-i âdemde komuş

Bileyim dersen eriş dest-i sahih üstâda

Bir nefes sohbet i merdân ilâhı yektir

Olmadan yüz sene hodbinlikle takvada

Ekmeyen biçmedi bu mezra'ada velhâsıl

Saç amel tohumunu harman edesin ferdâda

Noktadan al haberi merci’ ve mebde birdir

Şer’in ahkâmına bak eyle amel dünyâda

Olan Allah ve Resûliyile u'lül emre muti

Her dü-âlemde olur mertebe-i ulyâda

Noktanın mazharıdır aslı veliyyi niâmın

Avn-i Hak’la erişir ruhu anın imdada

Asi içün fer'i seven aslı sever ey salik

Hakk içün halkı seven tez erişür irşada

Ehl-i îmân ne kadar var ise Hakk'ın dilerim

Şad u handan ola dünyâda gerek ukbâda

Garaz ancak okuyub RÜŞDİ ehibbâ diyeler

Mazhar-ı lutf-ı Huda ola KETENCİZÂDE

Fâ i lâ tün Fe i lâ tün Fe i la tün Fe i Iün

5— (Mezar taşlarındaki) Kitabeleri

Ketencizâde’nin yörenin oldukça tanınmış kişilerinin mezartaşlarına yazılmaları için hazırladığı bu manzum kitabeler hem onların mezarlarının kaybolmamasını sağlamış, hem de bizlere o kişiler hakkında az-çok bilgi vermiştir. Ketencizâde’nin çeşmelere de kitabe hazırladığı olmuştur.

Soğukçeşme Sokak'taki Tekke Şeyhlerinden Eşref Efendi'nin Mezartaşı Kitabesi

Olunca şeyhim İsmail Sırrı âzim-i dergâh

Bi-avn'illah gelip ruh hin oldu ana hem-rah

Fedâ kıldı Hudâya kebş-i ruhun şehr i Şevval’da

Nazar kıl nice teslim oldu hem-nâm-ı zebîh'ullah

Tarîk-ı Kâdirî Şeyhi Tokatlızâde ye rahmet

Zihî âlim, zihî kâmil, zihî ârif, zihî agâh

Nice evlâd suveri mânevisi kaldı dünyâda

N olur ahvâlimiz şimden gerü derler bizim eyvah

Füyûzât-ı ah, lafzı ki târih oldu manada

Oku bir fatiha ihlâs ile RÜŞDİ ana her gâh

H. 1310

Me fâ î lün Me fâ i lün Me fâ î lün Me fâ i lün

HAKKINDAKİ RİVAYETLER

1— Bağdat'ta uzun bir zaman Mevlânâ Halid kaddesellâhü sırrahu’l azîze hizmet eden, aynı zamanda onun halifeliğini de yapan Kishah H. Feyzullah Efendi günün birinde şeyhi tarafından Erzurum’a irşad etmek üzere yedi yıllığına doğduğu kente gönderilmiş.

Böyle bir görevle Erzurum'a gelen Şeyh H. Feyzullah Efendi seherde dolaşırken, daha toy bir delikanlı olan Ketencizâde M. Rüştü Efendi ile karşılaşırlar. Bu sırada Rüştü Efendi’nin dilinde şöyle bir beyit söylenmekteymiş :

“Ma'şûka âşıktan evvel yetişir aşkın âteşi
Şem'i gör ki yandırmadı yanmadan pervâneyi”

Henüz daha tanımadığı H. Feyzullah Efendiye yaklaştığında Onun da aynı sözleri söylediğini duymuş. O anda kendisine manevi bir ışık gösterildiğini sezmiş. Şeyhin ellerine kapanmış, intisap etmek istemiş. Fakat Şeyh Efendi Hz. acele etmemesi gerektiğini söylemiş ve “Hele, bir istihareye yat ondan sonra gel” demiş,

Ma'şûkuna ulaşan Ketencizâde, akşamı beklemeksizin abdest alıp iki rekât namaz kılmış. Sonra mollaların ders gördüğü Alipaşa Medreseleri'nde gündüzden istihareye yatmış. Rüyasında Rasûlullâh sallallâhü aleyhi ve sellem Efendimizi, âl-i âbasını ve silsile takibiyle bütün velileri, en sağda da H. Feyzullah Efendi yi görmüş. O mübarek zatların ellerini öpmek, dualarını almak için her birinin yanına ayrı ayrı gitmiş. O gittiği anda da hepsi Hz. Âdem aleyhisselâm ve Havva’nın tevbe duası olan

