Çeviri
EMİR TİMUR'UN MEZARININ AÇILMASI 1941
Hazırlayan:Özgür Sanal
21 Haziran 1941 de Özbekistan ın Semerkant şehrinde tarihi bir olay yaşandı .
Sovyetler birliği başkanı Josep Stalin in talimatıyla Emir Timur un mezarı açıldı . Mihail Gerasimov başkanlığındaki bilim ekibi Timur'un türbesine gelip çalışmalara başlıyorlar .Ekibi karşılayan ilk kişi türbenin bekçisi Mesud Alaev oldu .Ekibin maksatlarını öğrenince ,onları bu hareketten vazgeçirmek için baya mücadele etti .Ekip Alaev i dinlemedi ve onu bekçilik görevinden alınmasını sağladı .Haber halk arasına çabucak yayılıyor .Yörede yaşayan yaşlı kimseler türbeye gelip yapılan işin yanlış olduğunu Timur un laneti olduğunu orda çalışan ekibe anlatıyorlar .Hatta içlerinden biri 17. Yüzyılda yazılmış bir kitabı getirip orda Timur un laneti olduğunu ekibe anlatıyor .Ekip kimseyi dinlemedi çalışmalara devam etti.
Benzer bir olay 1747 yılındada olmuştu .İran Şahı Nadir Timur un türbesine gelip burdaki yeşim taşından yapılan kitabeyi aldı .Taş alındıktan sonra İran da bir deprem meydana gelir . Paniğe kapılan Nadir Şahta hastalanınca aldığı kitabeyi götürüp yerine koymak zorunda kalır.Kazı ekibi yerel halktan gelen uyarılara aldırmayarak çalışmalara başlar. Önce mezar odasındaki aydınlatma sistemi arıza yaptı . Sonrada ağır mermerleri yerinden kaldırmak için kurulan vinç arıza yapar.Tüm olumsuzluklara rağmen lahit açılır .Lahit açıldığında ortama ağır güzel bir koku yayılır .Ekip önce zehirli gaz zannedip paniğe kapılsada ,sonradan bu kokunun mumyalamada kullanılan ilaçtan kaynaklandığı tespit edildi .Emir Timur un naaşı artık önlerindedir .Mumyalanmış ceset aradan geçen 6 asıra rağmen nerdeyse % 80 sağlamdır .Kazı ekibinde birde genç bir kameraman Malik Kayumov kazının tüm aşamalarını filme çekmiştir .Film restore edilmiş günümüze ulaşmıştır.
Önce Emir Timur un maskesi yapılıp ,yüz kalıbı çıkartılır.Boyu ölçülür .Timur un boyu 1.73 cm dir . Gerçekten aksak olup olmadığına bakılır .Hakikaten aksak olduğu tespit edilir.Aksaklığın sebebi kalça kemiğindeki incinmeden kaynaklandığı tespit edilir.Türbe içinde Timur ailesinden olan diğer kişilerin mezarlarıda açılır.Onların naaşlarıda incelenir .Türbede Muhammet Mirza Sultan ,kardeşi Pir Muhammet Mirza ,Timur un oğulları Celalettin Miran Şah Mirza ve Şah ul Mirza oğlu Uluğ bey de yatmaktadır .Türbede Timur hanedanından olmayan ilginç bir kişi Timur un hocası Aziz Nur Seyyit Bereke dir.
İlk inceleme sonrası Timur un naaşının olduğu tabut Moskova ya götürülür .Mezar açıldıktan birkaç gün sonra Nazi orduları Rusya ya saldırır.
2. Dünya savaşı boyunca Nazi askerleri Rusya dan temizlenene kadar 20 milyon asker ve sivil Rus vatandaşı hayatını kaybeder .
Moskova da gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra gene Stalin in emriyle Timur un naaşı Semerkand a geri götürülüp 19-20 kasım 1942 tarihinde türbesinde defnedilir .Savaş ortamında bu işe ayrılan bütçe 1 milyon Rubledir .Timur un naaşı Moskova dan uçakla Semerkant a getirilip ,gene aynı türbeye defin işlemi yapılır.Türbe içinde kitabelerden birinde bedduayı andıran bir cümle olsada ,bu olay gerçekten bir lanetmiydi ,yoksa bu olaylar zinciri bir tesadüfmüydü ,en doğrusunu Allah bilir.
Bugün sokakta sorsak Timur u tanımıyan yoktur . Timur Yıldırım Beyazıt döneminde Osmanlı devleti ilede savaşmış .Peki neden savaş oldu ? Emir Timur, İslam’a zarar verdiğini düşündüğü, Osmanlıya sığınmış, Bağdat hâkimi yağmacı Ahmet Celayir ve onun dostu Karakoyunlu Kara Yusuf’u idam etmesini ya da kendisine vermesini istemiştir. Yıldırım Bayezid’a“Biz sizin kâfir ile cenk ettiğinizi biliriz. Amacımız sizi zayıf düşürüp ortak düşmanımız kafirlere kolaylık sağlamak değildir” diyen Emir Timur, bu isteği yerine gelirse kız alıp kız vermeyi, ebedi müttefik olup düşman ile beraber savaşmayı teklif etmiştir.Bayezid bu teklifi kabul etse belki İstanbul çok daha erken fethedilecek, Avrupa bir Türk kıtası olacaktır.Yıldırım Bayezid teklifi ret edince iki ordu 1402 yılında karşı karşıya gelir. Yaptırdığı anayasasının ilk maddesi “Türklüğü yüceltmek için yaşa Türk’e kılıç kaldıran eli kır” olan Emir Timur bir Türk ordusuna karşı savaşmak zorundadır.Osmanlı ordusu 90 bin asker Timur ordusu ise fillerle desteklenmiş 130 bin askerden oluşmaktaydı .
