Çeviri
PİERRE LOTİ’NİN UĞRUNA ROMAN YAZDIĞI KADIN
Gerçek adı Hatice’ydi, yeşil gözlü bir Çerkez güzeliydi,
Loti’ye gönül verdiğinde bir adamın üçüncü eşiydi...
Asırlar önce uğruna şiirler, romanlar yazılmış iki kadın
var ki, bu gün dahi ruhları aramızda dolaşıyor. Bu kadınlardan biri “Fatma
Hanım”dı desek, şimdi size bir şey ifade etmez. Fakat Makber denilince herkes,
en azından çok kimse o ünlü şarkıyı bilir: “Her yer karanlık / Pür nur o mevki
/ Mağrip mi yoksa / Makber mi yarab?” Abdülhak Hamit bu şiiri, Beyrut’ta, genç
yaşta ölen eşi Fatma Hanım için mezarı başında yazmıştı. Hamiyet Yüceses, Münir
Nurettin Selçuk, Safiye Ayla bu şarkıyla ünlerine ün katmışlardı.
“Aziyade” ise Pierre Loti’nin uğruna roman döktürdüğü bir
kadın. Son olarak onu bize NTV Yayınları hatırlattı, dünya klasiklerinin çizgi
romanları arasında Aziyade de yerini aldı. Pierre Loti onu Selanik’te tanımış,
İstanbul’da bulmuş ve saklı saklı buluşmaya başlamıştı. Kadının gerçek adı
Hatice’ydi, yeşil gözlü bir Çerkez güzeliydi ve bir adamın üçüncü eşiydi.
Kimileri Aziyade’nin gerçek olmadığını söyler. Bunlara göre; eşcinselliğiyle
meşhur yazar, İstanbul’da yaşadığı kaçamakları maskelemek amacıyla sevgilisini
sanki kadınmış gibi göstermiş ve ona Aziyade adını yakıştırmıştır.
Olabilir, romancının tahayyül dünyasına akıl sır ermez... Ancak şundan eminiz, Aziyade (yani Hatice) diye biri vardı, genç yaşta ölmüş ve Topkapı mezarlığında defnedilmişti. Nitekim Pierre Loti bu mezarı bulmuş ve önünde bir de hatıra fotoğrafı çektirmişti. Sonra romancının bu ilgisi tutkuya dönüştü. Yıllar içinde İstanbul’a her gelişinde Aziyade’nin mezarını ziyaret etti. Bunu bilen “varlıklı Türk dostları” Aziyade’nin mezarını sık sık tamir ettirip koruma altına aldılar. Hatta yazarın isteği üzerine, mezar taşının bir de kopyasını yaptırıp Fransa’ya gönderdiler ki, bu taş halen Fransa’nın Rochefort şehrindeki Pierre Loti Müzesi’nde sergileniyor. Kitabe: “Ah, minelmevt” diye başlıyor. 1297 (1879) tarihi altında “Abdullah Efendi’nin kerimesi Hatice Hanım” yazıyor.
Belki yazarın İstanbul’daki “varlıklı Türk dostları”nı
merak etmişsinizdir. Mesela Aziyade’nin mezarının bakımını yaptıran Nuriye,
Zinnur hanımlardı ki, bunlar diplomat Nuri Bey’in kızlarıydı. Vaktiyle bu genç
kadınlar, Lera adlı Fransız bir kızla beraber İstanbul’dan Paris’e kaçarak
Loti’nin başına hem dert olmuşlar, hem de ona Les Désenchantes (Mutsuz
Kadınlar) adlı romanı ilhan etmişlerdi. Nuri Bey aslen Fransız olup, Kırım
Savaşı sırasında İstanbul’a gelmiş, Müslüman olup Osmanlı devletinin hizmetine
girmişti. Aslı Fransa’da tanınmış Marki de Chateauneuf sülalesinden geliyordu.
Aziyade’nin mezar taşının kopyasını yaptırıp Fransa’ya gönderen ise, yine o
devrin ünlü bürokratlarından Keçecizade Reşat Fuad Bey’di.
Bugün Fransa’ya yolu düşüp de Pierre Loti Müzesi’ni ziyaret edenler, orada Aziyade’nin (imitasyon) mezar taşından başka yazarın İstanbul’dan götürdüğü daha birçok tarih eserle karşılaşırlar. Bunlardan biri ise koskoca bir cami mihrabıdır. Acaba Loti bunu ne zaman ve hangi camiden yürüttü?
Bugün Fransa’ya yolu düşüp de Pierre Loti Müzesi’ni ziyaret edenler, orada Aziyade’nin (imitasyon) mezar taşından başka yazarın İstanbul’dan götürdüğü daha birçok tarih eserle karşılaşırlar. Bunlardan biri ise koskoca bir cami mihrabıdır. Acaba Loti bunu ne zaman ve hangi camiden yürüttü?
İki dev şamdanı, vitrayı, şadırvanı, avizesi, iki
rahlesiyle ve tüm seramikleriyle beraber olduğu gibi bir camiyi sandıklayıp
Fransa’ya götürmesine nasıl izin verildi? Acaba ne zaman içimizden biri Loti
Müzesi’nde yalnızlığa mahkûm edilmiş bu mihrabın gerçek öyküsünü araştırıp
soracak?
- Nurdeniz ERKEN
- 24.09.2011
Fransız yazar
Pierre Loti'nin romanına konu olan gizli aşkı Çerkes kızı Hatice'nin mezarını
daha çok turistler ziyaret ediyor
Eski Topkapı
Mezarlığı'nda, büyük mezar taşlarının arasına sıkışmış, başında ve ayak
ucundaki yıllanmış ağaçların gölgesine saklanmış küçük bir mezar var. Bu
mezarda buruk bir aşk hikayesi saklı duruyor. Yeşil gözlü güzel Çerkes kızı
Hatice'yle Selanik'te tanışan ardından yıllar sonra İstanbul'da karşılaşan ünlü
Fransız yazar Pierre Loti büyük bir aşka düştü. Sevdiği kadın bir başka adamın
üçüncü eşi olsa da gizli aşkları sürdü ve bu aşk, yazarın Aziyade romanının
konusu oldu. Ülkesine dönse de Hatice'yi unutamayan Loti aşk acısına dayanamadı
ve İstanbul'a geri geldi. Ancak Hatice'sinin ölüm haberini alıp yıkıldı.
İstanbul'da karış karış sevgilisinin mezarını arayan Loti sonunda Hatice'yi
Topkapı Mezarlığı'nda buldu, mezarına süslü bir mezar taşı yaptırdı. Türkiye'ye
her geldiğinde mezarı ziyaret eden Loti'nin acısını bir nebze azaltması için
Türk dostları yazarın isteği üzerine mezar taşının bir örneğini ülkesindeki
evine gönderdi. Bugün bir kopyası Rochefort'taki Pierre Loti Müzesi'nde
bulunan Hatice Hanım'ın Osmanlıca yazılmış gerçek mezar taşı en son 1979'da
Orhan Bayrak'ın kitabında fotoğrafıyla yer aldı ancak daha sonra kayboldu.
Yıllarca kimsesiz
bir mezar olarak kalan Hatice Hanım'ın kabri Topkapı Mezarlığı Eski Baş
Korucusu İsmail Hakkı Altuntaş ortaya çıkardı. 2004'te mezara "Burada
kıymetli bir zat yatıyor, kaybolup giderse günah olur" diyerek kendi
imkanlarıyla bir mezar taşı yaptıran Altuntaş "İstanbul'da bir çok
tarihi şahsiyetin kayıp mezarını ortaya çıkartıp bakımını yaptırdım"
dedi. Altuntaş "Bu Müslümanlık görevimdir, ne yaptıysam Allah Rızası
için yaptım. Yeni nesil de bu önemli zatın yerini bilsin, ziyaret etsin, bir
duayı eksik etmesin" diye konuştu.
Mezarlık
görevlileri ise "Geleni gideni pek yoktur. Gelenler de genelde yabancı
turistler oluyor. Fotoğraf çekip gidiyorlar" diyor.
http://www.sabah.com.tr/yasam/2011/09/24/mezarlikta-sakli-hikyesi
Not: Bazen Büyük Dosyaları tarayıcı açmayabilir...İndirerek okumaya Çalışınız.
Yorumlar