“Rabbena zalemna enfusena Ve in lem tağfirlena ve terhemna lenekunenne minel hasirin.” Meali: “Ey Rabbimiz! Biz nefsimize zulmettik. Eğer bizi bağışlamaz ve merhamet etmezsen, elbette büyük ziyana uğrayanlardan olacağız.”(Araf-23) ayet-i kerimesini okumuşlar. En son bu ayet; okuyan H. Feyzullah Efendi’nin de elini öptükten sonra irkilmiş, uyanmış... O sırada Şeyh Efendi, Karaköse (mahallesindeki) Medreselerinde bulunmaktaymış. Ketencizâde, Alipaşa Medreselerinden Karaköse Medreseleri ne bir solukta koşa koşa gelmiş. Kapıyı vurup içeri girmiş ki, H. Feyzullah Efendi aynen rüyasında okuduğu ayet-i kerimeyi okumaktadır. Hemen el öpmüş, O Mübareğe intisap etmiş,

(Erzurum Eski Müftülerinden H. Osman Bektaş Hocadan derlenmiştir.)

2— Ketencizâde Mehmed Rüştü Efendi gençlik yıllarında Hızır Aleyhisselam’ı görmek ister. Onun bu isteğini öğrenen babası bir gün şöyle demiş:

— Oğlum Rüştü, Hızır Aleyhisselam’ı görmek istermisin?

Ketencizâde, elbette isterim, deyince babası şunları söylemiş:

— Öyle ise Ulucami’ye devam et. Kırk sabah namazı kıl. Hızır Aleyhisselam’ı görmezsen gel yanıma.

Ketencizâde, babasının bu sözü üzerine her sabah namaz için Ulucamii’ye gider olmuş. O kadar hevesle gitmiş ki camiin temizliğini, müezzinliğini yapmış. Hasretle Hızır Aleyhisselamla görüşmeyi arzu etmiş. Fakat kırkıncı gün sabah banyo yapması gerekmiş. Yıkanması, camiye yetişmesi zaman almış. Nerdeyse namaz bitecekken namaza yetişmiş. İçinden “Yazık, otuzdokuz gün zamanında geldik, son gün Hızır’ı göreceğimiz zamanda geç kaldık. Olacakşey mi!” diye geçirmiş. Ketencizade bu düşüncelerle camiden çıkarken yanına bir ihtiyar yaklaşmış.

— Gurban, niye böyle telaşlısın? demiş. O da :

— Sorma, bugün Hızır’ı görecektim. Ona yetişemedim. Telaşım, acelem bu yüzdendir.

Yaşlı adam da,

— Yavrum daha gençsin. Hızır’ı daha çok görürsün, demiş.

Ulucami’nin kapısından beraber çıkıp karşıya geçmişler. Yaşlı adam Ulucami’nin tam karşısındaki türbede yatan Ebu İshak Kazirunî Hazretlerinin türbesini göstererek,

— Gurban Ebu İshak’ı bilir misin? Çok büyük zattır. Benim de askerlik arkadaşımdır. Gel hele birer fatiha okuyalım, demiş. Birer fatiha okuduktan sonra ayrılmışlar. Yaşlı adam Erzurum Kalesi’ne çıkan sokağa, Ketencizâde de Taşmağazalar tarafına doğru yönelir. Ketencizâde’nin az sonra yaşlı adamın “Ebu İshak büyük bir zattır. Benim de askerlik arkadaşımdır.” sözlerini hatırlar. Bu nasıl olur. Ebu İshak 700 yıl önce yaşamış bir zattır, nasıl asker arkadaşı olur, diye düşününce yaşlı adamın Hızır Aleyhisselam olduğunu anlamış. Hemen geri dönüp ara sokağa koşmuş, ama Hızır Aleyhisselam sır olmuş, kaybolmuş. Öyle ya 700 yıl önce yaşamış bir zatla nasıl asker arkadaşı olabilirler? Tabi o anda karşılaştığı bu yaşlı adamın Hızır aleyhisselâmolduğunu anlamış. Hemen geriye dönüp ara sokağa koşmuş. Ne var ki, Hızır aleyhisselâm sır olmuş..

Böylece hiç ummadığı bir anda karşılaştığı Hızır aleyhisselâmı elinden kaçırmıştır.. Daha sonraları da Ketencizâdenin Hızır aleyhisselâmla birkaç kez karşılaştığı yine söylenmektedir.

(Kadıköy esnafından Erzurumlu H. Vefa Acar'dan derlenmiştir.)

3 — Ketencizâde nin babası Bekir Efendi, Gürcü Mehmed Camii'nde Kisbalı Şeyh Feyzullah Efendiden devamlı ders alırmış. O sıralarda henüz daha çocuk olan Ketencizâde Mehmed Rüştü Efendinin yaramazlığı da oldukça fazlaymış. Bu durum Şeyh Efendinin bile kulağına gitmiş.. Bir gün ders bitiminde Şeyh H. Feyzullah Efendi ile Bekir Efendi birlikte Emir Şeyh Camii'ne aşağı gelirlerken karşı taraftan (bakalların sırasından) da Rüştü Efendi onlardan habersizce geliyormuş. O sırada babası Rüştü Efendiyi Şeyh Efendi’ye işaret ederek “İşte köleniz efendim!.” demiş. Şeyh H. Feyzulah Efendi de tam işte o zaman ufak bir nazar etmiş. Ketencizâde o anda meczûp olmuş, gönülden bağlanmış. Ne yazık ki mükemmel bir duruma gelmeden de Şeyh Efendi dünyasını değiştirmiş.. Hatta H. Feyzullah Efendi ölmeden kısa bir süre önce de Ketencizâde yi tam yetiştirmediğini imâ ederek, “Bir talebemizi de can-keş bırakıyoruz” demiş.

(Erzurum Merkez Vaazlardan H. Lütfullah Bingöl hocadan derlenmiştir)

4-Ketencizâde merhumun beşaltı yaşlarında bir oğlu varmış Bu çocuk bir gün arkadaşlarıyla birlikte kapıda oynarken, çocuklardan birisi ona “piç” demiş. O sırada oradan geçen bir adam bu lafın daha — den tanıdığı Ketencizâde nin oğluna denildiğini duymuş. Daha yemeden bu lafı acele Ketencizâde ye yetiştirmiş.

“Hoca efendi senin oğlu’na piç dediler.” Ketencizâde’nin kafası çok bozulmuş. Derhal eve koşmuş, karısına demiş ki .

“Ben bu çocuğa bugüne kadar bir parça olsun haram lokma yedirmedim. Bende bir kusur yoktur. Her ne kusur varsa şendedir. Sana akşama kadar mühlet veriyorum. İyi düşün taşın kusurunu bul.. Buldun buldun yoksa seni hiç anlamam boşarım”

Kadıncağız akşama kadar düşünüp taşınmış, kendi kendin; helak etmiş. Bir türlü bir kusuru kabahati var mı hatırlayamamış. Aksam olunca Ketencizâde eve gelmiş. “Buldun mu kusurun? hatan nedir hatırladın mı?” diye sormuş, Karısı eline ayağına yapışmış

“Ser, bilirsin bir kusurum, bir hatam var mı? bulamadım. Her ne de varsa sen affet Affetmek büyüklüğün şanındandır.. Bu güne kadar her ne dedinse yaptım, yapma dediklerini yapmadım. Sen bilirsin yuvamızı yıkma”

Ketencizâde “ben anlamam” diyor, başka birşey aklına gelmiyormuş. Hele dinle bak ki “Hoca efendi, şöyle bir şeyden olur mu? Hatırlarsan ben bu oğlana hamileyken sen bana bir çift iskarpin ısmarlamışım. Bittiği sıra iskarpinleri kunduracının çırağı olan on-onbir yaşlarındaki bir ermeni uşağı getirmişti. Çocuk öyle güzeldi ki ben de heveslendim. Allah Teâlâ’ya yalvardım ki

“Allah’ım böyle güzel bir oğlan da bana ver.Allah da dilediğimi kabul etti ki bu oğlan dünyaya geldi. Acaba hatam bu olabilir mi?”

Ketenci Efendi “vallaha ben bilmem. Şimdi kalk ikimiz de apdest alıp, ikişer rekat namaz kılalım” Namazdan sonra çocuğun yatağının önüne gelmişler. Hoca Efendi dua etmiş, karısı amin demiş. Hoca Efendi dua etmiş karısı ‘amin' demiş. Bir ara Ketenci demiş ki

“Ya Rabbi bu uşak hayırlı olacaksa ve de eğer böyle bir düşünceden olmuşsa canını al. Yoksa onu bizlere bağışla” Kadın da amin demiş.

Ketencizâde karısına demiş ki

“Hadi kalk yorganı aç bakalım oğlan ne yapıyor.”

Kadıncağız yorganı açmış bakmış ki, çocuk simsiyah kesilmiş, ruhunu teslim etmiş.. Tabii kadıncağız vurunup dövünmüş ama elden ne gelir?..

(Kuyumcu H. Mahir Altuniş ten derlenmiştir.)

5— Ketencizâde Rüştü Efendi, rivayete göre çok sigara içermiş. Babasının yanında da içemediğinden tez tez çıkar, sigarasını içer gelirmiş. Oğlunu aşın derecede seven, onun bir anlık bile ayrılmasına dayanamayan, yalnızca bir tek oğul babası olan Bekir Efendi görünün nuru Rüştü Efendinin yanından ayrılmaması için sigara içmesine izin vermeyi bile düşünürmüş...

Ketencizâde’nin sigaraya olan aşın düşkünlüğü Hasankale’de “dersiâmlık” yapan Mustafa Cafer Efendi Hocanın da kulağına gitmiş. Hiç tanımadığı Ketencizâde’ye çok hayıflanmış, çok kızmış. Aradan pek zaman geçmeden başına öyle bir ağrı dikilmiş ki sormayın.. Bu ağrıyı uzun zaman çekmiş.

M. Cafer Efendi bir gün Erzurum'a gelmiş Memişağa Sokağına yukarı giderken şimdi Ketencizâde Mescidi diye bilinen o zamanlar medrese olan yerin biraz alçak olan kapısı dikkatini çekmiş. Kimindir, kim vardır diye merakla kapıyı itelemiş bakmış. Kapı açılınca o an bahçede olan Ketenci başını kaldırmış bakmış ki Cafer Efendi. Hemen demiş ki “Buyur Cafer Efendi..” Cafer Efendi ise o güne kadar hiç karşılaşmadığı, hiç tanışmadığı bu adamın kendisini tanımasına hayret etmiş. Ketencizâde M. Cafer Efendi yi buyur edip oturtmuş, hoş safa ettikten sonra kendisini tanıtmış, mollalara da

“Hoca Efendiye de hele bir çubuk doldurun” demiş. M. Cafer Efendi de o güne kadar hiç içmediği bir şeyi, arkasında kendisine hayıflandığı Ketencizâde'nin elinden içmiş, içtikçe de başının ağrısı kesilmiş. Tabi, kendisini hiç görmediği halde tanıyan, sigara içmesi yüzünden kendisine haksızca dil uzattığı bu Ketencizâde'nin ne mertebede bir insan olduğunu anlamış.

(Tüccar Lütfü Kocabey'den derlenmiştir.)

6— Ketencizâde'nin imam olduğu Ulu Camiye her gün Pabuçcu Baba diye biri gelirmiş. Bu zatın üzeri kir, pas içerisinde; hatta üstü-başı bit doluymuş. Rüştü Efendi ise çok titiz bir insanmış. Pabuçcu Baha'nın bu haliyle her zaman camiye gidip gelmesi onu çok rahatsız edermiş. Ketencinin böyle rahatsız olması da Pabuçcu Baba'nın canını sıkarmış. Birgün Babuçcu Baba Ketencizâde ye demiş ki : “Beni öyle et ki bu camiden, bu cemaattan ayırmayasın!” Ketencizâde merhumun da bu söze canı sıkılmış ve Pabuçcu Baba yı mollalara yaman bir dövdürmüş. Onun da canı yanmış olacak ki, beddua etmiş :

“Seni çöplüğün başında kalasın” Gel zaman, git zaman birgün, Seferberlik'ten önceki Büyük Deprem zamanında barakasını çöplüğün başında bulmuş! Tabi durumu hemen kavramış. Bu olay üzerine Rüştü Pabuçcu Babayı buldurmuş ve ondan özür dilemiş, hayır duasını almış, ona yeni giyecekler vermiş. Pabuçcu Baba da “Allah seni bir daha çöplüğün babında bırakmasın” diye dua etmiş.

(Kuyumcu H. Mahir Altuniş’ten derlenmiştir )

7— Ketencizâde, bir gün Ceride-i Erzurum’a gitmiş. Bu gazeten yazı işleri müdürü hem talebesi, hem de damadıymış. Müdüre demiş ki, Ceride nin bugünkü münacâtı (başîığı)na şunları yazın

“Yâ Rab, yok mu bu uğursuz gecelerin bir seheri, bir sabah:

Yoksa mahşerde mi göstereceksin bu bî-çâre kullara felahı?”

Akşama damadı eve gelmiş, gazete de söylenilen başlıkla çıkmış. Ketencizâde, otur demeden oturmayan, karşısında her zaman el pençe divan duran damadına sormuş :

“Ne var, ne yok yavrumm. Bugünkü Ceride-i Erzurum çıktı mı? Benim söylediğim başlık koyuldu mu?. Damat biraz sessizce :

“Koyuldu, efendim” demiş. Ketencizâde : “Evladım sen biraz cansız söyledin, acep niye? Yoksa başlığı beğenmedin mi?”. Damattan hiç ses çıkmamış. Bir kez daha Ketencizâde :

“Yavrum niye sükût ettin?” diye sorunca damat izin alarak şöyle konuşmuş : “Efendim, haddim olmayarak konuşacağım. Bugünlere hamdolsun! Narmanlı Camiinde hatm-ı hacegân okunuyor.. Lalapaşa Camii'nde her sabah H. Haşıl Efendi Hz.leri zikrullah yaptırıyor.. Sonra çok şükür tekkelerimiz açık, medreselerimiz açık.. Hal beyleyken bu başlık ağır olmadı mı hocam?”