Ankara savaşı sonrası Osmanlı devleti yenilmiş .Yıldırım Beyazıt Timur a esir düşmüş .5 Şehzade tam 12 sene taht kavgasına tutuşmuş .Fetret devri denen bu kör dönemde devlet başsız kalmış.Çok kan dökülmüştür .Timur ordusuyla başkent Bursa ya gelmiş. Saraydaki kap kacağa kadar yağmalamış .Bir süre işgal edip sonra tekrar geldiği yere Semerkant a geri dönmüştür . İstese Timur Osmanlı devletine son verebilirdi ama yapmadı . Timur un olumlu icraatlarından biride İzmir i Venediklilerin elinden almasıdır . Burada yaptığı savaş Hiristiyanlarla yaptığı tek savaştır . Timur un olumsuz yaptığı icraatlardan biride Şuanda Rusya tarafında olan Altınordu devletini yıkmasıdır .Devlet yıkılınca Çarlık Rusya sının temelleri atıldı ve bu devlet yüzyıllarca Osmanlıyı uğraştırdı .Altınordu devleti ayakta olsaydı Çarlık Rusya sı olmayacaktı ....
Bugün Ankara da hala bize Timur u hatırlatan acı bir hatıra var .Esenboğa havaalanı . Aslında gerçek ismi İsen Buga dır .Timur’un ordusundaki generallerden birinin ismidir, bazı harp tarihçilerine göre ön saftaki hücum birliklerinin yahut Timur’un Yıldırım’ı perişan eden meşhur fil müfrezelerinin kumandanıdır. Ankara Savaşı sırasında karargâhını şimdi hâlâ onun adıyla anılan yerde kurmuş, burada bulunan küçük yerleşim merkezi asırlarca “Esenboğa” ismini taşımış ve 31 Mayıs 1956’da inşaatı tamamlanarak sivil havacılığa açılan havaalanına da bu köyün adı verilmiştir.Malesef Ankara da yaşayan insanların çoğu bile bu bilgiyi bilmez ...
Timur hakkında enteresan bir bilgi vereyim Suriye ye geliyor .
Emevi camii yakınındaki Sahabe mezarlarını görüyor . Gene cami yakınındaki ihtişamlı bir türbe içinde yatan Yezit in mezarını görüyor .Bu sahabeler bu kadar mütevazi mezarlarda yatarken bu adam kimki bu türbede yatıyor .Bu adam Ehlibeyt e zulmeden peygamber torunlarını katleden adam diyor .Askerlerine emir veriyor mezarı 50 arşın ( 1 arşın yaklaşık 70 cm dir yani yaklaşık 35 metre kazılmış ) .Çıkan tüm kalıntıları Kızıldeniz e döktürüyor . Türbeyi yıkıp askerlerine mezara çişlerini yapmalarını emrediyor . Oruç bey tarihinde bu olay teferruatlarıyla anlatılmıştır . Bu bilgi bize Timur un Ehli sünnet görüşe yakın biri olduğunu düşündürüyor. Ayrıca dönemin çok sayıdaki kaynaklarında Timur un dindar bir hükümdar olduğundan bahsediliyor .Timur dönemin alimlerinin sohbetlerine katılır ,onlara çok büyük saygı duyardı. Timur un çoğu şahsi eşyası kayıptır .Bilinen en önemli şahsi eşyalarından biri tahtını süsleyen 361 karat değerli bir taş Londra da bir müzede sergilenmektedir .Timur un dünyayı titreten kılıcıda Tahran da bir müzede sergilenmektedir .Timur ölmeseydi 68 yaşındayken Çin üzerine sefere çıkacaktı .
Özbekistan, Semerkant mutlaka ziyaret edilmesi gereken önemli bir şehirdir . Timur Semerkant ta köklü bir uygarlık kurdu .Torunu Uluğ bey burada bir rasathane açtı .O dönem Avrupa da olmayan mimari eserlerle Semerkant bir mücevher gibi donatıldı . Sanat erbabları bilim insanları Timur un davetiyle Semerkant ta toplanmıştır.Timur ve ailesinin mezarı Semerkant bir türbededir . Emir Timur, hayatı boyunca 27 hükümdarı dize getirmiş, hiçbir savaşı kaybetmeyerek tarihe adını yenilmez komutan olarak yazdırmıştır.Atatürk Timur için şöyle demiştir. O şüphesiz ki gelmiş geçmiş en büyük komutandır” Bugün cumhurbaşkanlığı forsundaki 13. Yıldız Timur devletine aittir.
Mihail Gerasimov liderliğindeki Kazı ekibi Timur un mezarını açıp büyük hükümdarın kafatasını ellerine alıp poz veriyorlar. 21 haziran 1941
Ünlü Rus ressam Stanislav Khlebovsky Yıldırım Beyazıt ı esarette gösteren tablosu .Timur ayakta duran kırmızı elbiseli kişi .Tablo 1878 yılında yapılmıştır .
Timur türbesi içindeki sandukalar koyu renkli sanduka Emir Timur a aittir.
Emir Timur un Türbesinde asılı yağlı boya tablosu
Rusya da sergilenen Emir Timur un Mezardan çıkartılan kafatasına uygun olarak yapılan büstü
Emir Timur dönemi darp edilmiş 2 gramlık gümüş sikke
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar