TERCÜME NASIL YAPILIR? “PRATİK TERCÜME METODU”

Herhangi bir yazıyı diğer bir lisana tercüme etmek; o lisanda ifade edilmiş olan fikirleri hiç değiştirmeden ve ilave veya noksan yapmadan diğer bir lisana çevirmek demektir. Şu halde, bir cümlenin tercümesinde esas olan şey, kelimelerin aynen ve cümlenin şeklen tercümesi değil ; ifade edilen mânanın aynen tercümesidir. Tercüme edilen bir yazı, aslına tekrar çevrildiği zaman, eski manasını, ve eski kuvvetini hiçbir zaman kaybetmemelidir.

Bir lisanı, oldukça iyi bilenler bile, tercüme yaparlarken çok defa uzun, biribirine girift, dolambaçlı cümlelerle karşılaşırlar ve bir türlü işin içinden çıkamazlar, bu da bilhassa cümleleri komplemanları, adverbleri [zarf, belirteç] sıralayamamaktan ileri gelir. Tercüme yapanların fikri, ekseriya tercüme edilecek yazının aslındaki şekil ve sıralara saplanır ve bu suretle tercüme ettikleri lisanda hataya kapılırlar, işte bundan dolayıdır ki, bazı yazıların, bazı kitapların başka bir lisandan tercüme edildiği kolayca göze çarpar; buna karşı gösterdiğimiz «Pratik Metod» en zor ve en karışık yazıların bile kolay ve doğru olarak tercümesini temin edebilir. Bu metodu öğretmiş bulduğum Lise ve Üniversite talebeleri, girdikleri imtihanlarda daima muvaffak olmuşlardır.

Metodu öğrenmek ve bir formül gibi tatbik etmek maksada kâfidir. «6» maddeden ibaret olan bu metod, kısadır; basittir ve herkesin anlayabileceği kadar kolaydır. Tatbikat, Fransızca misaller üzerinde yapılmıştır. Bir kere esas anlaşıldıktan sonra, herhangi bir lisanda tatbik etmekte hiçbir zorluk yoktur.

Kaideler

1)        Tercüme için verilen bir yazıyı evvelâ baştan nihayete kadar okumalı, mevzuun heyeti umumiyesi üzerinde tam bir fikir elde etmelidir. (Tercüme edilen bir kitap ise, hiç olmazsa tekmil bir sayfayı okumalıdır.)

2)        Her paragrafta baştan itibaren noktalarla biten kısımları ayırmalı ve her kısımdaki cümleleri de renkli bir kelemle biribirinden tefrik (ayrılmalı) etmelidir.

3)        Her cümlenin elemanları, analizlojik itibarile parça parça tercüme edilerek biribiri ardına yazılmalıdır.

4)        Bu iş yapıldıktan sonra, bunlar tercüme edildikleri lisanda nasıl sıra alacaklarsa, her birine ona göre numara verilmelidir.

5)        Cümleler veya komplemanlar çevrildikleri lisanda hangi kelime veya ifadelerle biribirine bağlanacaklarsa, bunlar yan tarafa parantez içine kaydedilmelidir.

6)        Bu suretle ; yukarıda gösterilen şekilde, hazırlanmış olan tercüme numara sırarsıyla yazılarak temize geçirilir ve iş de bitmiş olur.

(Haşiye) — Bazan öyle beyitler ve ifadeler, öyle (toumure) ler vardır ki, tercüme edildikleri zaman bunları değiştirmek veyahut tamamen kaldırmak lâzım gelir. Bütün bunlar için göstermiş olduğumuz misallerde ayrıca izahat verilmiş bulunmaktadır.

TATBİKAT

«Les oranges.»

Pour bien connaître les oranges, il faut les avoir vues chez-elles, aux îles Baléares, en Sardaigne, en Corse, dans l’air bleu, doré, l’atmosphère tiéde de la Mediterranée.

        Parça tercüme

          — PORTAKALLAR —

1          iyice tanımak için

2          Portakalları

3          Onları (görmüş olmak lâzımdır.)

4          Yerlerinde

7          Balear adalarında, Sardonya ve Korsikada

6          Mavi ve yaldızlı göküe, dik havasında

5          Akdenizin.

—       PORTAKAL —

Portakalları iyice tanımak için; onları yerlerinde, meselâ Akdenizin mavi yaldızlı gök ile, ılık havasında., Balear adalarında, veyahut Sardonyada, Korsikada görmüş olmak lâzımdır.

İzahlar

«Görmüş olmak lâzımdır.» Cümlenin en sonuna atılacak,

Tercümede cümleye bir «meselâ» ilâve etmek mecburiyetindeyiz,

Tercümede serlevha [başlık] cemi [çoğul] olacak yerde müfred [tekil] «gayri muayyen» [belirsiz]  koymak lâzımdır.

Kaynak: Tercüme Nasıl Yapılır, Mitat TUNCEL,  Fen Fakültesi Mütercimi ve İstiklâl Lisesi Almanca öğretmeni,  KANAAT Kitabevi, 1 9 3 9

Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.

Benzer Yazılar