Ketencizâde Mehmed Rüştü Efendi de :

“Yok yavrum yok, ben. Bu gün için söylemedim. Ciğerim yandı yarın için, gelecek günler için söyledim. Yoksa bu gün için değil. Elbette bu günlere şükürler olsun” demiş.

(Kuyumcu H. Mahir Altuniş'ten derlenmiştir.)

8— Ketencizâde, ölümünden çok kısa bir süre Önce Alvarlı Mehmed Efendi’nin babası H. Hüseyin Efendi yi ziyarete gitmiş, helallik almış. Kalkarken de sarılmışlar birbirlerine. Tam o sırada Ketencizâde H. Hüseyin Efendi’ye “Biz artık ahirete intikal ediyoruz. Fakat sizler, şanlı geleceksiniz” demiş. Hakikaten Rus işgalinin bu son aylarınca Ketencizâde merhum Hakk’a yürümüş. Bir süre sonra da tam Erzurum'un Moskof’tan temizlendiği günde, H. Hüseyin Efendi şehadet şerbetini içmiş. Nitekim merhum, Ketenrizâde'nin de daha önceden söylediği gibi ahirete şanlı bir şekilde, intikal etmiştir.

(Tüccar Lütfü Kocabeyden derlenmiştir.)

9— Ketenrizâde’nin vaazlık yaptığı da bilinmektedir. Bir gün vaazın da şunları söylemiş:

"Öyle bir zaman gelecek ki, o zamanda kara cübbeliler ile beyaz köynek (gömlek) liler dağdaki eşkıyadan daha merhametsiz, daha gaddar olacaklardır."

(Eski Tüccarlardan H. Faik Elmalı'dan derlenmiştir.)

10— Ketencizâde hakkında oldukça bilgi sahibi olan, hatta birçok eserini görmüş olan H. Mahir Altuniş onun hattatlığı için şunları söylüyor : “Mübarek, elinin tarzı bozulur diye kapı tokmaklarına bile vurmazmış. O güzel elleriyle çok antika Kur’ân-ı Kerîm yazarmış."

(Kuyumcu H. Mahir Altuniş'ten derlenmiştir.)

11— Ketencizâde merhum, Ulu Cami nin itikâf bölmesine kırk hurma ve biraz da su alarak girermiş. Başka hiçbir şey ne yermiş, ne de içermiş. Fakat o kırk günlük çilenin bitiminde koluna birkaç kişi girerek onu oradan çıkarırlarmış. Öyle bir durumda olurmuş ki, bir deri bir kemik! Görenler tanıyamazmış bile... İşte mübarek Ketencizâde’nin ihtikâfa girmesi bile bambaşkaymış.

(Dervişağa Camii eski imamlarından H. İbrahim Gürgür Hocadan derlenmiştir.)

DİVANINDAN

Na’t ı şerif ve Hâk-pây-ı saâdet-ı peygamberiyyeye gönderilen arz-ı hâl suretidir :

Ey dil yine hem-râh olarak bâd-ı sabâya

Azm et taraf-ı dergeh-i mahbûb-ı Hudâya

Yüzler sürüp ol hâk-i ıtır-nâk-i latife

Ah eyleyerek ağlayarak başla recâya

Sıdk üzre salât ile selâm eyleyip evvel

Bed' eyle niyâza şeh-i iklim i bekâya

De ki seni Hallâk-ı cihân âleme rahmet

Gönderdi şeref geldi şehim her dü-serâya

Hâk-âverin iksirdir ey şâhid-i Levlâk

Kim dest-res olsa erişir hayr-ı gınâya

Her zerresi bir dürr-i girân mâyedir anın

Kim nâ'il olursa nazar etmez kimyâya

Kim cânına hırz eyler ise nüsha-i aşkın

Elbette o cân uğramaya sû-i kazâya

Her derde devâyı sana bahş eyledi

Mevlâ Elbette bulur çâre gelen dâr-ı şifâya

Ey hikmet-i hak üzre hâkim kande bu âciz

Lokman dahi bin cân ile tâlib o devâya

Her kim ki dahîlek sanadır iki cihânda

Eltâf-ı Hudâ ile erer izz ü alâya

Ta'zîm ile ismin anan ey mefhar-i âlem

Bî-rayb bulur her dü-serâ izzet ü pâye

Geldik der-i in'âmma el boş, yüzü kara

Me’luf-ı kadîmiz şehim ihsan u atâya

O nûr-ı mücessem senin evsâf-ı cemilin

Bildirmek içün nâzil olupdur nice aya

Ey ümmî-lakab ya ni kütübhâne-i allâm

İlmine eder hazret-i Kur ân kifâye

Esrârını ancak sana bildirdi o allâm

Hayret getirir noktası kutbu'l-ulemâya

Gülzâr-ı cihânda ne ki halk eyledi Hallâk

Sensin sebeb ancak bu kadar neşv ü nemâya

Senden güzelim Ka'be-i maksûda erildi

Beyt içre ne hâcet bakıla kıble-nümâya

Ümmîd ederim cennet-i vaslın gece gündüz

Hicrin bana dûzah gibidir koyma o caya

Bu hılkat-ı eşyaya sebeb sensin efendim

Eşyâ yine senden bulur her vech ile vâye

Feryâdıma efgânıma lutfunla nigâh et

Derdinle tenim inlemede benzedi nâya

Çirkâb-ı ma asîde harâb oldu vücûdum

Bir berk-i giyâh gibi gönül uydu hevâya

Meccânen eger cürmümü afv etmeseMevlâ

Nice gideyim mahkeme-i rûz-ı cezâya

Sen hâmi-i ümmetsin eyâ ma'den-i şefkat

Şefkat buyurup âsîleri eyle himâye

Bî-çârelere çâre şefâ'atle olur hep

Çünki iki şeydir elimizde bize mâye

Eltâf-ı Hudâ eyle şefâat dü-cihânda

Bir hısn-ı haşindir bütün erbâb-ı hatâya

Yakdı beni ser-tâ-be-kadem âteş-i gaflet

Salsan n'ola ey nahl-i kerem farkıma sâve

Bir bende-i nâçiz ki çâkerine yazıldım

Sâyende baş eğmem vükelâya vüzerâya

Hasta dilimin merhemi sende durur ancak

Yok fâ'ide sordumsa da pek çok hükemâya

Pergâr-sıfat merkez-i aşk üzre dolandım

Cânâ gireli dâ'ire-i havf u recâya

Şâhım dilerim aşk ile bu hâne-i kalbim

Ancak dola dola kim kalmaya yer hubb-ı sivâya

Ümmetlerini vuslat içün da vet edende

Ah n’ola muhâtab olabilsem o nidaya

Hurşîd-i cemâlin umarız ey şeh-i kevneyn

Hayra getirir kim baka mahsûf olan aya

Ömrüm bütün isyân ile geçdi nideyim âh

Adem düşicek zelle içün bunca bükâya

Bir tıfîın olunca peder ü mâderi mevcûd

Her derdini söyler ya anaya ya ataya

Ey menba'-ı şefkat ebeveynim sana kurbân

Zerre nice nisbet olunur şems-i duhâya

Yok hüsn-i amel peyki ecel gelmege hâzır

Şeytân ile nefs aldı beni böyle araya

Bilmem n'ideyim pençe-i a'dâda esirim

Ey şâh-ı cihân merhamet eyle üserâya

Mahlûkda yok ben gibi âsî vü perîşân

Ihsânını mebzûl buyurun böyle gedâya

Asûde olup görmeye hiç mihnet-i dâreyn

Sâyende erişsin o dahi kûy-ı rızâya

Vasfın ki senin câna safâ, ruha gıdâdır

Uşşâk temeyvül edemez özge gıdâya

Na'tın ki Bilâl okur idi vakt-i seherde

Aşk ile felekler de yanardı o sadâya

Ancak seni vasf etmek içün Hazret-i İzid

Ben anladığım bu hâli verdi şu arâya (?)

Tâ vird i zebân eyleyeler medh-i şerifin

Rûzî kıla in amini kısm-ı bülegâya

Hassân gibi RÜŞDİ kuluna atf-ı nigâh et

Sâyende o da mâlik ola hüsn-i edâya

*************

Bu kıllet-i ömr içre o denlü güneh etdim

Yüz binde biri sığmaya bu arz u semâya

Leyk sana ümmet ki beni eyledi Mevlâ

Hâşâ ki beni uğrada âlâm u cefâya

Bu ni'met-i uzmâya bedel Hazret-i Hakk a

Var ömrümü sarf eylesem az hamd ü senaya

Her demde hezârân salavât ruhuna olsun

Yârânına ahbâbma ashâb-ı safâya

Olsun dahi evlâdına ahfâdına cümle

Hem cümle cemâ1atına hem âl-i abâya

Ediyye ne vâki' ola mabeyni salâteyn

Elbette icâbet olacakdır o du'âya

Bu âciz ti bî çâre perîşân u zülfe

Sen sâhib olunca eder Allah vikâye

Münker yere sarf oldu bu nakdine-i ömrüm

Ahz edemedim su geleli dâr-ı fenâya

Pünhân u ayân etdiğim isyan heme ma’lûm

Mümkin mi kusûrum çekeyim semt-i hafâya

Tevhîd edip Allah'ı seni kim ede tasdik

Ümmîd ederim düşmeye o câh-ı gavâva

Bir dil ki ola aşk ile ma’mûr u müsellem

Hâşâ ki adû rahne ura böyle binâya

Ey ekrem-i âlî bana rahm et ki fakirim

Muhtâclığım benzemez özge fukaraya

RÜŞDÎ kuluna avn ü inayet ola dâiim

Dâ'im ola RÜŞDİ kuluna avn u inâve

Ol denlü salât ile selâm ola sana kim

İzz ü şerefin tek ana da olmaya gâve

Mef û lü Me fâ I lü Me fâ i lü Fe û lün

Medine-i Münevvere’de manzar-ı saadet olan makamdı mübârekden kubbe-i sa’âdet göründükde zuhûr eden na’t-ı şerif :

Yâ Nebiyyallah Cenâb-ı Hakk seni kılmış habib

Sebebden bâğ-ı vahdetde sen oldun andelîb

Enbiyâ vü evliyâ senden devâ ister kamu

Çün hakim-i mutlakm mülkünde bir sensin tabîb

Kûy-ı pâkinde nice şahlar gezer subh u mesâ

Ağlayıp feryâd edip boynun büküp ister nasîb

Niceler bu hâk-i pâke geldi yüzler sürdüler

Geldi mi eyâ benim-tek böyle bir miskin garîb

Dest-gîr ol yâ Resûlallah emândır el-emân

Nefs elinde âciz oldum çok eder mekr ü firîb

Nîm-nigehle her dü-âlemde kulun mesrûr kıl

Bu gedâvı pâdişâh etse çerâğ olmaz acîb

Senden özge yâ kime RÜŞDİ dahılek söylesin

Yâ Nebiyyallah Cenâb-ı Hakk seni kılmış habîb

Fâ i lâ tün Fâ i lâ tün Fâ i lâ tün Fâ i lün

Gazel

Garîk-i bahr-i isyânım dahilek ya Resulallah
Gedâyım, çok perişânım dahilek ya Resulallah

Cihanda kalmadı bir cürüm kim ben yapmadım anı
Sana geldim pişmânım dahilek ya Resulallah

Gelen müflis der-i in'amına mamûr olur mutlak
Bana rahm et ki virânım dahilek ya Resulallah

Heva-yı nefse uydum nefsim uydu dev meluna
Neden uydum nemidânem dahilek ya Resulallah

Sakalım ak, yüzüm kara, yaşım heftâde yetmiştir
Velâkin ehl-i imânım dahilek ya Resulallah

Cihanda zerre denlü ateşe takat getürmezken
Cehennemde nice yanam dahilek ya Resulallah

Ketencizâde-veş cümle günahkâre şefaat kıl
Bu hâl üzre duahanım dahilek ya Resulallah

Gazel

Yıldız âsâ geceler gözleyen ey mâh seni
Seyreder gün gibi elbette sehergâg seni

İsm-i a'zâmın senin nâm-ı şerifin oldu
Buldu hüsrân-ı ebed, bilmeyen eyvah seni

İsmini vird-i zebân eyleyen irşâd oldu
Hakk'ı bildi bilen ey mürşid-i agâh seni

Kim bugün yârin ola, yarın olurmuş yârin
İki âlemde bize yâr ede Allah seni

Nâil-i feyzin olan ârif-i billah oldu
Enbiyâ cündüne Hakk kıldı şehinşah seni

Âlem-i gayb u şühud sırrı sanadır mekşuf
Kıldı Hakk mahrem-i esrâr-ı haremgâh seni

Sâyeveş hâk-ı mezellette koma Rüşdi kulun
Kıl şefaat göre hak-bîn ile her gâh seni

Âşığım Ben Sana

Âşığım ben sana rûz-u ezelden
Sen benim şâhımsın ben senin benden

İster öldür kulun ister çırağ et
Râzıyım her ne ki gelirse senden

Cismim de senindir bu cân da senin
Mukîm de senin mihmân da senin

Derdim de senindir dermân da senin
Ben senden geçemem cân çıksa tenden

Sana kulluk için cihâna geldim
Leyk gayet yaman zamâna geldim

Bed-huylar elinden amâna geldim
Ayırma Rüşdî'yi hulk-ı hasenden

Güz Mesârif Destanı

Mevsimi geldi efendi git pelit al, dal da al
Çam, kavak, sorhun, tezek, saçma dahi herhâlde al

Tuz, çaşır, peynir, güzel yaprak bu günlerde gelir
Bir kuru tatlı erik, hurma ile yağ, bal da al

Sebze, kişmiş, bademiçi, fındıkiçi çok getir
Köme, pestil, bamyaya bak her ne var bakkalda al

İki yüz batman kadar un parası ver köylüye
Gendime, bulgur da gelsin, mercimek, şalgam da al

İşine elbette adem ihtiyat etmek gerek
Hasılı tut pendimi, kurbanlığı Şevval'da al

Et gelince zerzevat günden güne elbet gelir
İki yük ala pirinç alınca bir gırbal da al

Ademe bir şan imiş ahırda hayvan beslemek
Adımız var, şanımız var bari birkaç mal da al

Ot, saman, yonca ile arpa alınca dikkat et
Üç sepet, iki kürek, ahır yüzüne sal da al

At, katır, merkep, öküz lazımsa ihmal eyleme
Bir çekiç, bir kerpeten, çokca döğülmüş nal da al

İki top çilvari, üç top basma, on el havlusu
Üç tulum, beş top gezi, lahuri bir top şal da al

Vakıa bunlarsız olmaz bir çiçek gördüm bugün
Çarşıya git bir su'al et, bul anı dellal da al

Bir kazan, iki soba, bir lamba, üç çay güğümü
İki-üç seccade, iki hâlı, üç mangal da al

Biz de inci var velakin az olunca ar olur
Şimdilik çok istemem bundan otuz miskal da al

Otuzaltı tane altun, top dahi lazım bize
İki altun kordela saat, kıza halhal da al

"Ya bize çarşaf' dedi, "alası yok burda" dedim
Otuz altun Bağdad'a ba-posta et irsal da al

Küp, güveç, çömlek, çanak, fincan, tabak subardağı
Bir fıçı gaz, çokça boru, kapıya mandal da al

Pek ucuz bir makine gördüm piyango malıdır
Nerde ise oğlanı ardınca anın sal da al

Kakula, tarçın, biber, hem zencefil malumunuz
Çay, şeker daim alırsın bak da o emsalda al

Çok makama ile güllaç ve şurup, şehriyye hem
Her zaman lâzım bize attardan tutkal da al

Evdeki, hariçteki hizmetçiler muhtaçtır
Her ne isterlerse sor da, onlara partal da al

Bunca eşyayı kim alsın, kuvvetim yoktur dedim
"Mollalar gelsin efendi, bir iki hammal da al"

Neyleyim bilmem ki cebimde yoktur bir beyaz
Bu hayâl mekkaresi ikdam eder ki al da al

Elde para yok ise eşyaları ahzetmeğe
Eyleyip dainleri temin biraz imhâl da al

Parasız ancak bu alemde günah almak olur
Para yoktur söylesem havf eylerim der: çal da al

Kim güvensin bu cihanda bir tıfıl oğlum da yok
Dedi: sıdk ile Huda'dan isteyip etf'al da al

Bu kadar masraf ne kar ile olur sordum dedi:
"Doktor ol, ya avukat, ya dağda ol kattal da al"

Dedim ikbalim olaydı gelmez idim âleme
Dedi: "Ömründe yalan söz söyleme, ikbal de al"

Ah! dedim hâlim yaman; dedi ki: "tut rah-ı rıza"
Lutf-ı Hak'la himmet-i peygamberi hoş-hâl da al

Kesb-i rahat etmeğe alemde yol yok mu? dedim
Dedi: "Terk-i rahat-ı dünyada kıl ikmal da al"

Bildiği hâlde gönül o rahatı almaz dedim
"Hakk'a yalvar" dedi, Hakk kılsm anı meyyal da al

Ey civan ergenliğin bil kadrini, rahat yaşa
Ben de bir iş isterim derse bu bahre dal da al

Bulmak istersen eğer Rüşdi meta-ı izzeti
Kendini gene-i kanaat içre kıl, idhâl da al

Lutfuna mazhar buyur ya Rab Ketencizâde'yi
Cürmünü meccânen afv et koyma bu işgalda al

Bana

Bu cihâna geleli hayli zamân oldu bana

Öyle sandım ki kadîm üzre mekân oldu bana

Gün-be-gün za’fdan her hâl yamân oldu bana

Anladım göçmek için cümle nişân oldu bana

Cân gibi dost dediğim düşmen-i cân oldu bana